Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 32, 7 August 1875 — Page 2
| This text was transcribed by: | Halena Kapuni-reynolds |
| This work is dedicated to: | Kapuni |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA.
UA HOOKOHUIA aku o MR. S. P. WAHINENI ʻ O i ke@ @ @ Alanui @ Kohala Hawaii ma kahi o Mr. S.F. @@@@worth i waiho mai.
UA HOOKOHUIA aku o MR. R. NEWTON i kēia lā i Komisina no na Alanui @ no ka Mokupuni o Molokai. makahi o Mr. E.H. Rogers, i waiho mai.
W.L. MOKHONUA
Keena Kalailaina. Aug 2 1875 Kuhina Kalailaina
I KULIKE ai me ka Pauku 2@@ o ke Kanawai Kivila: Ke hoonoho a hookohu aku nei au ia KAAIPUAA i Luna PA no na holoholona @ ma ka Apana o Kona Hema, mokupuni o Hawaii. S KIPI, K@@ina o Hawaii.
I KULIKE ai me ka Pauku 221 o ke Kanawai Kivila, e kukulu a e hookaawale ia ana kekahi pa no na holoholona @@ wale no ka Apana o Kona Hema, mokupuni o Hawaii ma ke k@ kau wahi o ka Aina Aupuni ma Ka@hako-kai, ma kahi i kapaia o Puhaa, oia hoi kahi i ku ai keia hale pea@ @@ WL MOKHONUA, Kuhina Kalailaina
I HOOKOHU ia ka poe nona na @@oa malalo iho i mau Luna Helu no na Apana Ohi Auha pakahi o keia Apana:
OAHU- Honolulu........................Chas. JL. Judd.
Ewa a Waianae...............A. Kaoliko.
Waialua...........................S.M. Naukana.
Koolauloa........................P.F. Koakaou.
Koolaupoko.....................William Auld.
HAWAII-Hilo................................J.W. Keaumakani
Puna...............................L. Kaina.
Kau................................J.H.S. Martin.
South Kona....................J.G. Hoapili.
North Kona...................S.K. Kaai.
South Kohala.................S. M. Mahuka.
North Kohala.................J. Wight.
Hamakua.......................G.W.D. Halemanu.
MAUI- Lahaina.............................J. Nahaku.
Wailuku............................T.N. Birch.
Makawao.........................J.W. Ukumea.
Hana................................D. Kahauleilo.
MOLOKAI A LANA...................D.W. Kaiue.
KAUAI-Hanalei............................H.J. Wana.
Anahola...........................L. Kapahuelima.
Lihue.................................S. Kaiu.
Koloa.................................P. Puhiula.
Waimea...............................S. K. Kuapuu.
Niihau................................A.W. Kaapuni.
@no. 8 WALKER
Kuhina Waiwai
Keena Waiwai, Iune 23 1875
KA NUPEPA KUOKOA
-ME-
KE AU OKOA
I HUIIA
Published every Saturday, $2 a year
HONOLULU, AUGATE 7, 1875
UA LONO MAI MAKOU, e kau ana ke Alii ka Moi maluna o ke Kilauea i keia Poakahi iho, no ka hele pokole aku i Maui.
-E holo pu ana hoi me ke Keiki Alii W.P. Leleiohoku a lele ae ma Kaunakakahi. E ukali ana kekahi poe o ka Ahahui Kawaihau ma kana huakai.
I ka Hora 12 awakea o ka Poalua iho nei, ua holo aku ke Alii ka Moi a me ke Keiki Alii, i ukali ia e na Kuhina a me na Ukali e makaikai i na moku kaua Beritania elua e ku nei ma ke awa. Ua hoohanohanoia ka Moi ma ka hoopii ia ana o na kanaka ma na I-a.
E malamaia ana he halawai hoole waiona nui maloko o Kaumakapili i ka hora 7 1/2 o ka po o ka la apopo (Sabati.) Ua makemakeia na mea a pau e hoopiha ae i ka Hale.
E hiki kino ae ana ka Moi ma ia halawai, no ka haawi ana i haiolelo hoole waiona imua o ia anaina. O ke komo pu ana mai o ka Moi e hapai i ke kinai inu ona, he mea nui ia ma ko kakou nei moolelo.
