Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 51, 18 December 1875 — Page 2

Page PDF (1.74 MB)

This text was transcribed by:  Lori Faleafine
This work is dedicated to:  ELIZABETH MA'IHU' BROWN-PARK

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MAKE KAUOHA.

THE ENTIRE ARTICLE FOR THIS TITLE IS UNREADABLE. YOUR COMMITTEE WILL NEED TO LOOK AT THIS FIRST COLUMN.

 

MAKANA KIEKIE

-A KA-

NUPEPA KUOKOA NO 1876!

 

 I keia makahiki ae. 1876, e haawi makana ana ka Nupepa Kuokoa a Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii, i kona @@@ hookaa palua dala mamua, i ka makana kiekie a hanohano, oia hoi na Kii o na Moi ehiku o Hawaii nei, mai a Kamehameha I, moi, ka “Napoliona o ka Pakipika,” Liholiho I., a Kamehameha II., Kamehameha III., Kamehameha IV., a Liholiho II.. Kamehameha V. Lunalilo I., a ia Kalakaua I.  E paiia @@@ na Kii olakou a pau maluna o ka papa manoanoa, i hiki ai ke malama paulehia loa ia.

 Ua makaukau ke Kii i keia wa, eia iloko o ko makou lima, a e hoounaia aku ana mamua o ka la Karisimasa i na Luna a pau i akaka ka nui o ka poe hookaa e iaia. Nolaila, e liuliu, a e hoomakaukau ka poe lawe Kuokoa o keia makahiki ae, i loaa ai ka makana milimili na oukou e hooili akiu ai i ka oukou mau keiki.

E hookaa e i na Dala Elua, a e loaa ka makana me @@ lohi ole!

 

KA NUPEPA KUOKOA

ME

KE AU OKOA

I HUIIA.

Published every Saturday. $2 a yea

 

HONOLULU, DEKEMABA 18, 1875.

 

 E @@@ ana ke Alii ka Moiwahine Kapiolani i ke kanaha o @@@@ mau makahiki, i ka la 31 o Dekemaba nei, no ka mea, ua @@@@@ oia ma ia la o ka makahiki 1835 Aole uo e hewa ke hoomanaoia kona ia hanau e hoaa lahui.

 

 Ua kau aku nei o Kauliloaikeanowaleleale maluna o ke Kilauea i ka Poakahi iho nei, a hele aku la no Kekahi mea wahi o na Home a Piilani. E lele ana oia ma kekahi awa o Maui, a mailaila aku i Wailuku. Kula a me Ulupalakua Ke kiu hoa mai ke Kilauea i Makena mahope o kona kaapuai ana ia Hawaii, e kau ae ana ka Moi malaila, a @@@ aku ka moku i Kahoolawe, kahi a ka Moi i makemake ai o hoohala i kekahi mau hora o keia la Poaono maia mokupuni. O ka moku paha ia @ @@ Moi i noho ma ke kalau@@ e Hawaii nei i bebi ole ia e ko lakou mau kapua, a akahi wale ao Moi nana i @@@@. Apopo kakahiaka nui, e ku mai ai ka Moi ma Honolulu nei.

 

KA NUPEPA

 Ua h@oman@ia aku nei e ke @@@@@ ke Kapena o ka moku W. H. B @@@ i holo @@@ nei i Kina i ka @@@@ doma i hala, e lawe hou mai iloko nei o kakou i @@@ mau pake paahana koa. na kane a me na wahine, @ hoonoho ia lakou @@@@ o keia aupuni E haawiia ane ia lakou ka uke moku, a na lakou no e koho i na haku @ lakou, ke hiki mai ia nei. He elua mau mokuy e ae i haalele ia Kina mamua iho nei, a ke maoaolenaia aku nei, ua ili mai la kekahi mau [ake maluna olaua no keia aina. Me na mea a pau i hiki ke hualaula ae, ua hiki ke olelo ae, oia wale no kahi kuamoo e hiki ai ke hoolawaia ko kakou @@@ mahiko me @ paahana. oiei lakou e kulanalana mai nei no ka lawa ole o na lima hana no ko lakou mau aina nui; aka, aol;e anei o ka lahui Iuia ke kupono loa?

