Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 41, 9 October 1875 — Pehea la e ulu ai keia Lahui? [ARTICLE]

Pehea la e ulu ai keia Lahui?

E ka Nupkpa. Kuokoa e ; «i'oha oe : — Ua loaa mai ia'u he kuiou e hiki ai e kauiailio pu kaua, oia hoi ua mea uui e noouoo loihi ia nei e ka poe noonoo o keia lahui» no keia mau hopuua olelo i hoike ia maluua, e ninau ana, "Pehea la e ula ai keia lahui ?" 0 keia ninau, ho niOau nui no ia a hohonu mo ka paakiki maoli. Oiai hoi, ua nui no na mea ike huhewa a naauao iloko o keia lahui, i hoopuka mai i keia mau manao iloko ou ? aka, ma ka nooooo ana aku, he mea paakiki no ia, a ma ka lia mau ana hoi o kamanao iloko o'u, ke i ae nei au, aole noe ulu hou aua' keia lahui, ke hooulu mau ia ke zizania, kakalaioa, puakala a uio ka iuiko ma kela pae aina, no ka mea, o keia mau laan eha o ulu nei ma Hawaii nei, oia no nm laau ino haalele loa nana e kauo nei i keia hlhui i ka make ; a owai U ko koa, ka ikaika a ma ka mana e hiki ai ke kua i keia mau laau a hina ilalo, a pokeia kona mau lala ooi, a burnmi aku ia mau laau ino mai keia aina aku a i ko lakou wahi i ulu mua ai, no ka mea, o keia mau laau e ulu nei a laha ma Hawaii uei, oia no ka mea i ano e ai ka noho'ua kahiko a keia lahm a me na'lii; oia no hoi ka mea e hiki ole ai i ko kakou nooaoo ke hoala ae e hooolu hoo i keia lahui. He hana nui loa keia, a he mea kaumaha loa hoi ia ia kakou ke hoomaopo po iho, me ko kakon ike iho no, na pauipaniia kakou a paa i keia wa, aole he

tvahi e puka pooo ai„ a e hoiolea ai hoi ko kakoo nooooo aoa no keia mea a kakoa e manao ooi nei e hapai.a e imi hoi i na mea e ola boa ai ko kakoa lahui. Aka, ke olelo nei no oa haole. aole e hala he kanalima makahiki i koe pau keia lahni i ka nalo, —He oiaio paha ia. aole paha, aka ma ka nana ako, me ka noonoo ana iho hs oiaio. No ka mea, o ko kakou ala, a me ke ala o ko kakou poe Alii, aianoia i na haole. Nolailai he mea maopoopo ia t eia ko kakoa ola, ame ko kakoa make ika haole. No ka mea r ke pii nei ka haole a kiekie malona o kakou. a eia kakou malalo. No ka mea, he aina keia ua haawi ia e Ekalesia, Kaahumanu, i ke Akoa ola, na lilo, o kakoa nei, a me ko kakou poe Alii, na laa ia no ke Akna kiekie loa. Nolaila, aohe o kakou wahi e pakele ai ika make. Aohe no hoi he mana kanaka ma ka honua nei e hikl ai e kue aku i ka mana kiekie o ke Alii o na lahui kanaka a pau oka honua nei. Oiai o kona poe kanaka ponoi kakou, e like me ke ano oiaio o ko kakou poe kupuna. Oiai hoi, o ko'u hoike ana aku ma ke akea i keia, aohe noia i ku ī ka boike hoopunipnni ana aku i mua o na makao ka poe makaikai. Aka, ua pahola aku keia mea iloko o na naau a me na puuwai he lehuUhu, o ka poe ike, a naauao hoi. Oiai hoi, oko kakou mau ola makamae, a me ko ola o ko kakou poe Alii, ua molia ia iloko o keia mau laau ino e ulu nei a ka wowo ma Hawaii nei, a he mea moakaaka lea loa noia ma waeaao ka poe naauao kiekie, o keia nian laau no ka mea nana i pepehi i keia lahui kanaka, a me na Alii. Oiai, o ka poe e olelo nui nei ma na nupepa, he naauao hookiekie wale no, ma ka hoakamai olelo ma ke akea me ka ike maka ihouo. Auhea la kahi e liiki ai e imi i na mea e ulu ai keia lahui, no ka mea, ua paa kakou a pau iloko o ka upeua luelue mamo labeta, ame ko lakou maalea. A pehea la e ulu ai keia lahui ke ole ko kakou ike, noonoo ana i na mea o ulu ai keia lahui.

