Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 29, 17 July 1875 — Page 2
| This text was transcribed by: | M. Ka?iulani Carvalho |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.
MA KE KAUOHA.
UA @
OAHU- @
@
Wa@ @ M. N@
@ F. @ @
@ William A@.
HAWAII- Hilo J W. Keaumakani.
Puna L. Kalua.
Kau J. H. @ Martin
South Kona J. O. Ho@
North Kona S. K. Ka@
South Kohala S. H. Mahoka.
North Kohala J. W@i.
Hamakua @. W. D. Halemauu.
MAUI- Lahaina J. Nahaka.
Wai @uku T. N. B@ch
Makawao J. W. @kumea.
Hana D. Kaha@
MOLOKAI & LANAI D. W. Kalue.
KAUAI - Hanalei D. Kaukaha.
Anahola L. Kapahue@
Lihue S.Ka@
Koloa P. Puhiula.
Waimea S. K. K@
Niihau A. W. Kaapuni.
J@o. S. WALKER,
Kuhina Waiwai.
Keena Waiwai, Iune 2@ 1875
O makou o ka poe nona na inoa malalo iho, na Ko@ina Kuikawa i hookahuia e ka Moi, e ohi mai, e houluulu a e hoouna aku i na mea hoikeike hana maikai, hana lima o a me na mea ulu o Hawaii nei, kupo o no ka H ikeike Lahui Nui o malamaia ana ma Piladelapia, ma ka puni ana e @ Kaneteria makahiki o ko Amerika Huipuia noho Aupuni kuokoa ana i ka 1876. Ke noi haahaa aku nei me ka hoolaha akea aku, ua makukau lakou i ka lawe ana mai i na mea e hoounaia mai ana e ka poe makemake e hoouna loa aku i Amerika, ma ka Hale Papa o S G Waila, Honolulu i na mea a pau i kupono no ka hoikeike. Oial ua makemakeia na mea hoikeike a pau e hiki aku ma Piladelapia mamua ae o Maraki 4 1876, nolaila o ka poe i loaa na mea hoikeike e noho ana ma keia Pae Moke, e makau lakou, a e hoouna mai ma kahi i hoike ia maluna, ma mua ae o ka pau ana o ka makahiki 1875.
Ke hoike nei no hoi makou i ka papa inoa o kekahi mau mea kupono no ka hoikeike, na mea ulu a me na mea hana akamai, hana lima, hana mikiala a me na waiwai o keia mau mokupuni, a i makemakeia no ka hoouna aku i ka Hoikeike nui
Na Laau - i kahi a kahi ole ia a ma na pauku laau.
Na lako hale, i hana ia mai na laau Hawaii mai
Na manu a me na ia, a pela aku.
Na mea ulu a me na hua ai, i maloo, i malama ola ia a ano hou a e ulu ana paha.
Na hulu manu, na niu.
Paakai mai na loko mai a i maloo paha i ka la.
Na Papa- na akoakoa o na ano a me na mea a pau.
Na mea o lalo o ka honua.
Na olona o na ano a pau i ulu maoli ae a i hoomakaukauia paha.
Na mea ulu o loko o ka wai.
Na kope iloko o ke eke.
Na Pulu iloko o ka bena.
Kopaa mailoko mai o na Mahiko nui pakahi, ma na ano like ole iloko o na eke.
Hulu Hipa, na ano hulu hipa mai na mokupuni pakahi mai i kahiia a kahi oleia.
Pulupulu; i waeia a wae oleia.
Laiki iloko o na eke; i hoomaemaeia a hoomaemae ole ia.
Na papa a me na hehu awa.
Na uhi iloko o ka pahu.
Na hana lima; na ahuula, na mahiole; moena; kapa Hawaii ; na umeke, na aho mai na olona mai a me ka ili hau, a me ka pulu niu; na poha ka kahiko; na makau, na kii o na waa; na lako Hale Hawaii e kapili ai, na kii o na hale o ka wa kahiko a o ko keia wa paha; na ili holoholona o na ano a pau, ne mea hana kui, na kamaa la-i a lauhala, na papale makoloa, pua ko, pua pili a pela aku.
Na kii o na mea ano nui o Hawaii nei a me na hiohiona nani.
Palapala aina nui o keia mau mokupuni i kahaia e kekahi kanaka Hawaii ma kona ike a naauao. Na kii e hoike ana i na puu, na mauna, na awawa, na alanui, na ululaau, na waoakua, na aina palahalaha a me na aina hanai holoholona, na kauhale, na muliwai, na lua pele, na awa ku moku, a me ka nui o na kanaka maluna iho o na mokupuni pakahi.
Na buke ma ka olelo Hawaii a me Enelani.
Papa Kuhikuhi o ke kulana hoonaauao a hoomana o ka lahui Hawaii; o na ano hoomana a pau.
KUHINA KALAIAINA
S. G. WAILA
J. U. KAWAINUI.
Honolulu, Jan. 7, 1875.
