Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 28, 10 July 1875 — NA KUMU E ULU AI KEIA LAHUI. [ARTICLE]

NA KUMU E ULU AI KEIA LAHUI.

Ano, ke hauwaliau mii nei kekalii pue no ka emi o ka Inhai UawMii, a ke ninau nei hoi i n;i kumu e nlu hou ai : a iloko nao o ia iu;ui hauwalaau ana, ua inanao iho kekahi poe he niuau pohihihi ioa ia, a ua kapa aku lakou o Wahikapuniu, a noluila, ua manao kekahi poe he mea makehewa wale no ka imi ana i na kumu e ulu hou ai keia lahui, ua ahona no ka, ka waiho malie ana pela a hiki i ka nalovra!e loa ana aku o keia lahui mai keia noho ana o keia ili honua aku, oiai, wahi a lakou, na make keia lahui holookoa i na haole, a pela wale aku. Aka, aole nae pela ka oiaio maoli. Ma kuu kiai malie aua me ke akahele !oa, a me ka hookuku ana i na ano o ka wa kahiko a me ko keia wa, a me na hana e hana ia nei, ua loaa koke iho la ia'u keia mnu kumu : 1 I mau kula hanai ewalu no na Hawaii opio. I eha kula keikikane, i eha kula kaikamahine. 2 E hoomarcia na keikikane rae na kaikamahine o keia mau kula hanai i ko lakou la no e puka mai ai mai keia mau kula aku. 1 I mau kula hanai ewalu no na Hawaii opio. Kula keikikane kula kaikamahine, oia hoi, e maheleia keia mau kula penei : I elua kula ma Hawaii i kula keikikane me ke kaikamahine, a pela no hoi me Maui nei, Oahu me Kauai, a o na mokupuni e pili m-ii ana i keia mau mokupuni, e hoouna mai no na keiki iloko o keia mau kula. A o na lilo a pau e pili ana i keia mau kula oia hoi ka ai ka aahu, a pela aku, na ke aupuni ia e hoolawa, a penei e hiki ai, e hoopauia na kula aupuni, oia hoi na kula apana a pau loa mai Hawaii a Kauai, a me kekahi mau kula e ae a ke aupuni e kokua nei, e like me Keoneula, a pela aku. Ao na dala a pau a ke aupuni e hoolilo nei uo keia mau kula apana hoopala maia, malaila e hoolawaia ai ke ola o keia mau kula hanai hooulu lahui. A o na keiki a pau o ka mokupuni o Hawaii mai ka 6 a hiki i ka 15 makahiki, e hoounaia a pau loa iloko o keia mau kula hauai e hoonaauao ia ai, a liiki wale i ka wa e puka mai ai, a pela no hoi ko Maui, Oahu me Kauai, a me na na keiki o na mokupuui e pili koke mai ana. Maloko hoi o keia mau kula hanai hooulu lahui e hoonaauaoia ma ka olelo Beritania, a e ao pu ia no hoi ma ka hana lima, i makaukau ai na keikikane i ka hana, i palaualelo ole hoi lakou ke puka aku, i like hoi me na keiki o ke kula kiekie ka palaualelo ole. A pela no hoi me na kaikamahine, e aO ia lakou uia na mea a pau e pili ana i ka hale, a me na inea a pau e pili ana i ke kiuo. i maemae mau ai ka noho ana o ka lahui hoa o ka hooula lahui a ko kakou lani Moi Kalakaua. A maloko o kela kula hanai keikikano me keia kula hauai, e ao iana keīki ma ke ano koa a me ua rula e pill apa i ka oihana koa, a he mea ia e alakai īa ai lakou ma ke a)a o ka hoopilimeaai ole, a lilo lakou i poe kanaka kuokoa a hoopouo e paulele nui ia ai e na kauaka hoopono a pau

0 ke ao nei. Maanei e halia iki ae kakoa a e nana 1 na kula apana a ke aupuni e malama ia nei, a e nana aku me ke akahele, a e ike koke no kakou i kekahi mea nana e hookui mai i ko kakou mau maka, a eha hoi ko kakou puuwai, nolaila keiauwe i kula hanai ka mea e nlu ai keia lahui. Aia ma kekahi mau kula apana ke ao pono ia nei na keiki, a ke malama ia nei e ke kumu ma na mea a paa a ka Papa Hoonaaaao i kauoha mui ai iaia e haua. Aka nae, ke malu la na haumana ma ia wa a hiki i ka wa e hookua ai ke kula, hoi aka la na haamaua ma ko Ukou hoaie, a pela no hoi me ke kumu. Aia nae ia wa i kaawale ai ke kuma, hoi aku la kekahi mau haumana kaikamahiue, a hnlawai mai la me kekahi I mau hoowalewale* o ka hoohaamia ia

