Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 2, 8 January 1876 — Page 1

NUPEPA KUOKOA
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII
BUKE XV. HELU 2. HONOLULU, POAONO, IANUARI 8, 1876. NA HELU A PAU 736.

E Pau na Pupupu Kahiko !

                E pani me na Hale Laau ! PAPA, PAPA, PAPA O KELA ME KEIA ANO, A ME NA LAKO KUKULU HALE O KELA ME KEIA ANO, MA KA PA-PAPA O S. G. WAILA MA ! KIHI O ALANUI PAPU me ALANUI MOIWAHINE, no ke Kumukuai HAAHAA LOA ! ae like ka nui me ka makemake. AAU NOUAIKI ! A LAAU KAOLA, A PAPA MANOANOA, A PAPA HELE, NA KUA, AAHO, AAHO LIILII, &c LAAU ULAULA ! NA LAAU KAOLA, NA PAPA MANOANOA, NA PAPA HELE, NA KUA, AAHO, POU, AAHO LIILII, MOLINA, &c Pili Cida keokeo, Pili Laau ulaula, Na Puka Hale, o na ano a pau, Na Puka Aniani, o na ano a pau, Na Olepelepe Puka, o na ano a pau, Pepa Hale me na lihilihi. NA LAKA PUKA NA AMI-PUKA, NA AMI-PUKA LIILII. NA KUI NAO PENA, AILA-PENA, VANIKI, WAI HOOMALOO. PAAKAI Helu 1, O PUULOA. E lawe wale ia no na mea i kuai ia keia Pa Papa aku a i kahi o ka mea i kuai mai, ina ma ke kaona nei, a me na Awa o keia Paeaina e like me ka aelike. Aia maanei Ke Keena o ka MOKUMAHU " KILAUEA," L. MARCHANT, Kapena.
S. G. Waila ma.
709 3m 72l

HE
IWAKALUA TAUSANI LEGUE
MALALO O KE KAI !
— NA MEA —
KUPANAHA O KA MOANA !
KE ALA O KA MEA HUNA,
— A O KA MEA —
POHIHIHI O KA 1866 !
MAHELE 1. MOKUNA IV.
NEDE LANA.

                HE Kapen a akamai o Faraguta i ka holo moana, a he hilinai hoi i ka moku ana e hookele nei. O kona moku a me ia, hookahi laua. Oia ka uhane o ua moku nei, Aohe ona wahi kanalua iki no ka "iwi-kani" o ka moana, aole no hoi oia i ae aku i kekahi e hoole no ia mea, e like me ka manaoio ana o kekahi poe wahine pono i ka leviatana — ma ka manaoio wale no, aole ma ka ike maopopo lea ana. He pilikua io no e ola ana iloko o ke kai, a ua hoohiki paa oia e alualu iaia a loaa mai ke kai aku. Ua like oia me ke Naita o Rode, a he Diadone elua o Gozona, ka mea i hele aku e halawai me ka moo nana i hooneoneo i na kanaka o ka mokupuni. E hele ana ke Kapena Faraguta e pepehi i ke a-u lele kai a make, a i ole, o ua Kapena nei paha ke make mai i ke a-u. Aole he manao e ae.
            O na 'lii a pau o ka moku ua like wale no ko lakou manao me ko ko lakou poo. O ka lakou mea wale no ia e kamailio ai, kukakuka, a noonoo hoi i ke ano o na mea a pau e loaa ai ia lakou ka ulia pomaikai o ka halawai pu ana aku me ua pilikua la ; a e makaala mau ana lakou i ka hakilo aku i ka ili akea o ka moana. O na hooluolu a me na hiolani ana maluna o ko lakou mau ahamaka, a iloko o ko lakou mau rumi liilii, ua haaleleia — no ka pinana ana iluna o na kia, na i-a, a me na rigini o ka moku. I ka wa e mowehewehe mai ai ke alaula o ka wanaao o kela la keia la, ia wa e lehau koke ai na rigini o ka moku i na luina, me he mea la he makau ko lakou mau wawae i ka oneki o ka moku ; oiai ka moku e holo ana no i na ale o ka Atelanika me ka hiki ole aku i na wai o ka Pakipika, kahi i loheia mai ai, aia ilaila ka pilikua. Aohe mea e ae a na poe a pau o ka moku i manao ai, o ka halawai wale no me ke a-u nui, o ke o ia ia, a hiu balaka ae iluna o ka moku, hoihoi aku iaia i Amerka. Ua kiai mau lakou i ka ili o ka moana me ka hiaai ana ole.