Nolaila, ke waiho haahaa aku nei i ko'u manao ma ke akea, no keia mau laau e lima nana e hoomake nei i ko kakou lahui. Na oukou no e ka poe heluhelu o noonoo no keia mau laau ino nana e molia nei i ko kakou ola me ka inake auwe ! K;>kou, e ka lahui Ilawaii kaulana o na mamo a Lema. Ua nui no na mea i hoike mai i na mea e ulu ai keia lahui, me ka olelo iho, e mea ae, e mea iho, hookaawale ao, e hookaawale iho a pela aku. Aohe no o ulu ana ka lahui pela ke ano. No ka mea o keia lahui kanaka a me ko lakou ano maoli, no loko mai noia o na luuimana he umi kumamalna o ka Iseraela. Ile poe ua laa ma kona inoa, mai na kupuna mai a hiki mai i ka wa a ke Akua i hoopuehu ai ia mau lahui, ke 010 au e kuhihewa ma keia kakau ana. No ka mea, ua maopoopo ka oiaio o keia mea, i ka wa kahiko loa, ua nui a lehulehu na kanaka ma Hawaii nei a me na Alii. Ma ka hoike ana o ka Buke a Kapena Cook i kakau ai i kona ku ana ma Hawaii nei i ka makahiki 1779. Ua olelo ia malaila he 700,000 na kanaka o keia lahui. A ina pela, me he mea la, ua hiki aku mamua oia heluua, o ka wa hea ia o keia lahui, o ka manawa noia e noho aua i ka pouli. A he wa hoi, aohe i hiki nui mai na haole ma Hawaii nei ia manawa. A pehea kakou o manao ai e ulu ana keia lahui, ke ole e loaa ia kakou na kumu kupono e hiki ai o hooulu i keia lahoi. Ke olelo uui nei kakou i neia mau la ma ia ano, eia nae, ke nokea mai nei no ko kakou mau hoa aloha e ka make, ma kela wahi keia wahi o ka aiua. He poe kiekie kekahi i alako ia aku la e ka make. Nolaila, ma ka pa* lapala hoike, a ka po iaia ka mana oia mea, na nui ka make, a ua hapa ka hanau, nolaila,o ko'u manao ma keia mea eia no ia. A ia a lele keia mau laau ino e noho nei iloko ou e Hawaii, alaiia, ola koa lahui. Nolaila, imi aka kakou i ke kahua, a me ka paepae, alaila, e loaa no ia kakou, kaei o kukulu iho ai i ke olao keia lahui, alaila, aole no ia he mea e luhi ai, hikiwaweloa a ulu keia lahui, a mahuahua hou aku mamua o ka poe make, nolaiia, e hoomaopopo ka mea heluhelu i keia olelo me ka noonoo a me ko akahele, alaila, e ike no ia, a e kuia hoi kona luuaikehala ma keia mau kumu. A no ka mea hoi, ke waiho mai nei ka Baibala imua o kakou, ke kahna a i me ka mana o ka olelo, aole mea i huna ia mai, aka, ua hoike ia mai noia imu o ko kakou mau maka, ua heluhela na 'iii ine na makaaiuaaa, a ua ike no, a oa maopopo hoi. Nolaila, he mea make hewa | wale no ka noonoo laukua ana i na mea j e uhi ai keia lahui, ke ole ka noonoo maoli iloko o ka mea kakau, kakaa ma-

nao huhewa hoi. Nolaila. ninau ka niuua. imi maa i ka hana. a like ke ano ona pnonaue ana, a hoolawe paha. a hou'uula paha, alaila hai ka loaa, e loaa auaeei a hoapono ia. Pela no keia lahui. e imi mua i ka hana, a maopopo, alaila hai ka loaa. A e hoapoao ia ana ea, alaila, oia ka oiaio, pela no kakoa e imi nei i mea e ola ai ko kakoa lahui, a me ko k*koa poe alii e anai ia nei e ka make aloha no. >• B. Kaula{.V.OCOK '. Kaoapnaua. Honolulu, 5. 1>75.