Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 38, 18 September 1875 — Page 1

Page PDF (1.58 MB)

This text was transcribed by:  Dawn Suyenaga
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XIV. HELU 38. HONOLULU, POAONO, SEPATEMABA 18, 1875.  NA HELU A PAU 720

 

E Pau na Pupupu Kahiko!

E pani me na Hale Laau!

PAPA, PAPA, PAPA

O KELA ME KEIA ANO,

A ME

NA LAKO KUKULU HALE

O KELA ME KEIA ANO, MA KA

PA-PAPA O S.G. WAILA MA!

KIHI O

ALANUI PAPU me ALANUI MOIWAHINE, no ke Kumukuai HAAHAA LOA! ae like ka nui me ka makemake

LAAU NOUAIKI!

NA LAAU KAOLA,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA HELE,

  NA KUA,

AAHO,

AAHO LIILII, &c

LAAU ULAULA!

NA LAAU KAOLA

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA HELE,

  NA KUA,

AAHO, POU,

AAHO LIILII,

MOLINA, &c

Pili Cida keokeo, Pili Laau ulaula,

Na Puka Hale, o na ano a pau,

Na Puka Aninui, o na ano a pau

Na Olepelepe Puka, o na ano a pau.

Pepa Hale me na lihilihi.

NA LAKA PUKA

NA AMI-PUKA,

NA AMI-PUKA LIILII,

NA KUI NAO

PENA, AILA-PENA, VANIKI,

WAI HOOMALOO.

PAAKAI Helu 1,

O PUULOA

            E LAWE WALE IA NO NA MEA I KUAI IA KEIA Pa Papa aku a i kahi o ka mea i kuai mai, ina ma ke kaona nei, a me na Awa o keia Paeaina e like me ka aelike.

Aia maanei ke Keena o ka

MOKUMAHU “KILAUEA,”

L. MARCHANT, Kapena

S.G. Waila ma.

T09 3m 721

 

Ka huakai Kaapuni a ke Kuhina Kalaiaina i ka Mokupuni o Kama.

            Aug 5, 1875, hora 6 kakahiaka, haalele iho la ka huakai i ka aekai o Hauola, a naue aku la ma ke ala o Kaanapali.  I ka hiki ana aku o ka huakai i ka hale noho o ka Hon. J A Kaukau, ua pahola mai la ua keiki lalawai la o ka ua nahua, no ka hookipa ana aku i kana mau malihi hanohano.  a pau ke paina kakahiaka, ua kau ae la ma na lio a o Honokohau ka ihu.  I ka hiki ana aku hoi ia kahawai, ua miki mai la na kamaaina makee alii e aua hou i ka huakai, a paina awakea malaila, nolaila, ua noho iho la e hoonuu i na oopu momona o Honokohau.  A pau ka paina ana, ua kau hou ae la maluna o ko makou mau wabi waa, a o Kahakuloa ka pahuhopu o ia la hele.  (Ma Honokohau i huli hoi aku ai kekahi mau hoa i ukali mai ai i ka huakai, oia na Hon. G.W. Napaepae a me Hon. J A Nahaku.)  I ka hiki ana aku i Kahakuloa, e noho makaukau mai ana no ke kamaaina oia kahawai, oia hoi ka mea nahaloia Kaialiilii, a ma kona hale i moe ai makou a pau loa.

            Aug 6, pau ke paina kakahiaka, haalele iho la ka huakai ia Kahakuloa a me ko laila mau poi ono, a naue aku la no Wailuku.  I ka huakai nae i hiki aku ai i Waihee, ua miki mai la ka mea mahaloia Mr. Kealoalii, a hookipa aku la i ka huakai e paina ma kona home, ma kekahi papaaina i hoomakaukauia eia a me Mr. Kaleo, nolaila, ua lawe ka huakai e hooko i ka laua poloai, a ua hana aku.  A pau ka paina ana, ua kau hou ma na lio, a holo aku no Wailuku, a ua apo ia mai la makou e na lima hookipa o ka Hon. H. Kuihelani, ka Lunakanawai Apana o Wailuku, a puili pumehana aku la i na hoa a pau o ka huakai, a hoomaha iho la malaila a hiki i ka Poakahi.