iho la no ia, aole wale ka hoi ia, hoi aku Li no keuahi hapa o na h lumau i a hoe.i i kau hale. ka okolehao, o ka iuu pu iho la no ia, a hookahi ka ona like ana, a hookahi ka hoohaumia pu ana, a pela wale aku, a ina hoi he hoomanamafta ka hana a na wahi makua, o ka hui pn aku la no ia me na wahi keiki, a pela wale aku. Aloha iuo keia lahui, kai noa ia hai oe i make ai, eia no ka ia oe iho no. Palolo kuhiuewa oae ko waha i make i na haole, a i emi i na haole, emī ka hoi i ka omuo e ia i ka wa opiopio loa, a mimino wale iho no ka anoano e ulu ai ka lahui Hawaii, a poloke hoi ua mea paahana. Auwe, aloha wale. Aka nae, i na kakou e nana hou aku ana i kekahi hapa o k£ia mau kula apana, e ike koke no kakou i ke alakai maoli ana o ke kumu i kana mau haumana kula ponoi ma keia mau lala ino loa o ka hewa, oiai ua ona pu ke kumu ine na haumana, ua hoohaumia no ua kumu la i kekahi o kana mau haujuana ponoi, a ua ao pu aku no hoi i ka hoopunipuni, ma ka hoopuaipuui pu aua me mi haumana. Nolaila o hoomauao oukou, o ke kula hanai wale no kahi e malu maikai ai ua keiki a kakou, kalii hoi e hooko koke ia ka iini nui a ko kakou lani Moi Kalakaua. oke kula hanai no hoi kahi e hoopiha ia ai na keiki i ka naauao oiaio maoli, a ike hoi i na mea a pau, aole hoi e puni i na hoopunipuni a na wahi makua naaupo o lakou e hoopunipuni palena 010 nei, he make ka anaana. Ua lawa paha kakou maanei, a hookahi no paha mea nui i koe, o ke kanu aku i keia mau anoano maikai iloko o keia mau pulu maikai, oiai, ina aole lakou e kanu koko ana i ka pulu i ka waeleia a maikai, alaila, o liiki mai auanei ka powa a ho-o iho i keia anoano maikai iloko o ke kai kamauo i liu i ka paakai, a i ole ia o ninini iho auanei i keia kai paakai iloko o keia pulu a liu, pau ka ulu ana ona mea maikai. A nolaila e kanu koke kakou i ulu apa tausani ka waiwai, auwe hoi oe e Hawaii i aiua hou no kou lahui.

2 E hoomareia na keikikane me na i kaikamahine o keia inau kula hanai, i i ka la no e puka mai ai mai keia' mau kula aku. Oia hoi, aia a hoea ika j la e puka mai ai o na keikikane me na j i hoonaauao ia a piha ma j keia mau kula, e hoomare kokeia lakou i i ua la la no e puka mai ai, no ka inea, i ina e hoohakalia ia ko lakou mare ana, : alaila, he mea maopopo lea, ia lakou e hoi ana a hoea i ko lakou mau home me ko lakou m# nani, ua liloia i mea e ku-: ko nui ia mai ai e na mea hoomakalehp a hiki wale i ka wa e haule ai o keia poe kaikamahine ma ka poho oko lakou mau lima powa, ke oki aku la no ia pau ka manao ana he kane hoopalau, poina hoi na pono i ao ia ai, lilo ke kino i ka ulaia, a mae wale oa opuu rose nani nei. Pau ka pono ona mikini hanau keiki, oiai ke iho la na aokuu honui, ao ka miula wale aku no koe a kau. Aloha wale. No keaha keia, no ka hiki anei i keia poe makua ke malama pono ? Aole, aole loa. Aka nae, i na lakou i hoohoi mua ia ma ka berita hanohano o ka mare, ao!e loa e loaa keia mau hana ino, a he pomaikai hoi ko lakou hulihia i na hoo* walewale he oui o keia ao, oiai, ua paa i ke kaohi a kona koolua, u E hooni mai antt oe e ka powa Lima kahi ia oe e » 7 0, A ku i ka poupuli newa la, Haaoei, e hoi hoa kakou i ka hale knla hanai e kaana ai, aia a puka mai ua poe keiki nei, a hoohm ia iho Ia ma ka beriia hanohano o ka mare, hiō mea maopopo, aole e hala hookahi makahik! mahop® iho o ko lakoU hui ana eloaa mai ana ia lakoa he maa maka* |na makamae na ke Akua mai, aole no paha e hala lea ua makahiki he umi ma ia hope mai, e loaa pakahi ana ia lakoa he omi pakahi, a pela walo aku.