Na Nupepa Kuokoa
ME
Ke Au Okoa
I HUIIA.
Published every Saturday, $2 a year
HONOLULU, IULAI 17, 1875.
HE MEA kaumaha no ko kakou lahui uuku i keia wa ka pili mahuahua ana mai o na hewa, a me ka laulaha nui o ka noho pono ole iwaena o na ohana. Aole wale no ma na hewa liilii, a me na hihia koikoi ae, aka, o na hewa nui kekahi e ulu mahuahua mai nei, na karaima kiekie – ka pepehi kanaka – ke kiekie loa o na karaima ma na kanawai o ka aina.
Iloko o keia hapa makahiki i hala ae, ua aneane eha hewa pepehi kanaka i hanaia ma ke aupuni nei, o ka hapanui o lakou no ka mokupuni o Hawaii, a hookahi no ka mokupuni o Maui. A wahi a kekahi wahaolelo o keia kulanakauhale, iloko o ke au o na makahiki elua e pau ana i Dekemaba 1873, “ aole i emi iho malalo o ka umikumamalima pepehi kanaka i hanaia ” iloko o ia wa. A i ka hoohalike ana hoi i keia mai karaima i hanaia me ka nui o na kanaka ma ke aupuni, me he la, ke holomua nei ka hewa iloko o ka lahui. Mai hea mai keia? No loko mai anei o ka hoonaauao ia ana ma na pono Karistiano, e like me ka kekahi poe e ae i olelo ai, “ ua holo mua kakou ma ka pono Karistiano a aole ma na naauao e ae? ” Aole. Aole keia o na hua o ke Karistiano. He hua keia e hoike mai ana i ke emi hope. Ua hele aku kakou imua, a ka iho e hoomaha, alaila ke emi liilii nei i hope – E nana iho i keia.
I keia Kau Jure hope nei, elua mau hawe pepehi kanaka i hookolokoloia; o kekahi no ka apana mai o Kona Hawaii; a o kekahi no Hamakua, Hawaii mai. O ka mua, ua hoomakaukau oia i kekahi mea eha e pepehi ai i kona kaikuaana, he pahi pela; a i ka wa i hookokoe aku ai oia ia ia, @ hou aku la ia a kapoo pu ka maka o ka pahi iloko o ka umauma ma kekahi aoao unuhi mai la, a ho@ hou aku la kela ilalo, a aole i loihi aku make iho la. Ma keia mea, ua akaka e kona manao mua e pepehi i kona kaikuaana, no ka mea, ua hoomohala mua ia ka maka o ka pahi mamua o ka wa i hele mai ai e hou, a ua maopopo no hoi ia ia, aole e make i hookahi wale no hou ana, nolaila, unuhi ae la ia a hou iho la no ka manawa alua. Ua kiola ae keia kanaka i ke aloha, ka menemene, a ua hoohalike ia ia iho me ka maka hiapo o na pepehikanaka o ke ao nei, ma ka hoala kue ana i kona lima e pepehi iho i kona hoahanau ponoi. Ma na olelo ike a na hoike, aole he hoopaapaa ikaika mawena o laua ia manawa i pepehiia ʻ i he mau wahi huaolelo kakaikahi wale no e ku ole ai i ka inaina ana e eha ai kekahi; a aole no hoi i akaka iki, ua ona ka mea nana i pepehi iloko o ia wa, e kohu pupule ai kona noonoo kanaka, he wa okoa aku ka wa i ona ai. Ua haiia nae, he hoopaapaa mua aku ko laua no ka hana, aka, he mea i ike ole ia iwaena o na kanaka Hawaii, aole e lilo ana na hoopaapaa liilii i like me keia ke ano i kumu enemi e make ai; a he oki loa aku hoi ina mawaena o na hoahanau ponoi iho - No keia mea ua hiki ke hoomaopopoia, he kumu okoa loa ka mea i hooulu mua ia ai ka enemi mawaena o laua; a o ua kumu la, ua hooia ia mai no ia e ua lono i loaa mai ia makou mawaho ae ʻ o ka aha hookolokolo, oia no ka noho huikau ana me ka wahine e.
Ma ka hihia pepehikanaka mai Hamakua Hawaii mai, ua hoike akaka lea ia mai ka noho huikau ana o ka mea nana i pepehi, me ka mea i pepehiia. Ma keia hihia nae, ua hoomaopopo ia mai ke ano ona o ka mea nana i pepehi, aka mai poina - ua oi loa aku ka ikaika o na olelo ike e hoomaopopo lea ana i ke ano huikau o ko laua noho ana, a me ka maa i ka noho huikau pu me ia mea aku ia mea aku. Oiai, iloko o ko laua wa i inu ai i ka uala i hooawaawaia, a ona, a ina aole i ona, ua hookele ia ae no na manao a me na luna mamua o ka mea mau, aia hoi, ua ala mai la he hoopaapaa lili mawaena o laua, aole e lilo kekahi me ka mea e aku, a pela hoi kekahi. He hooia maopopo ana mai keia no ka maa i ka noho huikau, a me ka malu pono ole o ka noho ana iwaena o ka ohana. Ua hanau mua ka hewa iwaena o ia poai, a ua kumu, ua oo, alaila hoopukaia mai la ka make.
