Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 44, 30 October 1875 — HE KAAO GEREMANIA, NO KE KAIKAMAHINE NAAUAO A KA LOPA. [ARTICLE]

HE KAAO GEREMANIA, NO KE KAIKAMAHINE NAAUAO A KA LOPA.

ĀI A i kehi \va kahiko e noho ana kekahi lopa ilihune, ua i nele i ka aiua ole, ak;i, he wahi pupupu j hale %vale no a me kana kaikamahine liookahi walo 110, ka mea nona na leo nawali i puka ae penei: 4 'He pono e noi kaua i ka uooi i aina waiho wale." I ko ka moi wa i lohe ai i ko laua ilihune, makana aku 1 a ia i ke kihi o kekahi ; aina, kahi hoi a ka lopa a me kana kaik;.- ! mahiue i paeli iho ai, a hoomakaukau iho no ke kanu i ke kulina a me ua anoano. Ia laua e hoololi ana ika aina | i aina waiwai, aia hoi, loaa ae la mai ka Uua paeli aua he papaa gula, aole nae | he lako e ohi ai i ke gula, uolaila, pane aku la ka makuakane i kana kaikamahine, "Mai ka wa mai o ke alii ka Moi lokomaikai i haawi wnle mai ai ia kaua i keia eka aina, he pono ia kaua e manawalea wale aku iaia i keia waiwai." Aka, o ke kaikamahine nae, ua kue loa ia i ka manao o ka maknakane, me ka olelo pu aku, "Aohe o ? u manao pela, uo ka mea, o keia aina, ua haawi manawalea wale ia mai no ia me ka maikai, a mamuli o ka kaua hoolilo ana i ka aina i aina waiwai, ua loaa ae nei ia kaua he papaa gula, aka, aole nae i 10-sta 5ta ia kaua ka lako e hiki ai ke ohi, nolaila, he pouo ia kaua e imi a loaa ka lako e hiki ui, 110 ia mea, e hamau kaua. M 0 ka makukano nae, aole oia i hoolohe i na olelo a kana kaikamahine, lapa ku ao la no nae kona mauao hookiekie, me ka mauao iuo, he mea ia nona e mahalo ia mai ai eka Moi. Aia nae iaia i anehe iho ai e lalau i ka papaa gula, pane hou mai ke kaikamahine, "E kuu makuakane, aole anei e hiki ia oe ke hoolohe mai i ka'u, e hamau kaua, a loaa ka lako e hiki ai ke ohi i ke gula ? Ua ike no hoi au, aole e mahalo mai ana ka Moi ko lawe aku oe me keia papaa gula wale no, a ina oe e hoopaakiki loa ana mamuli o kou mauao, e hoopaa ko* ke* ia una oe iloko o ka hale paahao, a e kaawale ana kaua no kekahi mau la, a ua ka lokomaikai o ua Lani e.hoohui hou ia kaua, a nanu no hoi e haawi mai ia kaua i ka pomaikai nui." Lalau koke iho la no ua makuakane nei i ka papaa gula me ke auo hoonaukiuki, uo ka olelo ana aku a ke kaika mahine, o paa ana ia i ka hale paahao,

a o loa;i aua ia laua he pomaikai mahoaku), a pane mai la, mo ka helo no nae o kona mau kapuai, "Ia oe no ko'u mea e paa ai ? A heaha hoi ka mea e loaa walo mai ai ia kaua ka pomuikai ? Ka i no hoi eia ka mea e loaa ai ia kaua na pomaikui la T o ka lawe aku i keia papaa gula a makana aku i ka Moi, anoai hoi o haawi hou mai kela i aina no kaua." Puka loa akn la kela mawaho o ka palena o kahi apana aiua o lauo, a helo loa aku la a hiki i kahi o ka Moi, a haawi manawalea aku la i ua papaa gula la, me ka olelo aku, "Ua loaa keia gula ia T u, oiai au e paeli ana i ka honua, oolaila, ina ia ho mea oluolu i koa maūao, e lawe aku oe i keia makana." Lalau