Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 30, 24 July 1875 — Untitled [ARTICLE]

Ua rnra mak u i ku hauoh i ka lohe ana mai, ina ka hon o k*9 auina la £abati iho nei, ua hoa!i»olu nc la ke alil ka Moi i n \ ko« ponoi ona, na poe Pnhi Ohe, na koa o ka Piirt!i Ilaku Ponoi, «a ohufl ponoi a me ka poe i konoio, maloko o koua pa alii, me ba haiolelo aka imua o lakou e lilo i poe hoole wai ona. Ua kamaaina oia i na' ino a ka wii ona e pii mahuahoa mai nei, 0 o konn makemaki* ka ike akn iloko o kona au e noho alii nei e hookiia, i lilo ai kona lahui i poo mikiala m;i kn hona a holoruua hoi nm ka waiwai. Oiai, ool<% ona makemako c olehiia naaa i h iokokono okoa iiku ia lakon, akao kona iini na lakon mnoli ae no me ka manao onoonou ole la e hapai i koia keehim. K« ako nei oia e iko i keia nao hou, o maloko aku o ka pa elii e hoomaka ai a pum ka nina. Ua hoomakauUauia he pepa kakau iooa oka poe e hoohiki ana. Mawaena o ka poe i kono ia e hiki ar, ka Adimardla a me kona mau ukali a me na kuhuiA. Ua honlenlelo mau leo melo iho oo hoi ka poe puhi oho ia wa. Ei;k mai ka loiiolelo a ka Aloi : " Inn Koa Ponoi, na Koa Pmvalu, a iiie iui Ohua Ponoi o ka Pa Alii nei: Ua kahnii aku au ia oukou e akoakoa n\ai i keia la niaikai, e hana i na hana ku 1 ka hoopono. 110 nui ka poe iwaena o kakou, e hoolilo ana i keia la, i la e inu ai i na wai hoomalule kino no na lealea ano e; a ua inanao au he mea kupono, oiai oukoii) ma ko oukou nno, he niau koo no ka noho -Alii » me ke Aupnni, a lio poe hoi uo ko'u Hale ponoi, he mea \mu\ iloko o kakou kuloko iho, e lioomaka aku ai ka hoofx>nopono mua ana ia kakoii iho, niauuia, i heie aku ai ka kakou niau hana iwaho a i kumu na lakou e hoohalike mai ai. Ke noi ak\i nei au e hoolilo kakou ia kakou ihoi Puali lioo}X-)no, a o ka kakon hana nui, o ka iiooikaika e pale aku i na wai ikaika. 0 kekahi komu nui keia i Joohia ai ko kakou lahui i ka pilikia. Ua ai a ua inu me ka palena kupono ole. Nolaila no hoi kekahi kumu e loaa nui nei kekalii poe i na mai ino o kela ano keia ano, e hoinoino ana i ke koko a mo loko, e loaa ai na kiha a me ka palaho o ke kanaka. Ke kukui mai nei na lono ma-o a maanoi, no na haunaeie a me na pepehi kanaka, no ka inu nui ana o na kanaka i ua wai ikaika. I keia la he wahine ka luahi o na hana ino I ulu mtu no na wai ikaika, a kekahi la ae ho kanaka, a anoai |vtlia ma keia hanaa kakou, e jwvu ae ai ka hana ana o na kanaka ia hana. Ua nui ka hooikaika ana b na Aupuni mai ka kahiko mai, a jiela no hoi i keia \va e kiuai i keia mea. Ualohe piiha oukou iloko o w wa pokole akn nei, i ka help ana o na wphino ma kekahi Apana o Amenka e Kaua aku me ka poe kuai inu wai ikaika. Ua hooikaika na Oihana Hoole Waiona, Free Mason, Odd Kellowa, a ras nā Ekalehia, ame na Oihana ku i ke alohaapaU, e "pale aku, aka, aole nae he \tavL Ke hooikiuka nei uo hoi ko kakou Aupuni maia haua, aole nae he jviu iki. A li£ttha hoi ka hewa iua ma keia akoakoa a makeia ano hoi kakou e huli ae ai i wahi e hiki ai ke aku i na ino, a me ua hewa o ka hoopa nni ana i na wai ikaika. Ma keia akoakoa aua mai a oukou, he nKikenmke au e hoike aku, he hana koikoi kai ili mai iualuuiv o'u uia ka iini aua i wahi e pau iki ae ai keia mau kiua o ko kakou lahui, a me oukpu pu kekahi. Ina kakou e heneheneia mai, ua hiki no. He maikai no ko kakou hoike an% ua ake nui kakon e hookaawale aku i ke kahi poino nui i ili uialuua o kakou ma ke ano kanaka. £ hoopouopono hou ae ana i ko kakou mau manao a me ko kakou noho ana. Nolaila, ke noi akn nei an, i ka poe m pau e makemake ana e komo iloko o keia Hui e hooikaika ana e pak aku i ka inu aua i na wai ikaika. Aia a lokahi kakou ma keia ht\na, alaila e holo pono auanei. £ like me ka pule a KeriseUmia

