Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 28, 10 July 1875 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kuni Agard |
| This work is dedicated to: | Irma Ruth Silva Agard |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ma ke kauoha
Ua hookohu ia ka poe nona na inoa malalo iho i mau Luna Helu no no Apana Ohi Auha pakahi o keia Apana:
Oahu – Honolulu Chas H. Judd
Ewa a Waianae A Kaoliko
Waialua @.M Naukana
Koolauloa P.F. Keakaou
Koolaupoko William Auld
Hawaii-Hilo J.W. Keauamakani
Puna L. Kalua
Kau J.H.S. Martin
South Kona J.G. Hoapili
North Kona S.K. Kaai
South Kohala S.H. Mahuka
North Kohala J. Wight
Hamakua G.W.D. Halemana
Maui-Lahaina J. Nahaku
Wailuku T.N. Birch
Makawao J.W. Ukumea
Hana D. Kahaulelio
Molokai & Lanai D.W. Kaiue
Kauai-Hanalei D. Kaukaha
Anahola L. Kapahuelima
Lihue S. Kaiu
Koloa P. Pahiula
Waimea S.K. Kuapuu
Niihau A.W. Kaapuni
JNO. S. Walker Kuhina Waiwa
Keena Waiwai, Iune 29 1873
-----
O makou o ka poe nona na inoa malalo iho, na Komisina Kuikawa i hookohuia e ka Moi, e ohi mai, e houluulu a e hoouna aku i na mea hoikeike hana maikai, hana lima a me na mea ulu o Hawaii nei, kupono no ka Hoikeike Lahui Nui o malamaia ma Piladelapia, ma ka puni ana e ke Keneturia makahiki o ko Amerika Huipuia noho Aupuni kuokoa ana i ka 1876. Ke noi haahaa aku nei me ka hoolaha akea aku, ua makaukau lakou i ka lawe ana mai i na mea e hoounaia mai ana e ka poe makemake e hoouna loa aku i Amerika, ma ke Hale Papa o S G Waila, Honolulu i na mea a pau i kupono no ka hoikeike. Oia ua makemakeia na mea hoikeiki a pau e hiki aku ma Piladelapia mamua ae o Maraki 4 1876, nolaila o ka poe i loaa na mea hoikeike e noho ana ma keia Pae Moku, e makau lakou, a e hoouna mai ma kahi i hoike ia maluna, mamua ae o ka pau ana o ka makahiki 1875.
Ke hoike nei no hoi makou i ka papa inoa o kekahi mau mea kupono no ka hoikeike, na mea ulu a me na mea hana Akamai, hana lima, hana mikiala a me na waiwai o keia mau mokupuni, a i makemakeia no ka hoouna aku i ka Hoikeike nui:
Na Laau – i kahi a kahi ole ia a ma na pauku laau.
Na lako hale, i hana ia main a laau Hawaii mai
Na manu a me na ia, a pela aku.
Na mea ulu a me na hua ai, i maloo, i malama ola ia, a ano hou a e ulu ana paha.
Na hulu manu, na niu.
Paakai main na loko mai a i maloo paha i ka la
Na Pupu – na akoakoa o na ano a me na mea a pau.
Na mea o lalo o ka honua
Na olona o na ano a pua i ulu maoli ae a i hoomakaukauia paha.
Na mea ulu o loko o ka wai.
Na kope iloko o ke eke.
Na Pulu iloko o ka bena.
Kopaa mailoko mai o na Mahiko nui pakahi, ma na ano like ole iloko o na eke.
Hulu Hipa, na ano hulu hipa main a kokupuni pakahi mai, i kahiia a kahi oleia
Pulupulu; i waeia a wae oleia.
Laiki iloko o na eke; i hoomaemaeia a hoomaemae ole ia.
Na pupu a me na hehu awa.
Na uhi iloko o ka pahu.
Na huna lima; na ahuula, na mahiole; moena; kapa Hawaii; na umeke, nah aho main a olona mai a me ka ili hau, a me ka pulu niu; na pohaku kahiko; na makau, na kii o na waa; na lako Hale Hawaii e kapali ai, na kii o na hale o ka wa kahiko a o ko keia wa paha; na ili holoholona o na ano a pau, na mea hana kui, na kamaa la i a lauhala, na palale makoloa, pua ko, pua pili a pela aku.
Na kii o na mea ano nui o Hawaii nei a me na hiohiona nani.
Palapala aina nui o keia mau mokupuni i kahaia e kekahi kanaka Hawaii ma kona ike a naauao. Na kii e hoike ana i na puu, na mauna, na awawa, na alanui, na ululaau, na waoakua, na aina palahalaha a me na aina hanai holoholona, na kauhale, na muliwai, na lua pele, na awa ku moku, a me ka nui o na kanaka maluna iho o na mokupuni pakahi.
