Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 25, 19 June 1875 — OWAU NO KA MEA MANA MAANEI [ARTICLE]

OWAU NO KA MEA MANA MAANEI

E ka Lunahooponoposo ; Aloha oe : — Ua lohe piuepineia iwaena o oa kanaka ma na wabi a pau, ka olelo aoa " owau ka mea mana maanei," aia he aina, pa, hale, lio, ia mea aku ia mea aku. E olelo ana au no na poe moe kolehe, moe mau. I ka nana aka ma na wahi a pau, mai o a o, ke ulu nei, a laha loa keia hewa, iwaena o na kanaka, me he mai ahulau la, E lawe ana i kane, a i wahine, e like no me ka lawa. Ua hanau na keiki, ua nui, ua ike mkaia e na mea a pau, aka, ea auhea ua luna, na lima o ke aupuni, oia hoi, 0 makai nui, lunakanawai, makai ? Eia aa no ke hiamoe nei. Ua hiki no au ke lawe i kau kaikamahine, 1 l a» kane, i ko wahine, a e noho ae me he mea Ia na 7 u ponoi ia wahine, e noho pu me a'u i ko'u hale. Ua lawa no i ka paahana, ke lawe ae e like me kona laki, a kanaka maikai hoi. Nolaila, ua malu au, no'u ka hale, a ua malu hoi na paahana ma na papa hana mahiko, a pela aku. A ua malu hoi ka luuakanawai me kana wahine hou. Eia ka mea hilu loa, aole he hopuia, a ina e hopu ia, he hapa koe no ka nui. A no ke aha la i hopu ole ia ai ? Eia ko'u lohe no ka ho iko ole, oia ka ea ? He mea kupauaha keia ka hoike ole ka, i hoike i ike pono i ka moe ana. lua i aihueia ka waiwai, mahuka ka paahana, hopu no me ka hoike ole. Ina hoi i hanau ke keiki, 1, 2, 3, aole no e hopu, aia no paha a he hoike Ste. Eia keia. loa i hoopiiia, hoopaiia, uko no a i ole, hoopii paha, eia aku no keia o ka hoi no ia a noho hooao do e like me mamua, aole hookaawaie ia. No keia auo, ua ulu nui loa keia hewa ma ke aupnni okoa. Ina i hemahema na kanawai pili wiiwai, alaila, hoohalahala, a hoopii i ka ahaolelo, aka, o keia kanawai, me be mea la, aole paha i hoohalahala ia alaila, olelo ka mea hate, owau no ka mea mana maaoei pela oo na haku hana. Ke ike pono nei au, i ka lehulehu o oa paa o keia ano, a he mea nuoe oa loko, i ka ike ana, be palupalu maoli na lima o ke aupuni, me be mea la no, e puana ae ana kela keia, ua noa ke k kaoawai no ka moekolehe, &c. Eia hoi, he mea ehaeha loa no ka naau ka ike ako, e kokua akaka ana no oa mea hale i keia ano. Ehaeha pa umi a oi aku, i ka ike, a lohe ana, o oa hoahaoau kekabi i kokua i keia, e hia la o lakoo i koe ae ? Me he mea la, o keia hewa, oa lilo i mea maa loa i na maka, oa pepeiao Scc. A oo ia ano, aoeaoe hiki ole ke pale ako. Hookahi oae mea aloha, o oa keiki, lilo ke kaikama* hine, makuahioe hoi i ka pake, umiumiia mai la oa pokii, a keiki e ai pu i na oka raiki, bareoa o ka kamahi puni hoi. Aole hoi o lakou wale, aka, o ka poe a pan e naaa ako aoa, haoa me be mea la ua berita mare ia ; e hele po aoa ka punalua kapae, me he mao bīpi la ne ka piae hookahi, a noi wale aku no, aole pao. Eia ho<. He au hooula lahai ko Kalakaoa, pehaa, e uU anei ka lahui iua me keia e hana ai l Ke manao oei au. aole e ula, lua hoololiia na kanawai, a ae ia e moe aku moe mai, i ula ai keia lahui, ke hoole paa oei au, aole oo e nlo, ioa huli ka Moi pela ea, lilo hewa ka manawa, a mea mai he ole no Ladaoa. Pehea la ka pono o keia, e ka mea helehelu t £ aho paha e noi i keia ahaoleio o 1876, e kan i kanawai, e like me ko Kioa penei. Pankn I—O ktla kanaka, keia kanaka, e kaiii aaa i ka wahioe a hai, me ka hoomaaaa i ka ohai loloa, e aohe ana o*e ka haaHao o ka wab» o kooa punaloa e po aloia kooa aaaka akao, e okiia kona pepe'ao akao, me oa manamaoi nui o koaa li«a akaa, me aa naoamaoa noi o ke kapoai akao. Paoka IL—O ke)a wahioe keia wahioe e kaili aoa i ka hai kane, me ka hoooiaaao i

