Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 30, 24 July 1875 — KA HUAKAI MAKAIKAI I NA MAI LEPERA. [ARTICLE]

KA HUAKAI MAKAIKAI I NA MAI LEPERA.

f I 51 B*>4 O KE KECSA KOOKOA, \ AU>ha Oici.T>a :— | Mamolī o ke konola aei mai, ca baa!cle ' ibo oa Mea Hanehino J. U. Kawamu», hu ! ok. P. K a UU a roe H. M. Wioi fce lona-! hooponopooa oo k» oapep® hao*e Ka EleU Uatei\i la oei i ke abiabi Poaka* ,* bi, iulai I*2, oo ka holo aoa e ike i ke Paoa-' laao o na mai leper», m&iaoa ako o ke Kfiaaea, eoe ka maeao e bookaa!aa tna M«oī - a hiki ika huli hui aoa m»i aka mokaahi me ka ohoa haoehano ke Kahiua Kalaiaio« t ■ aiaiia, hoio a<tu ooliila. oko oukou mea kakaa nei, oa holo loa ako ia i ka Puali Hikioa o Maui, e lele ana ; ma Makeoa, a u.a'aiU i k» -<e lio «e at hikt ; 1 Mikawao; a huli ae oo W»ibee, Waiiuko : a me Wuikapu; k«u maluua o ke Kiiauea : i ke k&kahi&ka Poilima, mahope o ke pubi | ia aoa mai o ko makou waapa e ka makeiii pukiai o Papawa», aeoleoo e aloalu mai ; ka moku, loaa ai.. Hajilele ana ia Lah.ii.va xo Kai.awao. | 1 ka bora 1U ponoi ok« kakahiaka oka j Poalima 1 olai IG, mahope o ka okoakoa j p»u loa ana mai o oa hoa i makeuiakeia uo ! ka he'e, kue ae ia ka butla o Kilauea, a : hookele pono ii ako ta ka ihu oka tnoku i | ka lae hil.ini akau o Moiokai. Mawaena ; 0 ka hon 10 a me 1:40 o ka auiua la, ua pau kela iae ia makou i ka naiia. Kaalo ae la makoo Ma ka aoao pali o Moiokai, e kipu ana ! ka ua oialuna o ua kakai pali, a e huokahe-1 kahe mai ana i na wailele kil:huue i na pa- j li. Ua hoao aku kahi poe olena o ka me-ka j 1 ka helu ana ina wuileie, aua pau i ka j heluia Le kauakolu, aua koe oku no paha j kekahi. Kuhoho no oa puli o ke'a wahi ; moku loihi, me he koae la e le!e ana ika : pali ua mukawai kahe hou e haule iho ana i ka lewa. Na lIieilKNA MUA 0 KALAWAO Ia makou e hooiuo aku uei me na maka j i piha i ka !eha ana i na puli, na awawa, ' na kuono a me n« poli kalia nia, o ka hio- i hiona mua no Kaluwao i hiki iko makou : mau Una ike ke hopu aku, oia uo ka huliu j ana mai o ke kuianakauhale holookoa o | Kalawao ioiua o makou, no ka mea, ua ku ; oia nia ka aoao makani oka aina. Ua punakeieia no hui na iialemai a ua he!o a keo-; keo. | Ka HeKAU ANA I KE AWA. j I ka hora 3 : 15, kuu iho ia komakon pehaku ma ka aeao Bkau oka mono e iana j ana i ke awa, a oia hoi kahi hohonu i hoai- j ionaia