 

 Aole no i holopono loa na lono no ka lawe @@@@ o na Panalaau e like me ka mea i manao wale ia. No ka pau pono ole o na hooponopono ana o ka @@@@@, nolaila, ua haalele iho ka mokuahi Vasco de Gama ia Kikane ma na la 19 o Novemaba e like me ka hoolaua, a ua holo aku oia i Aukalana, No Kilani, no ka mea aole i loaa kekahi moku lawe leta mai No Kilani ae a Fiji. Nolaila i lohi loa ai. Aka, ua holo aku ke ia moku mai Kikane a Nu Kilani iloko o 4 la a me 14 hora, oia paha ka huakai lolo loa i ikeia mawaena o ia kai. Mailuila @@ i @@@@@. Fiji. Ua lohe mai makou, aole e loaa ana ka uku, mai ke aupuni mai, aia a hooko @@@@ na olelo o ka @elike, a loaa hoi ona moku lela mai Fiji aku. Ina pela, alaila, aia paha ka hooko ponoia a hiki ae na mokuahi Beritania i Kikane. Me he mea la, e holo ae ana ke Colima ma ke aia a keia mokuahi i holo mai nei.

 

Ka make mai a me ka pepe@@@@.

 

 Ua p@hola ae i ka la Sabati aku nei i hala, Dekemaba 12, ua make pepehiia o Kahana paoa mauka o Paeoa, a ina ia la, oe pii aku ka @@moka e huli pono i ke kumu o ka make. A ma oa ike, i laweia mai ia wa, ua maopopo iho la, ua make o Kahunupaoa uo ka mai. Nolaila, ma ia auina la, ua laweia oia e kano ma ka ilioa.

 I ka Poakahi iho nei, mamuli o ka hoea hou ana mai o kekahi maui ike hou, ua hoai hoiu ia ke kiao make mai ka loa mai, a ua nauaia e na Kauka elua. Ma ko laua ike, he mai kahiko kona e make ai, oia ma ka puuwai, aka ma ka noho ana o na Kiure Koronero me ka wai ana i na ike mai na hoike mai, ua hooholo iho lakou, ua make o Kahanupaoa i ka mai a me ka pepehiia. Ua hopuia o Kanaau ke mea i paanau ma ka waha o na hoike, oia kai komo kukonukonu iloko o keia hihia. Ke kaliia nei oia no ke kau o Ianuari 1876.

 

 O kela make mai a pepehi kanaka ma Pauoa i ka po Puaono aku nei i hale, ua maopopo o ka rama ke kumu nana i hoonau@@e i ke ola mamuli o ka maalea o ke kuai nui ana a kekahi haole i ka rama a haawi aku na kekahi poe kanaka e inu. Mahope o ko lakou inu a me ka ai ana, aia hoi, ua komohia lakou ilok o ke palolohi o ka ona, a iloko o ia ona aoa, ua hapaiia kekahi lima kakeoha, a o ka hua i loaa mai, oia no ka make hikiwawe ana o Kehanupaoa, ke kanaka hoi nona ka mai make a na Kauka i ike e ai. Ua imiia keia haole, hoopiiia, hookolokoloia a ua hoopaiia he Ianeri dala no ka haawi ana i ka waiona i ke kanaka Hawaii. Ua hoole loa kekahi poe hoike imua o ke Koronero, aohe rama i loaa ia poe, aka, ku mai kekahi mau hoike a hooia he rama malaile. A i keia wa hope mai nei, ua lohe mai makou, ua mihi ka poe hoike i hoole aohe rama, a e ukali ana lakou ma ke alanui hookahi, me ka p@e @ hooia he rama kekahi. Nolaila, he oia @@ ka olelo, “o ka mea i hanaia ma kahi malu, e hoikeia ma ke akea-“

 

 Ke hoopuka pi@ep@@eia nei maloko o ke Kuokoa na manao o kela a me keia e kakau mai nei. Aka i keia wa, o ka hapa nui o na manao i hiki mai ma ko makou keena mai na apana lehulehu mai, oia no na manao no ka holo balota lunamakaainana o keia kau Ahaolelo ae. Ua hoopuka ako makou me ka manao e lawa like oukou i ka manao, o keia wale no ka nupepa a oukou i kuluma ai i ke kakau mai. Aka, o kekahi o na kukulu manao, he mau olelo hooweliweli wale iho no e hoonuinui ai ma ka aoao e makemakeia mai ai e kanaka, alaila koho ia ia. A o kekahi paha o keia poe kakau mai, me he mea la, ua hoolohelohe mawaena o na kauaka koho, a o ka lakou mea e olelo nui ana a e makemake ai, alaila hoolaha mai la, i lilo ai nana ia, alaila, mahaloia mai. A komo kela, alaila peku mai. Aole oia ke kanaka oiaio e imi kaulana hoopunipuni ai. Ioa makemake kekahi e hana me ka oiaio, e pono iaia e hike me ka oiaio m@waho nei. Aia ma ka naauao o ka ke kanaka mau kumu  hana e waiho mai ai, e hiki ai ke kohoia aku, aole malalo o ke kolona o ka pouli e hoopunipuni ai.