Ina hoi kakou e lawe mai i na moolelo o kekahi mau pepehikanaka e ae i hanaia mamua aku i keia, iloko o ko kakou aupuni nei, ua maopopo no loko mai o ka ona ka hapanui a me ka launa huikau ana, he kakkaikahi no na kumu e ae.
Nolaila, he mea maopopo, elua wale no kumu nui i ulu mahuahua mai ai na hewa karaima o keia wa; o ka inu ana i na mea e ona ai, a o ka noho huikau pu ana o ke kane a me ka wahine. No ka pono, a me pomaikai laula o ka lahui, ke nonoi ae nei makou e kinai ikaika loa ia keia mau hewa me ka lima kakauha o ke kanawai, e anai ia hoi ia mau enemi o ka noho maikai ana o ke kanaka mai ka aina aku, a e hooko ia me ke oolea na huaolelo kanawai a pau i pili i keia mau mea me kona mana piha. No ka mea, ina e hoalualuia keia mau mea me ka nana nui ole ia i keia wa, alaila, he mea weliweli kona hopena eehia e hiki mai ana, ina e kulike ana ka ratio o kona nee ana me ko keia wa e hele nei He mea kaumaha keia no ka poe e makee nui nei i ka pono a me ka hoomauia o ke ola lahui.
I mea e hoomaopopo ai kakou, he mea pono ia makou e hoike aku i kekahi hoohalike maikai: Maloko o ke au o na makahiki he iwakalua kumamalima i kaa hope ae; a ke maheleia ka hapalua o ia mau makahiki a kaupaonaia, he mea maopopo, ua oi aku ke kaumaha o na hewa karaima i hanaia iloko o ka hapa hope ma mua o ko ka hapa mua. A no ka mea hoi ma na apana kahi e hana ole ia ai e na kanaka Hawaii na mea awaawa e ona ai iloko o ka hapa mua, ua hanai ia iloko o ka hapa hope; a ma na wahi hoi i ike nui ole ia ai na poe noho huikau iloko o ia wa, ua alahula loa ia i keia wa, A ma na wahi i ulu mahuahua mai ai keia mau ano, malaila no i nui ai ka haunaele, ka hakaka, a me ka malu pono ole o ka noho ana. A ina aole e hooi ia aku ka ikaika o ke kaohi ia o ko na kanaka Hawaii hana ana i ua mea ona i keia wa, alaila, iloko o ka hapaha keneturia e hiki mai ana, ua hiki i kela a me keia kanaka Hawaii maloko nei o ke aupuni ke hana i mea inu nona iho e ona ai; a ina hoi aole e kaohi ikaikaia ka noho huikau pu ana i keia wa, alaila he mea ane hiki ole ke manao aku e maluhia kupono ana ka noho ʻ na ohana iloko o ka hapaha keneturia e hiki mai ana. A ina aole e maluhia kupono ka noho ʻ na mawena o na ohana he mea akaka anei e ulu hou ana ka lahui?
Eia ka ninau hope - Nawai e hooulu hou ia oe e Hawaii? Nau ponoi no e Hawaii. Aiai iloko o kou mana a me kou ikaika e ulu hou ai oe. Aia iloko o na tausani e koe nei i keia wa ka mu-o e laupai hou ai, a ke ewe hoi e hookawowo hou ia ai ka aina. A ina aole e malama pono ana na tausani o keia wa i ka noho maluhia me ke kupono, he mea hiki ole ke manaolana e ulu hou ana ka lahui, A ina hoi o keia ae la kekahi o na hana a kekahi Hawaii e hiipoi nei, he mea makehewa ia makou ke kapa aku he Hawaii hooulu lahui oe.
HE MEA kuluma ka ili mai ana mai iluna o ko makou hokua na ukana menemene o ka hoike ana aku, no ka make ana o ka makamaka, ka hoa ʻ loha, o ka mea i aloha ia, a o ka mea kaulana hoi, i kela a me keia makahiki. Aka, o ka make kikiao pau ana o na hoa ʻ loha i kela la keia la, iloko o keia mau hebedoma pokole i hala ʻ e; he mea hoonaue walohia keia i ko makou manao, e hoohanini iho ai i na kuluwa o ka u a me ke kaumaha; oiai ke lawe kiki ao pau ia aku nei na maka aloha i kela la keia la me ka hikiwawe, a me ka hookaulua ole mai hoi. O ka hala ana aku o ia poe iloko o ka manawa i manao ole ia, a i ka wa e kupu ohaoha ana, aole wale no hookahi a elua iloko o ka hebedaoma hookahi, aka he helu pa umi, a pa iwakalua ia e hele nei, he mea hookaumaha nui no ia, a aole wale no iluna o na pilikana e ili aku ai ia mau haawina o ke kaumaha, aka, iluna pu no o kakou a pau, a he pono hoi ia makou e puana ae, iluna like no o ka lahui holookoa a pau. No ka mea o ko lakou hele nui ana aku ma ia kaoo kuluma mau iloko o ka wa hookahi, he poho nui no ia no ka lahui holookoa. A ina pela e maumaua mai ai na pa make i kela la keia la, he mea keia e hoike mai ana, aole e emo, e neoneo auanei ko kakou lahui. No ka mea ke hoomaka mai nei ka Anela o ka Make e ka hikiwawe i kana pahi iwaena o ko kakou poai, oia hoi, iwaena o ke kaona nei, me ka hiki ole ke kaohiia. A nolaila, he ninau nui keia e pono ai ia kakou ke makaala, pehea la e kaohi ia ʻ i keia mau holomua ana o ka make. He ninau hoi e pono ai i ko kakou Papa Ola ke makaala no keia wa, malia aia no iloko o ko lakou mana kekahi mau kumu kaohi ia ai.