no ke ku inoku ana. E lawa ka hoemakaukau, ka wae ana o ka poe e holo ana i uka, ke kuu ana o na waupa a me ka pu kheke aua, pae oku ia mukou i kahakai nialuoa oka uapo papa i paholiia mai no ia wa wale no. E welo ana mi ka aoao akau 0 ka uapo, ka hae Hawaii, he hoailona e i mai ana, eia no inakou a pau malaio oke kahakahana loleo ka waihooluu liookahi. | Eia ka nui o ka poe i lele : Ka Mea Kiekie W. L Meehooua, Kuhina Kalaiaiua a Peres \lona o ka Papa Ola, Na Mea Hanohano J. U. Kawaiiui, he lala no ka Papa Ola a me 11. M. Wini, 11. A. Widetnann & me H. Kuihelani, Dr Oliva G R chards)o, Mere kahu o ka Aloiwuhiue E'iima &ne kaoakane. Ika huakai i pae aku ai, ekn makaukau mai feoa na Luna o na mai leper», oia o R. W. Meyer a aie Bila ( VV p Regsdale) e apo aloha mai ia makou. Aole i ioihi ka mauawa i iilo no ka hoomakaukau ana i na lio no ka holo loa i K&Uwao, a kainapu aku la. Eia ka poe i holo loa e ike ike kul?na o na kauhale o nn mai i Kalawao, J. U. Kawainni, H. M. Wini ame kauka Oliva, 1 h;;baiia e Bila ma ke ano he alakai. Ua noho ke Kuhina i Kaiaupapa no ka ua e h&ole &na i kela wa. Mamua o ko'o ho'o loa ana e ike i oa halemai, oa kipa eae la au e iko i kon hoa kula oka noho ana i fen inea, oia o Enoka Kaiauao. Loaa aku oia ia'u maloko okekahi hole o Kalaupapa, e pa« ana oa lima i ka peni kakau, aka ika ninau ana aku i kooa pilikia, oa nawaliwali maoii no. Ua poka hou ae kekahi mau p&lapu ma kona kioo, & oia kekahi mea nana e hoemi ana i kona ikdika. He helehelena eehia ksi ikeia i keia wa, no ka toea, he ekola makahiki i haia aeoei, e aoho aua oia me ke kmo ikaika a maemae aka auo, ua nele oia. Aluhu ino. Hiki aka i Kalawao. I kahora eha a mahope iho, hiki ktoo aku la makou ka poe i hoikeia ae la malu- j oa i ke kahoa kahī o na halemai e ku ana. Komo aku U mamoa e ike ia loko o ka ha- ; le kuai a J Upa e malama an». MaiUila ae, ika hale haawi laao Upau a Mr. Williamaoo e malama aoa. MaiUiia ae, ina haleoiaī maoli, kahi aka poe oawaliwali e poulaolu aoa. No ko lakou hiki oie i KaUopip», kahi i manaoia at ilaiU e helobe> laia aka ai ka palapaU aloha aka Moi, j ooUiU, ua hai waha akq o Kawaioui iko j ka lloi aUha ia lakou. Ua maiao ka m&Umaia ana o oa halemai a me oa haie a pao naalalo ok# ooho maoa aoa aka Papa Ola. Ua akaka ko BiU bilioaiia m* la haoa, a aohe mea a kakoa e kaoalo» li ma keU wahi nona.