 Eia hoi kekahi, ke hooweliweli wale nei kahi poe, e pilikia ana kakou i ke Kuikahi Paoailike a me ka aie dala. O ka oi loa anei keia o ka poe naauao loa a Hawaii i hooalu ai e hoikeike nei pela. Ke manao nei makou, aole, aka, o ka poe hana ole, a e manao nui aoa e komo wahi lunamakaainana a loaa @@@ @@@ hanohano a @@@@ kahi la no ka elua @@@@@ @@@@@@. O keia poe e kamailo nei pela, aole lakou he poe imi waiwai, a hoopoipu mai i ke kokua aoa i ke aupuni. O ka poe imi i ka waiwai a e hooulu nei i ka momooa o ka aina, oia ka io a me ka ia i o ke aupuni.

KUAKOA, ME

 

 He au keia o ka hoom@hoahoa ana i ke ake e ike i na wahi poliolio o ka a@na, e like la me ka holi wel@a a kau, ka imi a@na, ka hoao ana i ua mea poliolio o ka hohonu a me ua oa @@@@ hou e imiia mai nei e na lolo i hool@loia ka noonoo ma ia mau mea. Ke hoomanao nei paha kakou ia H. M. Kaoale, ka haole i loia ai o; Kauka Pohak@ola iloko o waena a Aferika. Ua hoi hou ako nei oia i Aferika m@muli o ka hoouna ana o na nupepa ka Elele o Nu loku a me ke Telegarapa o L@da@@. Ua hoomaka oia i ka hele i ka la 17 o Novemaba, 1874. a ua pau iaia ua mile he 72o i ka hele ia iloko o 103 la, mawaena aku o na aina i hele ole ia mamua o kela Ainap@@i ole o Aferika. Ua komo oia a me kona poali iloko o ka pololi a me na kueia mai e na kamaaina hihiu Ma kaua mau palapala h@pe loa i hoopukaia aenei ma ke akeu, ua ikeia iho kona ana maoli ana i ke kumu o ka muiliwaio Nile a me ka loko@@, a ke hooiaio mai nei oia i ka Sepake manao, he kookahi loko nui, aohe he mau loko liilii a lehulehu e like me ka oa kamahele lehulehu e olelo nei. Aole ia i paupauaho i ka hu!i, aka ke moe la no ke poo o ka haole imua e ake o ka maepopo lea loa.

 

 Ua holo malu aku mai keia anaina o W. M. Wallace, ka haole nona ka Hale Holoi lole ma Kapalama, maluna aku nei o ka Vasco de Gama me ka ike ole ia Ua holo ae no ola maluna o kona kaa lawe lole, a kukulo ma ka uapo i ke ahiahi Sabati iho nei. Pii iluna o ka moku, a o ka nalo no ia, aohe hoi iki mai a hala loa aku la ka mokuahi mawaho loa. Ua oleloia ae, o kona inoa ponoi, o W. M. Waterbury aole Wallace, e like me ia i kapaia iho nei; a o ka wahine a ua Waterbury nei i alako ai iluna o ke kuahu o ka m@re i Waimea, Kauai, oia ka ekolu o kana wahine mure, o na wahine p@ha elua i koe, aia no iloko o kona iwi aoao, oia hoi, hookahi o laua, aia ke noho la @ V@reginia, a oka lua aia i Kapalakiko. Ma kona hiki mua ana mai, ua ike makou, he hooluha i na wahi leta i p@iia me na hool@h@, kana hana. Mahope iho, lilo i mea halilia@ hau no ka Hale Han@ Hau o Ainahou. Ma keia mau hana, ua ikeia kona e@e@ ma ka hana a me ka obi dala ana, ka mea n@@@ i hookaulana ae i kona inoa. I kona kaawale aoa mai ka hale hau, kuku’u oia i ka Hale Holoi lole ma Kapalama me ka mahu a ua ike kino makou ia hale imi hana. Ua komo nui oia iloko o ko kukou mau Ahanui malu a ua waihoi, kekahi mau dala @’ia. I kela Poaono koke @@@ nei no kona hoomanaia ana aku e na Ahahui Hoole Waiona o Honolulu nei e imi i dala iloko o na hui hoole w@oaa o Kalepuui no ke kukulu ana i Hale hoole waion@ hou. Ua hoonoaia aku nei nae ka lohe mahope nei, e hoole ana i kona mana ma ia hana.

 

KE KULANA O EUROPA.