O ke kanawai oki mare a ka Ahaoleloo 1874 i hooholo iho nei, e hoopau loa ana i na kanawai oki mare mamua aku, ua hooleia iho nei e na Lunakanawai o ka Aha Kiekie ua kue i ke Kumukanawai, a nolaila, ua hoihoiia mai la ke kanawai oki mare o 1870, oia auanei ke kanawai e hookaawaleia ai na paa mare pili kapekepeke ma keia hope iho. O kekahi no keia o na hana haukae loa o ke kau aku nei i hala, ka wikiwiki ma ka hoopau, aole nai hana hou iho i kanawai e pani ai. Heaha la hoi, ua like no ka lakou me ka ole, no ka mea, ua hoole ia aku la e ka mana o na lunakanawai ekolu. O ka hopena ka paha keia o ka hoemi ana i ka uku o na lunamakaainana i $250, no ka mea, aole ae ke kanaka naauao e hele i ka Aahaolelo me keia wahi uku omilumilu, aia wale no he poe hana ole, o lakou ke hooikaika nui e komo, aka, aole nae o lakou ka poe poo io o ka aina e loaa ai na kanawai maikai.
AOLE PAHA hana kaulana oi e ae o keia makahiki, a i ole ia, o keia keneturia paha, e like me ka hana Euanelio lua ole a na haole Amerika Moody a me Sankey, he mau haole aole i lilo i mau kahunapule mamua o ko laua hai ana aku i ka olelo maikai a ka Haku imua o na tausani a me na miliona poe hoolohe. Ina aole makou i kuhihewa, he kumu kama@ ka hana a kekahi, a he humu lole ka kekahi. Aka i ko laua kaheaia ana e ka Uhane, ua haalele koke laua i ka laua mau hana ponoi a hele mahope o keia hana. Ua kaulana o Moody no ke akamai i ka haiolelo, a o Sankey i ka himeni. Ia laua i hiki ai i Ladana malalo o ka lawelawe ana i keia hana, ua puni koke ke kulanakauhale i ke kaulana no laua, a ua hele mai na tausani kanaka a hoolohe mai ka umi i ka iwakalua i na la noa, a i na Sabati, he mau tausani mahuahua loa kau, kokoke i ka palua i ko na la e ae. A me he mea la, i ko laua wa i noho ai malaila, ua mau miliona ka poe i hele e hoolohe i ka laua haiolelo, a he mau tausani i hoohuliia ma ka pono Karistiano. He keu ke kaulana o keia mau haole i keia au ma ka hana pono. Mamua o ko laua haalele ana ia Ladana, a hoi ae no kekahi wahi, ua nui loa na palapala a me na olelo hooholo mahalo i paneeia mai imua o laua. Ua wehe wale ia mai na lua hala no laua, aka, aole laua i lawe mai e alun@. Pomaikai maoli keia mau haole i ka loaa ana o keia haawina mailuna mai.
O KA WAI HALANA nana i pahola ae maluna o kekahi okana o Farani i na la mua o ka malama o Iulai, a i hoolahaia aku malalo o ke poo o na mea hoe, he lua ole ia. He elua tausani kanaka i make a i piholo paha, he haneri tausani kanaka paha i hooneleia i na home ole e noho ai, ahe mau miliona he kanaono paha ke poho o na waiwai, pela ke @@o nui maloko o na mea i hoike ia mai. No ke kumu o keia wai halana, ke olelo mai nei kekahi nupepa Beritania, Kokoke paha e umi makahiki i hala aku nei, ua ae aku ka Aha Kuhina e okiia he mau haneri miliona o na ulu laau e poai ana ia Garonne a me Tarn, a o ka hopena o keia kua nui ia ana o na laau, oia ka ho@@kuia ana mai o ka lako wai. O na hau keia o na mauna, aole lakou e pakele i ka la, hehee koke lakou, a halana aku la maluna o na awawa; me ka lawe pu aku i ka luku ana a me ka pepehi i ka loa a me ka laula.