O ka make ka pahu hopu hope o ko ke kanaka ola, a he hoopai paa loa ia maluna o kela me keia mea ola hanu, aka, he mau rula no nae epono ai ke malama pono ia, i mea e hoopanee aku ai i ua hopena la a hiki i ka wa kupono. A oiai hoi ua hopena la ke holapu hikiwawe mai nei ia i keia wa, nolaila, o ka wa kupono keia e hooikaika ia ai ua mau rula la e kaohi ai. E hooikaika ia ma na ano a pau loa, - i pili i ka ahuai ana i ke ola kino, ka noho ana, a me ka malama ana.
O KA POMAIKAI o ke aupuni a me kona mana, aia no ia iloko o kona lahui ponoi iho. Ina he nui ka poe ike i na hana maloko o ka aina, a he nui hoi na mea i hoehua ia ma ka aina e puka mai ai ka waiwai, alaila e pii auanei ka loaa e ke aupuni a me kona pomaikai, a o ka mahuahua ana o kona waiwai, oia ka mea e mahuahua ai kona ikaika a me kona mana. O ke aka mai ana o kela me keia kanaka i na hana a me na oihana o kela ano keia ano; oia ka mea e kokua nui ia ai ka holomua ana o ka lahui, a o ke aupuni hoi.
Heaha ka pomaikai o ke aupuni i piha kona lahui i ka palaualelo, a me ka ike ole i na hana? Aole pomaikai. Nolaila i ka nana ana o kakou i keia wa, he nui wale ka poe ike ole i na hana lima akamai, a o ka hapanui o lakou ua pau i ke kepaia e noho paaua ma na mahina ko a me na wahi e ae. O ka hopena no ia o ka poe i ike ole i na hana, o ka noho aku malalo o kekahi. Me nei makaaiau ai no na mea a pau e hooholomua ai i ko kakou kulana, a i nele na hooikaika ana i keia wa, o ka nele mau loa aku no ia a hiki i ka hopena.
He mea maikai ka loaa ana o ka hana kuokoa i kela a me keia kanaka nona ponoi iho. He mea maikai hoi ka ike ana i ke ano mikiala hana, a me ka noho palaualelo ole o na poe opio, a kino ikaika.
Aka, ina e hoomau ia ana ke ano e like me ia i keia wa e nee nei, alaila, he pono i ke aupuni i keia wa e nee nei, alaila, he pono i ke aupuni, ke hapai i na une e olokaa ia aku ai keia kulana popopulu mai ka aina aku.
No ka mea, iloko o na makahiki pokole i koe e hiki mai ana, he mea maopopo e piha mai ana ka aina i na hana, na malihini, a me na ano eleeleu a pau o ke ao kanaka. A pehea kakou e halawai aku ai me ia mau ulia o ka manawa e hiki mai ana? E ku lomaloma wale aku no paha kakou me na lima hawawa, a e lilo ana ka hana i ka poe i ike, i ka poe molowa ole, a i ka poe mikiala mau ma na mea e hapai ae ai i ko ke kanaka kulana. A o kou hopena he nele, a me ka uhalu.
Eia ka wa no na kuhikuhi puuone o ke aupuni, e kali ai i kona mau auolo kuloko iho.
MAKE ANA O MR MAKANAHELEHELE - Ma ke awakea Poalima, Iulai 9, i kiina mai ai o Mr. Makanahelehele o keia Kulanakauhale e kaialupe ia aku e ka Anela o ka Make ma kela kapa o ka muliwai o ka make. He kanaka oia i ike nui ia a i alohaia hoi. Ua hanauia oia ma Waimea, Kauai, i ka makahiki 1821 nolaila, a hiki i kona make ana he 54 kona mau makahiki o ke ola ana. O ka hapa nui o kona mau la o ke ola ana ua hoopiha nuiia kona manawa e ka mikiala hana a me ka palaleha ole. He kakaikahi loa na kanaka Hawaii i loaa ke talena e like me kona ma ke ano maiau, hoeueu hana, a me ka aipakiko. Ma ka hora 3 o ka auwina la o ka la apopo e hoolewaia ai kona kino kupapau, mai ka hale noho aku, a i ka ilina Maemae. O na makamaka a me na hoaaloha ona a piu, kai konoia e ukali pu aku me kona hoolewa hope loa ana.