 

 Me he la ke kalua aku nei na mea hou mai Europa mai i kela a me keia l@ me ke @no nui. Kokoke wale no e komo hou o Europa ilok o ke kaua nui. No na makahiki ae nei i halo, ua @@@@ ka hopena o ka lakou mea i makemake loa ai, o ka hoopau i na hoopaapaa @@@ ka @@@@ o ka pui a me ka oioi o ka pahi. O Geremania paha ke a@pu#i makaukau a lako loa o lakou i ke kaoa i keia wa. Aka, o kekahi@mau mana e ae, aohe i like mai me ia ma ka oiakaukau O ka Aus@turia wahi @@ keia i hoomakaukau ai, aole puha ia i mahuahua e like me ka Rosia h@na iloko o kona aina nui p@l@@@@@, ka @@@@@ oa aupuni mawaho aku nei i ke ouku ai.

 O ke ake o hela kuhikuhi puuone kaulana, o ka hoihoi mai i ka lahui olelo Geremauia o na aupuni liilii kahiko, na o@an@ alii a me na kulanakauhale, aupuni kuokoa iloko o ke aupuni Emepire hou, ua jholop@no ia mamuili o ke akamai a me ka @@@@ o keia B@@@@maka a me na mana koa o Geremania ma@alo o ka e@@makule ano kupa@@@ha, Generala Molete. Aole nae i pau loa i keia wa, he mau w@@@@@@@@ @@@@ k@e, alaila o ka pau aloka mai no ia malalo o ka malumalu o ka Emeperi Uilama a me kona mau Hope ma ka noho alii; a i ka wa e puni io ai, alaila, aole no paha e lewa iho o Geremania malaila, uk, e hoohele loa aku ana ia i Hola@@ e like me ka hanaia ana ia o Hanover@, ka lilo i apana no Geremania.

 Ke ho@ueu nei o Aus@taria i kona mau wahi poali koa, malia paha no ka halia e wale, o komohia iloko o ka hookeke me kona hoalauna, (Geremania) a malia paha no ka lia e i na okana aiua o Tureke, make De@@be, e moe la ma kona hema. Aole no hoi i emi iho ko Rusia hoomakaukau kaua. He puni kaua oia. Aole me koua maui hoa’loha naauao o Europa, ka poe naauao h@i, aka, me na lahui a me na’@@@ hapa o ka ike a hapa o ka na@@pu o Asia. Me he mea la, he maui la helu wale no kow, a helu pu ia o Kokuna iloko o kona aupuni. Aka, ina he oiaio na lono, ke hoomakaukau nei ka oia e kue aku ia Europa. I ka manao o ka lehulehu, he kaui ana keia me he la he leo nui, aka, he mea ole n@e. I ka hooma@p@p@ aku, ua hiki mai kona  manawa e hoohuli ai i kona nanai@a i Koo@@@@pela, kahi a Rusia i makaleho ai mai ka wa o Peteru ka nui a hiki i keia wa. Ke ike nei o Rusioa i ko Turete ano @@loko @@@@@o iho. O keia iho la ke kulana o Europa i keia wa. Me hela ua like oa mana ekolu o ka A@@@, o ke aka aku e loaa hoo mai ona mau aio@. Aka, ina e manao aua o Rusia i kona ake ma ke kaua, alaila ua kokoke mai ke komo ana o Europa iloko o ua kana nui hou. Ina e hookua io ana o Rusi i koua puili kaoa e maki aku i Kon@@@nopela, e hiki anei i na mana e ae o Europa, ke komo aku e keakea? Aole o makoiu manaoio ao ia mea. Ua loli oa manawa mahope iho o ka hoopaheeia ana o Nikola mai kana huakai e hele aoa i Konatinopela, mamuli o ka hui ana o ua puali kaua o Far@ni, Beretania Nui, Ture@e a me Sadini@. Aohe Napoliona i koe e hiki ai ke hoolako mai i ua koa me ona mau lako; o Victor Emanuela, ua nui loa kaua hana nona ihol a o Beritania Nui wale no kahi mea k@ kaawale iki, aka, ke puhi mai nei n@e kekahi mao nupepa ona, he makemake loa ia elilo o A@g@apita nona. A ina io pela, alaila, ua makemake ka ia e hoopauea ko Tureke inoa mai ka palapala aina ae o ke ao nei. Owai ae kekahi me manao?