I KA LA 18 O IULAI, ma ke kulanakauhale o Ledana, make aku la o Lede Feranekalins, kela wahine i hele huli mai ai i kana kane, a pae ma Honolulu nei i ka makahiki 1860. Oiai oia maanei a me kana kaikamahine, he mau malihini laua na ke Kuhina Wale. Aole paha he wahine naau aloha kane i oi ae mamua ona; a i ka wa hope loa o kona ola ana, e lia mau ana no oia o ka loheia mai o kana kane nalowale. O kana hana hope loa mamua o ka make ana, oia no kona hoolako ana i hookahi moku e ukali pu aku i ka huakai imi welau akau a Beritania i hoounaia aku nei i ka la 29 o Mei o keia makahiki. Ua holo aku keia moku malalo o ka noho aliimoku ana o Kapena Opio, a ua hoounaia aku ia e imi i kahi mea e loaa aku ana ma kela aina neoneo, kahi a Ioane Feranekalina i make ai, ka mea pili paha iaia, a i oleia, i kona poe hoa hele hoi. O keia huakai, aia no ia malalo o na lilo hui a Lede Feranekalina, Kapena Opio a me James Gordon Bennett, ka ona nona ka nupepa Elele o Nu Ioka. E loaa ana paha kekahi wahi meheu, aole paha.
KA MOOLELO O KA HALAWAI
HOOLE WAIONA MA KA LUAKINI
O KAUMAKAPILI
HALEPULE O KAUMAKAPILI.
Iuali 31 1875.
Halawai hui na makaainana o ka apana o Honolulu maloko o ka luakini o Kaumakapili ma ka hora 7 1/2 o ke ahiahi o ka la 31 o Iulai M H 1875 e like me na mea i hoolaha ma na Nupepa o keia Kulanakauhale.
Ma ke noi a H L Sheldon, ua kohoia o Rev M Kuaea i Peresidena, a o Z P Poli i kakauolelo. Ua weheia ka halawai me ka pule a J S Kekukahiko.
Hoike mai o H L Sheldon i ke kumu o keia halawai hoomaikai, a e apono aku i ka Moi no kana hana nui a maikai i hapai ai iwaena o kona poe iho e hooki loa i ka inu ana i na wai ona.
Heluhelu mai o H L Sheldon i kekahi mau olelo hooholo, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo haole, oia keia malalo iho nei
No ka mea, ua lohe nui ia mawaena o keia Lahui i ka ino a me ka pilikia o ka inu ana i na wai ona; a no ka mea hoi, ma ka haiolelo a ke ʻ Lii ka Moi imua o na koa ma ka la 18 o Iulai nei, ua kokua lokomaikai oia i ka mea e pau ai keia ino nui, a nolaila hoi.
Ma ke noi a J S Kekukahiko i kokua ia mai e W L Holokahiki, ua lawe ka aha a noonoo pakahi i keia mau olelo hooholo.
Hapaiia ka noonoo ana ma ke poo a me ka olelo hooholo mua, na ke kakauolelo i heluhelu mai ma ka olelo Hawaii a na H L Sheldon in heluhelu ma ka olelo haole.
Noi mai o-e hooholo loa i ka olelo hooholo, kokua ia e J S Kekukahiko.
Noi mai o Hale (opio) e kapae loa ia ka huaolelo "Hawaii" ma ka olelo haole.
Hoakaka mai ka Peresidena he mau hemahema kekahi i ikeia ma ke poo, oia hoi ka huaolelo "ia" a me ka huaolelo "kokua" ma ka lalani hope, i kona manao e kapae loa i keia mau huaolelo a i elua, a e hookomo i ka huaolelo "Hookumu" ma kahi o "kokua" kokua mai o H L Sheldon i keia mau hoololi.
Noi mai o J P Green i keia mau huaolelo "aole i ka Lahui Hawaii wale no, aka, i na kanaka a pau o na Lahui e" hooholoia ka pakui.
Hoololi mai o Mr. Kukahiko, ma kahi o ka olelo hooholo e hookomo i ka huaolelo "inu" a penei e heluhelu ai.-
Hooholoia.-Ua pili io no i ke ola a me ka pomaikai o ka lehulehu- ka haalele ana a e hooki i ka lawelawe, a me ka inu ana i na mea ona, a ke apono nui nei makou i ka oihana hooki wai ona a ka Moi i hapai ai, a e kokua pakahi no makou mamuli ona.
Noi mai o J P Green e apono aku keia aha i ke Poo me ka olelo hooholo a me na hoololi i hooponoponoia; hooholoia ke noi.
Noi hou mai o J P Green, e heluhelu ia ka olelo hooholo elua, ua holo-na ke kakauolelo i heluhelu mai ma ka olelo Hawaii, a na H L Sheldon ma ka olelo haole.