Ka MI O XA A i'ELI iSl'. ; I Mai ka hake iooa mai a k« Luoa o e* lepera i lea* uui ai ia makoo ke?a t»aa {»pi helo maUlo tho : U* k» U )(j»o loUi, ISTS, • ia ma Kaiawio be 67? k* hoioa paa o ea lepicrA ; tn*;lo>io eoai o »a he!«o», be 2 mau h*ole t a he 7 mau pake o Kina; ai* ke ko U 4 haiemai, I ha!e paahao, I base w*iby U* avt Upaau » he I ha'e no ka poe oawi iwal» • !oa. Miwaho ae o keia pee oiai, he I*l3 j mau kokua mai; 57 mau kamaaioa o ka a - > oa e hoelolohe U. M*isoko »e o kena heluoa ; oui o 03 mai, aia o ke 50 a tse , t>o p#a i ruarei»;a he elua o ia m*u pia i ha-: oaq mai i ua keiki kioo tnaerose a Eta ka oioau, i hea e huonaauao?« ai hoi / Mai ApenU a hiki i Apr. 18~0, ua htki j aka i Kalawno (loko o īa makahiki, na mai ' he 152 ; a ua uiake iloko o ia w», he 145. j I ka mabma iho oei o loue IS?S, he mala- 1 ; ma poīno uoi i% oo lakoo, no ka mea, &e he ' . la ma fca ana, ua hook»hi m*ke o | i kela a rae keia U. Ua pao ioa i ka lilo i i ka Papa OKi, oa aina o KaUupapa, KaU- | : wao a oe Waikolu uona paha ka hnina ili | ■ i hiki aku i ka 13.400 eka. (Ja kanaia ka | I aioa o Waikolu ī ka ai, a aia ke holo la ma j i ka aina o Kalanpapa, na pipi he 303, oia l : ka ia a ua mai. Eia kekahi, i ka hele n>t- ' ; kaikai ana iho oei a ka Moī ia Hawajī a me . ; Maui, ua haawiia i na mui lepera ka hape- | ! loa o na daia i hookopu alohaia mai iaia, < oia hoi, he $243. Oia mau dila, ua kuaiia ) i kekahi hauo (upeoa) nui. Ua lilo keia ; opeua, i pomaikaī palena ole no na mai, oo j ka mea, ina e loaa na ia i ka wa o lawaia < j ai, e mahele likeia ana naia i na mai, e like I me ka hiki ke hoolawaia. Ua kukuluia uo ! I hoi ma kekahi wahi kiekie mawaeua o Ka- ; laupBpa a me Kulawao, he wahi pahu laau ; | nana moku, waapa pai a me iho ' | mai o ka pali. Ke ikeia, ahila, liuliu ae U 1 kanaka. £ia ke ku nei ina Kalawao, he 1 halepule hoolepope, ua Rev S. W. Ho- ' lokahiki e noho kahu ana a I halepule Kalolika Roma na Rev. Mbkua Dameiuse ooho kahu uei. Aia no hoī ma Kulawao kekahi : poe puhi ehe, a he poe akamai maoli uo la- ! kou i ua inele i paaoaau ia lakou. lle me» hoohiwahiwa keia i hootuakaukauia e kela : ! pt e no ko lakou mau hoa mai e hele aua i i ka make. I j Pau ka makon noii ana a me ka ninani- j 1 uau ana, ua huli hoi aku makou no ke awa ; ; ku moku. Ia makou nae i hoi aku ai, ua ; kipa ae makou e ike ia P. Y. Koeo, he alii ■ . hauau o ka aina i hookaawuleia mai ka oha- ! | ua aku, no ka loaa at>a i keia mai tn»ka- j | inaka ole a ua i(te pu no hoi ia Mrs. Kiki j ' Napela, ka uiea e waīho nawaiiwali aua mu j i kahi uioo, alaila, ua j ll* I LOA AKU N0 KAI.AUFAPA. | I hora hiki aku makou i ka Ualo Pa- • paa, kahi a ke Kuhina Kalaiaina e nohu | ] ai)3, a e haiamu mai aua na makoainana | : popilikia mawaho o ka hale. I ka nana aku, ua ekolu ba!ieri a