 

KE AU OKOA

 

 Hiki anei ia Aus@t@ria, a i ole ia Gerem@nia? Malia paha aole. Ua ae like o Rusia, Auseturia a me Perusia i ka wa e “kanaka mai ana o Polani,” me ka hooilina e mahele nui io uo, ma ka pa hapakoli like. Ano, eia keia “kanaka mai, “ o Tureke, ke kokoke nei e lele ke aho, a ua hiki no ia lakou a ekoli ke aelike maluna o kekahi olelo ailike. O rusia a me Auseturia ke mahele ia maui aina a me ua lahui kanaka o laua, me ka halawai ole i kekahi keakea. A pehea hoi ananei o Geremania e loaa ai kona mahele? Aole e hiki iaia ke hoohui mai i kekahi o kela mau a pana aina. Aku, hiki loa nae iaia ke hoohui mai ia Holani me ka ae mai o Rusia laua o Auseturia, aole oia e puipua@@@@ iloko o ka la hookahi i ka hookomo mai ia wahi uoku iloko o kona poli. Alaila, ina e noonoo iho o Auseturia no ka nui o kona pomaikai ma ka loaa ana mai o ua okana aina o Tureke iaia, ua hiki iaia ke haawi aku i na okana aina olelo Geremania ona ia Geremania. E @@na kakou i ka palapala aina, a e ike i ka waiho ana o ka aina. E haka aku hui i mua no ka hookoia ana o keia @@@@@@@ manao.

 

Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Ded., 1876.

 

MANAWA NO HONOLULU

(HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.)

 5 Hapaha mua.............................................................................................3 24.8 PM

12 Mahina piha............................................................................................9 14.1 AM

1@ Hapaha hope.........................................................................................4 24.4 AM

27 Mahina hou............................................................................................8 32.9 AM

Ka puika me ka napo ana o ka La.

 1 Puka la...6 25. AM.......................................................................Napoo la...5 13. PM

 8 Puka la...6 30. AM.......................................................................Napoo la...5 14. PM

15 Puka la..6 33.3 AM.....................................................................Napoo la...5 19.3 PM

22 Puka la..6 37. AM.......................................................................Napoo la...5 5.21 PM

24 Puka la..6 40.2 AM.....................................................................Napoo la...5 24.2 PM

31 Puka la..6 41.3 AM.....................................................................Napoo la...5 23.5 PM

Ka  L@@@@ me ka L@@@@ o Honolulu.

 

 Ma ka hale @ele pauahi. Hale Kaawai Helu 2, a @ ole ma ka Hale Kilo o Mr. Flitner, penei:

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ Kom.

 

NU HOU KULOKO.

 

 Bapet@z@ma- E bapet@z@@a ana i ka auina la Poaono, Dekemab@ 25, @@@@@@ o @@ halep@le Ene@@ni, ke Kama Aliiwahine wohi Victoria Kaiulani Cleghorn.

 

Kumukula o Ke@neula.-Ua hookohuia o Hanale L. Keletona Esq., o keia kulanikauhale, i Komukala no Keoneula, ma kahi o G. H. Dole i waiho mai

 

Kula Sabati o Kawaiahao- E hoike a e kai huakai ana ke Kumu Sabati nui o Kawaiahao a me kona mau kula apana, maka Poaono, la 25 o Dekemaba e ulai mai ana ma ka luaki@i o Kawaiahao.

 

Ua hookouia o Mr Ashman, ka h@ole i hoohuoi@a ai nana i kipu i ka pake i make ai ma Makawao, m@ ke kau @@@@@ku o na mokupuni o Maui i malamaia ma L@h@ina.

 

Ua hiki mai i Honolulu nei maluna mai o ke kuna Amerika Bonanza mai Kaleponi mai, he mau meki@@ wiliko a me na ipuhao hoomo@@ko.  Hookahi o keia paa, e laweia ana no ka mahiko o Koloa i Kauai.

 

Kilauea Kaapuni ia Kauai – A ke a Poakolu ae, e holo kaapuni aku ana ko kakou Kilauea i ka mokupuni o lalo, e like me ke kuhikuhi a kona manawa holo ma na olelo hoolaha.  Nolaila, e liolio ko Kauai o ha ole auanei i ka hope moku.

 

Na Kuoala Mea Makana – E weleia ana ka hale @@@@@ o Ad@@@ i keia ahiahi Poaono, no ke kuai ana aku i na makana kupono no ka haawi manawalea ana i @@ @@@@@@@ a me na makamaka @@ @@@@@ Karsunaka. Ma ke po Po@kahi n@@, e wehei, ai ko Bato Hale Kudala.

 

Iloko o Ka Pilikia.- He eleua mau kapena moku okohola i hopuia ma Kapalakiko mamuli o ka hoopii a na loina no ka hana ipo. Oia mau kapena a elua, ua kamaaina ia Honolulu nei. O kekahi o laua, ua kau iluna o ke kaa ahi, a e noho iho ana no ka hui i Nu Pepeki, k@ ana ka makai a hopuia ke kino. Hoihoi hou ia oia i Kapalakiko mai Okalana mai iloko o ka maua o na opi ki iole a ke aupuni.