E HOOLOHE!
MAHOPE iho o keia malama, aole loa makou e ae e hoouna aku i kekahi nupepa, ke ole e uku e ia mai kona ola. A ke lana nei ko makou manao e hoouna mai ana Luna nupepa i na aie o ka pepa ia makou. E hoolohe i keia o nele auanei. Ua aikena makou i ka aie e hoopanee ai, a o ke kuike ko makou rula i keia wa.
Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Iulai, 1873.
MANAWA NO HONOLULU
[HOOMAKAUKAU E KAPENA D. SMITH.]
2 Mahina hou ……………………………………………………………… 6 33.7 PM
9 Hapaha mua……………………………………………………………………. 2 5.9 PM
15 Mahina piha…………………………………………………………………... 2 34.6 AM
23 Hapaha hope………………………………………………………………….. 10 7.8 AM
Ka puka me ka napoo ana o ka La.
1 Puka la … 5 25.5 AM…………………………………………….. Napoo la … 6 47.6 PM
8 Puka la … 5 27.7 AM…………………………………………….. Napoo la … 6 41.7 PM
15 Puka la … 5 30.6 AM……………………………………………. Napoo la … 6 40.6 PM
22 Puka la … 5 34. AM……………………………………………. Napoo la … 6 38. PM
29 Puka la … 5 36. AM……………………………………………. Napoo la … 6 36. PM
31 Puka la … 5 37. AM……………………………………………. Napoo la … 6 33. PM
Ka Latilu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi. Hale Kaawai He;u 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Flitner, penei:
Latitu 21˚ 15’ 23” Akau. Lonitu 157˚ 4@’ 45” Kom.
Nu Hou Kuloko.
Elua mau moku kaua Pelekane e manaoia nei e ku mai ana iloko o keia malama; o ke Challenger mai Iapana mai, a o ka Peterel mai Acapulaco mai.
E nana e wahineliilii o Honolulu nei paha, ina ma Honolulu nei kahi in oho ai keia wa, i kekahi olelo hoolaha e pili ana nou, ma kekahi o na kolamu olelo hoolaha o keia la. A e kii ae i kuu waiwai ma ka Hale Leta.
I KA PUALI LELEIOHOKU – Ua nonoi ia mai makou e hoike aku, ma ka hora 7 o keia ahiahi Poaono, e akoakoa ae ai na hia a pau o ka Puali Leleiohoku, ma ko lakou wahi halawai mau, no kekahi mau hana i manaoia mamuli o ke kauoha a ke kapena.
HE LAWEHALA KULI – I keia kau Jure iho nei, o ka pake wawahi hale a aihua o Tuna C@na Sina ka inoa, oia ke keu o na lawehala kuli o keia kau, no ka mea, ekolu ogana nana i puhi i lohe ai oia; o ka ogana o ka Aha ma ke olelo Beritania, o ka ogana o ka Maheleolelo ma ka olelo Hawaii, a o ka ogana o Ahoi ma ka olelo pake.
MAKE ANA O MR. R. SELFE. Ma ke kakahiaka Poaono iho nei o kela puke i make ai o Mr. Selfe, ke kahu lio o ka Moi. I ke au o ka Moi Kamehameha IV kona hiki mua ana mai i Hawaii nei, he kahu lio no ka Moi Iolani, a ua noho no oia malalo o ua Moi eha ma ia ano oihana hookahi, a hiki wale i kona make ana i ke 45 o kona mau makahiki. He kamaaina oia no Doresire i Enelani.
MAKE ANA O W. C. BROWN – Ma ke kakahiaka Poakolu iho nei, Iulai 14, i nane aku ai o Mr. W. C. Brown i ke ala hoi ole mai, ke Kakauolelo Alua a ka Luna Leta Nui. He kanaka oia i alohaia, a i manaoia hoi ua kupono ka lawelawe ana ma ka oihana ana i noho iho la, a hala wale aku la. O ka nui o kona mau la o ke ola ana a hala wale aku la, he 20 makahiki. Aloha ino!
HE HUAKAI I KALAWAO, MOLOKAI – Ma ka poakahi iho nei o keia pule ua lawe aku ke Kilauea i na hoa o ka Papa Ola, no ka hele makaikai ana i kahi noho o ka poe lopera ma Molokai. Aole nae lakou e kipa e ana ilaila, a hiki i ka huli hoi ana mai o Kilauea mai Hawaii mai, me ka lawe pu mai i ke Kuhina Kalaiaina oiai oia ma ia mokupuni i keia wa. Ma ke awakea o nehinei o hiki kino ae ai lakou ilaila.