Noi mai o Mr Kekukahiko, e kapae loa i keia olelo hooholo, aohe kanaka makemake i kaua noi.
Noia mai o H L Sheldon e apono i keia olelo hooholo elua, ua kokua ia mai e J P Green.
Hoike mai kekahi kanaka puhi ohe o ka Moi o Mr. Kauwaehu paha, i ke ano nui o keia hana a ka Moi i hapai ai ma kela 18 o keia malama.
Ku mai o Mr. H. Waba a hoike, ina he oiaio ka keia, alaila, aohe waiwai e apono aku i keia olelo hooholo, i kona manao, e kapae loa, kokua mai o Mr Kukahiko i ke kapae.
Hooponopono mai ka Peresidena i ka olelo hooholo, a penei ka heluhelu ana.
Hooholoia-Ke haawi aku nei keia aha makaainana i ka mahalo a me ke aloha i ka Moi no kona hapai ana i keia hana pomaikai a aloha Lahui no hoi.
Ma ke noi, ua ninau ia ka olelo hooholo a me na hoololi a ua aponoia.
Noi mai o H L Sheldon e koho keia aha i Komite elima lakou, a o ka Peresidena o keia halawai aku i keia mau olelo hooholo i ka Moi ua hooholoia.
Koho ka Peresidena i na hoa e ae o ke Komite oia keia H L Sheldon, J P Green, Z P Poli a me Mr. Kekukahiko.
Noi mai o S B Dole, aia a hoopanee ia keia halawai, alaila e halawai hou maloko o keia hale no ma ka po o ka la e 8 o Augate, i ka hora 7 1/2 ahiahi, a e kohoia no hoi i Komite elua lala e hooponopono i na hana o ia halawai. Hooholoia ke noi.
Koho ka Peresidena ia H L Sheldon e paiia ka moolelo o keia halawaia ma na Nupepa hooholoia.
Kohoia o S B Dole i Komite e hai aku ia H H Pareka e hoolaha maloko o kona luakini apono i ka halawai ma ka po o ka la e 8 o Augate ma ka luakini o Kaumakapili. Hookuu ia ka halawai.
Z P Poli,
Kakauolelo.
UA MAKEMAKE
Na lunahooponopono o ke KUOKOA i kekahi mea Akamai i ka haku Kaao Hawaii ma na olelo maemae, e kamailio pu me laua, a malia ma ia kuka ana e ae ia oia e kakau no ka nupepa. Nolaila, ke hamama nei ka puka no keia mea.
Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Augate, 1875
MANAWA NO HONOLULU
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH]
1 Mahina hou..................................................2 56.3 AM
8 Hapaha mua..................................................4 58.8 PM
16 Mahina piha................................................3 2.7PM
23 Hapaha hope...............................................3 7.4 PM
30 Mahina hou.................................................1 9.9 PM
Ka puka me ka napoo ana o ka La.
1 Puka la...5 37. AM....................Napoo la...6 35. PM
8 Puka la...5 40.5 AM..................Napoo la...6 30.5 PM
15 Puka la...5 42.3 AM................Napoo la...6 26.3 PM
22 Puka la...5 43.7 AM................Napoo la...6 21.7 PM
29 Puka la...5 46. AM..................Napoo la... 6 14. PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Flitner, penei:
Latitu 21º 18` 23" Akau. Lonitu 157º 48` 45" Kom.
Nu Hou Kuloko
Maluna maio ke kiapa D C Mare ka kakou eke leta o keia mau la aku.
MAKE I WALOHIA.-Ma ka wanaao Poalima nei, ua make aku la o Kan@u kahi o Ka Mea Kiekie ke Keiki Alii W P Leleiohoku ; ua haalele mai ia kana hanai i ke 40 o kona mau makahiki, ua konoia na makamaka a me na hoaaloha e hele ae i ka hoolewa ma ka hora 4 apopo Sabati.
I keia mau laiho nei, ua maumaua mai ke ku ana o na moku kalepa ma ke kaalo ana mai i ko kakou awa kaulana.
Maluana mai o ke kuna Nene Aukai i ka Poakolu iho nei, i laweia mai ai he 14 mai mai lepera, hookahi o lakou he haole ili keokeo.