 

I HUIIA.

 

 He aha Himeni ma @@@@@@@@@ - E malama ana ka  Hapa Himeni Kaulana o keia luakini maluna ae, i ana mele nui, maloko o Kaumakapili i ka hora @@ o ke ahiahi Poina, De@ 23. no ka hookaa ana i na aie o ia ekalesia. E hele nui ae.

 

 E Hookaa i Na A@hau 1 – Oiai ke holokiki nei ka manawa e pau o keia makahiki, nolaila, aole pa@@ e hewa ia makou ke paipai aku i ka poe i ko@, e hookaa oukou i ko oukou mau auhau no keia makahiki, i loaa ai ia oukou ka mana ko@o lunamakaaiaana no keia kau ahaolelo ae.

 

 Kahalehau – Ua make ma ka h@r@ 3 o ka auina la Puaono aku nei, o Kahalehao me Apua, Honolulu nei. Ha kanaka keia i kaulana no ka anaana, a me he mea la, ui pau kahi pua hopepe e, pili koke ana ma kona wahi noho, i ka makau. Make@@ no ua noho ana o Waawaaiki@@@opo iloko o ia poe. He poe hohe wale aku la lakou, ke pau la i ka ekeeke

 

 Mai Moku Ke Poo – Ma ke kakahiaka Sabati iho nei, ua nakaka iho la kekahi kane me kana wahine mauka o Waikahalulo, a i waena o ka papa leo ana, ua wal@ aku la ka wahine i kekahi koi @@@@@ a me @u aku la ma kahi i kapaia he hono o kane kane. Aole nae ililo keia moku ana i mea pilikia a kaumaha nona. Ua maha loa oia i keia manawa.

 

 Ua manaoia e hiki ana ka nui o @@@@ paa a na haku o Lahaina, oia o Kimo a ma Hale, i keia makahiki ae, i ka 1800 a a hiki i ka 2,000 tona. Ua oleloio o ka keia mau haole wiliko ka wili a me ka maho nui ma Hawaii nei, a ua hiki ke hoohana, mai ka wili ana , ka hoomoa ana, a me ka mekini ana e hoom@loo i ke ko-paa i ka umi tona o ka la hookahi.

 

 I kekahi la o keia pule, e hoi ana kekahi kanaka ma ke alanui me ke kaa huila balo i piha i ka wahie. Aia hoi he wahine e noho ana ma ka pili pa, ike mai la iaia nei e hoi aku ana, nonoi mai la i wahie @@@@. O ko ua kanaka lalau iho la no hoi ia i ka pauku wahie, a w@l@ aku la me ka manao e hala iloko o ka pa, aka, pa e ka lae a maihiia ka ili. He pono i ka lehulehu e akahele i ka haawi ana i keia ano.

 

 Aha Mele!! Aha Mele!! – E haawi ana ka Papa Himeni o Kaumakapili i Aha Mele Nui, i ka po o ka Poaha, la 23 o Dekemaba nei. O Mrs. Dillingham laua Miss H. Judd na mea e hooponopono ana. E wehe ia na puka i ka hora 7; a e hoomaka i ka hana hora 71/2. O ka uku komo, $1:00 no na kanaka makua; 50 keneta no na keiki. E loaa na Palapala Komo, ma ka hale o Wini, a me Taramu. O na loaa, he mea ia e hookaa ai i na aie oka Ekalesia i keia makahiki.

NA KE KOMITE.

 

 Kii o Lunalilo.-I keia malama i hala iho nei ke poua ia ana o ke kii o ka Moi Lunalilo maluna o kekahi kihei keokeo, o Mr E@er J@rgensen a paa no iloko oia malama; @ @@@@ ia iho nei @e k@@@@a hana, a hiki mai ka laau mai Kaleponi mai, alaila, hoopau loa na hana. A ma ka Poalua iho nei, i hoolele ia mai ai ka laau i hana noeau ia, me ke kal@@@@ ma ka poo aoao maluna o ka laau. I ka hookomo ia ana iloko o ka laau, aohe nani a koe aku, kilkila lua, me he mea la no e ole ana. He elima kap@@@ ke kiekie. A o ke k@ nani hookahi no p@ha keia i hana ia ma Honolulu nei; a ke mahalo aku nei makou i ka mea nana i pena.

