Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 26, 26 June 1875 — HE KAAO ARABIA! NO KE KANAKA LAWAIA! KE KUMU O KA POMAIKAI. [ARTICLE]

HE KAAO ARABIA! NO KE KANAKA LAWAIA! KE KUMU O KA POMAIKAI.

Cnuhiia no kt KuoLoa, mni ka Biii'e Jlra• b\an y\ghi* mai, a % ka Olelo Ilawaii. Kk MOOLEJiO O RB ALII OPIO O NA AlN'A ELEELE. HELU 9. IKO'U lohe ana i keia raau olelo a nu haiawahine, ua pouli ao la ka mnlaihalama imua o ko'u mau maka, nole no hoi au i ike ae i ka uhi ana mai a ka po inaluna o na mea a pau, a i ka hoi ana inai a ka'u wahine mui ka hale auau mai, ua hoomakaukau ia mai la na mea ai maluna o ke pakaukau, a noho iho la makou e ai a inu ae la i na kiaha waiua o makou e like ino ka mau. A kauoha ae la au e lawe ia mai ke kiaha waiaa a'u e iuu m iu ai mamua o ka hoi ana aku e moe, a haawi inai la oia (ka wahine) ia'u i ke kiaha, aka, liuli ae la au ma kahi e, a ninini iho la iloko o ko'u poii a kau ae ia i ke kiaha iluua o ko'o waha, i wahi e manao ia mai ai ua pau no ia r u i ka inu ia, a hoi koke aku la e moe maluua o ko'u wahi moe. la'u nae e moe ana, lohe aku ia au i kona pane ana uiai, 0 īnoe pela a hiki i kou hopena, no ka mea, ma o Alahe la ke akua kiekie, ke hoowahawaha nei au ia oe a me kou kino holookoa, oiai, ua nia* luhiluhi ko'u uhano ia o«. Alaila, ala ae la oia, a komo iho Ia i kona kapa naui loa, a lu iho la i na waiala maluua o kona kino a puui, a kaei ae ia ma kona puhaka i kekahi pahi kaun, a wehe ae la i ka puka o ka halo alii, a puka aku la iwaho. Ia wa no hoi au i ala ae ai a hah;ii aku la mahopo oua, me ka'u pahi 110 ma ko'u aoao, a hiki i kona wa i nalowale aku ai mai ka hale alii aku, hele aku l.i ma na alanui o ke kulanakauhale a hiki i ka puka o ke kuianakauhale, ia wa nainunamu ae la oia i kekahi mau olelo a'u i lohe ole aku ai, alaila, hemo mai la ke paui o ka puka, a puka loa aka lu iwaho, aia no nae au mahope oua kahi i hahai aku ai īne koua ike ole mai. A|ai laila aku, hele nku la oia niawnena o kekahi mau ahua lepo, a hiki i kekahi hale paa loa, aia hoi maloko ona kekahi mmi i hoopi-o ia o luaa o kaupaku, i palaina iame ka lapo, ae hamamaana no kona puka, a komo aku la oia malai* la. Alaila hoi pii ae la au maluna o k i upaku o ka hale a nana iho la iaia roa ka hakahaka, a ike aku la au iaia me kekahi kauwa eleele, me na lehelehe nuuui, a e palu ana i ke one o ka papa* hele pohaku ; a e moe ana iluua o na lauko kakaikahi. Honi iho la oia i ka lepo imua ona, alnila ala mai la oia a hapai ae la i koua poo (kanwa eleele) iluoa, a ike aku !a iaia, a hooho ae la, Aowe oe, heaha ke komu o keia lohi loa aoa a hiki i keia hora ? Ua hiki mai na poe eleele e ae a pau ia nei i ka iuu waina, a ua hoi aku lakou pakahi me ka iakou mau wahine. A owau ua haalele aku i ka inu aaa i kekahi kulu o ka waina no kou hiki 010 ana mai. Alaila pane mai 1» oia, £ kuu haku, ka momi a kuu puuwai, aole anei ou ike ua maraia aa me ka mua o ko'u makuakane, a ua hoowahawahaaa i na kanaka a patt i like me ia< loa aole i hookna mai ko'a haku ia*o, aiaila he hiki lo* w'u ke hoohiolo akn i keia kulanakauhale a iilo keia wahi i waoakua, i lele mai * ai na pueo me na koraka. a noho malona ona e nwe ai. Qe hoopuoipuni oe e keua wahiue la* puwale, wahi a ka eleeie ; a ke hoohiki nei au ma ka iuoa o na eleele, ona aole he oiaio o ka'u oleio, aiaila e huli aku jao makoa mahope o ka poe ili keokeo), m ina holoe e lohi hoo a feiki i keia hora, aliuia asle an e hui hoo aka me oe, aole no hoi au e hookekoke hoo ak& ma

koa aoao e keaa wahine alolu 010. Pe* 1h ibo anei kau hana i U'u e kena wahine pupuka, ka oi hoi o ke ino m iwaenu o na keokeo a pau. I ko'u lohe ana (wahi a ke alii opio i ka Moi.) i ka laua olelo, a ikem ika aku la hoi i ua tnea i hanaia mawaena o laua, ua pouli koke ae Ia ka m»iiauiaiaaia imua o ko'u mau maka, a pau ae la ko'u ike ana i ko'u wahi e uoho an». Aia no oae ua wahine la a'u ke uwe la imua oua, a olelo ae la, E kuu haku, ka waiwai a kuu puuwai, aohe moa e ae a ko'u puuwai o iini ae ai o oe wale no, a ina oe e kipakau mii ana ia'u, auwe hoi au, o ko'u hopena ia. E kuu aloha, ka lama hoi o knu m ik*. Pela iho la oia i hoom tlim,tli aku ai i.ūa me na hnaolelo waipihe, a hiki i kona wa i oluolu mai ai no ka ianei mau olelo ho >naue nnnrto, a ku ae la a wehe i kona aahu, a olelo aku la, E kuu haku, aole anei au mea ai o loko nei, i iiiki ai i kau knuwa waiiine ke ai. Pane aku la oia, E wehe ae i ke pa palioa, aia iloko o iaila na wahi iwi iole paiai moa, e ai iho ia me ka iniiniki i na io e pili la i ka iwi, a e lawe aku i keia ipu iepo a e loaa uo ia oe kekahi bia uieiloko i moa e hoo-ma-u aku ai i kau ai. Alaila ala ae la oia a ai iho la, a hiki i ka pau ana, holoi iho la oia i kona mau lirna, a moe aku la ma ka aoao o ke kauwa eleele, inaiuna hoi o na lauko kakaikahi, a uhi nKii la i kuhi kapa uahaeiiae maluna o kona kiuo. I ko'u ike nna i keia, ua pnu ko r u lioOmanao ana nona, a iho mai la ilalo mai kaupaku mai, a komo aku la a lawo oe ia au i ka pahi mai ka aoao mai o ka ? u wahine, uie ka manao e pepehi aku ia laua a i eiua. Aka halma aku ia au i ke kauwa eieeie apnmi kona a-i, me ka manao ua make loa, aka, o ka hauna a'u i manaO ai e kaawale kona poo mai kona kino aku, ua moku wale ae Ia no nao ma ka iii a me ka io o kona pua-i, i ko'u wa i manao ae ai ua make loa ia, uwo ae la ia me ka leo nui, a ala ae U ka'u wahine, ia wa haaiele koke iho la au i ka rumi a hoihoi aku la i ka pahi iloko o ka wahi, a hoi loa mai la i ko kulanakauhale nei a hiki i ka hale alii, a uioe aku la iluna o ko'u moe, aia no uae kela i kahi a'u i haalele aku ai, a hiki i ke kakahiaka o kekahi la ae. I kekahi la mai, ike aku la au i ka'u wahine ua oki