mai la no ua Moi nei, me ka uinan pu mai, "Aole anei l»e mea e ae i loaa pu i ka wu i loaa ai ke gula ?" Pauo aku la ua wahi kauaka nei, "Aole he m.iU mea e ae i loaa pu t o keia wale n0. ,? Alaila, i mai la ka Moi, 4, He pono e halihali pu mai oe i ka lako e ohi ai i keia gula." Pane hou aku ua wahi kaoaka uei, "Aole loa i loaa ia maua ia men, aka, aohe no he waiwai nui o ia mea, a ua ahona ke kamailio ae i ka makaui, ke manao nui ia mea. ?> No keia nele ana i ka lako e ohi »i i ke gula a me kana hoaolelo kikoola, ua keua koke ae la ka Moi i kona Ilamuka, e hoopaa i ua wahi kanaka nei iloko o ka hale paahao, a hiki i ka wa e loaa ai iaia i ua mea la. | HoOpaaia aku la keia, aka, o na olelo ! nae a kana kaikainahine, oioio mau mai

[ U ia imu;i o koD:i m.tu muka, nuUiila, u» | hiki ole iaia ke hoolalau ae lua kek.ihi [ meu e ana i uianao ai. 0 na kiai hoi o ka hale paahao, e lawe oiau nna i ku ai i kehi la keia !a, e lohe mau ta ana ka uwe a ua wabi kanaka nei. e pnana maa ana oia. ' laa wan e hoolohe i na olelo a kuu kaikamahiue, ina aoie au e lioopaaia ilokoo keia wahi." | Pela mau iho la no ua wahi kanaka uei e hana ai, a kua uluhua iho la nu i mea hali ai a kiai hoi, noluila, hele aku la na kiai a hai aku la i ka Moi, me ko laua hoike pu aku uo hoi i kona ai ole i ka ai, a inu ole i ka wai, a o ka awe wale no ka hana mii, me ka hoopuka mau ana i kela mau huaolelo. ! A lohe ka Moi no keia mea, kanoha ; ae la oia, e laweia mai ua wahi kanaka la imua o'u, i ninau aku ai an iaia i ke | | kumu a me ke ano o kona uwe pinepiue | ana a iue ka olelo hoi a kana kaikama-! j hine. xVia nae a hiki mai la ua wahi kanaka nei imua o ka Moi. ua ninaninau koko j mai la no ka Moi, "līeaha ke ano nui a I me ke kumu o kou uwe pinepine ana a i | me na olelo hoi a ko kaikamahiue ?" | Pane koke aku Ia ua wahi Lopa nei, ] "I uwe au no ka oiaio o na olelo a kuu kaikamaliine, i ka i ana mai, "Aole e lawe mai i ka papaa gula imua ou a loaa na lako, o hoopaaia auanei au iloko o ka hale paahao ; aole nae i hala kana olelo I ua hoopaa io ia au, 110 ka nele ana i na I lako." j Lelo ae la ka hauli o ka Moi, a pane i mai la, u līe kaikamahine naauao anei j kau ? E hooknu rnai oe iaia e hele mai ianei, i ike ai au i kona uaauao io." Oili aku la ua wahi kan »ka nei mai j loko aku o ka Halealii, a holokiki aku ' la, o na lima o na wawae, a hiki ana i kahi pupnpu hale o laua nei.a pane akn la i ke kaikaniahine, "Ma ka inoa o ka Moi, i kii mai nei au ia oe e hele kaua ilaila." Ae aku Ia ke kaikamahine, me ka i aku, "Ua ike no au, ua hoike aku oe i kuu mau olelo i pane aku ai ia oe, a oia no hoi ke kuniu o kou hookuuia ana mai. E hele aku no kaua, aka, e j haawi mai ana ka Moi ia'u i kekahi mea huna, a iua e loaa ana ia'u, alaila, e loaa ana ia kaua ka pomaikai, aka, na ka lokomaikai o ua lani o hoakaka mai i ke ano o na mea huna." Hele aku la hoi laua nei.a hiki ma ka i Elalealii, huli ae la ka Moi a pana aku j la