            Aug. 9, ua malamaia ke painakahiaka o keia la, no ka hoomanao ana i ka la hanau o Mrs. Emma A. Kapena. A makaukau na mea a pau, ua kau ae la ma na lio, a holo aku la ma ke ala o Makawao, a hiki i Kuiaha, Hamakualoa, moe ma kahi o Mr. M. Kapihe, a hookipa maikaiia aku la ka huakai e ka opu lokomaikai o ia keiki, a hoomaha iho la ka huakai no kekahi la, Augate 10, no ke ano ua o na Koolau, a ua manaoia e hele ka huakai ma Kula a hiki i Hana, aka, no ka hiki e ana mai o kekahi kanaka kamaaina mai Koolau mai, a nana no i hai maopopo mai i ka malie o na Koolau, nolaila, ua aui hou ka manao o ka huakai, a hele aku la ma Koolau.

            Aug 11. – Pau ka paina kakahiaka, ua hoomaka ka hele ana o ka huakai a paina aku ka aina awakea i-------------, oia ka hoomaka ana aku e komo iloko o ka nenelu poho o Oopuola.  A pau ae la ka paina ana, ua kau ae la maluna o na lio, a hele aku la iluna ilalo, i uka i kai, a hoea ana i ke kahawai kuhoho o Honomanu, ike i na ala pauhakee o ia mau pali, a ma ka hora 4 ahiahi, ua hiki aku ka huakai i Wailua-nui, a moe ma kahi o Nalimanui.  Ua hoomaha ka huakai malaila, no ka hooluolu ana in a holoholona, a hiki wale i ka la 16.  Ua noke iho ka huakai i ka hoonuu i ka lokomaikai o na keiki o ia mau pali, aole no i laua aku, ua nokea mai a ohohu o luna o ka papaina in a uhu momona, ua opihi palupalu, na opae mahiki o kahawai, a pela aku.

            Aug. 15 – He la Sabati ia, ua hele aku ke Kuhina Kalaiaina a me ke Kiaaina i ka pule, a he anaina nui loa kai akoakoa mai, no ka makemake e lohi i ka haiolelo a ke Kiaaina, no na mea e pili ana no ka huakai a ka Moi i Amerika.  Ua kokuaia e ke Kuhina a me ka Hon. Kaukau, a hookuuia ke anaina me ka maluhia.

            Aug. 16 – Pau ka paina kakahiaka, a ia makou e makaukau ana e kau ae iluna o na lio, a haalele iho ia Wailua-nui, no Hana, aia hoi, hiki mai na makaainana o ia kahawai, me ka lakou mau makana i ke Kuhina a me ke Kiaaina, oia hoi na apana olona i makanaia mai.

            Ua haalele iho la ka huakai ia wahi, a hoomaka aku la e pii i na pali piiku o ia mau kahawai mai.  A hiki makou i Nahiku, ua lokahi ko makou manao, ua oi aku ke ino o na pali mawaena o Wailua-nui a me Nahiku, mamua o na pali e ae o Maui Hikina.

            Ia makou nae e hookokoke loa mai ana i Nahiku, ike mai la makou i ka hae Hawaii e welo ana, a me na leo pila e hone ana, a haawi mai la i na leo huro no ke Kuhina.  A malaila no hoi i halawai mai ai me makou na keiki o ka aina ua lani haahaa, oia ka Hon. Kakani, oia hoi ka Lunakanawai Apana o Hana a me Kaupo, a me Mr. Peenahele ka Hope Luna Makai o Hana, a o Unna opio hoi a me kahi poe e ae.

            Ua hookipaia makou e ka lokomaikai o ko laila mau kamaaina, a ua paina makou a pau, a holo aku la, a o Hana ka pahu hopu oia la hele.  I ka huakai i hiki aku ai i ka Palipilo, oia no hoi ka pali hope loa o na Koolau, ua loaa iho la he ulia poino i ka wahine a ke Kuhina, ua haole oia no ka paa ole o ka noho o ka lio, a ua pomaikai no nae no ka nui ole ana o ka eha.

            A hiki ka huakai i Honokalani, ua iho aku la e makaikai i ka wai anapanapa, a huli hoi mai la a hiki i Kauiki, Hana, a moe ma ka hale o ka Hon. C. K. Kakani.

            Aug. 17 – Ua hoomaha ka huakai no ka nui o ka maluhiluhi, a no na wahi holoholona pu hoi o makou.