i h>«ikv ia ma M.iīaio, e o'el-» * Ina ■ *It:a a ekulu i akoakoa i kahi hookahi e ! : doī aoa a e ii ii.a no kekahi hana e ko io : ana no kooa rnaa haa maikaL* j Ua niaopopo no boi ia oukon oka hiki j ; s ana mai ona »■>no ame na hoohialaai, he j | hiki mai eo ia me ka malie loa, e ' b?le ■ \ mai ana me he aihae la i ka po/ e hoo-1 uluhia ana a e hookooi aoa i ke kanaka« komo akn iloko o ka lu-a ana i na wai ( ikaika. Pela hoi. īue ke ano raalie no | kakou e pale aku ai. e hoomaikā ana me ? he hua makeke uuku ia, a hiki i kona • mah?Lthua ana, a owai la o kakon ke 1 hauoli ole ana ke ike iho y ua ko aoa holo- \ pouo na hana i hoomaka iaai i keia la.' ?

Ke atn nei, e ala like mai | ata fca lahoi hoiookoA e kokua i ka Mui m* | keia hant maikai aoa e bapsi oe«, oia ke pale iuu wai ona, i omikiia ai ka pii ana o keia ino nana e olopa eei i ka lahui Hawa- \ iL Aole e lilo keia ho«U ana a ka Moi i'| «oea e holo ptono *l, ke o!e e »lo like kakoo j e kokoa ifeia -me ka manao prta e hooholo < poooia, s e keakea ae hoi i ua koma naoa { o alaalai ai i kooa holomua ana. B maha j loia no ka Moi Kamehameha V, i h«la oo \ ka paakiki o kona niaaao, ke paa īho ika j mea ana e paakiki ai, he ko wale no ka hopeaa. Ma n* makahiki hope o kooa ola ! ana, ua noho paa oia malala o kona hoohi- ; ki aole e inu wai ona, a raa ia mea i emi ai ka inn ooa 1 na makahiki hope mamua iho i o kona make ana. Ina e loaa ana kekahi mea akauiai ika hoohuli ma ka hoole wai i ooa e hele kaapuni ai ia Uawaii no ke ine ! o kei:i mea he wai ona nana e lawe nei i ka h'joneoneo ana i kn aina, malia e loaa mai (10 kekahi mea maikai nana e übu i ka hopena. Ke hapoi nei makoa i ria leo kokua 110 keia haua maikai.