i ke kaikamahine, 4i He oiaio, ua lohe | au nou, a ke makemake nei nae au e ike | io i ke ano o kou naauao, nolaila, e haa- ! wi aku ana au iaoe i kekahi uane, a ina ! e loaa io ana, e mare no an me oe. Eia I ua nane la : "Ileaha la ka mea i hoaahu | ole ia, aka, aole nae ia i olohelohe ; a o j ka mea hoi e nee ana, aole nae he holo, aole hoi ma ka hele ana, aole hoi he helo raa ke alanui, aole hoi mawaho ae ?" Mainua ae nae o ko ka Mot hahai ana i kana nane, hoopaa hou ia aku la kahi j makuakane o ua kaikamahine uei iloko j o ka hale paahao, a hiki i ka loaa aua o | ka nane, alaila, hookuu mai, a ina aole, i e hoopaa pu ia laua. I Olelo aka la ke kaikamahine, "Ma ka | lokomaikai o na lani, e hoao no wau e wehewehe i ka nane au e ke Alii." Hele aku la ia, a wehe ae la i kona mau kapa komo a pau, a ku kohana wale iho !a no, alnila, lalaa ae ia ia he npena, a hookomo iho la iaia, a kakua ae la a puni, a pela ia i olohelohe ole ai; aUila, kuai aku U oia i hoki, a hoopaa aka la i ka upena i kona haelo, a kauo aku la ka hoki iaia, a malaila e ikeia ai, aole I oia i hele, aoie hoi i kau. Kuao aku ]a ka hoki iaia ma ka moali o ua huila, a o na kupuai walo no o ka hoki ke keehi maluna o ke alanui. I ko ka Moi iko aua aku iaia e hele mai ana i ona la.olelo ae U oia, u Ua ioaa ka nane, a e hookoia na mea a pau." NoUiU, kauoha ae la ua Moi nei, e hookua mai i kahi makuakane o ua kaikamahine nei, a haawi aku la i na wahi a pau o ka Halealii e noho mana oia. Lawe ae la no hoi ua Moi nei i ke kaika-

j uiahiiie i WHiiUii 4 ui.\ro nana, a lioho iuo ia me ka oiuohi inaikai. | O ua wahi Lopa uei nae, he wahi ka- | naka uaau paakiki a hoomaloka no hoi, • aka, uo koua ike aua i ka oiaio palena | o na oielo a kana kaikamahine, hoohaa-1 ; haa iho la oia, a ma ka hoopono wale ; no na huaolelo a kona waha a me ka hana a kona niau lima. Mahope iho o ka hala ana o na makahiki loihi o ko lana noho pn aua he kane a he wahine, aiahoi, i ka Moi e hele ana i ka holoholo i kekahi U, haUwai mai U oia me kekahi puulu lopa, ua hoolilo aku lakou i na wuhie, u e ku nui ana imua o ka pa alii me ka Ukou mau kaa ukana ; o kekahi poe o lakou me na bipi kaulua, na lio, a hookahi o lakou he mau lio koua ekolu, hookahi nae lio oi loa o ka maikai, a ua holo aku a ku iho la mawaena o kekahi mau bipi kaulua e paa ana me ko kaa. Ia wa. ua akoakoa nui ae la ua poe nei, a e hoopaapaa ana kela a me keia. 0 ka mea keia nana na bipi kaulua i holo aku ai ua iio maikai nei a ku pu me na bipi kaulun, olelo iho la oia, nona no ia lio ; a o ka mea hoi nona ponoi ka lio, olelo uo oia, nona ponoi no ia lio, a o ka oiaio maoli no ia, a he pakaha wale no hoi'ka ka inea nona na bipi kaulua—a nui loa ae la ka hoopaapaa mawaeua iho o lakon. 