            Aug 18 – I ka pau ana o ko makou aina kakahiaka, ua miki mai la ka mea i mahaloia A. Unna, a lawe aku la i ke Kuhina, ke Kiaaina a me ka Hon. Kaukau, a o ko oukou mea kakau pu kekahi, e hoomakaikai i kona mau aina mahiko, a hiki loa aku la iluna o Puukolo.  Ia oe e ku ana maluna o ua puu la, e ike aku no oe i ka waiho maikai mai o ka aina, i ka oni ae hoi a ka lae o Nanualele, o ke ku kehakeha mai hoi a ka puu kaua a Kauwiki, a e hoekepue mai ana hoi ka puu o Kaiopele ma kou lima akau.

            Mailaila aku makou a i ka puu o Kaiwiopele, a huli hoi loa aku la i ka hale. A ma ka auina la hoi, ua kau aku la na alii wahine maluna o ka waapa o Unna, a holo aku la e makaikai i ka aoao makai mai o ka puu o Kauwiki, a huli hoi mai no. Ua haalele makou i ka moe ana ma kahi o Hon. Kakani, a hoi aku la ma ka hale o A. Unna.

            Aug 19, hora 11 kakahiaka, ua weheia ka haiolelo e ke Kiaaina, no na mea e'pili ana no ka huakai a ka Moi i Amerika. A mahope o kana, ku mai la ke Kuhina, a o kea no nui o kana, he mau olelo paipai e pili ana i na kanaka opiopio, a hai pu mai no hoi, he Peresidena oia no ka hoikeike nui ma Piladelapia, i Amerika Huipuia.  I ka pau ana o ka haiolelo, ua lawe mai la kekahi poe he mau ie-kuku, ohe kapalapala, a pela aku, a ua hooiliia i Honolulu. A mahope, ua weheia kekahi ahaaina nui e na makaainana o Hana, ma kekahi lanai mainua iho o ka hale noho o Hon. C K Kakani. A pau na hana i manaoia, ua hoi hou aku i kahi o A. Unna.

            Auwe! mai poina loa ia ka hoi au i ka hoike ana aku ia oukou i kekuhi mea nui i hanaia e ke Kiaaina inehinei, oia hoi kona hoihoi hou ana i kekahi mau paa mare i hookoo i ka pili ne na mahina ehiku; he mau keiki ka laua ekolu, haalele iho la nae ka makuahine, a lilo aku la paha i Manua, nolaila, hoopii mai ke kane i ke Kiaaina, e hoihoi hou ia laua no ke aloha i na keiki. A mamuli no hoi o ke aloha o ke Kiaaina i ka makia o ke aupuni o Kalakaua, nolaila, ua hoao eia e hoihoi hou, a ua ae mai ua wahine la e hoi hou, a pehea aku nei la, ua lilo hou aku la no paha i Puna i ke au a ka hewahewa.

            Aug. 20 – Mahope iho o ka aina awakea, ua haalele iho la ka huakai i kahi o A. Unna a me na malama hiipoi ana a ia poe keiki, a naue aku la e nana ina nalu hai muku o Puhele, kahi a na alii o ka wa kahiko e luakaha mau ai; a mai laila aku, hiki i Puuiki, kahi o na makua Boneface a me Tiodoro, a haawi ia mai la he mau leo huro no ke Kuhina, a apo lokomaikai mai la i na malihini, me ka pane ana aku hoi ia makou e hoonuu i na mea ono a lakou i hoomakaukau ai maluna o kekahi papaaina a lakou i hoomakaukau ai.  A pau ae la ka paina ana, ua hoonaneaia iho la ke anaina e na leo ohe keleawe a ka bana o Puuiki, e me na leo himeni a na puukani o ua aina ua kea la.

            Ua heluhelu pu ia mai he mau olelo hookipa i ke Kuhina a ua haiolelo aku no hoi oia ia lakou, ma kea no he mau oleloaoi na opio.

            Aug 21 – I ka pau ana o ka aina kakahiaka, ua haalele aku ia Puuiki, no Kipahulu, a ma kahi o Mr. Puaaloa, ua hookipaia ka huakai e paina awakea, a moe mai ma ke hale o Hon. Kakani ma Kipahulu.  Ua hoomaha ka huakai maanei no na la elua, 22 a me 23.

            Aug. 22 – Pau makou i ka hele i ka pule. A i ka pau ana o na hana mau o ka la Sabati, ua haiolelo ke Kiaaina a me ke Kuhina.