A keia la e holo aku ai ka moku kaua Challenger no Hilo, Tahiti, a hoi loa aku i ka home. Ua haalele oia ia Enelani i Dekemaba o ka 1872, a ua manao wale ia, e ku hou aku ana oia i ka home, i Mei o keia 1876 ae.
He kinipopo hookuku hoaloha ka ka ahahui Athletes a me ka Pakipika i ka hora 2 o ka auina la Poaono aku nei i hala, Iulai 31, a na ka Athletes no ka eo. He 21 puni a ka mua, a he 7 wale no puni ka aoao hope.
Ma loko o ka papa helu kanaka i hoikeia maloko o kekahi mau nupepa o Kapalakiko, ua ikeia iho, he 40,000 kanaka ka nui o ka poe i komo hou ae iloko o ia aina mai Ianuari mai ahiki i ka pau ana o na malama mua eono o keia makahiki.
Ma ka po Poakahi iho nei, ua pau i ke ahi ka hale hanai holoholona o ka aina o Kahauiki, maanei mai o Moanalua ; a au pau pu kekahi kaikamahine a ke Pukiki e noho kiai ana ilaila i ke ahi, aohe mea lawe o loko o ka hale. No Kimo Pelekane keia aina hanai holoholona.
I ka Poaono aku nei i hala ua hekau ae mawaho o ka nuku o Mamala, ka moku kialua Hawaii W H Allen mai Tahiti mai, iloko o na la holo he 30 mailaila mai, me na ukana, he wahie a me na tausani alani, a ua make ma ke kanaha keneta o ka haneri ma ke kuai nui.
Ua lohe mai makou, e kuai kudalaia ana ka aina o ka Papa Hoonaauao e waiho la ma Waikapu, nona paha ka nui, mai ka 1500 eka a i ka 2000 eka, no ke kumukuai koho kiekie he $8000 He aina nui keia, a ina e hook@uluaia iho, malia mai loaa ke kumukuai maikai.
Eia malalo iho ka papa inoa o na aliimoku o ka manuwa Pelekane Peterela:
Commander-Wm. E. @ C. Cook@on
Lieutenants -Wm. H. Henderson, James, J.L. Simon
Sub-Lieutenants- Hugh B. Rooper
Navigating Lieutenant- Na@h@@ Child.
P@@master-John Latoureers Page.
Staff Surgeon- Robert L. Bett.
Mid@@@p@@@-Henry Leeke.
Boat@@i@@- Jeremiah Leary.
Engineers- @kas. D. The@@@. Walter Crichton.
Ua loaa iho nei i ka Poakahi ka lepera mahuka Anoho, a ke kali nei oia ma ka Halewai, o ka hoi aku me ke kaulahao a me ka poka kaumaha ma kona wawae, i hoopai kupono no kana karaima i hana ai, mamuli o ka aihue ana mai i ka waapa a me ka lele ana mawaho o ko lakou palena aina.
I ka Poalua iho nei, ua hooikai, ka ka mea Kiekie ke ʻ Lii W P Leleihoku i na koa o kona Puali Kaua Lio ponoi, e lilo lakou i poe hoole waiona a mau kanaka uhauha ole. Ua hooloheia ka leo ahi mamuli o kah hele aluka ana mai o na hoa e kakau malalo oka hoohiki. Mahalo makou i keia hapai like ana a ke poo kalauau a me ka hooilina. Eia ka na alii e ulu hou ai ka lahui. Mai noho a kuhikuhi no na poo mai ka hewa, aia no ia oukou iho e ka lahui Ke hapai nei laua i ka hana, a o ka hooki mai ka oukou hana, aole ka palaleha e lomaloma ai, o ka auanei ka hooiloilo a ka poe kilokilo.
NO KE KULA O LAHAINALUNA-Aole paha i ikeia mamua aku, ka emi ino loa ana o na haumana o keia Kula kiekie e like me keia makahiki. Eia iho no ka nui o na haumana: papa akahi, he 11 keiki; papa alua, he 13; papa akolu; he 25; papa aha, he 11; huina pau, 60 wale no. No ke aha la keia emi ino ana? Aole e hiki ia makou ke olelo no kekahi kumu a makou e haku wale iho ai, aole hoi no kekahi mea e ae, aka, ma ka lohe mai o a ia nei o ka aina, no ke Kahukula Nui ke kumu, no kona opu punalua i na Lahainaluna kahiko, me ka hoonaukiuki mau i ke kapa ma na inoa kupono ole i ko ke kanaka e like me ia. Ua hapai kumu io ia paha keia aole paha.