0 keia hoopaapaa, ua hiki loa mai la ia imua o ka Moi, a uana i haawi i.ka olelo hooholo paewaewa, e i ana, e lilo ka lio no ia la, ka mea hoi nona na bipi I kaulua, oiai he nele loa paha oia i kahi ! lio ole, a oia ke kumn o kona aua ana i ! kela lio, me kona ike iho no aole oona | ia lio. | Huli ae la ka mea nona ka lio a hoi | aku U tue ka miumnina a lue ka waimaj ka helelei no ka lilo ana o ka lio a kona i wahine i minamina loa ai, aka, no kona j lohe ana i ka oluolu o ka Moiwahine, a j nolaila, hele kino aku U oia imua ona, I me ke noi aku. e hoihoiia mai kona lio i ponoi. Olelo mai U ka Moiwahine, "E | hooko no au i kou manao, ke hoohiki e | mai nae oe, aole e kuaiakaia ia'u." j I kekahi kakahiaka nui ae, oiai hoi ka : Moi e hele ana e hoomakakiu i ke kiai i ana o na koa hookahaknha, ia wa, pane | aku ai ua Moiwahine nei i kahi kanaka i nana ka lio, ina ke ao ao ana aku, "E hej le oe me ka upena nui, a e hooineamea | oe me he Uwaia maoli ana la, mawaena konu o kahi a ka Moi e hele aku ai, a e | kalena ae i ka upena me he mea U ua ; piha i ka ia a hahai pu aku la no hoi j oia i na pane, no ka mauawa a ka Moi e ! ninau mai ai iaia. j I kekahi U ae, e like me ke kuhikuhi j a ka Moiwahine, hele aku U ua wahi | kanaka nei mo ka upena, a mawaena ; konu o kahi a ka Moi e hele aku ai f | hookua iho la i kaoa upena ma ka aina | maloo. Aia nao i ko ka Moi kaalo ana i ae, a ike i keia kanaka e hana ana pela, j hoouna koke aku U ia i kaua kauwu e I ninau aku, heaha la kana hana maanei ? i Eia wale no ka pane a na wahi kanaka | nei, me ka hookohukoha no nae, "Kalii koli! E Uwaia ae ana no aa maanei!!" | Ninau hoa aku !a ke kauwa, "Kanaka I wahahee maoii oe ! Pehea la e hiki ai ke lawaia maanei aohe wai ?" Pane mai | U no ua wahi kanaka nei, "E like me ■ ka hiki ia elua bipi kaalua ke halihali i I ka lio maikai, pela hoi e hiki ai ia'u ke I Uwaia ma ka aina maloo." | Me keia liiau olelo kike, i haalele iho j ai ke kauwa i ua wahi kahaka nei a hoi i aku U e hai i ka Moi, no na oUlo i kamaiiioia mawaena o laua. keia mea, kaaoha koke ae la ka | Moi i kana kauwa, e kii aku i ua wahi kanaka nei, a hele aku imuaona, a e ninau aku, pehea la i loaa mai ai iaia ke- ; ia haina, no ka mea t ao!e ia haina noio--1 ko mai o koaa noonoo iho. j Hoole aka la ua wahi kanaka nei i ka | hai ana, a pane aku U i na oinao a pau, | 'Ua papa mai ke Akua! Na ko'a ma- | nao loai no ia." | A mahope !oa iho, hikilkiiia iho !a | keia, a kaaia aku la inaluna o kekahi

puu n Imlmum iho : koti:i wii h ii ok. i ai. ik » i "Uh oki! Ua oki!! X»* k* Moiw?»;. - uo i hiii uini ifi ui na hninn. ' M.i keia lohe ana o ka Moi, hoi k : aku iu oia i ka Flalealii, a p uie nku i \ \ ; kann Moiwahioe, "Pehea la k«i nu koo manao ana o lioiuo m»i ia'u ? A au e mnkemake hoo aka ana ia <h> : - \ p»u kon manawa me a'u ; o W.o» o<* : • la uiu knhi au i hele m&i ai t i kou pnpupu hale lopa/' Haawi nku la ka Moi i kana olelo ho peloa, i ka i ana aku, M ekuoeae hei><. a e lawe pu aku uo hoi me na mea ;»u ; anoi ai a i aloha loa ai hoi." Pane m.i; la ka Moiwahioe, "Be nani ia. ua h kuke mai 1» no oeia'u e kuo kane i *:«>• ha oui ai, a e haoa aoa no hoi &n e