TUN CUM SIN – O ka inoa keia o ka pake nana i komo aihua ka hale Kuai o Dillingham ma, ua hoopii ia oia no na hewa elua, ka wawahi hale, a me ka aihue. Ua ae oia i kona hewa, a nolaila ua hoopai ia oia elua makahiki e hoopaahao ia ai ma ka hana oolea a me na $@,75 koina no ka wawahi hale; a hookahi makahiki e hoopaahao ai ma ka hana oolea, a i ole ia he $50 ka hoopai no ka aihue.
HOOPAIIA E LUA – O Kahelelepo ka mea i hoahewaia i ka Poalua o kela pule i hala aku nei, no ka pepehi ana i kona Kaikuaana, ua hooholo ia ka hoopai nona; o ka Poalima la 21 o Okatoba ae nei, oia ka la e @ia ai oia ma ka amana a pau kona ola. Aohe ona kanalua no kona hopena weliweli e hiki mai ana, no ka mea, i ka ninaninauia ana aku, no kona manao, eia wale no kana olelo, he ake oia e hooko kokeia kahoopai me ka hookaulua ole.
HE MEA PONO E HOAOIA – Ua oleloia he laau ka lau o na laau Eukalipilasa, oia hoi na laau hou e hooulu nui ia nei i keia wa, i like ka lau me ke Koa, aka he palalaha ae nae ko keia. He laau keia e ola ai na mai romakeke, a peneie hana ai: E ako i na lau uliuli o ka Eukalipitasa a e hoomahanahana aku i ke ahi, a wahi iho maluna o na wahi eha, a hui paha no kea nu. Ua hopiaio ia mai keia e kekahi mea i loaa i ka mai rumakeke, a ua ola loa kona mai ma ka hoao ana, no laila, aole hewa i kahi poe o kakou nei i loaa ia ano mai ke hoao aku
HOOPOLOLEI – Malalo iho nei e ikeia ai ka mea pololei o ke kumu akahi a ke Komite Hoike Kula o Kona Oahu nei, i waho aku ai i ka Papa Hoonaauao. O na hua hina na mea i haule, a penei:
1. E haawi makanaia na haumana oi a pau i kela a me keia papa maloko o na kula i hookalaia ai ke ake naauao o ke keiki, a pela hoi e hoohauoli pu ia ai ka manao o ka makua.
HE MEA HOOHUI IA – Ma ka la Sabati iho nei ua ikeia kekahi haole malalo ae o ka halepule Bihopa o St. A@eru. Ua hopuia o@a a laweia i ka Halewai, a malaila i olelo aku ai i holo oia ilaila e pee ai i kona poe i aie ai. Aka , o na pukapuka i wili ia ai ka papahele o ka luakini, ka mea nana i hoike mai, he mea okoa loa kana i manao ai. Ua hoopaiia ua haole la, ekolu malama e hoopaahaoia mai ka ha na oolea.
NA MOKE OKOHOLA – Ke lonolono ia mai nei, e nui ana na moku okohola o Nu Bedofoda i keia makahiki. Ke hoomakaukau la kekahi poe moku e hana hou, a o na moku e huli hoi aku ana, ua hoomakaukau koke ia e hoouna hou aku i ke kai. He 18 moku e kapili hou ia ala i keia wa, a he 111 ka huina nui o na moku okohola o laila e hoouna ia ana i ke kai, me na moku e kapili hou ia ala. He mea maopopo o kekahi o keia poe moku, a o lakou paha a paa, e kipa mai ana no i Hawaii nei, oiai, o ko lakou kuuna keia i maa.
MAKE ANA O CAPT. L@NG – Ma ka Poaha o kela pule iho nei i make ai o Capt, L@ng ma kona wahi noho ma Pauoa, i ke 61 o kona mau makahiki o ke ola ana. No Kanada oia, a iloko o kekahi mau makahiki ae nei i hala, ua lawelawe oia ma ka oihana Luna Wai o Honolulu nei. He kapena moku okohola kaulana oia, a he nui kona mau makahiki i holo kapena ai ma ia ano. E hoomanao ia no hoi, malalo o kana hookele ana ia Kilauea, i kii ia aku ai na olulo o ka moku kaua Amerika Saginaio i ili ai ma ka moku Papapa i ka makahiki 1871; i ka wa i hoouna aku ai ke Aupuni Hawaii i na kokua no ia poe pilikia.