 

 Ka Moku Kuna Hou – Ma ka hora 7 : 3 AM o ka Poaha @@@ nei, @ @@ hoolanaia D. Poka ma i ka pili iho nei no Kimo a me Hale o Lahaina, mai ko laua kahoa kupili aku iloko o ke kai, ka moku k@a hou loa a moku aku ma Ainahoau. O ka nui o keia moku, he 155 tona. O kona loihi, he 90 kapuai; ka @@ola, he 251/2 kapuai, a o ka h@ @onu, he 81/2 kapuai. O ka nui o na la mai ka hoomoeia ana okona kila a ika hoolauna ana, he 87 wale no. A ka la 3 o Ianuari, 1876, e holo ai oia ma kana  huakai moa loa He kea ka h@lo o keia hana ana a ko kakou mau kapili @a @ku Ke h@ke @@@ nei keia hana a ko kakou mau lima kuloko, ua like a like ka holo o ua hana kapili me ko mna aupuni @@@.

 

 Ka Ha@le Hoopunipuni – Ma ke ku ana mai o ka moku “Clara Beil” i ka Poaha iho nei, ua hiki mai ka lono, ua hiki ku @ F. G Padeken i Kapalakiko, oia ka haole a E. M@k@lem@ ma i bel aloha aku ai iaia, a mahuka honua iho nei me ka pakele i kena mau hana kar@im. I kona ikeia ana ae he ekolu la mahope iho o ka haalele ana ia Honolulu nei, ua manaoia a ke kapena. @e luina no, eia ka auanei he aea haukae. Nolaila, ua hoohanaia kona mau la eemoku i ukua ai. Mamua o kona lele aoa i kula, ua aie aku oia i ke kuene he $275. A o k@na h@n@ mua loa o ka lele ana i kala, o ke kakau ana aku he palapala kikoo dala apu@@ i ka hoah@i o Hao@le J. No@te o H@@@@@ @ei, e noho la ma Kapalakiko, a penei @@ olelo: “E oluolu oe mahope iho o ka hala ana o na la eono, e uk@ @e ia F. G Pade@e@@, i @@ dala @@$1500.00 a e lawe ma @@@ helu.” O ka la’i @@@@@@@ @i  ma H. @@@@@, o ka la 4 o O@@@@@, 1875. No ka haohao o ka huahui o Hanale i keai bala kikou dala nui me ka @@@@, holaila, ua huole ia , a hoo@@@@ @@@ nei ke k@@@ @@@@@ a ua ikeia ke apuka. Hopo@@@@ ole no k@ kolohe.

 

 jPa@@k@na – Ua  @@@ mai ka @@@@, u@ @@@ ola aku keia haole h@@kae maluna ae i Kaleponi, @ aia oia ke @@@@@@ la ma kona alanui e hoi aku ai i Geremania, a ua hool@@@@@ ma nei ka manao o ka poe @@@@ ia i @@ hope, e @@@@@@ mai ana oia ia lakou, @ ekolu @@@@@@@ dala. Pakele ma@@@@@@@@ no ia mai noho i ke puhi, @@@@ e hihi o@ @@@@@@ oia e na @@ ponoi o ka aina. I@@ o kana hana ia i hoike m@@ mai ai, e @@@@ aku iaia, alaila mahu@@, ina aole  @@ @@@ ia nana e kukui aku iloko o kona @@ @@@@ likia. I ku aku la kana ke@@ i ka hala ana i ka laula a me ka loa o ka aina mam@o aku. He mea keia @ ao mai ai i na kana ka Hawaii, aole e bela @@@ i na haole o keia ano.

 

 He K@l@he Io No – I keia mau la aku nei, @a k@paia ino la kekahi limahana e hele i kekahi mahiko, e kekahi mua kanaka kooe bela wale iho no o keia kulana kauhale, aohe mau kanaka i hooiaioia noka oihana kepa kanaka. O@i ino la ke kanaka i na ohi mua, a lawe ae la ua mau kanaka nei i ko lana aku lima nui, me ka olelo e waiho ehiku dala no ka pahu @@@ O ia mau dala, no ka uku ana i ka a@@@@ o ua lima hana nei. Hele aku nei @@ kanaka la i kahi o ka hana, ki@ooia aku @@@ mahope kona aohau kino. P@n@ mai kela, ua waihoia na dala ehiku i ka pahu @@@@@@ i ka hele ana mai o ka makuakane e@@@@@ ua mau kanaka kepa pilinakeke la, ua @@@hi @@@@kaoka aku la na dala ehiku i wahoia ai ma ka pa@@ hao ole wale. Nolaila, ua waihoia mai keia ninau. He @@@@ anei keia mau kanaka e ola loihi @@@ pela ka laua mau hana e hele lauwili ai me ka hoopunipuni i ko @@@ luhi a me ka @@@ wai wai? Aole.