Na buke ma ka olelo Hawaii a me Enelani.
Papa Kuhikuhi o ke kulana hoonaauao a hoomana o ka lahui Hawaii; o na ano hoomana a pau.
Kuhina Kalaiaina
S.G. Waila
J.U. Kawainui
Honolulu, Jan. 7, 1875.
-----
Ka Nupepa Kuokoa Me Ke Au Okoa I Huiia
Published every Saturday, $2 a year
-----
Honolulu, Iulai 10, 1875
Ua holo aku na Alii na Moi i ka hora 2 o ka auina la Poaha iho nei, no Maunawili i Kailua, ka home o Ka Mea Hanohano Mekia E H Boyd, kahi a laua i manao aie e hoohala iho i kekahi mau la welawela e nee nei O ko laua mau ola kina a elua, ua maikai a oluolu laelae. E hookaulua ana laua no kekahi mau la hapa, alaila, huli hoi mai no ke kulanakauhale alii nei.
-----
I keia Poalima ae o hiki mai, Iulai 16, e hele ana ke Kuhina Kalaiaina oia ka Peresidena o ka Papa Ola a me na hoa, a me kekahi poe mawaho ae i konoia, e makaikai i ke Panalaau o Kalawao i Molokai, kahi hoi a ko kakou mau makamaka a me na hoaloha i hoopopilikia mamuli o ka lele ana mai o ia mai weliweli. O ka makamua keia o ka ke Kuhina Kalaiaina huakai ilaila mahope iho o kona hookiekieia ana me ke kulana pookela. A no laila, e lilo an kana huakai o hele aku i kia hoomanao no kona mau la e noho ana i ka oihana.
-----
I ka hora 12 o ke awakea Poakolu iho nei, Iulai 7, 1875, ua malama ae ke Alii ka Moi a me na hoa he lehulehu i konoia e ia, i halawai, maloko o Ihikapukalani, no ke kukulu ana i Papa Hoohanohano no Kalakaua, e like me ka papa hanohano o Kamehameha I e ku nei. Maloko o keia akoakoa ana na hoa a pau o ka Ahakuamalu a me kekahi mau keonimana e ae. O keia kukulu ana, he mea ia e hoomanao ai no ka no ana mai o kekahi lalani Moi hou me ke Kalaunu o Hawaii nei. O keia kea hoohanohano, e kauia ana no ia i na mea a pau a ka Moi e makemake ai, maloko nei o ka aina, a mawaho aku paha elike me kona manao alii. Mahope o ka hoolalaia ana o na hana, na waihoia i ke Komite kekahi mau hooponopono, a hoike mai i kekahi halwai hou. Aohe a makou olelo no keia mea, oiai, ua hanaia no keia hana ma na aina naauao loa aku o ka honua nei, a o aha hoi kakou ke hahai aku ma ko lakou meheu.
-----
Ka Aie o Ke Ao Nei
Mai ka nupepa Pall Mall Gazette mai o Enelani, i loaa mai ai ia makou na aie o ke ao holookoa i kohoia aku ma ka noonoo akahele ana, oia keia malalo iho:
Aina Aie Uku panee
France £300,000,000 £33,000,000 @
England 7@0,000,000 @,000 @
United States 400,000,000 @,000 @
Italy @,000,000 1@10,000 4
Austria @,000,000 11,000,000 4 1/2
Spain @,000,000 11,000,000 @
Russia @,000,000 11,4@,000 4
Turkey 12@,000,000 @00,000 7
Germany 2@,000,000 @,000,000 4 1/2
Egypt 73,000,000 @00,000 10
India 130,000,000 @,000 4 @
Mexico @00,000 4,000,000 @
Brazil @,000,000 @00,000 4
Australasia 46,000,000 2,700,000 @
Peru 3@,000,000 2,000,000 7
Holland 80,000,000 2,@@0,000 @
Portugal @00,000 2,150,000 @
Belgium 2@00,000 1 730,000 @
Hungary @2,000,000 1,@00,000 @
Canada 20,000,000 1,500,000 5
_____ _____
£4,@,000,000 £1@0,000
-----
O ka Aha Mele a Madame Mlle. Ilma D Muraka, ka puukani kaulana o Hunegari i mele ai maloko o Kawaiahao i ka po o ka la 29 o Iune, he mea ia na Honolulu e hoomanao ai. Ua manaoia, oia nei ka helu ekolu a eha paha o ke kiekie mawaena o na wahine mele kaulana a pau o kea o holookoa e ola nei. Ua manaoia iloko o na makahiki he umi I hala aenei, oia nei ka ke kiekie ma ke Soparano. I ka 1865, ma ke kulanakauhale o Ladana, ua holomua oia ma ka ikeia mai, a ua kuinai aku na mele ana i na kikina iho mahope mai. Ma kona ano, he kino pilalahi maikai me na helehelena hieie a me na maka uhuli a me he lauoho gulo la. O kona leo, he maopopo ka puka ana mai; heoiaio ua ao kumo oiaio maoli ia oia. Ma na mele i melia mai, ua ku no kana hehi I ka hele a paulehia maoli no oia ma kana hana pohihihi he hooheuheue.