Oiai ke komo liilii mai nei kekahi poe kanaka aihue, wawahi hale, a kolohe hoi main a aina e mai iwaena o kakou, nolaila, he mea pono e makaala loan a luna aupuni i ka hoopae ana mai i na kanaka o ia ano iwaena o kakou ma keia hope aku. Mamuli hoopuipui hou ia na ino ma ka aina, a lilo i mea e ulu mai ai ka haunaele, a me ka mau ole o ka maluhia; nolaila, he pono e ninaninau akahele loaia ke kulana o na poe malihini i hoohuoiia e kipa mai ana iwaena o kakou, ke ano o ka lakou hana, ke kulana, a me na ano e ae a pau ikeia, Aole hewa e loaa mai ma keia mau nieniele nui ana a me ka hakilo pono ana; a aole no hoi he hana nui loa ia, aka o ke kaohi ana i ka pakui hou ana mai i ka ino ka mea nui. No ka mea, iloko o keia mau la i hala ae, ua ikeia kekahi poe malihini e komo ano ole ana iloko o na pa hale, a me na wahi noho o na kamaaina. A ua loaa no hoi kekahi i wawahi wale i kekahi hale me ka manao aihua, a i aihua pu no hoi.
I kela makahiki aku nei, ua kauoha aku la ka Emepera o Iapana ma o kona Kanikela Iapana e noho ana ma Milana ia Ugolini, ke pena kii Italia, e pena ia ke kii nunui o na Emepera a pau o Europa, ma Moi, a me na Peresidena, i mea hoohiwahiwa i na paia o kona halealii ma Tokio. Ma ia manawa pu, ua kauohaia aku e pena mai i kii no ua Emepera la a me kana alii wahine, a wa hoounaia aku ko laua mai kii hooleleaka i Italia. Ua pau ua poe kii nei i ka paa, a wa hoikeikeia maloko o ka Hale Hoikeike o na hana akamai ma Milana. Ua hoouna e ia main a kii pena o ka Mikado a a me kana alii wahine i Iapana, a ua mahalo nui ia ua mau kii nei, nolaila, ua hooholo ia e hookumu ia ma Iapana kekahi kula pena kii, a e kii aku i mau kumu ao pena kii na lakou i Italia. Ke holomua nei o Iapana ma ka hoopili ana i na hana akamai o ko na aina e, a me ka lawe mai e hoohana ia iwaena o lakou. Aole anei he kumu hoohalike kupono keia e hanaia ai ma Hawaii nei? Owai ke olole mai, Aole!
LUNA O KA HALEMAI PUPULE – Ua kohoia iho nei o Mr. W. B. Wright i Luna no ka Halemai Pupule, ma kahi o B. R. Davidson i make. O kona kohoia ana ma ia wahi, wa halawai mai no ia me na manao mahalo o ka lehulehu, no ka mea, he kanaka ia i mahaloia ma na ano a pau, a he Hawaii ponoi hoi. Aka, hookahi a makou mea minamina, o kona hoonee ia ana aku malaila, ua hooneleia mai la kekahi kanaka Hawaii akamai i na hana lima ike a me ka mikiala hana, mailoko aku o na poai o na hale paahana o keia Kulanakauhale. Oiai, o kana hana i ike he amara, a he mea ho@ oia i kokua nu ii ka hoohoihoi ana i na oihana mikiala Kuloko, a he kakaikahi wale na kanaka Hawaii i like me ia. He mea mahalo ia makou ka ike ana i ke kanaka Hawaii e hana kaokoa ana i kekahi oihana akamai nona iho, a o ka mea kupono i na kauwa a ke aupuni e hana ai e haawi aku i na kokua e hoohoihoi ai i ka oihana hana lima ike maloko o ke aupuni nei, aole o ka lawe ae i kekahi kanaka kupono o ia ano, no kekahi oihana palaualelo e ae o ke aupuni.
HE MANAO KUHIHEWA IA – Ua lono makou i kekahi mau olelo nune kuhihewa ma na pipa alanui o ke kaona nei, e olelo ana, o kela haole i hopuia iho nei no ka pee malalo o ka halepule bihopa, a me ka hou ana i puka ma ka papahele, he haole ka ia e hoomakakiu ana e lawe i ke ola o ka Moiwahine Ema. Ke manao nei hoi kekahi poe kanaka, ua hoolimalima maluia kela haole i komo ai iloko o ka pa o ua Moiwahine la i mea lawe ai i kona ola. Nohea mai keia mau lono? a mai hea mai hoi i puka mai ai na noonoo ana e like me keia? Ke manao nei kahi poe o na luna aupuni kekahi i komo pu ma ia mea. Aole a ma@ kou mea e ae e hoiku aku ai. Aka, e kipaku aku e ka poe i manao e like me keia ia mau manao kuhihewa.
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE KAU O IULAI.
O ka Lunakanawai Harris ma ka noho.
Iulai 6 – Ke ‘lii kue ia J. L. Keaunui, John Kukoe; a me Kaliola Keaunui – He hoomahuka. Ua noi ia e hoopau wale ia.
Iulai 7 – Ke ‘lii kue ia Napoliona – He hoopii mai ka Aha Hoomalu o Honolulu. Mahope iho o ke kukakuka ana o ka mea i hoopii ia me kona loio J. K. Unauna, ua hoihoi hou oia i kana hoopii, a ua nonoi mai e hooemi mai i ka hoopai. Ua hooko ka Aha i ka hoopai o ka Aha malalo. O na koina ka hoopauia.