            Ua uluku mai la paha keia makaala mau o lakou no ko Kapena Faraguta ol elo ana, e haawi no oia i elua tausani dala i ka mea ike mua i ka pilikua, ina he kapena-boe, he luina, a he 'lii moku paha.
            Ke waiho aku nei a u na oukou e noonoo, ehia la ka nui o na maka o ka moku Aberahama Linekona.
            No'u iho, aol e au i haule mahope o na poe e ae, aole hoi i hoohala i ko'u hakilo ana i kela la keia la. He pono paha e kapaia ua moku nei o Agosa, ka pilikua nona na maka he haneri. Hookahi wale no mea i manao ole no ua pilikua la, a i hiaai ole e hakilo i ka moana, oia o Kosila, kuu kauwa, no ka mea, oia hookahi ka mea i hoopohala mau no na mea a pau i pili i ke a-u.
            Ua ol elo mua aku au, ua hoolako ia ka moku me na mea a pau no ke o ana, a no ka hopu ana i na kohola nunui. Ae, aole he moku okohola i oi ae kona lako pono i na mea lawaia a pau e like me keia. Ua lako pono ka moku i na ano mekini pepehi ia a pau i ikeia, mai ka hapuna o lima, a i na o i hoolei ia me ka pauda hoopahu, a hiki i na pu kuniahi ki kohola, no lakou na poka i like ke ano me ka puoa, a i hiki hoi e kiola me ka pololei loa no na mile he umi ke kaawale. Aole o keia mau mea wale no, aka ai iluna o ka moku, o Nede Lana kekahi ke kilohana pookela o na poe o ia a pau, a i ole, o ka moi o na poe hapuna.
            No Kanada o Nede Lana, aohe ona lua e like ai ma kana oihana ike, me na lima i oi ae ka palamimo mamua o ka amo ana a ka maka, i ka wa e pahu ana a e hoolei ai i kona peahi lima i o a ia nei.
            He kanaha ka nui o kona mau mak ahiki : eono kapuai a oi ae kona kiekie, he mau lala ikaika, a he kino oolea, he huhu hikiwawe, a he mau helehelena hiehie ; aka maluna ae o na mea a pau, oia no ke koa o kona mau maka.
            Ina e hea ia aku he kanaka oia no Kanada, e i koke auanei kela he kanaka Farani oia ; he haaheo loa oia ke kapa ia aku he kanaka Farani, a ma ia ano, a ma ko'u lahui hoi, i makemake loa mai ai oia ia'u. Ua pipili mau mai oia ia'u, ua kamailio, a ua olioli loa hoi au i ka hoolohe ana i kana olelo Farani. O ka ohana o Nede Lana, no loko o kekahi poe lawaia o Kuebeka, a no loko mai hoi o ka poe Farani i noho mua loa ai malaila. Ua kamailio mau mai kela no kona mau moolelo o ka hele ana i na kai anu o ka akau, kona mau hakaka pu ana me na ia, me ke ano o kana mau hana hihiu ma ka lawaia ana ; a o kana mau puana ana me he la he mau okina mele, a o ko'u ano ia wa, me he la e hoolohe ana au i ke mele ana o kekahi Homera o Kanada no ka Iliada o ka welau akau.
            I keia wa i lilo ae ai maua me he mau hoa'loha kahiko la, i hoohui ia ae iloko o na palama pumehana o ka au ana iloko o na poino. A! e Nede wiwo ole ! Aole a'u mea e ae e nonoi aku ai ma ka'u pule ana, o ka hooloihi wale ia mai no o ke ola ana no na makahiki he haneri hou aku, i kuluma pono iho ai kou mau hoomanao ana iloko o'u.
            Heaha la ko Ne de manao no ua pilikua nei o ke kai ? Aole au i ike mua, aka, i ko maua wa i lilo ae ai he mau hoaaloha pumehana, ia wa i maopopo ai ia'u, aole loa ona manaoio no ke a-u, a he pono au ke olelo ae, oia ka lua o na kanaka maluna o ka moku i manaoio ole no ka mea e hele ia nei e imi.