i kona lauoho, a e aahu ana me ke kapa kanikau, a olelo mai la oia ia'u, E kuu haku, mai waiho mai i na ahewa ana maluna o'n, no ka'u maa mea e hana uei, ua loaa mai ia'u ka nuhou e pili ana i ko'u mau makna. Oko'a makuahine ua make mai nei, a o ko'u niakuane hoi ua lukuia mai nei iloko o ke kaua, a ua auhee aku kona mau koa, a o kekahi hoi o ko'u mau kaikunane ua pau i ka amu ia e ka moo, a o kekahi hoi i hioloia e ka hale, he mea maopopo keia, a he kumu hoi e hiki ai ia'u ke knmakena no ko'u ohana. I ko'u lohe ana i kana mau olelo, ua noho malie iho la an, mo ka hoike ole aku na haha au iaia, a oialo akti la, E hana oe e like me ka mea kupono i kou m inao, me kou hoopilikia ole ia aku. Mai ia wa niai ua uwe maa' oia no ka makahiki hookahi me ke kumakena ana no kana kane, a mahope iho o i& manawa, oleio hou mai la oia ia'u, He makemake au e hana i hule no\i iloko o koa pa alii, i he kupapau, i hiki ai ia'a ke hele hookahi aku ilaila e uwe ai, a e kapa aku no hoi au i ka iuoa o ia hale ka o ka Ehaeha. Pane aku la au, E hana aku e like me ka mea 1 pono imaa o kou maka. Alaila hanā iho la oia i hale kumakena oona, mei kekahi rami 'poepoe \ waeoa, i like me ka fie o ka poe oiaio a mahope iho lawe mai lal oia i ke kaoe eleele ana ilaila, a malaiia oia ī malama ai iaia. Ua hele mai la i; nae koaa kino a wiwi, a ua pau ikaika o na lala a oa hiki ole iaia ke laweUwe i kekahi hana, aka, he iaa ao nae i ka waiaA. Mai ka la a'a i mahaoehooa ai ham a hiki i keia wa, aole oia i pao» leo iki f mai, aia oae e waiho aoa oia me ke ka-

ra iu no o ko aho, 110 k;i inea, aole i ku* konukonu lo;\ kaiii i moku aL E liele uiiu ana uo uae ka*u wahine e ike iain i 04 I<\ u p iu, i ke kakuhiuku a me ke abiahi e uwe ai, a pu aku la no boi i ka waina me ona ai, peUt iho ia oia i haua iauu ai i n.i kakahiaka a me na ahiahi a hiki i ka pnu aua o ka lu i o ka uaakahiki ; iue ka nui no luie o ko'u hoomaoawanui aoa iuia, a ma kekahi U, koiuo aku ia au ma kona rumi me kou.i ike ole mai, a ike aku la iaia e uwe ana me ka paipai ana i kooa 111111 muka, iue n* hua mele ma kona waha, Ua pau ka ikailea o kuu kino, oiai aohe ine» e ae a kei« puuwai i lini ai, aka, o oe wile no. E lawe i kou kmo, i kahi i w*ihoia'i kon, • ina kou aoao e waiho ih'> m'u, A ina, ma ku'u ltm e pn:tu»i no h.i'u inoa, n i ko'u «»)iu iwi e oku i k»ti oina»! I ka p \Q ani no o kana mele ana i keia mau lalani mele, unuhi koke ae la au i ka'u pahi a paa ae la ma kekahi lim » me ka olelo aku iaia, O kei \ iho Ia na olelo me na mele a ua wahine lapuwale e like me oe, a hoana ae la au e hahuu aku inia me ka pahi a'u e paa ana, a hapai ae la i ko'u liina e hahnu aku, aka, ala ae la oia a ku iluna, 110 ka ruea, ua ike oia na'u no i pepehi a mahunehune ke kauwa eleele—a ku mai la imua o'u a p īne mai la i kekahi mau huaolelo a'u i ike ole ai, a olelo ae