-----
Ka Halemai Moiwahine
Ma ka Poaono aku nei i hala, Iulai 3, ua malamaia ka halawai alua makahiki o ka Poe Hui nana i kukulu i ka Halemai Moiwahine maloko o Aliiolani Hale, a na Hon. E.H. Allen, Lunakanawai Kiekie I noho Peresidena mai.
Ma ka hoike a ka Puuku, ua ikeia iho, ua hookupu a ua hoolilo aku ka lahui Hawaii iloko o na makahiki he umikumaono i hala, mai ka wa o ka paa ana o ka Halemai, i na dala he $168,753.99 no ka hooluolu ana i ka poe mai nele, a me he mea la ma keia hana ana, he kumu pono keia e kapaia mai ai o ko kakou holomua ma ka naauao. Ua hookumuia keia manao o ke kukulu i ona halemai e na Alii na Moi Kamehameha IV, a me kana Moiwahine e ola nei. Aohe kiahoomanao e ae nana e hoohanohano aku ia laua o keia wale no. I kela a me keia makahiki, ke pii nei keia halemai ma ka hilinaiia mai e ka poe I loohia I na mai o kela a me keia ano kiki ke hoolaia.
-----
Farani A Me Makemahone
Me ka nana ole i na hooikaika ana a pau a na poe kiekie o Farani, na alii Oliana waiwai, no Bonapate ake nui, na hahai loloa mahope o ke alii Buorebona, (me ke kaupaona iho I kona mana me ka hae keokeo a me na lilia keokeo mamua ae o ka mea hiki iaia ke hana no ke kalaunu,) ke pii mai nei kea no Ripubalika o na kanaka a me ka aina. O ke keiki Imeperiala Napoliona keia, ke keiki alii Oliana Couna de Parisa a me ke Keiki Alii Kouna Chambord, ke pahemo aku nei ka laau waiwia mai a lakou aku. Ina he mana ko Makemahone e hoohuli i aupuni alii, ina la aole he Ripubalika o Farani i keia la. Malia no paha aohe oua makemake e hoihoi koke mai i aupuni alii a Emepera, aka, o kana kuamoo nae mai kona wa i lilo ai i poo no ka lahui, o ka hana hoalauna wale no i ke poe Ripupablika. Eia wale no ka mea nana e puliki nei ia Makemahone, o ka manao laulaha o ka lahui. A o ka hiki iaia ke hoihoi mai i aupuni alii a Emepera paha, aole makou i ike, aka ke nana aku i kona ano, ke hilinai nei oia mamuli o kona mano iho a me ke kukulu ana i aupuni n aka hapalua o na koa e malama. Aka ma ia mau mea elua, ua nele oia i ka mana ole e alakai aku ai i ka lehulehu e hahai mahope ona, o ka mea maopopo i ka nana aku, ke nee mua nei ka aoao Ripubalika. He kanaka koa oia, a aia malalo on aka puali kaua nui e hiki ai ke pale aku i na haunaele kuloko. O Gamabetta, ke kanaka Ripubalika mua, ke hana nei oia me ke akamai, a o kona lanakila e oi ae ana ia mamua o na lanakila i i loaa ia Napoliona.
-----
Ma ka mokuahi mai Kapalakiko mai o kela hebedoma aku nei, i laweia mai ai kekahi lono ua loaa aku la i ka Ahahui Hooholo mokuahi o ka Pakipika ka olelo aelike no ka lawelawe ana i ka lawe leta mawaena o Ladana, Nui Kilani a me Nu Holani ma ke ala ae o Kapalakiko. He nu hou ano hauoli keia ina io hoi pela, aka, aole nae mau hooiaio kupono i lawea pu mai. Aole paha he ahahui oi ae o ka nani o na mokuahi e like la me keia, ma ke ano mokuahi huila aoao a huila paha mahope. E ia i keia Ahahui ke ku wale nei kekahi mau mokuahi no ka hoomaka ana e lawelawe i ka hana, aka ke olelo pu ia mai nei no nae hoi, e hoomauia aku ana no ka laina e holoholo nei no eha malam i koe.