            Ekolu hebedoma i hala ae la, mahope o ko makou haalel e ana aku i ka aina, e au ana ka umauma o ka moku mawaho aku o ka Lae Belaneko, a he kanakolu mile ke kaawale mai na kapakai mai o Patagonia, ma ka aoao hema. Ua hala hope ae la ia makou ka poai olu hema, a o ke kowa o Magelana, ke waiho mai la ia no na mile ehiku haneri ka mamao ma ka hema aku o makou. He ewalu la holo i koe, alaila, au aku ka Aberahama Linekona i na kai o ka Pakipika.
            I kekahi ahiahi kalae o ka la 25 o Iune, e noho ana au mahope o ka moku, a o Nede Lana kekahi me a'u ; hoohaili kamailio aku la nae au iaia no na mea e pili ana i ke a-u nui, me ka hoakaka aku i ke ano o ka pomaikai o ka makou huakai a me ka ole. A no ko Nede Lana akeukeu ole mai, nolaila, ua hoomo-o pono aku la au i kona manao.
            Ninau aku la na e au iaia, " E Nede, aole io anei ou hoomaopopo, he a-u nui kekahi e holo nei iloko o ka moana ? A heaha hoi ke kumu o kou kanalua ana ?" Nana pono mai la oia ia'u no kekahi manawa, a papai ae la i ka lae, (o kona ano mau ia) me he la, e hoala ana i kona noonoo, a i mai la, " E Mr. Aronaka, he kumu paha ko'u o ke kanalua ana." Pane hou aku la au, " E Nede, ma kau oihana, he o-kohola oe, ua kamaaina ia oe na i-a nui a pau o ke kai, nolaila, o oe ka mea kupono e lilo i makamua no ka apono ana i ka mea i manaoia — a malalo hoi o na kumu hea i kanalua ai oe ?" " Oia kou kuhihewa e Mr. Professor " (Kumu) i pane mai ai o Nede. " E hiki anei i ka mea i hoonaauao pono ole ia ke manaoio, ua aui ae ka hele ana o na hoku welowelo, mai ko lakou mau kuamoo pololei mai ? A pela no hoi e hiki ole ai ia'u; ke manaoio, he mau ia nunui loa kekahi e ola nei ma keia poepoe, i oi aku i ko na kukulu o na kaei anu. Ua alualuia e a'u na kohola he nui, a ua hapunaia hoi e a'u na poe he nui o lakou ; a e like me ka nui o ko lakou ikaika, aole e hiki i ko lakou hiu, a i kekahi mea ikaika e ae o lakou, ke hoomahinu i na papaa hao o ka mokuahi."
            Pan e aku nae au iaia, "A ! e Nede, aole anei oe i lohe, a i ike hoi, he nui wale na moku i hou ia a puka me ka nuku oioi o ke a-u ?"
            I mai la o Nede, '' He oiaio ia, no na moku laau wale no, aka, aole nae au i ike iki i ka puka ana o na moku hao ia lakou, a ke pau nei ko'u manao pela, a hiki i ko'u ike maka ana ; he hiki i ke kohola, i ka naia, i ke a-u a me na ia e ae i loaa ia lakou na kuia paakiki ke hou i ka hao."
            Pane hou aku la no au, " E Nede, ke hoopuka hou aku nei au i ko'u manao i hookahua ai maluna o na kumu maopopo ; he manaoio kapekepeke ole ko'u, ke ola nei no kekahi ohana ia nunui e like me na kohola a me ka naia paha, a i ole, o na mea i like me ia ; a ua haawi ia mai ia lakou kekahi hao kiwi oi ikaika." Luliluli iho la kona poo me na hiohiona o ka hoomalau maluna ona.
            I hou aku la au, " E kuu makamaka, he pono oe e nana i kekahi mea nui e maopopo ai ia oe ; ina he holoholona kekahi e ola nei o ia ano, ina aia iloko o ka hohonu lipolipo kona wahi mau, e hiamoe ana malalo iho o na mile he eono ke kiekie mai ka ili iho o ka moana. Ke i aku nei au, oia ka holoholona oi loa aku o ka ikaika, aole hoi he mea like e hiki ai ke hoohalike ma ke ao nei, e like me lakou."
            Ninau mai la o Nede, " Pehea i maopopo ai ia oe ko lakou ikaika nui ?"