kt ib«i lalo>, • oobo aoa, ioebe kii nilimi- ! ti la iloko o ka hale, e poaloia oa lala o ke- | oa tcao hema, me ke okiia e like me ka | paoka malona. I loa te ia mai keia mau paoku e lilo i ka-! oawai oo keia aoponi, e aho paha ia, aka ; ka ka ke tl»i poaa ua eaoka ka pepe<to. | o:ai oo boi, i kt ike ako, me he mea ole 1* j ke kaoawai, a he oki ioa aku hoi ka hooko ; it ao», aloha ioo 00. £ia ho», He oi lea keia aka bew* aala loa i oa kaotkt, ioa i lawei» ka wahioe, a. olelo ako oe, oo ke tht koa hoopii ole ? | Olelo mai no ka, oa oki no pela a oa ke au- j paai oo e hopu, kopaoaha 00, kai oo hoi oia ; ka a»ea maoa e hoohiki aka, eia ka na ke ; aupuoi e hopa. ' Eia hoi, noho pa no, ka punalua me ka manu a laua aoao o ka rumi pa« ha, oia oei no hoi ma keia aoao, e uaut tka oo oa maka me ka eueu ole aku. A i ole ia, lawe ae la keU i ka wahine, oa ia la e hoohana hooholo, i uka » k»i, a puka ke kot, hulupii oa hulo, hele wawae nae o ia oei. A i ole hoi ia, lilo ae la ke kaikamahine i ka haole, a pake paha, o ka naoa tku 00 ka na mōkua, a hele oo a ooho pu, hookahi ai a ia, he hale, aia ka pono o ka noho 1 ka hale laau, kui ae a kui ae, kiei iho ilalo, hauohano. O keia maa mea a pau la, ua ike oo ka laoakaoawai, makai nui, eia nae, paia wale ia ae ia no na maka, aole he hoopii, a hopoia oiōi, owau ka mea mana maanei. Eia he mea kupauaha, he mao malama i hala ae nei, ua loaa ia'u, he lohe ma\ keka> hi makai mai, e noho ana ma kekohi mahiko ; aia iloko oia mahiko, he mau mea moekolohe, ua ike pono ia, nolaila, hele mai oia i ka makai nui, a hai aku ia mea ia ia, a ninau ia oia i na hoike, ae no oia he hoike no. Ia wa kakau oia i palapala na ka lonakanawai, ma ia palapala, e kauoha aku aoa oia he pooo e haawi mai i ua makai aei i palapala hopu oo ua paa moekolohe oei; me ka i pu aku ua ka makai no e hai ia ia i na hoike.

Lawe aku la ua makai nei, a hiki ika hale o ka lanakanawai, ia wa no, hiki mai aoa ua haole nei nona ka mahiko a olelo i ka lunakaoawai, a i ua makai oei ika lapuwale, me ka olelo, aole ou mana, oka hoka no ia, pii pu laua ika ilamuku, biki aku la, namu aku oamu mai a eia kaoa i loho aku, O, pau no keia, ole pono kii oe hopu, ia'u no mana, hopu iho la ka makai ia hoioa i ka pauku ma Roma, i ke ahuawa o Waikiki. Pehea la keia hana a ko ke aupuni aoao ? He pioepioe na hana o keia ano. Eia hou keia, ina pili wale no i ka haole, hoopau waleia, ina he Hawaii miko ibo la. Eia ke ulu nui nei ma na nupepa, ka olelo ana no ka hooulu i keia lahui, oia hoi, o ka makia oko Kalakaaa aupuni, oia ka hooulu lahui. Pehea, e ulu a nui ka lahui Hawaii, ina e 86 wale ia na kanaka e uhaki kanawai, me he me.i h e hooneo ana i na laahia ona kanawai oke aupuni ? Aole loa. O keia hewa no hoi, ka ke Akua i huhu loa oi, me ka hoopailua loa. Makehewa ka hooulu i keia lahui, a kue i ka ons, no na mea a pau. Eac aku ina mea i olelo ia, o ka malama i ka pono ka mea ia e ulu ai keia lahui, oka lokomaikai oke Akua, ka mea e ola'i keia laiiui, ua ike oc e ka mea heluhelu i na mea noaa keia mau ole. lo elua i kauna koma ia. Nolaila, ua ike pono ia, aole e emi, ae pau paha keia hewa i na kanawai, ina oclea, a o ka make ka uku, eole oo e emi a pau loa ho». E kuailo mai alaila loaa ka wti Uau e pau ai, Knailo—Eia, E ala ena haipule mai Hilo a Niihau, e pelu iho na kuli, e booheahsa iho, a e ooi aku me ke aioha o kt manaoio, i ka Haku nona na lani, ka houna, me ka pule. Eka Uhane Hemolele, me kou mana e iho mai, &cae hiki koke mai kou aopuni, &lc. Aia a ibo mai ka ohane hemolele, alaila nana no e umi iho i na kuko make wahine a hai, a kaikamahine, kane a keiki, ka Moi me na makaaioana, alaila pau. Aka, oka manao ae ina wahi apaoa kanawai, aia ia e pau ai, aole e pan. Oiai boi, be kanawai no, ahe maikai no, aka, o na hina o ke aupooi, he holo hua, he moku oo ka ta makani y be muhee holo lua, he hee oo ke kai ul'. Nolaila, eae mai oe ia'u eka mei helnhelu, e puana pu mai mo a*u i ke poo o keia k&iai olelo loihi ana, oia hoi, Owau oo ka aea maoa maanei, A ke haawi aku nei au i ko'u weiina i na tiosaai e helahelu aua i kou mau aoao e ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii. Me ka mahalo. Waiohinu.