Uko me kau i olelo mai uei," hUiU, hi«ule iiu» ia ia malnlo o ka a-i o knna »lvi kau*\ \ honi aku la inia loe ka p ine akii. "K i ana no au i ka hele e iike me kau ki; 4 ku, aka, ke noi aku uei au i kou "lok maikai, e kike kiaha kaua a pan, alau i. noho iho oe, a hele aku hoi au. M De mea oluolu no ia i ka mauno o ka Moi, nolaiia, hele akn la ka Moiw.ih a hoomakaukau mui la—elua i'iu i w i eiua kiaha waimomooa, a ku ana ilu.i * o ke pnpakaukau. Aia nae ma ke ku!,*» 0 ka Moi, ua hookomo ibo U ke.a il =.ko 1 ka laau hooliiamoe, a i ko ia uei kiitl»a nae, aole oia i haawi i hookahi kulu o ka Ihhu hoohiamoe. Oiai laua nei e paa aua ina kiaha iluua, Puaua ae U ka Moiwahine, "Ma ka iokomaikai o u* Lani, a ma ke ola o ka Moi, ke inu u.-i maua iko keia mau kiaha, i ike ai oi» i ka paleoa hope o ka naaoao o kaoa k.a,wa." A ia iuu aoa ae no o ka Moi, i u,.na kiaha, aole i liulio mahope ih«, h.»uIe aku la oia iioko o ka hiamoe kuiipol; po nui, a pau ae la kooa noonoo kmiHk Oiai ka Moi e waiho ana iioko oka hiaiuoe nui, kahea kokeae la ka Moiua hine i kekahi kauwa, e hoouhi iaia nn» ke kihei lilina, a e hookau nku iaia iuna o ko kaa, a e kauo aku a hiki m* kuu wahi pupupu hale hoi mawaho aku nei, aehoomoe iho iaia malaila. Ua hooko no ke kauwa e iike me kn Moo iho ia oa Moi nei maiaiU, i ht - kuhi la a me hookahi po; a iaia i »U ai, a nanama o a maauei, a haohao ih • la oia, a knhea ae la i ke kauwa, ak ■. aohe nae he kauwa i hele mai, oi ii u«>! - no he kauwa maiaila, A mahope ioa iho, o ka wahine r > ana i hoopalo ai, oia no ka mea i he'* mui a ma ka aoao o ka moe, a oleio m u la, "E kuu Haku a me kou Moi, ua kauoha mai oe ia'u, e iawe mailoko ae o k i Halealii, i ka'o mau mea i anoi ai, a i aioha nni ioa ai ; a oiai aohe a'u m< * aloha e ae ma keia ao, o oe wale no, t nolaiia, ua lawe mai au ia oe maanei. ' No keia mau hoaolelo, ua hiolo m , kawaiu mai la oa waimaka o ka Moi, a hoopuka ae la i kana oleio Alii, u fi kue wahine aioha, e mau loa aku oo au mo oe, a pela hoi oe ia W Pela iho la i hoi hou ai i ko laua Hn lealii, a noho iho la e like m6 mamua, a o ka lio nae o kahi kaoaka, ua lohe au i ke kena aoa ako a ka Moi e kii i ua li<> nei, aoie oae au i ike aku i ka loaa an i mai, a o ko'u boi e mai no ia. Pipi-holo-kiao.

La HASAC O KA MOi MA WaUMU,—K» lioiiu oei • ke Uweli we n»i au *ei u* ke iki o k» chuk»i o Pu»co« om ke k»li «klie ako o k» biki mai u ka I» 16 • N«troi>»b« ka la h»n*o o ko k«kou Moi lokoQ»ftik»i He ooi oft b«n» l«atc« e bot>haool» m »m aiaia U. jyjiki* U oo e b«*frt bott «o» fca hui p*aui hoobololto m* k» ioo* ehok* 1, ke pat«te oei n« lala uu b»i. Alaia 1* uo e unini 11 k» hai kioipopo 1 Tlmn»*i Hughea m», he boi eleu teia 04 km kaio ako, be oui 0« h»o* b *«Muift 0 koup«o i* »m* »«i* 1« a>»ik»>. Ke piipai »k« wi 1» kriki o ke ehukai 1 o» hoA »foh* <t 0« p*ti Rool»o o kui lim» po mai i keia b»e» i oie» e b«Bob*oo »i k» U h»o»u o k« ka. koa Moi. Uka.\a Waiaiua, Oahu, 25 1875