Ina e lilo ana i keia Ahahui o ka Pakipika ka olelo aelike, alaila e lilo ana keia awa, i wahi e hoololiia ai na eke leta, no ohua a me na ukana. Malia o ku mai ianei na kokuahi e holoholo nei i Kina a me Iapana ma ka huakai holo aku a hoi mai, a na na mokuahi e ae e lawe aku i na eke leta, no ohua a me na ukana mai keia awa aku no Nu Kilani a me Nu Holani, me ke ku ana ma na awa a ka aelike i hooholo ai. Ua hiki ia ekolu wale no mokuahi nana e lawelawe i ka hana mai Honolulu aku a i na Panalaau, a na na mokuahi nui e holo ana i Kina, e lawe mai i na eke leta mai Kapalakiko mai a i Honolulu nei. O kakou o Hawaii nei ke pomaikai loa ana, no ka mea, e launa ana kakou me na mokuahi mai Kapalakiko, Iapana, Kina, Nu Kilani, Kikane a malia paha o Samoa a me Fiji mai paha kekahi e komo iloko o keia aloka.
Na ka leta hou o hoea mai i keia mua aku e haawi mai i na lono oiaio, owai la o na Ahahui ke hoopomaikaiia ma ka loaa ana o keia hana he lawe leta no na panalaau.
-----
Ka Ohana Hune
Ia kakou e kamailio nei no na hune ma na wahi pupupuhale o na kanaka ma na aina e, me ka haaheo o Hawaii, aole la hoi e loaa i kekahi o kona oiwi ponoi na hiohiona o ia ano, aka, ma ka huakai kaapuni a ke Kuhina Kalaiaina i ka mokupuni nui o Hawaii, ua halawai aku oia me kekahi ohana he ehiku kane, a he ehiku wahine ma Hilo-paliku. O ka makuakane, ua laweia i Kalawao, a ua kow wale no o ka makuahine, na keiki i hanau aku mai ko laua puhaka a me elua moopuna, oia ka hua a ka hanau mua mahole o ka mare ana.
Na ka leta malalo iho mai ka peni mai a ke kamahele, e ikeia iho ia kei moolelo walohia e aahu iho ai ko kakou mau puuwai i ke ao naulu a ke kaumaha.
Kai Kuono o Hilo
Iune 26, 1875
Ia Hon. J.U. Kawainui;
Aloha: Ua makana ia aku ma Kaupakuea, Hilo, na huluhulu moe a me na holoku, na muumuu ulaula no na wahine ehiku, a me na lole ahinahina Pelekane no na kane ehiku, no ka ohana o Pupulenui ma Haiku, Hilo-paliku, he 14 ka nui. Ua lilo ko lakou makakane i Kalawao no ka mai, koe na keiki he 10, me ka makuahine 11, mare ke keiki mua i ka wahine, hanau mai na laua elua keiki, hoiia 14 lakou a pau. Na ka hanau mua i malama ia lakou a pau i ka ai, a o na wahi aahu, ua lawa ole. He eiwa o lakou i halawai mai me makou a he elima i noho i ka hale no kahi aahu ole, pela i halawai mai ai keia moolelo hoonaue puuwai. He kanaha kumamalima mau apana dala no ia mau lako, elua upa, me na pihi, a pela aku. Ua hoi me ka puolo ko lakou mua, aole no paha i lawa loa, aka, o kahi mea hiki i kamahele ka i loaa aku. Oia ka kaua hoike, -He maikai makou. Aloha ka Ua Kukalahale.
Moepali.
He mea e ka mokumokuahua a me ke aloha i keia ohana, a ke manao nei makou, he mea pono e kaualua ole ke aupuni ke haka aku kona mau maka a pahola aku na lima kokua i kela ohana i hooneleia i na pomaikai ole o keia ola ana.
-----
Aole I Ola Ka Leera!
E ka Nupepa Kuokoa E, Aloha oe: -
Ua ike iho nei au ka mea i hoolahaia e oe, ma ka aoao ekolu o ka pepa o ka la 12 o Iune 1875, e pili ana no na mai Lepera i oleloia, ua hoolaia e Kahui, he kahunalapaau wahi a kana olelo iho. O ke kumu o keia kakau ana, I mea e keakea ai i ke alakai hewaia o ka lehulehu e na olelo hoopunipuni, a i mea hoi e ike lea ai ka lehulehu i ke ano io o na mea e pili ana i na mai Lepera i oleloia na hoola ia.
1 O Kahui (k) no Kaiwiki, Hilo, Hawaii, ua lawe ia mai ma Molokai nei no ka mai Lepera ola ole, ma ka la 14 o Iune M H 1873, a ke noho nei oia ma ke ano mai Lepera, aole I hookuuia a hiki I keia la. Nolaila, ua hoopunipuni ka olelo ua hookuuia.