la, Ma o ke Akua la a me ka mana o ka'u mau hana kilokilo,e lilo oe i hapa pohaku a i h'apa kunaka, ia wa koke no ua ili mai la maluua o*u ka maua kupu.i a lilo ae la au e like me k.iu 0 ike in-i nef, aohe hoi e hiki ke oiii ae, aole no hoi i ka make aole i ke ola loa, aka, i ka waena no. I ko'u wa 110 i lilo ao ai ina keia ano, ua hoano e pu ae la no hoi oia i ke kulanakauhale na makeke, a me na malaai. O 111 ano lahui hoi e noho ana ma ko'u kulanakauhalo, eha papa uo ia :—ua Mahooaeta, ua Krintiano, na ludaio a me na Megiaua T (Magians,) he lahui hoomana i ke ahi, a uoolilo ia ae la lakou i mau kino i«a, oia hoi keia. 0 ke keokeo ua Mahomet 1, ka ulaula na Megiana, ka uiiuii ua lkristiano, o ka leualena o na ludaio no ia. A ua hoolilo ae la no hoi oia i ko'u mau aupuni, i mau kuahiwi eha, a kukulu ia ae la lakou ma hai o ka loko wai au i ike mai la, a mai ia wa mai, ua hoeha mau mai oia ia'u ma ka waiho ana mai malurfa 0 ko'u kino i na hauna welenia o ka uepa ili ho haoeri me hookahi, i kela Ia keia Ia o ko'u uoho ana maanei me ka hoomanawanui, a hiki wale no i ke kahe ana a'ke koko mai na mawue eha o ka maewaewa mai o ko'u kua, i liko me na muliwai e kahe ana, a hookau mai la maluna o ko'u kino kanaka i kekahi kapa hulu malalo ae 0 keia aahu o ? u. I ka pau ana no o kana hoike ana i na moolelo kamahao o kona aupnni, na kanaka a me na mea e ae o piii ana r kuiou iho la oia iiaio a uwe iho la me ka naau kanmaha, a hoopuka ae la i keia mau lalani mele, E haawi mai i ka e like m» kaa olelo, e ao, i loaa'i kapoioaikai. LTa kapiiikii kao kioo, no ka ebi i to«a ia*a t oa ka Oh»oa o ke K.aala e 001 00 no'o. No keia mea, baka pono ako la dh maka o ka Moi malana o ke kaiiaka opio 100 ua maka haloiloi i d« waimaka o ke kaumaha kukonokona, a olelo mai la, £ kfe kanaka opio, aa hoonui ae nei oe i ke kaomaha o ko J u naaa mo ka eha o ko'ō puuwai no keia nilhoa kopanaha, &ka, (wahi 110 ana) aia i hea kahi i noho ai o keia wahine ? A pane mai la ke kanaka opio, Aia no oia Iloko o ka he kupapaa, kahi hoi e waiho la ke kauwa eleele, maloko o ke keeoa poepoe, a i uala a paa,inamaa ae o k;ona hele ana aku e ike iaia, wehe ae la oia i ko'u kapa a hahan aoai la malooa ofa be hane- « me hookahi haana oepa, a u>re a« Ja okd ka leip k*um*U* f aka, aole a«e e Uiki ke ool,ae ja pale aku i koaa lima aioba ele, aola, aoieA hiki, ua*paa malaloo ka jnaxxa kapoa ana i ae ai. a owau ka kaioa abi o kaaa maa baiA iapumk-

le. M.t!iope iho o ko» i h;i.i\vi aua mii i ko'u hoop u m?»n, he!o koke jik« Ia oi« ilaila, a lawe pu aku Uno hoi i k» w»i aa ame ka i-a ioiua on i. M i o AUhe la eke kauuka opio, wahi aka M >i, E lioike aka 110 nu ia oe i kek ihi han-.i lo* komaikai, i hoouuu io ia ai ku'a iaoa tn.-i ou ia e na kauaka a pau. a lilo boi ka'u luau haua i uiooielo kaulaua ma keU ao o hiki a)*i aua. (Aole t pan.)