oi ae La mni i hiki kino ; j ae malaila, e hoolohe i na leo aloha a me ; na olelo hoolana mai ka Moi a me na inali-' : hioi i hele aku e īke ia lakou. ! J Aohe i kuu iho kanae, ku ae la o Hoo. J j • U Kawauiui ma ka puka o ka Hale Papao, i I a kahea aku la i ke anaina e hoomalu mai, j ! a e heluheluia aku ka palapala aloha a ka ; Moi ia lakou. I ka malu an;i iho no o ke ; ! anaiua, unuhiia ae U ka leta mai ka poli j ae, a heiu'uelu ia mai la, oia keia malalo : iho : | l ka Mea Hanohano J. U. Kawainui. I Hoa o ka Ahakukamalu. j &c Scc Scc. I Aloiia rE : No kuu loho aua raai e holo l ana oe i Kulawao, Molokai, unlaila au i ' j manao ai e kau aku i keia wahi palapaia : ia ee, a nau hoi ia e hoike, a e hai aku i i ko'a aloha io'o poe e uoho U : ma ia wuhi inea a i loohia i ka mai pilīkia { o ka lepera, a ma keia kau ahaoleio ae e j ' manao īa oo e UUi ke hooluolu ia a hooma- ! : ma ia kekahi mau pilikia nui i loohia ia la- ' | kou i keia wa. E hai ponoi aku oe i kun i ! aloha ia P. Y. Kaeo kuu hoa mt>kamaka o : ka U ioea o k» ooho ana i ka hale kula me : ' na lii i paa aku la i ka make a me ke kai-; i kuahine aloha oaa e noho mai nei. E aloha ', : ia Kiki, KaUimano, Paiaina a me ka lehu- ; lehu a pan. | R haawi pa akn no hoi oe i kau wahi j manao hoolaua ia lakou, i hoolana ia ko lb- ; kou manao oiai Ukou maUiU, a e aloha ; tnaa no kou hoa maīkai. ! Kalakaua R. lolani Hale, Ilonololu, lulaī 8, 1875. Na nVRO AL' UA. I ka p*u aoa o ka paUpala i ka heluhelo ia, ku ae U kekahi mai o Kamaka ka inoa, a naoa i alakai ma ka haawi aoa ī ekolu ! huro oo ka Moi, a peU na mai i pnana haai olī mai ai. Mahope iho o ia mau horo an», | ua haawiia ekolu huro no ke Kohioa K»la-- | aina a me kekahi UU o ka Papa OU, oia j hoi ka mea nana i helohelu i ka palapaU ) Na Hoohalahala. | Aia a pao na buro ana, aU»U, oa niuan j aku o Mr. Kawainai i ke anaioa e akoako» 1 | mai ao», e Uke peuei : " loa he boobaU- | | b»la ko kekahi o oakoo e akoakoa mai nei, \ \ o ka w* keU e hoike mai ai imoa o mauaP i | M«hope o ko kali ana no kekahi minele, : oa ka mai kekahī kaaaka o loko o ka puoU, a pane mat, hookahi wale oo w«hi hoohalahala, oia kaj»wa ole i ka h«awio« ia maka. Aka, o ka noho »oa, ka ai • me 6a | Uwa i ka pipi, tohe mea ehoohalahala aka |

a». F«u *aeA, aU.U, aa p*i;e tuaī o Kaomka kek»hi o ka poe m»i. »obe maa • e fco< laUhaU aino keU kumu, ro ka oiea, t ka w» e k>aa »i. oa haawīi» • like me ka Uwt, eka ina e nele kekahi poe, «UiU, o ka ppi no ka Ukoa ia. AU wa aka hvi, k fee bei ka ia, alaiU e hooU*ra *'» ka t uele moa ika ī», a o ka poe hoi »ai mu», bot lakoo ma ka haawioa to pip»- I D! - oau aoa ik« Luna ia B?l», »• boik<& ° B-U peU. NoUii», oa kaleaaa boob»UbaU ana mai. O k» pipi ka ia t hooUko e la e ka Pap-. a nai, he mea ma»ihi«i ka ia uloko mai o ke kai Ina neTe ika haa* trioa p i pi, heohaUhaU mai kopooo. Aka, elua wale no ano ieo i loheia aku, m o oui, hookahi olelo, aa Uwa i oa mea a pau a ka Papa OU e maUma mai nei. Eia heia kumu boohalab»!a, ioa oa hookookolokole'a ke kanaka athoe oioa be hte» paha ke komokuai imua o na fc»ure he umikomumaloa, heaha hoi ka mea enana pono