            " E hoolohe mai, no ka mea, me kona ikaika nui palena ole i hiki ai iaia ke moe malalo o ka hohonu o ka moana, me ke kaniuhu ole no ke kaumaha o ke kaomi ana o ka wai a me ke ea maluna iho ona. E nana kaua, o ke kaomi ana o ke ea, ua hoike ia mai ia ma ke kaumaha o ka wai nona na kapuai he 32 ke kiekie, aka, o na wai maoli, he papau mai ia i ko ke kai, no ka mea, ke mamailio nei kaua no ke kai, kahi nona ka hohonu i hiki ole ke anaia ma ke kau wahi. Nolaila, ia oe e inu ai e Nede iloko o ke kai, e like me ka nui o na kapuai pa 32 o ke kai maluna ae ou, pela auanei ka nui a me ke kaumaha o ke kaomi ana o ke ea i kou kino, oia hoi he 15 paona ke kaumaha maluna o kela a me keia iniha kuea o kou ili. A pela aku no a hiki i ka 320 kapuai ka hohonu, ua like ia me na ea he 10, no na ea 100, ekolu tausani elua haneri kapuai ka hohonu, a no na ea l,000, he 32,000 kapuai ka hohonu, oia hoi he eono mile ia malalo iho o ka ili o ka wai ; a i mea e akaka lea ai ia oe, ke luu no keia hohonu iloko o ka moana, alaila, 5,600 paona ke kaumaha o ke kaomi ana o ka ea, no kela a me keia 3 - 8 iniha huinahalike maluna o kou ili. A! e kuu Nede wiwo ole, ua ike anei oe i ka nui o na iniha huinahalike e lawe nei oe maluna o ka ili o kou kino iho?"
            "E Mr. Aro naxa, aole au i ike."
            "Aneane eono tausani elima haneri iniha huinahalike ; a o ke kaumaha maoli o ke kaomi ana o ka ea, he 15 paona no ia i ka iniha huinahalike hookahi, a nolaila, maluna o kou mau iniha kuea 6,500, he 97,500 paona ke kaumaha o ke kaomi ana o ke ea i kou kino iho i keia wa."
            " Me ko'u ike ole ia kaumaha ?"
            " Me kou ike ole ae ia mea. A no ke aha i pepe ole ai kou kino no ia kaumaha, no ka mea, o ke ea e puka ana mai kou kino aku, ua like me ia ke ae e kaomi ana. No ia mea, ua kau like ke kaomi ana mawaena o ko waho a me ko loko ea, a e kue ana hoi kekahi i kekahi ; a pela oe i ike ole ai i ke kaumaha o ke kaomi ana o ko waho ea. Aka, ina oe iloko o ka wai, he mea okoa loa ia."
            I mai la hoi o Nede, me ke ano hiaai i ka'u olelo, " Ae, ua maopopo ia'u, ua puni au i ka wai, aohe wahi o ke ea e puka aku ai a e komo mai ai hoi." " Pela no, e Nede ; nolaila, i kou hiki ana i ke 32 kapuai malalo iho o ka ili o ka wai, aia oe malalo o ke kaomi ana a ke ea nona na paona he 97,500 ke kaumaha ; a i ka 320 kapuai ka hohonu, e paumiia auanei ia kaumaha ; i ka 3,200 kapuai, e pahaneriia no ; a hiki hoi i ke 32,000 ka hohonu, he pa tausani ke kaumaha o ke kaomi ana o ke ea i kou kino, oia hoi ma ka olelo ana, he 97,500,000 auanei paona e auamoia ai e kou kino — e pakii liilii auanei oe a palahalaha me he mea la ua hookomoia malalo o kekuhi mikini pakui papaa hao."
            Hooho ae la o Nede, " Ke Diabolo !"
            " Nolaila, e kuu makamaka maikai, ina he a-u nui loa kekahi, he mau haneri iwilei kona loa, a oi ae ka nui o kona kino, i hiki hoi e ola iloko o keia hohonu — he mea nona na iniha kuea ili i hoikeia ma kahi o na miliona, a he mau haneri miliona paona ke kaumaha o ke kaomi ana o ke ea i kona kino, e hiki anei ia kaua ke koho i ka nui o kona ikaika e auamo ai ia mea ? E hiki anei ia oe ke hai mai i ke ano i hoohuiia ai kona mau iwi, a me kahi o kona ikaika nui i hiki ai e pale ae ia kaumaha ?"