            Aug 24 – I ke kakahiaka nui, ua haalele aku ka huakai ia Kipahulu a me ko laila mau malolo momona, a paina mai ka aina kahahiaka ma kahi o Kaleimakalii, a o ka aina awakea, ma kahi o Kaiaiki i Nuanualoa. Ua hoopihaia keia mau papaaina me na ono o na ano a pau. A hiki ka huakai ma Puuomaiai i Kaupo, ua apo mai la na lima lokomaikai o P. Kamai, a hookipa aku la i na malihini e paina. I ka moe ana, ua moe ke Kuhina a me kekahi mahele ma kahi o P Kamai, a o ke Kiaaina a me kahi mahele, ma kahi o Mr. Ahulii kahi i moe ai.

            Aug 25. – I ka pau ana o ka aina kakahiaka, ua malamaia he haiolelo na ke Kuhina a me ke Kiaaina; ua mahaloia ka haiolelo a ke Kuhina, no kona olelo ana aku: “E na kanaka o Kaupo nei, mai imi oukou i mea e holo ae ai ko oukou hohono, a loaa makou i Honolulu, oiai eia oukou ma ka aoao makani, a e hooikaika hoi oukou e imi, i mea e pau ai ke kapaia ana o ka inoa o ko oukou aina o Kaupo, o ka pono, e kapaia o Kauao.”

            A pau ka haiolelo a me ka paina awakea ana, kau ae la ma na lio, a haalele aku la ia Kaupo a me ko Laila mau kamaaina lokomaikai. A maanei i hoi aku ai na Keonimana o Hana, i ukali pu mai ai i ka huakai, oia o Mr. A. Unna, Hon. C. K. Kakani a me Boneface.

            I ka hora 4 paha o ke ahiahi, ua hiki mai la ka huakai i Kahikinui, a moe ma kaai o----------- a ua hookipa mai la lakou e like me ka hiki ia lakou.

            Aug 26. – Haalele ia Kahikinui, mahope iho o ka pau ana o ka paina kakahiaka, a naue mai la o ke a loa o ua Kahikinui la, a hiki ana i Kanaio, ua paina nuku malaila, a hele loa mai a hiki ma Rose Ranch, ka home noho o ke keiki halawai o Ulupalakua,  Capt. J. Makee. Ua nanea iki na alii kane malaila i ka pahupahu, a i ke ahiahi ana ae, ua haalele aku la ia Ulupalakua, a iho i kai o Makena, a moe ma kahi o Kekukahiko.

            Aug 27. – Haalele ia Makena ma ka hora 7 kakahiaka, a kau maluna o ke “Kilauea,” o Lahaina ka ihu.  Ua hoi kokahi poe mauka me na lio. A ma ka hora 10 ae, ku aku la ke “Kilauea” ma Lahaina. A no ka makemake o ke Kuhina e luu i ka wai huihui o Leiaulani, nolaila, ua kuuia iho ka heleuma, a ua hookaulua iki ia ka holo ana a hala na hora elua. Paina iki ma kahi o ke Kiaaina, a kau hou maluna o ke Kilauea, a haalele hou mai la i ka aekai a Hauola, no ke kapitala o Honolulu.

            O ka hana a me ka waiwai nui o keia hele kaapuni ana a ke Kuhina Kalaiaina i na mokupuni, oia no kona makemake e iki pono i ke ino a me ka maikai o na alanui, na aina aupuni a me na mea e ae e pili ana i kana oihana. A he mea no hoi ia e holo ai kekahi mau hana o ka Ahaolelo e hiki mai aua, ke noi mai kekahi Lunamakaainana i puu dala no ke alanui o kona apana, a ua ike pono ke Kuhina i ke ino io, nolaila, ua lilo oia he mea kokua.

            E ola o Hawaii i ke Akua.

            E ola ka Moi i ke Akua.

                                                D. MAMAKI.

Lahaina, Sept 3, 1875

 

NA RULA O KE KULA KAIKAMAHINE O WAIALUA

            1 Ua papa ia ke kamailio ana ma ka olelo Hawaii, mai ke ala ana mai o na haumana i ke kakahiaka, a hiki i ka hora 4 ahiahi; a ma ia wa aku, ua ae ia lakou e kamailio Hawaii no na hora elua.

            2  Ua papaia na haumana, aole lakou e kamailio pu me na kanaka hoolimalima i hele mai maloko o ka pa o ke kula, me ka ae ole o ke kumu.

            3  Aole e aeia kekahi haumana e hoouna aku i kekahi mea i kakauia mai ka pa aku o ke kula; aia wale no a nana ia e ke kumu.