2 O na mai i olelo ia ua ola, ke hoike aku nei au i ka oiaio, ua hoopunipuni no ia olelo no ka mea, o Kahui, (oia no ua wahi Kahuna la) D. Mahihila, E. Kahalaia, Makua, Kalepo, Hoolehana Pu (w) J.W. Hanaukama, Opunui, Kalele, a me Kauee, oia mau peepeeku no o ko lakou ano, aohe wahi ola, he ole loa no.
3 O na mai i oleloia ua aneane ola, aia hou no ka epa ilaila. O keia poe a pau, o Jno Lulana, Kahololoio, Kikaha, Hua, Pahukula, Kaneiakama, Hila, Ekekela, ke mau la no ka manoanoa a me ka luheluhe Elua mau mai mawaena mai o na inoa hope mai la, na okiia ko laua mau pepeiao, i pau aku ai ka nui o ka luheluhe a koe mai ke kii maoli o ka pepeiao. Oia iho la ka oiaio aohe wahi mea, a ola iki.
Me ka mahalo. W.P. Ragsdale
Luna o ka Panalaau Lep. Molokai
Halaulani, Kalawao, Iune 24 1875.
-----
Puali Puala Haku Ponoi – Ma ka hora 11 o ke awakea Poakahi iho nei, ua puke ae keia puali pualu o na kanaka Hawaii malalo ponoi o ke alakai ana o ke Kapena Kalakaua, hele aku la a ma ke poo mauka o ke Alanui Emma, ilaila kahi i hoomaamaa ai o ia puali i ke ki ki pu. Ua lohe wale mai makou, e hookuku akamai ana lakou me ka Puali Koa Ku mau ma ke ki poka ana I kekahi la o keia malam. O ka me oi o ke akamai, e haawiia ana ka makana.
-----
E Hoolohe!
Mahope iho o keia malama, aole loa makou e ae e hoouna aku i kekahi nupepa, ke ole e uku e ia mai kona ola. A ke lana nei ko makou manao e hoouna mai ana Luna nupepa I na aie o ka pepa ia makou. E hoolohe i keia o nele auanei. Ua aikena makou i ka aie e hoopanee ai, a o ke kuike ko makou rula i keia wa.
-----
Nu Hou Kuloko.
A keia Poakahi ae e huli hoi aku ai ke Tuscarora no Kaleponi.
I kekahi la o keia hebedoma ua haawi ae ka Moi i paina kakahiaka no kekahi mau aliimoku o ke Tuscarora.
Ma ka Kilauea huakai hoi mai ke holo aku i ka la 12 o Iulai, e hoi mai ana oia ma Kalawao ae.
Ma ka hora 2 o ka auina la Poaha iho nei, ua holo aku ka Moi no Maunawili, Kailua, a e hoi mai ana i keia Poakahi ae
Ma ka Poakahi iho nei, ua holo aku ke Kiaaina o Oahu nei maluna o ke Kilauea
I ka wa e kaawale aku ai ke Kiaaina o ka mokupuni o Oahu, ua hookohuia o Col. W.F. Allen i hope Kiaaina.
He 3,200 na leta a ka mokuahi Magareta i lawe aku nei i Kapalakiko, ke helu ia na nupepa he nui.
Ma ka home o ka Mea Hanohao Hanale Kaaka kahi i puhi ai o ka Poe Puhi Ohe i ka po Poaha iho nei.
Ke mau mai nei no ka muu ana a ke kikina ipu haole makai o ka makeke. Hoohoihoi lua i ka Poaono na kuai ipu i mea ai no ia la hoomaha ae.
Ua ike iho makou ma ka la 4 nei o Iulai, ua lilo kahi poe kanaka Hawaii i ka inu ona, a e kaa ana ma ke alanui me ka nui o ka waha i ke kuwo.
Ua lono lauhea waleia mai, he elima tausani ka nui o na kanaka o Figi i pau i ka make i ka mai ulalii i holapu iho nei malaila.
Ua ku mai nei maluna o ka moku kiapa D.C. Murray, na kumu hou o ke Kulanui o Kapunahou, oia o Mr. a me Mrs. Pratt.
Ua hoomaka hou ke kula o Lahainaluna i kekahi la o ka hebedoma aku nei i hala, a me ka Poakahi iho nei, i holo aku ai kekahi poe haumana hou.
Ma ka Poaono aku nei i hala, oia ka puni ana o ka akahi haneri manawa o ke puhi ana a ka Poe Puhi One ma Emma kuea. Nolaila, he puhi ohe Iubile ana ka lakou ia Poaono
E ku mai ana paha i kekahi la o keia pula ae ka moku Kiapa Crala Bell, Kapena Shepherd, a maluna ona e loaa mai ai kekahi mau mea hou no na aina e mai.