            Hoo ho hou ae la o Nede Lana, " No ke aha hoi ! ua hanaia paha lakou e like me na kua hao ewalu iniha ka manoanoa, a i ane like me na moku kaua hao !"
            " E like me kau olelo e Nede, pela oe e noonoo iho ai i ke ano o na ulia poino e loaa mai ana mai kekahi mai o keia mau ano i-a, ina ua holo aku ia me ka mama o ke kaaahi, e hookui i ka aoao o kekahi moku."
            " Ae — pela io paha," i pane mai ai o Nede, me ka luliluli iho, aka nae, aole no i hoopau loa ia kona hoomaloka.
            " Ua hoomaopopo anei oe i ke ano o ka'u mau mea i olelo aku nei ?"
            "Hookahi a'u mea i hoomaopopo, oia k eia, ina he holoholona kekahi e ola ana iloko o ka hohonu, a ma na papaku hoi o ka moana, alaila, ua like ka nui o ko lakou ikaika me kau i ololo mai nei."
            " E hoomanao oe e kuu makamaka, ina aole he holoholona o ia ano e ola nei malalo o na wai, heaha la ka mea i poino ai ka moku Socotia ?"
(Aole i pa u.)

Leo Ualo.

E KA NUPEPA KUOKOA E, Aloha oe :—
            E na makaainana mai ka la hiki a ka la kau, e maliu mai i ka ne aku a keia leo ualo ; a penei no ia : Aole i ekolu kauna ka nui o na Lunamakaainana i imi me ka manao kuokoa i ka pono o ka lahui, a o ka hapa nui o lakou he poe aloha ole ia lakou iho, ko lakou ohana a me ke aupuni holookoa. Ma ka ahaolelo o ka M. H. 1872, ua haawiia ka mana i ke Kuhina waiwai e bona a e hoaie i keia aupuni i ka mea dala nui maloko nei a mawaho aku paha o keia aupuni. Aie ka make o kakou i na Lunamakaainana hookamani, ka poe nana i hoaiele i ka naau o kanaka ; ma na puolo puaa, puolo bipi, kumau poi uouo a pela wale aku ; me ka manao nae o ka lehulehu e kau ana lakou i na kanawai maikai i mea e pono ai no ke aupuni a me kona lahui kanaka ; eia ka aole ! A no ia mea, ke hai aku nei au ma ke akea me ka hookamani ole, ua hana na poe Lunamakaainana ala mamuli o ko hai makemake, aole ma ko kakou ; he ole loa no mai kinohi a hiki i hoikeana. Ke kauoha paa ia aku nei kela mea keia mea e koho i ke kanaka i ike ia ka manao kuokoa ma kana mau hana ponoi iho, a e makai ana i na hana hookekee e pili ana nona iho a no kona hoalauna paha, a me ka paakiki ma na hana e pili ana i ka pono kaulike ; aole i na hana alunu e like me hoopilimeaai ma e makemake nei e holo balota no keia kau ae. Mai mahalo loa au i na Lunamakaainana hoopilimeaai o na kau i hala, i na e hooko pu ia e lakou mamuli o ka manao o ka hapa uuku e koi ana me ka ikaika loa imua o na hoa o ka hale e hoemi ia na bila haawina a pau loa mai ke kiekie a i ka haahaa loa ; ina pela ka hana, aole e loaa iki ana ka aie maluna o keia aupuni.
            N olaila e koho kahi a i mau Lunamakaainana hana hoopunipuni ole imua o kakou, i hiki ai ia lakou ke hoopaa i kela kanawai ino i ku i ka hookaumaha i na makaainana a me ke aupuni holookoa ma keia hope aku.
            Ina, aole e hoopau ia keia kanawai, alaila, ke wanana e aku nei au i keia wa, e hoomahuahua ia aku ana ka auhau maluna o kakou a me ko kakou mau mamo. Ua kapaia nae keia aupuni he kuokoa, a ma ka nana i kona kulana i keia wa me he kanaka paahao la i hoopaa ia ma kahi haiki loa me ka hoonele ia i na pono kivila nona iho. G. N. PAULINO.
Heeia, Dekemaba 13, 1875.

He a haaina nui ma Waihee, Maui.