            4  Aole loa e ae ia kekahi haumana e lawe i kekahi mea i kakauia mai waho mai, me ka hoike ole ia mea i ke kumu.

            5  Aole loa e hiki i kekahi e lawe i kekahi mea a kona hoakula, me ka ae ole o ke kumu.

            6  Aole loa e hiki i kekahi haumana e haawi i kekahi mea i kona hoakula me ka ae ole o ke kumu.

            7  Ua kauohaia kela a me keia haumana e malama i ka maluhia ma ka po i i ka wa e hoi ai e moe, a pela hoi i kela a me keia kakahiaka e ala mai ai.

            8  Ua papaia ka hele ana o na makaikai maloko o ka pa, me ka ae mua ole ia e ke kumu.

            9  E kukulu pono ia na burumi (o ke au malalo) a i ole ia, e kau (hoolewalewa) ia ae maluna.

            10  Ua papa loa ia na haumana ke puka aku e hele maloko o Waialua me ka aahu i holoku, a i ole ia, o ka aahu ana i na holoku no ka halepule.

            11  Aole loa e kamailio aku na haumana i kekahi kaikamahine i hoopaiia.

            12  I na e kamailio aku ana ke kumu i kekahi haumana ma ka olelo Hawaii, he pono iaia e pahe mai ma ka olelo Hawaii, a ina hoi ma ka olelo Beritania, e pane mai no ma ka olelo Beritania.

            13  Aole loa e ae ia na haumana e pane mai i ke kumu me ka huaolelo hookahi wale no.

NA RULA E PILI ANA I KA RUMI KULA.

            1  Ua kauohaia kela a me keia haumana, e komo ma ke keenakula a noho ma kona noho me ka lai malie.

            2  Aole haumana e ae ia e kamailio aku i kona hoakula, oiai na hora kula.

            3  Aole loa e kau (kalele) ia ua kuekue lima maluna o na (papa kula) pahu palapala.

            4  Aole loa e wehe ia na pahu palapala me ka ae ole o ke kumu.

            5  O na haumana i ka pii ana iluna a i ka iho ana hoi ilalo ma ke alapii, he pono e hele pakahi mamuli o ke kauoha, e like me ko lakou ku ana ma ka papa.

            6  E kupololei kela a me keia haumana maloko o kona papa, me ka pea o na lima mahope ona.

            7  Aole loa e e ia kekahi haumana e holo iwaho a iloko hoi o ke keena kula.

            8  Aole loa e ae ia kekahi haumana e hui mahope ona, oiai na hora kula.

NA RULA E PILI ANA I KE KEENA PAINA

            1  O na haumana, ua kauohaia lakou e komo ma ke keena paina i ke kani ana o ka hele alua me ka palanehe malie.

            2  E noho malie no lakou ma ko lakou mau noho me ke kamailio ole a hiki i ka wa e pau ai ka pule.

            3.  A oiai ka wa e paina ana, ua ae ia lakou e kamailio me ka hauoli, aole nae me ka leo mahuahua loa.  Aole e kalele ko lakou mau kuekue maluea o ka papa aina, aole hoi e hookomo nui i ka ai ma ko lakou mau waha i ka wa hookahi; aole no hoi e ai wikiwiki. E noho palolei lakou iluna, a e pane ae, “thank you” i ka wa e huawaiia mai ai ka ai ia lakou; a e pane aku no hoi, “no I thank you” i na aohe o lakou makemake ae i kekahi mea.

            4  E pono lakou e noi aku me ka ano akahai in a mea a pau a lakou e makemake ai, a olelo aku hoi: “Please excuse me” ina lakou e makemake ana e haalele i ka papa aina.  He pono lakou e hoopaa pono ina kuhikuhi a pau i haawiia ia lakou e pili ana i ke ano o ka hoopaa ana i na pahi na o a me na puna.

            5  He pono lakou e haalele iho i ke keena paina me ka palanehe malie me ka palanehe malie, a ma ke ano lady hoi, a, aole e holo pupuahulu.

JOSEPH NAWAHI.

Honolulu, Sept 10, 1875

 

KA NAAUAO O KEIA WA.

            He kumumanao kaulana keia ke nui ka hooikaika ana o ka mea nana e imi keia manao a he mea hoi e ike leaia ai ka naanao o keia manawa e like me ke kuhikuhi ana o keia kumumanao.