Ma ke kakahiaka Poakolu iho nei, i holo aku ai ka moku kuna Kamoi no kona awa me kekahi mau ohua e hele aku ana e hoohana i na ea huihui o na kualono o Haleakala.
E ku mai ana ma Honolulu nei kekahi mokuahi hao Kaua Beritania Challenger mai Nagasaki mai a mai anei aku i Valaparaiso. O ke keu paha keia o na moku hao nui o ku mai.
I ka Poaono aku nei i hala, ua kuaiia ma ke kudala na aina o J. Kahai i make, a ua lilo aku ia Ka mea Kiekie R. Keelikolani no ka $1,750 oia hoi na aina o Kalaepohaku a me Pahoa.
Aha Kiure. – Ma ka Poakahi iho nei, ua weheia ke kau kiure o Oahu nei, a ma ka Poalua ka hookolokoloia an o na hihia.
Iulai 6, ke alii kue ia Kahalelepo, no ka hihia pepehi kauaka. Hoahewaia e make.
Ma ka make ana o ka Luna Nui o ka Halemai Pupule i ke ahiahi Poaono aku nei i hala, ua hoohakahakaia kela wahi, aka, ua lohe mai makou, aole e emi malalo o umi poe e makemake nei ia wahi. Owai la auanei ka mea pomaikai.
Ua hoopaiia ma Parisa kekahi haole i akena i kona akamai, ua hiki iaia ke pai i na kii o ka poe make, i eona malama e hana ai ma ka hana oolea, no ka hoopunipuni. Pehea hoi o Naonohielua e olalau mai nei me kona Ekalesia kuokoa
E ku mai ana ma Honolulu nei kekahi moku kaua Farani, pela ka lono, mai Nu Kaledonia mai. Eia maanei na leta na kekahi keiki alii maluna ona, oia ke keiki alii a ke Keiki alii de Joinville, ka moopuna a Lui Pilipo o Farani.
Ma ka huakai holo a ka mokuahi Makareka mawaena o Kikane a me Aukalani, ua ewalu na la holo mawaena o ia mau awa. O ke kumu o keia, no ka ino o ka moana a me ka makani pakuikui mamua mai.
Ua hoahewaia no Naihehau, kela kanaka lima menemene ole o Hamakua, i pepehi ai i kana wahine manuahi imua o ke kau kiure o Honolulu nei ma ka lawe ola, a ua ahewaia he umi makahiki me ka hana oolea.
Ke hooupuupuuia mai nei e kekahi mea kakau i ka nupepa Kalepa o keia Kulanakauhale, mai Nui Ioka mai, i ko W. R. Kakela kupono e lilo i Kanikela Hawaii no Nu Ioka, no ka mea, wahi a ka mea kakau, “e haaheo auanei o Hawaii i ka hoikeike ana i kekahi o kona mau keiki papa maanei.”
Na Ohia Kuahiwi – I keia mau la iho nei i kalewa hele ia mai ai na ohia mauna o ko kakou mau kuahiwi aenei; a i ka auina la Poaha iho nei, o makou kekahi i hoomahui aku i ka pii ohia. Kai no la ho e lalama ana i ka pali, eia ka auanei, he kamalii ka poe pii ohia. “Pau ke ola,” wahi a kamalii.
Ka Moku Emerald – O keia moku poino, ua paumaia iho nei ke kai e ka pauma ma hu a Smith laua o Young. Ua hoomaka mai i ka Poaono aku nei i hala, a hiki mai i ka hapalua o keia hebedema. I keia wa, na pau loa ka wai, a o ka na kamana hana koe o ke kapili mai i na wahi poino i pau ai i ke ahi a me na puka i ki pokaia ai.
Ua haanou mai ko makou Ulili holoholo kahakai o ke ehukai, i ka eleu a me ka ulumahiehie o na kamaaina me na malihini i ka hookahakaha maluna o na lio, ma ka nana ana aku, ua hele a “Welo kihei a Keaeloa ua ahiahi,” a ua kapaia ka inoa oia paani, “Waialua country game.” Paani ehukai kuaaina.
Ma ka Poakahi iho nei, i ke Kilauea i nee aku ai mai ka uapo aku, ua pupuahulu ae la kekahi wahi ohua pake e kau aku, aka no ka lewa ana, ua hookuukuuia mai he kaula. Iaia I paa aku ai i ke kaula, ua hookuukuu loa ia mai ke kaula a komo pu kela iloko o ke kai, auau wahi kai ana o Ainahou kau iluna o Kilauea.