 

 I Hookahi Puuwai – E ka poe lawe Nupepa mKuokoa o ka apana o ka makaoi holooha o ke k@ha. E ala e Waialae, e ku e Walupe, e holo imua e Niu, e hopu m@i a paa e Kuliouou, e lawelawe lima mai h@i e Koko a e hopu i ka kakou olelo mama, ua ka mea, ke kokoke mai nei @ pau ka makahiki, @ hoea mai ka helu mua o keia makahiki ae, nolaila, e alu kakou, a hoolilo i hookahi puuwai. Ke kauoha mua aku nei au ia aoukou e ka poe lawe nupepa, e hoomakaukau mua oukou i na dala elua no ka makahiki okoa, a e loaa no i ka mea ka@@ mai na dala elua ka papa kii o na Moi ehiku o Hawaii nei, @ o ka mea hooka@ @@@@@@, no na malama eono, e loaa no ia la ka oku makana, o ke aloha. Nolaila, e wiki oukou, e liuliu, a e hoomakaukau, @@ ka hiki aku o ka oukou wahi kauwa me ka helu mua. Owau no me ke aloha.

S. W. Kawai.

Wailupe, Oahu. Dek. 13 1875

 

HUA KAI KAAPUNI IA HAWAII.

@@@@@ MAI @@@@ PULE MAI;

 

 I ke kakahiaka nu poniponi, hiki mai la ka makamaka i manao aku ai e halawai kino me kahi waa holo honua a me ka  @@nakaoawai oia apana, halawai iho la me ka lolo lima aloha ana. Mahope o na jaubaukui @@@@@@ ua holo loa aku la maua @@@ kahi o ke Kahu o na ekalesia a me ia pum@na i holo aku ai, a poina pu me H. N. Kah@l@ ma kona hale piremida i ke kakahiaka.

 

 Pao ka paina ana, aohe i hoohal@ia ka ma@awai malaila, aka kau koke ae la maluna o na lio a holo aku no Napoopoo Ma ke alanui hele, ua kipa aku la ka malihini ma kahi o Kaiwi i Kainaliu a me Greenwell ma ia alanui hookahi.

 

 Mai anei aku, ua iho aku maua i Kaawaloa me ka manao e hoili aku i na l@ta a na makamaka i Honolulu, oiai, ua paa e ka leta, a ua hoo@na e ia i ke awa. He aina oluolu o Kainalio. Uliuli maikai na laau a me na nahelehele. Ke pa pono nei ka @@ a na ano ka hai kona ikaika i ka ol@@l@ o ke ea. Ma ke alanui e iho pololei aku ana i kai o Kaawaloa, ua ihu aku la maua, a i ka iho @@a aku i ke K@ekiena, ala nui e ka a@a ka lele o Lono i p@h@a ai ma @@@ maua akau e iho aku nei. He w@hi @@@@@@@ ma kekahi e ku ana, @e l@nu kea@.

 

 Hiki aku hoi i ke aw@@ e ku ana he @@@ hookipa no M@@@ B@rrett, no ka @@@@@@ aku, ke kia hoomanao o Kapena Kuk@@a @@ hale laau a@@@@ no ke  @@@ K@pili. Ua hiki @@ maanei i ka 1862, aohe hiohiona o ke a auo, aka, ua l@li ae. Ke ku@ mai nei ka pali kapu o Keoua, me na puk@puk@ @@@@ kahi e h@@akeleia ai na kop@pau ma@@@ loa ia. Ua lohe au malaila, ua h@@@@@ @@ mau poke pahho o na ma@@wa i ke @@, @@@@ @@@ i @@@@@ mai. Pau @@ hana @@@@@ i @ele mai ai, alaila, huli hope aku la maua me ka manao e hiki i Napoopoo ma ke alnui aku o Ku@pehu, a pela io no i @@ku aku ai iloko o ka maua loloa me ka lau@@hele pipili e like me ka pua pili. Aole pa na i hele @@@@@ keia alannui, no ka mea, aohe maa o ka ikeia ana ilo o ke alanui i heleia.

 

 Hoohiki aku la mana i ka home o Rev. S. W. P@paula, ka home hoi nana i @@@ aloha mai e @@@@@ iho ao ka po, o @@ @@@ aua ia ia – a o Kilauea, na @@@@ mai la @@ pupuni i @@ hora 3. a me h@ mea @@, i ka w@@@ maua i @@@ ai i kauhale, ua hiki paha oia mawaho ae o Kahaluu ma, a Kailua no paha. O k@ k@ P@@@@@@ la hele @ei@, oia o Novemaba 17. I ka hele @@@ @@@ o ka la e k@@ i @@@@@@@, k@@ @@ la @@@ @@@@@@ maluna o ka @@, @@@ aku ia @ @@@@