            Ma ko kakou hoomaepopo pono aua i na hana e loaa ai ka naauao, he mau mea ia e hoike mai ana i ka pono nana i kanu mua i ka naauao o ka ike, e like me keia

            1 Ua loaa ka poe naauao kupono e alakai ai i keia lahui naaupo i kinohi.  2 Ua kukuluia na hale kula o kela a me keia a no ma kela a me keia mokupuni o keia Pae aina, i wahi e aoia ai ka poe opiopio. I ka A D 1820, he manawaia i hiki mai ai ka poe Misionari a na lakou no i kuhikuhi i na hua mua o ka ike, he poe i hoounaia mai, mai ka Pepa o Amerika, he naauao maoli ko lakou; a na lakou i alakai a kuhikuhi in a hua palapala o ka Pi-a-pa. Nui ka naauoio hana o ka poe Misionari i hookomo i ka malamalama o ka naauao a me ka pono o ka uhane iloko o ka poe opiopio a me ka poe o-o o keia lahui kanaka, no ka mea, ua hiki i keia lahui ke hoomaopopo i na mea i ao ia aku ai e keia poe, aole he poe e ae nana i hoonaauao a kuhikuhi i kea no o keia lahui ma na mea naauao, nolaila hoi, o ka manaaoio o ka mea nana e noonoo i keia poohana, o lakou ka kahua o ka naauao pookela o keia lahui i keia wa. A malalo o ka lakou alakai ana ma na ano kupono, ua hooikaika lakou, e lilo na 'lii na makaainana i poe naauao a ike hoi mamuli o ka lakou alakai ana.

            I ka wa i ikeia na 'lii i ke ano o ke kuhikuhi ana a na Misionari, a ike lea lakou he pono ke alakai ana a keia poe, alaila, kauoha hou aku na 'lii o keia aina i ka Papa o Amerika, hiki hou mai no a mahuahua, Lokahi ka manao o na 'lii a me ua makaainana e haawi lilo i ko lakou manao ma na alakai ana a na Misionari.

            Lilo hoi na 'lii i poe 'lii naauao, a ike lakou he pono ke alakai ana, huli pu na makaainana, lokahi ka manao e hooikaika i ka naauao a me ka pono uhane.

            A lilo na 'lii he poe 'lii naauao pela pu hoi na makaainana, kukuluia na hale kula i aoia ai ka poe makemake ma keia a ma keia mokupuni o keia pae aina a nui hoi ka mahuahua ana o ka naauao i waena o ka poe i hoonaauaoia, alaila, kukula houia na hale kula wae na hale kula nui a me na kula ohana lehulehu wale ka poe i hoonaauaoia maloko o keia mau hale kula i hoikeia ae la, aia ma ka mokupuni o Maui he hale kula nui, oia o Lahainaluna, he lama ku o ka malamalama o ka naauao he hoike ana he au naauao keia, malaila e aoia ai na mea naauao kiekie e like me na kula nui ma Amerika a me kekahi wahi e ae o ka honua nei. Ma keia kula nui, ua noho a hala na makahiki eha a emi mai a oi ae, a loaa ia lakou ka naauao e hooikaika in a hana oihana o ke aupuni.

            O kekahi o keia poe, ua lilo i poe kahunapole, i loio i poe Lunakanawai a i poe kumukula a me na oihana paahana, ua alakaiia ka lakou mau oihana e ka naauao ua loaa ia kakou ka mana e like me ko ka Moi mana. Ua loaa ia kakou ae kumukanawai a me na kanawai e hoomalu pono ai i ko kakou maluhia a me ka hanohano o ke aupuni.

            Nolaila hoi, ke hoike mai nei ke naauao o keia wa ma na hana i hoikeia a me na mea i koe a o na mea i koe, na kakou e kuhikuhi a noonoo.  Me ka mahalo.

J. KAAHUMANU.

 

O ka nui o na poe ilihune ma ke kulanakauhale o Ladana iloko o ka hebedoma hookahi e pau ana i Iulai 17, ua hiki aku no ia i ka 83,527 i hoihoiia iloko o na hale hana, a he 50,767 e kokuaia nei mawaho. O ka nui hoi o ka poe aea haukae i ka la hope loa o ia hebedoma, he 430. Mailoko ae oia heluna, he 278 he poe kane, he 129 wahine he 23 kamalii malalo o na makahiki he umikumamaono.