"HANAU I O OLE"-He hilahila paha ko makou hoa o kela kapa alanui ke mihi maoli mai no kahi i pae ai o Kimo Kamai, ka lilo ana o ka umi dala pokeokeo i ka poe nana i kii ka waapa i Hanauma a hoihoi mai, ka uku ia ana o ka poe nana i hopu ia Kimo, oiai oia e hele ana ma ke alanui mai Niu mai, aole hoi mai Kakaako aenei. E ole no nae hoi makou e kamailio aku ma kela pule, ina aohe mea nana e ike keia puu nui o ia la; a ke nihi ae la me ka olelo, "palapala a ka poe hewa." U ! i hiki hoi paha ia olelo au i ko pa ana aku la. Ina na ulupuni a opuleopule no keia, o ka mihi kou laau e ola ai, aole o ko hele mai ma ke ano hooloio, e pale hilahila ole ai "palapala a ka poe hewa," o like oe me ka ia i kapaia, ka Hee o kaiuli, kapae ko alaala. Ua lana ko makou manao maanei ua pa oe i ka makou Kilu, o ka hopu mai kou pono i ka Maile, ku a kanaenae mai ia makou penei:
"Ua hoouku no au ia oe e ke Aloha, Owau ka i mihi i i kuu hilahila,"
KULA O KAPALAMA.-Ua hiki mai o makou nei kekahi hoohalahala mai kekahi poe mai o kela wahi maluna, no ka hoonoho ana o ka Papa Kula o ka Apana o Honolulu nei, i kumu Palani, (katolika) ma ka halekula o Kapalama, oiai, aole he mau haumana palani malaila, aka he mau haumana hoolepope. No keia mea, ke ao a ke hoopololei aku nei makou i ka hana a ia Papa, aole e hookomo i kumu palani ma kahi i maa i ka noho ia e na hoolepope mamua. He mea kohu ole no hoi ke hoonohoia aku i kumu hoolepope no na haumana kula ma Roma, no ka mea, mamuli kepa mai na katolika. Pela no hoi keia a kakou e ike aenei. Mai hana kepakahi oukou e ka papa, aole hoi e hoololi i na maa o ka wa i hala; no ka mea, malia paha o na makua kekahi o na mana iloko o ka oukou hana? Pela no ka paha e uhalu nei na hana a ka Papa Hoonaauao, no ka hoanoe mau i na maa maikai o ka wa i hala. E aho no nae hoi ia, o ka hoomalo mai ka makou i ke kaula i paa ai ka @na hao, a o ka neeu wale mai no ka oukou, i ole e nune ia oukou. O ka loha ka pono.
Honolulu, Iulai 31, 1875
Mr .LUNAHOOPONOPONO; Aloha:-
E oluolu anei oe e hoolaha aku i ka palapala a Hon. P. Isenberg, e hoouna pu ia aku nei malalo i keia leta.
Oiai makou ka Papa Ola e haawi aku ana i ka mahalo i keia hana pili i ka lehulehu no na makana o keia ano, ke hoomanao pu aku nei no hoi makou i ka lehulehu, o na makana o keia ano, ua makemake a iini loa ia e makou ka Papa Ola, a me ka poe i loohia i ka lepera. Owau iho no.
S.G. Waila,
No ka Papa Ola.
Lihue Kauai, Iulai 30, 1875
HON. S.G. WAILA; Aloha oe:-
Ke hoouna aku nei au ma ka mokuahi, he 20 eke kopaa, he makana na na Ona waiwai o ka Mahiko oLihue, i na mai Lepera e noho la ma Molokai. E oluolu oe e hoouna loa aku, me ka mahalo.
Paulo Isenberg.
Hoike a na Komite.