Ma ka makahiki e pau ana i Mei 1875, ua laweia ma ka makeke o Kapalakiko mai Kaleponi Hema aku, he 5,380,000 alani, a he 80,000 lemi. O ka noi o ka mea ai ia o keia hua ono ma Kaleponi, he 10,000,000 alani. O ka hapalua o ia huina, ua hoounaia mai, ma Mekiko a me na mokupuni me ka Pakipika.
Eia ma ka Hale Kuai Kukaa o C. Brewer ma kekahi ko Hawaii keokeo loa mai ka mahiko mai o Kapena Ki ma Ulupalakua. Ua ane like loa ke keokeo me ke ko keokeo a Amerika i hoomaemaeia a aiai, a he ewalu wale no keneta o ka paona ke kuaiia. Ua kupono keia ko no na hana a pau o ka hana mea ono a me na mea like.
E hoomanao! – Ua konoia mai makou e Rev. J. Kekahuna o Kahuku, Oahu, o ka la 29 o Iulai nei, oia ka wa e hoolaaia ai ka luakini ma Kahuku. Nolaila, e na hoa paana pu iloko o ka Haku a me na makamaka i komohia e ke aloha, e nane mai e huki i ka hae o ka lanakila. “Ua mau ke ae o ka aina i ka pono.”
Mau Make – Ma keia Kulanakauhale, Iula 3, ua make aku la o Ilai Miki, keiki a Kapena Miki i make mua. Ua ukali aku la kana keiki mahope o ia ala hookahi.
• - I keia la hookahi no, ma ka Halemai Pupule o Kapalama, ua make emoole o B.R. Davidson ka Luna Nui o ka Hale-mai Pupule; ma ke Sabati ae, ua ukaliia na huakai elua e na kini makamaka a me na hoaloha.
Ma ka po Poakolu aku nei i hala, ma ka halawai mau o ka Hui Kiniahi Helu 2, ua koho hou ae lakou i kokua mua a me ke kokua elua no ka Luna Hoohana, a ua koho pu ia no hoi i Hope Kakauolelo a me ona elele, a oia keia:
Kokua mua,-Chas. Lucas,
Kokua alua,-Wm. J Maxwell,
Elele.-Walter Scott Brash
Hope Kakauolelo,-H. E Surry.
He Moi Hoohoihoi Hana, - He ano mikiala hana maoli ko kakou Moi i keia wa, no ka mea, aole no i nalo aku ka ka Moi hapa ana iho nei i ka hooulu laau ia luna o Puowina, aia, hoi, ke hapai hou nei ia i ka hana ma kona pa ponoi ma Makiki i keia mau la. Koe wale no ko na makaainana loheia mai e hapai ana i mau aha laulima na lakou. He oiaio ke alakai nei ko kakou Moi ma ka hoohoihoi ana e lilo kona mau makaainana i mau kanaka puni hana, eia nae palaleha no kakou. E hahai aku kakou mahope o ke alakai a ko kakou poo.
“He Lua Pa-u Nui!” – Oia ke poo manao a ka mea nona ka inoa G. W. K. Hoohulikanaka o Waikui i hoopuka ae ai ma ke akea. Ua komo pu makou me ia mamuli o ke kinaiana aku i ka inu ona o na kanaka o Kawaihae uka, a me Kawaihae kai. Ke hoohalahala nei makou i ka poe kinai ole, aka, aia maluna o ka lunakawai apana kekahi hemahema nui. No ka mea, na laweia kekahi mau hihia o ia ano, a ua pau nae i ka hookuuwale ia. Nolaila, ka lana haakei loa ana o ka poe hewa, aka, ke kono mai nei ka hoopono e lilo na mea makee knawai a pau i poe hoomalu pu.
-----
Nu Hou o na Aina E.
Aohe mau mea hou ano nui maluna mai ka Mokuahi Kikane Magarita, eia wale iho no la:
Ua holo aku la ka Puali Holi Aina ia Gini Hou i hoala ia e Mecele (Maclery) no Papua, mawaena kona o ka malama o Mei, me ka lako pono i na mea a paa no ka imi hele ana.
Ke luku la ka mai Ulalii i na kanaka maoli o Nu Kilani ma na pa kanaono.
Ua waiho mai o Hon. Julius Vogel i kona noho ana Kuhina Nui no Nu Kilani, aia oia i Enelani i keia wa, a ua hookiekie ia e ka Moiwahine i Naika (Knight).
Ua ku ae ma Kikane ke Kiaaina hou o Fiji, oia o Kaku A Gordon.
Ua kauohaia ka lunakanawai kiekie o Penang e holo i Fiji e kukulu i ka oihana hookolokolo.
-----
No Amerika
I ka la 5 o Iune, ma kahi kapili moko o Chester, Penesilavania, ua hoolanaia ka mokuahi hou o ka Ahahui Hooholo Mokuahi o ka Pakipika nona kona inoa, “Kulanakauhale o Nu Ioka.”