I ka hebf.d (>u i haU, ua■loaa ia makoo j ka hanohauo o ka uknli pa ana aku i ka | huakni ui'ikaikni a ke Knhina Kulaiaina i j ke panalaan o na mai lepeia ma Kaiaw&o, i Molokai. Ua ku aku ka mokuahi uia ke j awa i ka auina la e liko me ka hoike a ko | makoo mea k«ikau tna ka aoao eha o ka j pepa o keia la, a ua loaa aku i ke Kulnoa < ka hapanui o na mai e akoakoa ana mawaho 1 ka halu papaa. Imua o Ukou i haiolelo'i ke | Kuhina rna ka hooia aua aku, e hoomuuia j aka aua no ni maiuma ana a me na hiipoi ! ana no ko lakou oluolu a me ke ola e like i me ka hiki. I ka ike aku, ua lawa lakou a j pau i na malama aoa a ka Papa Oia, no i ka tnea, i ka wa i kauuhaia ai kekahi wahi ; keiki uuku e lawe uiai i Honoluio nei e naua ; hou iaai, malia o hookuuia, e uwe iho anu j kela i ka hoohihi no e noho, a uo ke aioha j kekahi ika maiama pono ia. He hoike j ana keia i ka pipih maoli o ka manao i ke- ; la wahi maha. He wahi aina maikai mu- | oli no Uela, & ua kupono ka hooKaawaieia 1 ana malaila. I ka uana ako, ua kupouo ! no hoi ka hoonohoia ana o ke Kiaama B la I i luna nui, oia ke kanaka knpono ma kahi i waihoia uona, no ka mea, he kaoaka hilinaua, a aia iloko o kona noonoo ka mana e hiki ke hoomalu. Ua ninauia na kumu hoohulahala, oka he wahi mea uuku loa ka i paneia mai, no ka lawa o!e i Ka ia maka ma ka mahele aua, ke puni ae i ka hano a lakou. Aka, ina na niea a p-iu i hulawai mai me ko makou mau kii ouuhi maka, ua oluolu loa na mai mauiuli o keia huakai makaikai ake poo oka Pupa Ola. Aole no hoi e hoopalalehaia na ruia a ka Papa a :ne na hooko ana. Ma ke kukulu nna jna manaopaa me ka buopolo!ei, Uialaila wale j ii(i e hiki ai i ka Papa Ola, ke kokuaia e na Papa-pai a uio na hoaaioha oiaio o Ilawaii oei. Ua lohb mai nei ma'-ioa, ua hookohuia aku nei ke alu Kuihelani i Lunakauawai | Hoomalu no ka Apana o Wailuku, Maui, I ma kahi o Mr. H. Oaniela i pau ka man«-1 wa i luae 5. la makou e mahaio palena j ole oku ana iaia ma kona kino, a e oiioli { ana no kona hookiekieia ana ae i alii mae- | li oo ka aioa, a i ike hoi i kona maikai a me kona nooooo, ua minamma a kaumaha oiakou oo kooa kohoia aua i Innakanawai. He alii maoli oia no ka aina, ho lala no ka j ahaolelo kau kanawai ao ka paoina loa | ako uei, he lala do ka mana hookolokolo roa ! ! kona auo luuakaoawai. Ke olelomai nei ka pauku 20 oke Kumukanawai : *' £ maheleia ka maoa nui o ke aupaoi, i ekolu apana okoa, oia boi, ka Maoa Hooko, ka Ma« ua Kaukauawai, a me ka M«O4 llookolokolo. £ku kaawale ia mau maoa ekola ; ao!e hoi eooho kekahi laoakawai Ahakakau iloko oka Hale Ahaolelo." Oko kakou aupuni, he aupuui Moi Kumukaaawai, a aialuoa oia kahoa kakou eka qcl Uj papaia oae ma ke Kumokaoawai ka hoohui aua i keia mao oiana, aka, ke ioii nei oae ke •upuoi e hoohui i hookahi. Oko makou ake nui, o ka ike ole tku ī ke aopuai e hoo- ! huihui ana ina raea e hehi ai iko kakoo kanawai kumu. U* maopopo oo paha >a kakoa, oke Kunmkaemwai eku oei, soie ia be mea i hana like ia e ka Moi a me ka > lahui, aka na ike ua mea a pau h«i haoa uwao-ia i onouia mai e ka Mo; i make tua looa oka laUu». • A oiai k* lahui e kokm haahaa aoa imua oia Kumukaoawai, he poao ike aopooi • aoia oia aole e baaa houpahemoheaii) i oa hooio moikaki aoa ako kumokaoawai. Oko m*kou mauao aua ao aaia, o ka pono oie o ka hoohoihoi aoa i oa maoa i hookaawaleia e ke aumu kaoawai, a aolaiU oo makoa e ka oei ina> iaila.