Houkahi nae mea maikai loa, iloko o keia hooulu iahui aiia e like me uei, o ka naauao o ka me ka m ikuahine, a pela no e mauao mai ai na keiki, oiai, e hoonaauao mau ana l iua i k& laua mau keiki, a lilo he poe &aauao oiaio ke au o Kalakaua. No ke aha keia hanau nni ana ? wahi a onkou. Aole uo paha he mau kumn nui e ae no keia hanau nui ana, aole no hoi no ka makemake o ke Akna pela, oiai i kinohi no oia i haua ai i na mea a pau, a waiho iho la he paahaua ko kela a me keia mea, aka, i ua e poleke ana kekahi o keia mau paahana, pehea la e pouo ai kaua mau hana ? Eia wale iho no ke kumu o keia hanau nui ana, no ka maemae like o na aoao elua, aole i hoohaunaeleia na pouo ktvila o na aoao elua, nolaila ka poleke ōle o na paahana hana keiki, ua waiho malie me ka maemae, a hiki wale i ke 00 pono ana no ka hooulu iahui. I lawa no a hui, o ka maemae liko hoi, ka loaa mai la no ia o na keiki maikai, maemae ke kino, ke ola, a pela wale aku. Nolaila e hoomanao oukou, o ka hoomalu inaikai ana i na aoao elua, a oo pono, a hoohui maemae ia, e ulu ai ka lahui, a o ka moekololie mai ka wa oo pouo ole, a loaa i na mai ino, oia hoi ke kaokao, ka mea ia i poleke ai ka mikini hana keiki, a kohu like me ka aina i liu 1 ka paakai—aole e ulu na mea maikai. Ina paha onkou e aui aku ana a e naua aku i ka noho ana o ka wa kahiko, e ike no oukou, ua malama maikai ia no na kaikamahiue iloko o ma ka hoo malu ana o na Moi o ia au i kekahi kanawai oolea, e like no me na kanawai mau aka poe nauupo he oolea ino. A ina no hoi oukou e aui hou ae a e nana aku i na keiki haole m!sionari o kakon, e iko koke no oukou i ka pili pono o keia mau wehewehe ana a'u no keia, a pela aku. Heaha ke kuinu o keia hauau nui ana ? Aole anei no ka maemaelike? Oia no.

! lua paha oukou e hoomauao ana ina ; kaikamahine opiopio o Hawaii nei, aia i no kekahi o lakou mawaeua o 8 me )0 ! makahiki, ua hoohaunaele e ia no e na pake, pukiki, uegero a me kekahi mau j haole, a pela aku. Aloha walo, inina- ; mina wale ka pulapula maikai o Hawaii j nei e hana ino ia nei. Aole hoi ilaila wale no, o ka hapa nui no kekahi o ua kula apana, oiai ua ike mai la no na liaumana i ka lapuwale a ko lakou kumu e hoopuuipuui ana, e hoohaumia ana, a pela wale aku, a uolaila ke kula nei au i keia poe kula apana, e hoopau koke o pau ka lahui i ka make. Ua lawa iho la paha keia kamailio ana, oiai, ua ike iho la no oukou, oka maemae o na aoao elua ka mea e uiu hou ai ka lahui, a e hoomanao no hoi onkou, ma ona kula hanai wale no e maemae like ai na aoao a elua. Nolaila, he mea i maopopo lea, i na e hooko io'ia keia mau kumu a J u i kwmai-; lio ae nei, alaila e lilo ana keia lahui i! (lahoi pookela loa ma ka naauao, a o ke | aupuni Emepera ka hoa e like ai. He | ( mea ia akaka lea e puana mau ia ana : keia mau huaolelo, K 0 Geremania ko na ! mahele aiua nui f a o Hawaii ko na mokupuni o ka honua nei." Nolaila.o ka lohe ko onkou i keia leo } hooko koke aku malalo no o keia mau > kumu maikai, a malalo no hoi o keia j mau kumu ke i nei au, e loaa ana he poe kanaka maikai loa, na lakou e hooko keia olelo kaulana kahiko, E hana ia k» pono a haule mai na lani." Maanei ko waiho aka nei au i keia momi imua o ka poe naauao, aole imua ona puaa. 0 ka lohe ko oukou a o malama i ko oukon lahai ponoi, o kipa hewa auanei ke aloha i na puaa tTe kau leo ako nei au ia oukou ma ke kahaa o ka hoopono, aole ma ke kahua o ke kaeua a hoopilimeaai, aka e hana hoi oukoa i ka pono a haule io mainalapi- J H E KIXGSTON. Makawao, Maui Hikina.