Ma ka hapalua o ka hora 10 AM i hele mai ai na Komite e halawai me ka Moi, a pane mai ia penei:
I ka Moi Kalakaua. E ka Makua:-O makou o ke Komite i kohoia e ka Aha Makaainana o Kou Kulanakauhale Alii, i akoakoa nui ma ka po Poaono la 31 o Iulai 1875. Ua ili mai iluna o makou ka hanohano, o ka haawi ana aku ia oe e ke Alii i na olelo hooholo a ia Aha, mamuli o ko lakou lohe ana mai i kau hana ano nui, o ke kinai ana i na mea ona, kekahi enemi nui ikaika e kaohi ana i ka Hooulu Lahui, ka Makia hoi o Kou Aupuni e ka Moi.
Na Komite
M Kusea
Z P Poli
J S Kekukahiko
J Porter Green
No ka mea, ua laha nui mawaena o keia Lahui a me na kanaka o na Lahui e ke ino a me ka pilikia o ka inu ana i na wai ona. A no ka mea hoi; ma ka haiolelo a ke Alii ka Moi imua o na koa ma ka la 18 o Iulai, ua hookumu Oia i ka mea e pau ai keia ino nui, a noia la.
E HOOHOLOIA. UA pili io no i ke ola me ka pomaikai o ka lehulehu ka haalele ana a me ka hooki ana 'ku i ka lawelawe, a me ka @nu ana i na mea ona, a ke apono nui nei makou i ka oihana hooki wai ona a ka Moi i hapai ai e kokua pakahi no makou mamuli Ona.
E hooholoia. Ke haawi aku nei keia Aha o na Makaainana i ko lakou mahalo a me ke aloha i ka Moi no Kona hapai ana i keia hana maikai a aloha Lahui no hoi. M Kuaea- Peresidena
Z P Poli-Kakauolelo
Ua pane mai ka Moi i ke Komite penei: E na Komite; ua hauoli au i keia halawai ana me oukou i keia la, e lawe mai ana i Ko ʻ u makemake nui, e imi i wahi e emi iki mai ai i na kumu e hoemi nei i keia lahui, a malia paha ma keia hapai ana a kokua ana a oukou, e hoopauia ai keia ino i ulu ae iwaena o ko kakou lahui.
NA MANU HULU-LIKE ME NA PUA LEHUA.
- Ma ka la 25 o Iulai 1875 A D. Ua oluolu i ka manao o na kaikamahine o ke kula hanai o Maunaolu; ma ko lakou ano he Komite, e noi aku ai i na kokua ana mai o na hoahanau o ke Ekalesia o Waihee i ke dala; no ka hoomaemae hou ana i ko Waihee luakini. A ma ka pule mamua iho, ua lele ae na manu hulu like e huli i na pua lehua o Mokaulele; a loaa na pua lehua i ka iuiu. i ka welelau o ka makani kilioopu o Waihee a me ka ua Hoehaili o Waiehu. Eia iho malalo iho na inoa o na manu hulu like a me na pua lehua. "Aloha nui oukou."
H Kealoalii - $22 37 1/2
M Kawahaluhi- 13 25
H Kailiohe- 10 00
D Kaina- 5 75
J K Kaneahi- 10 50
Kaahumanu Ai- 3 37 1/2
G Kekehena- 1 00
Huina pau. $66 25
Piha hauoli me ka mahalo i na Komite.
LELE I KA PALI
E KA NUPEPA KUOKOA E, Aloha oe: -
He wahi ukana mokumokuahua a walohia o ka naau ka ʻ u e hooili aku nei ma kahi kaawale o kou kino o keia pule; a oia hoi kela mau hua e kau ae la, "Lele i ka pali." Ua lele i ka pali o Nioi k., ma Koolau, Maui Hikina, i ka po o ka la 21 o Iulai, a penei ke kumu o keia lele ana:
Ua iho aku la ua Nioi nei me kekahi keiki ana i ka paeaea po, ua paeaea aku la i ka wa pouli a make mai na Ula elua a me hookahi Puhi Uha, a kiekie ae la ka mahina, huli hoi mai lana nei a pii ana i ka pali, (no ka mea ma ka pali ke alanui) o Malanahu ka inoa oia pali, a o ke kiekie o na pali nei, ua kaau a oi anana, a o kahi o ka hooomaka ana aku e haule, o ka hapalua ia o ke kiekie o ua pali nei. I ka uhoi ana mai, mamua no o Nioi, a mahope mai o Kaulaikane, iaia e pii ana mamua, ua hiki mua aku la kela i kahi nihinihi loa, he ike ana ka ke keiki i ka hina ana mai a paki ana ke kai olalo o kahakai, a i ka manao wale ia, ua hapa ka lima i ka lalau ana i ke kio pohaku. I ka wa i ike ai ke keiki i ka paki o ke kai o kahakai, iho loa aku la ia a i ka paala, kahea aku la a nana ma o a maanei, aohe loaa iaia nei, huli hoi mai ia e kii i na kupuna i ka hale, "e kupuna ma e! e ala mai oukou, ua make o papa, ua lele i ka pali."