I KESA W». U* (HaOpOpO l* k»kO'J oa hiona mua o kt hoohoio'a oke Kutk<thi Pan&ilike, a i hakalia wale oo t ka e - o mai o oa khaoleio e hoololi i oa kaoawai e

kss nei i oa duto loaiuna o na «aiwai o d\ aiaa e!us. lot ua afc*ka ke«a, absla, kahi mea oui i koe, oia oo ka oooaoo aea no ka B»U Kanawai Aie Oala, no ka pomaikai o ko kakoa mau h%O 4 kos«*ko ibo e

ws:ho popopaio mai nei. Oiai, ua tke nui ia ko m<*k>ju q»aq*o ma oa koiamo o keia pepa qo ka Aie Da>a, oohil», ke koi aku oei makoo i ka poe mea minAo i kue aole i lohea, ua hamama k» nopepa oo oa aoe» noo oia ano. Elu« w*l« oo aUnoī a kakou e keehi ai, oia ka ate aku ia waho, a t ole ia, la loio iho nei p*h» oka aīua Na ookoo e koho i ka oukon ao»o e koho ai.

Ux UI3IA RVj]'ASAiU » aoo kaao ka i wi'. hoia ae imua o ke Komii<i o n« P*UpaU Hoopi» oka Ahaolelo n>® P4r : «a i F<*ran». Penei ka moolelo no ke»a mea : Aia iloko o kekahi maoawa o ke kenet'ir»a um»knm*mehiku, ua holo malu aku kekahi keiki opio mai ka home akn o kona mau makna, o Jean Tiere (Toierrj*) kona inoa, a o ka oai o kona mau makahiki ia wa, he omikooiamaha wale no. Ua holo malu aku oia no ka mtkemake kaahele. Ca hoopomaikai ia mai kana haakaihele» ma ka loaa ana o kekahi hoaaloha iaia, a na hooiii mai oia i kona waiwai nona, nolaila, ua hookuUiwi iho la oia tna Yenike. I kona wa i make ai i ka makahiki 1676, ua hooihna iho la oia i koua waiwai no kooa ohana, ua like me $4,000,000 ka nui. 1 ka wa i luheia ai o keia inea, ua holo koke aku na pue i kapaia ma ka inoa L ere i Venike, inai na wahi mai a pau o Farani, a he puu dala nui ka i ukuU ika poe i hoike mai aohe he kuleana o kahi mea o ua poe inua Liere nei ma ua waiivui la. Nolaila, ua waihoia keia hihia waiwai imua o ke Kanawai, a pela i moe malre ai no ke keneturia hookahi, a hiki ika makahiki 1797. Ia wa, ua hoopauia ke aupuui Repubelika o Veni> ke e B >nepat9, a ua hopu ia na waiwai a pau o ke aupuni me ua waiwii nei o L'ere mai ia wa a hiki i keia manawa, aole i em> malalo o 300 na poe i hoopii no ua waiwai la me ke ko ole. Oka inea hope loa e koi nei i na waiwai la, o Mnlime Pulupulu, he wahine, ka moa hoohiki, oia hookuhi wale no ka hunauna i koe o ia ohana ma ka lalani pololei. Ua kopae ia ke noi a ua wahine U e ke Konnle o»a PaUpaU Hoopii no kekabi kumu, o ua hihia nei, aia no ia imua oka aha hooponopono waiwai. Ua oleloia ua hiki aku ka helnna o ua waiwai la i keia wa i ka $25 000,000.