Iulai 7 – Ke ‘lii kue ia Nauhehau – Pepehi kanaka. Ua ahewaia ma ka degero 1 o ka lawe ola, a ua hoopai ka Aha iaia he 10 makahiki e hoopaahaoia ai ma ka hana oolea. O ka Loio Kuhina ma ka aoao o ke Alii, J. P. Green a me E. T. O’llalloran no ka paahao.
Iulai 8 – Kaoliko kue ia Hawea @. He hihia hoopoino. He $30 na poho i koiia. Ua noi o Mr. Dole i kokua ia e W C. Jones na loio o ka aoao pale, e hoopau wale, a kue ia e Mr. Hartwell ka loio o ka aoao hoopii, no laila, ua waihoia aku na ka Aha e hooholo mai.
Ke ‘lii kue ia Tom Kum Sim – Wawahi hale. Ua ae ka paahao i kona hewa, a ua hoopaiia elua makahiki e hoohanaia ai ma ka hana oolea me $4.75 koina.
Ke ‘lii kue ia Tom Kum Siu – Aihue – Ua ae ia kona hewa, a ua hoopai ia i 1 makahiki e hoopaahao ia ai ma ka hana oolea, a he $50 hoopai.
Charles Kanaioa, kue ia A A Haalelea w – Kipaku aina. Ua hooholo ke Jure i ka pono no ka aoao hoopii, a me na poho he $60. Ua hoolahaia mai ka hoohalahala no ke kue i ke kanawai, a me na olelo hoike A S Hartwell no ka aoao hoopii, R H Stanley no ka aoao pale.
Iulai 9 – Ke ‘lii kue ia Kahalelepo – Ma ke nou a ka Loio Kuhina, ua kaiia mai ka paahao no ka hoolohe ana i kona hoopai. Ua nonoi aku ka loio o ka aoao paahao @ ka Aha, e waihoia aku ka paahao no ke alohaia mai e ka Moi. Ua nonoi paka aku no ka paahao nona iho imua o ka aha, ina e make ana oia, e hooko koke ia kona make ana. Ua hoopai mai ka Aha iaia, e li ia ma ka amana a make loa, ma ka Poalima 4 o Okatoba e hiki mai ana.
Kaoliko kue ia Hawea – Ua hoole ia ke noi e hoopau wale. Ua hoolahaia main a olelo hoohalahala.
Kahoomaua(w) kue ia W. L. Moehonua, ke Kuhina Kalaaina. Ua waihoia mai ke noi e hoopau wale e Massrs Stanley a me Makale, a ua paneia aku hoi e A. Kalauli. Ua lawe ka Aha i manawa e noonoo ai.
Iulai 12. Kaaukai Wright a me kahi mea e ae, kue ia Kukahaula - Kipaku aina. Ua hooholoia ka pono no ka aoao pale J. Pota Green no ka aoao hoopili, A. S, Hartwell no ka aoao pale.
NA NIOI O PALAALANA.
Ua hana hou ia iho nei na pani puka o ka Halekuau ma ke alo mai o ko makou keena hana, he hao wale no, a pela hoi me ka aleo o luna o kaupoku. Aka ina e nana aku ana ia mea, e hoomanao ae no ka mea ike i na paia pa o ka poe moe lepo o Kawaiahao.
Ua hoouna mai o S. H. i keia mai olelo malalo iho : “Ma Ewa ma ka apana o Honouliuli, o ka ipu i hoawaawaia, ua olelo ae ka poe e inu ana ia mea ha waiu; o ka poe hou e komo pu ana ia aha inu ipu awaawa, he mau haumana hou no ka Aha Euanelio.”
-O na pohaku o ka hale e ku ana ma ke kihi akau o ka huina o na alanui Nuuanu a me Moiwahine, ua hoolewa ia ae nei e ka Luna Alanui o Honolulu nei, a ua kanuia malalo o ke alanui Kaahumanu. – Malaila e waiho ai lakou no ke Keneturia e hiki mai ana.
Ina e manao ana kekahi aole he talena i loaa i na kanaka Hawaii, he pono iaia ke ninau i ka poe hana Ehago, a me Okole kao. Na lakou e hoike mai i ke talena e holomua nei iwaena o na kanaka Hawaii.
Ninau aku kekahi loio i ka hoike no kekahi hihia “O ka hea kou ike ana i keia hihia?” I mai la ka hoike. “ O ka Poakolu.” “O ka la hea ia?” wahi hou a ka loio “O ka la no ia i hanaia ai ka hihia,” i pane mai ai ka hoike. “O kala hea ia o ka malama?” – “O ka Poakolu!” a hu ae la ka aka.
Malalo iho nei kekahi olelo hooholo o hooholoia e ka Aha Akimeda :- “Hooholo ia Aole e haaai ia kekahi Palapala hoomaikai i kekahi haumana Hawaii no ke akamai ma na mea helu a me na matimatika Kiekie, a hiki i kona hoopukapuka ninau ana maloko o na nupepa.” Aponoia e na o lima o Kalaepohaku.