Ia manawa i lohe ai na kupuna i keia leo a ka lakou moopuna, ua hoomaka ka uwe nui ana, a iho koke no ia po e imi, o i noke i ka huli ma kahi i haule ai aohe mea a loaa iki, hoi a ka hale noho, a ao ia po hoi hou e imi, ia imi ana, loaa aku la ma kahi e, aole ma kahi i haule ai, ua pae ae hoi ma kahi i manao ole ia e pae ana, ua loaa aku hoi ua make loa, aohe mau lala i haihai, he wahi pohole ma ke kuekuelima, a ma ka lae, a he nunu pu ae la a puni ka lae a me ka maka, aohe mau eha kukonukonu. Ua manao ia, ua pakele kona kino holookoa i ka pepe i na pohaku olalo, ao ka haule ana i kahi kokoke i ke kai Ua hapai ia mai kona kino a waiho i ka hale, ua kii ia ka wahine ma kahi e aku, ka ohana a pau.
Ua loaa iho la i ka wahine a me ka ohana a pa ka naau kaumaha a me ka menemene i ka ike ana iho i kona kino lele pali Ke ike mai la oukou e na makamaka a pau e noho mai nei ma na aina kahakai pali, i ko kakou makamaka; hele ana i ka pali e pono e akahele, paa no a paa na lima i ke kio pohaku, i loaa ole i ka pilikia e like me makou e ike nei kona ohana ponoi.
Ad. PUAALOA.
Koolau, Maui, Iulai 24, 1785
NU HOU! NU HOU!
HE NU HOU HOU LOA!
-MA KA-
Halekuai Hoowehi o
AKE MA!
MA KE ALANUI PAPU.
AKAHI NO A LOAA
HOPE NUI LOA MAI
NEI IA MAKOU NA
LOLE NANI HOU LOA
O NA ANO A PAU.
NOLAILA
E KUAI MAKEPONO LOA ʻ KU
Ana makou i na waiwai a pau
Me ke KUMUKUAI HAAHAA
I NA LOLE
Kilika Pua Nani Hinuhinu!
HOU LOA O NA ANO WAI LIKE OLE I IKE OLEIA MAMUA E HAWAII NEI.
Na lole LILINA halua ano hou, MAKALENA lilina pua, KALAKOA panio ano hou, ALAPIA nani, HULUHIPA o na ano like ole, KIHEI KILIKA pua nani, KIHEI HULUHULU, hou, MUUMUU lihilihi keokeo, PALEKOKI pukapuka anuunuu, LIHILIHI HOU ano like ole,
MAMALU KILIKA!
Na PUA a me na hulu pale,
PAPALE o na ano Paikini hou,
LEI PUA NANI a me na UHI
Kilika o ka Poe Mare,
UHI KANIKAU
ANO HOU
A me na Wehi e ae no o na Lede e Kohu ai ka hookikaha ana o ke Kaona Lai.
A PELA NO HOI
NA LOLE PAA
O na Kane,
A LOLE MA KA APA, O NA ANO A PAU LOA.
A ME
Na Mea Kohu e ae no hoi e
HAKAL-I AI NA KEONIMANA,
E haoauanei a Linohau!
NOLAILA, ke konoia aku nei oukou a pau, e hele mua mai ma ko makou Halekuai ma MONIKAHAAE, a e wae, a ikemaka i ka naui a me ka MAKEPONO no oukou iho, mamua o ko oukou kipa ana ae i na Halekuai e ae; a na na Keiki no o o ia Halekuai e paki mai i na MAKANA a me na LAKO MANAWALEA, me he Manuahi la, e like me ka hiki a me ka nui o ke kuai ana.
MAI LOHI A HOOKAULUA!
ME KA MAHALO
A.S. CLEGHORN &Co.,
Kihi o Alanui Papu me Hotele.
Honolulu, Aug. 5, 1875 714 3n.