ole ia a? ke kaoaka e hookaa waleia aoa m»i kaoa wahiue aku, ka wahine mai kana kane atto. na makua mai na keiki aku, na ■ • . i mai na makua aku, ke kupuna mai ka moopuna ako a pela aku e na poe he umikuma- j ma'.oa ? Ua paue aku ke Koinoi, owau, , he hooko kanawai wale iho no ka'u, o na [ luuamakaaioana a oukou, o Ukou ka poe j nana i hana i ke kauawai. Maloko o ia ke- J nawai, ua Louukuia he elima wale no Ula i no ka Papa Ola, a na Ukou walo no ka ma- i na nana tn* ke kaoawai a hoouoa mai. Ina j e hiki ana i ua lun«makaaioaoa o keia kau ae, ke hoomahuahua i ka nui o ka Papa 0!a mai kaelima a i ka omīkumamalua, e like auauei me na kiure he nmikumaiualua. llu ae la ka aka, a hookahi hana ho u wale mai uo i ka pololei o ka paae. Pau ae la keia akoakoa ana nie na naau aloha, alaila, na ehiia he eha mau mai i : nnnao wale ia oa ano oU, no kā hoihoi mai j ī Uoooluiu nei e nana hou ai. He elua <>ia . poe no ka hoohihi no paha i ko Ukuu ede- ; na, nolaila, ua naiowule aku U laoa iloko o > ke aiuka, a na kali aku ka waapa, aole nue hiki inai. 0 na mea i hikī uiai, eia ma lltnolulu nei. I ka ike aku i ka eina, ua lawa no ka eha tausaoi kaaaKa, i ke ea, no ka hooluolu ! mai, ī ka noho ana me be home la no ka oiwi, ī ka malaina nna, nie he la he malamaia ana la o na keiki ponoi e na uiakua ponoi. Ua oi ae ka maikaī o na hale malnila, mamuao na hale ponoi o lakou mawaho nei. E ai ana i ka ia a tne ka ai i na ia a pau, aole e like me k*»hi wa e noho ana maWaho uei, ke kupaakai o kahi paioa ana, a kualapaa o kahi. Hoohihi maoli no na mai e noho malaila a make O kekahi poe,

a» lwoU*«"le >» ih j iu«t »>-• m> » iia hoo|K.lolci iHo lakaa »o»o i®o* o C* »*'(>« •D? h "' ; ■ e H.li ...» no U w» hor« lJ* • >•«• •*«' *. »« m»a* ik. 01..n« "• *• P°e »o i » • »l>*« •»•' ' ko o "'* ■».k»a<fc» . p»u «•>v«ho ■>"- No«.il». «<-• U.e «ei ... i keU ».b. » 0 .. o'uola o k» Luo.ho.oonopoao. e lim • te »k«. i ai p lik.o» » oi« «» a>»«»oi«i4. n.i b«k.l.» .»» « •*•»« °k« *» *°° n " .o* ». K..U«««, •• »i«i" ••<»• , aM ;' Ukou 10. m»S»IB»l!» O W»0o •• »,"* '•• Ke lo»» oioepine o«i •»• m '' ,e l" r '- fcU » me o» »•» hoooo» o *«<>o »«o oei, mmlun. o kekna» W»">•>'» me ka k >''* oe »> . out.il. , koio. p»«»« 11 f«.k«»o l»ko« o tke n«i ai iu» me» o w»Uo »ei, Ke lo». nei i» l.kon o. oopep. i P» 1 '» m * jo. • »ole o l.kou bune e l'k® #>• ke*»oi „oc «'o i'ike m»k» »i e pok»» hele »o» m» o» »I»»«>L U» l»w» p»h» kei» i»o«Wl* 'O" Ui i tko:ba oo k» t«holeh« , Ow«o īho no U I.UMIIAIU