E KA LUNAHOOPONOPONO ; Aloha oe :—
            He wa hi ukana ka'u e hooili aku nei ia oe, a nau ia e lawe hele aku, i ike ai ou mau hoa lawe nupepa e noho ana, mai ka la puka i Haehae, a i ka la welo i Lehua. Aia ma ka la 25 o Dekemaba, ua malama ia ka la Karisimaka ma Waihee ma ka lokomaikai piha o na ona o ka mahiko o Waihee, (Waihee Plantation) oia o Hon H. A Widemann a me ka Lunakanawai Chas. C. Harris, ua haawi mai laua, he hookahi haneri dala, ($100 00) a me elua bipi a me ewalu pahu poi, no na kanaka hana, a me ka poe e ae e hele mai ana e paina pu. A ua hoomakaukau ia na mea ai, e ko laua mau hope oia o A. Conradt a me W. S Maule, ma ka hoolilo ana i dala hookahi haneri i na mea ai penei : he 11 Puaa 2 bipi, 8 pahu poi, he mau kakini manu, 1 pahu ia maka. I ka nana aku ku ka paila hana ka haawe, i ka ua mea he nui o na mea ai. He nui wale na ahaaina i malama ia ma keia mahiko, ma na la hoomanao o keia aupuni, mai ka wa i hoomaka ai o T T. Torbert (Hulipahu) e mahi i ke ko, a hiki i keia ahaaina, o ka oi keia, o ka nui o na mea ai penei : na hana ma ka la i hoike ia maluna, i ka hiki pono ana ae i ka hora 2 P. M ua hiki mai la na ona o ka mahiko o Waihee, a me ko laua ohona, a o ka hoomakaukau iho la no ia o ka huakai, o ka Bana Puhi Ohe a na keiki o ka malu hokua-wa mamua o na ona o ka mahiko a me ko laua ohana mawaena o na kane ame na wahine o na Waielua mahope iho, a kai pololei aku la i kekahi keena o ka hale wiliko, o Halehaaheo ka inoa i hoomakaukau ia i na wehi o ka nahele, a malaila i ai iho ai, i na mea i  haawi ia mai, e ka lima aloha ole, o ka maka hilahila ole. He nui no ka poe i hele mai, mai Nawaieha mai o S Parker, kekahi keiki lalawai, o ua mau wai nei, o J Richardson G. Richardson, Chas Makee, a me kahi mau keonimana e ae no o ua mau wai nei. He mea kamahao nae ia'u ka lohe pinepine ana aku i na leo, e kahea pinepine ana " homai nau kahi ia ! homai na makou kahi ia !!" alaila, huli ae la a'u, a ninau iho la i kou hoa e ku ana, Owai ka puuku malama i na mea ai, he wahine o Lokalia ka inoa, no Kauai o Manokalanipo, he makuahonowai no A. Conradt, kaha-ha ! akahi no au a ike i kahi wahine e noho puuku ana no ka ahaaina o keia mahiko, " No ke pi hoi, ana,'' pela io ka, i na paha e koho ia mai ana e ka Moi Kalakaua i puuku, i na paha ua kupono loa. Ia manawa lohe aku la au i kahi mau kanaka, e olelo ana, " He keu keia a ka wahine pi, i ka mea ai me he mea la nana," he olelo ia hoi ko Kauai poe i ka lokomaikai aole ka hoi, eia ka he ala paa no Kauwelehau, a he lila maia no ka ea aole e pala i ke anahulu hookahi. A pau ka paina ana, hoomaka iho la ka hula, he hula haole, a hiki i ka hora 11 o ke aumoe, a he hana paha ia na ka poe opiopio ; o ke au o ko kakou Moi Kalakaua, i hiki ai ke hoolauna aku me ka poe kupono o keia au, ehia a'u mea minamina o ka luhu o na ona o ka mahiko o Waihee, i ke ku o ka paila o na mea ai i koe, i ka pilau a hoolei wale ia na na holoholona, e haawi ia ia paha na ka poe paahana, ma ka Kirisimaka, i na he pau pono ia i ka poe i luhi " a hoi luuluu i keoni o Hamakua." " hana noe kikala o ko hai kini." He kini, he lehu he mano, ke aloha a me ka mahalo, ina ona o ke wiliko o Waihee, a he keu wale aku no o Hua-a a me Kukahao-a, ka lilo i ke liki, haule ke aloha i hope, i na keiki o Kamakanikilioopu a me ka ua hoeha ili.
J. P. KAMA KANIKILIOOPU.
Waihee. Dec. 28, 1875.