I ka la 5 o Iune, ua haalele na alii Ilikini mua i haiia aku ai, i ke kulanakauhale o Wasinetona mahope o ka lakou lohe ponoi ana i na olelo a ka Peresidena a me kona mau luna aupuni. Mamua ae nae o ka hoi loa ana, ua komo aku lakou ma ke Keena Kalaiaina ma ia kakahiako no, me ka manao e haawi aku i ke aloha hope. A eia na huaolelo a Ao Ulaula i ke Komisina “E hoi ana makou i keia la, a o na Ilikini ui a oukou e ike mai la ano, ua makaukau lakou e haawi aku i ke aloha “Kukebai,” a ua makemake pu hoi lakou e noi aku i ko lakou mau uku, ka poe i hele pu mai nei me a’u, na maheleolelo a me na Ilikini a pau.” Pane aku ke Komisina, he mau mea no kahi no ka poe i hele mai nei, aka aole nae hiki iaia ke kamailio aku. Ua hele mai lakou ma ko lakou mano iho, a ua lilo he kumu hewa mai ka wa mai o lakou i hiki mai ai maanei. Ua alakai aku oia ia oukou ma na alakai ano ino; me ka hookonokono e haalele oukou i kahi i haawiia no oukou, a ano, ke noi mai nei ka lakou e uku aku no ko lakou luhi. Ua olelo aku nei au i ko oukou agena no oukou iho i ka imi ana e loaa na makana, oiai oukou e makemake ana i $25, pakahi. Aole e hiki ia’u ke haawi wale aku a oi, no ka mea, aohe dala a’u e kuakuai hou aku ai. –Olelo mai la hoi e Eha Uuuku, aole ia i hookekenaia e keia poe. Ua hele mai oia mamuli o ke konoia aku e ka Peresidena, a ua manaolana oia e hoi aku aua me na lio, na lako laua, a me na pu, imea e apo olioli mai ai na Ilikini ke hoi aku ia. E akaaka mai auanei na Ilikini iaia ke hoi aku ia aohe lio. Ua pane aku ke Komisina, he mea hiki ole iaia ke haawi aku i na pu ina e hiki ana, aole no ona mana e hawi aku i na mea e ae.
Ua loaa ae ma Wasinetona kekahi mau lei ai nani loa o ka Emeperese wahine Eugene. Ua kuai ia paha lakou ma Ladana a ua hookomo hunaia mai i Amerika Hui.
Ua haawaiia maluna o ka haole kakau moolelo Amerika Bancroft e ka Emepera o Geremania kekahi ino hoohanahano, he Civil Merit; a ua hookau puia no hoi maluna o Longfellow, ka haku mele kaulana o Amerika.
He hakoko ikaika mawaena o kekahi poe e noho nei ma na palena o Tesaka a me Mekiko. Ke kue mai la kekahi aoao, a ke kue aku nei hoi kekahi. He komo aku koe o kekahi i loko o kekahi aoao e hakaka ai.
Ke manao la kekahi wahine ma ka apana o Sana Diego, e holo i Lunakula no ia apana. Ke hooikaika nei kekahi mau nupepa elua no knoa kupono e lilo ma ia wahi. He mau nupepa like ole keia ma na mea pili aupuni, aka ma kei hoi, ke huki like la laua.
-----
He Mea Hoonaauao Na Nupepa
Ua olelo ka nupepa Ke Au Gula, mamuli o ka hakilo loihi ana o kekahi kumukula, a i hookokoke loa aku i ka nana ana i ka mana o ka nupepa maluna o kekahi ohana o na kamalii kane a wahine, ka poe hoi i heluhelu nupepa mau ma ka hale, a ua oi ae ko lakou makaukau mamua o kekahi ohana e ae ina e hookuku ia.
- 1. O ka poe heluhelu oi loa, oia ka poe puana maikai a moakaka loa i na huaolelo, a me ka heluhelu pinepine e maopopo ai.
- 2. O lakou ka poe oi ma ke sepela ana a me ka nana akahele ana i na huaolelo me ka pololei.
- 3. E loaa ana ia lakou ike no ka palapala aina, no ka mea, oiai e hoike mau ana nupepa i ua wahi e ku ai na kulanakauhale, na aina, a me na lahui, a me na hana a ko lakou mau aupuni.
- 4. E lilo ana ka poe heluhelu mau i na nupepa i poe akamai i ka mahelehele ana i ke ano o ka pili olelo, no ka mea, aia maloko olaila, na ano olelo like ole a pau loa, mai ka olelo hoolaha a i na haiolelo naauao loa.