Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 3, 15 January 1876 — Page 1
NUPEPA KUOKOA
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII
BUKE XV. HELU 3. HONOLULU, POAONO, IANUARI 15, 1876. NA HELU A PAU 737.
E Pau na Pupupu Kahiko !
E pani me na Hale Laau ! PAPA, PAPA, PAPA O KELA ME KEIA ANO, A ME NA LAKO KUKULU HALE O KELA ME KEIA ANO, MA KA PA-PAPAO S. G. WAILA MA ! KIHI O ALANUI PAPU me ALANUI MOIWAHINE, no ke Kumukuai HAAHAA LOA ! ae like ka nui me ka makemake. LAAU NOUAIKI ! NA LAAU KAOLA, NA PAPA MANOANOA, NA PAPA HELE, NA KUA, AAHO, AAHO LIILII, &c LAAU ULAULA ! NA LAAU KAOLA, NA PAPA MANOANOA, NA PAPA HELE, NA KUA, AAHO, POU, AAHO LIILII, MOLINA, &c Pili Cida keokeo, Pili Laau ulaula, Na Puka Hale, o na ano a pau, Na Puka Aniani, o na ano a pau, Na Olepelepe Puka, o na ano a pau. Pepa Hale me na lihilihi. NA LAKA PUKA NA AMI-PUKA, NA AMI-PUKA LIILII. NA KUI NAO PENA, AILA-PENA, VANIKI, WAI HOOMALOO. PAAKAI Helu 1, O PUULOA. E lawe wale ia no na mea i kuai ia keia Pa Papa aku a i kahi o ka mea kuai mai, ina ma ke kaona nei, a me na Awa o keia. Paeaina e like me ka aelike. Aia maanei ke Keena o ka MOKUMAHU " KILAUEA," L. MARCHANT, Kapena.
S. G. Waila ma.
709 3m 721
HE
IWAKALUA TAUSANI LEGUE
MALALO O KE KAI !
— NA M EA —
KUPANAHA O KA MOANA !
K E ALA O KA MEA HUNA,
— A O KA M EA —
POHIHIHI O KA 1866 !
MAHELE 1. MOKUNA V.
K A HULI ANA I KA PILIKUA.
HE MANAWA loihi ko makou o ka holo ana, me ka loaa ol e o kekahi ulia ano hou. Aka, hookahi mea ano nui i ikeia, o ke akamai luaole o Nede Lana i ko o i-a a me kona hooia ana mai i ko makou paulehia ana maluna ona.
I ka la 30 o Iune, ua kamailio pu makou me kekahi mau moku o-kohola Amerika, me ka hoike mai, aole lakou i ike i ke a-u ; o kekahi o lakou, oia ke Kapena o ka moku okohola Monoroe, ua kamaaina mua ia Nede. I kona ike ana ua kepaia o Nede maluna o ka manuwa Aberahama Linekona, nonoi mai la oia, e kokua aku o Nede i ke o ana i kekahi kohola i ike ia e lakou. A no ke ake nui o Kapena Faraguta e ike i ke akamai o Nede, ua ae ia oia e kau aku iluna o ka moku o-kohola Monoroe. Ilaila i ike io ai makou i kona akamai, no ka mea, hookahi wale no kohola i manaoia e hou, elua nae i-a i paa ia manawa koke no. Mahope iho o ke ku pololei ana ma ka puuwai o ke kohola mua, ua paa koke iho la ka lua o ke kohola i ka hapunaia, iloko o na minute pokole wale no o ke alualu ana.
No k eia mea, ina e halawai io mai ana ua pilikua nei me ka hapuna a Nede, aole no ia e pakele aku i ke keiki hoopaheehee hau o Kanada.
Me ka holo paukiki nui o ka moku, ua hala hope ae la ia makou na kapakai hikina hema o Amerika, me ka hakilo pono ia.
I ka la 3 o Iulai, ua hiki akula makou i ke kawaha o ke kowa o Magelana, e kau like ana me ka Lae Vierege.
I ka la 6 o Iulai, e aneane ae ana i ka hora 3 o ka auina la, aia makou ma ka hema aku o ka Lae Hao, he 15 mile mai kahi mokupuni ku hookahi aku e pale ai ka ainapuniole o Amerika, ma kona welau hema. Ua hoohuliia ae la ka ihu o ka moku i ke komohana akau, a ia po no hoi a ao, e kokope ana ka huila o ka moku i na wai o ka moana Pakipika, hooho mai ana na sela, " Lena ia na maka i akea."
He lena ia a akea, aohe i ae o he olinolino, o ke kaa no ia o na maka me he hoku la ; me na ohenana kekahi poe. O ka elua tausani dala ka manao nui, aohe manawa i hoomahaia. E kilohiia ana ka ili o ka moana i ke ao a me ka po iloko o ia mau la.
No'u iho, aohe au i manao no ka uku makana, aka, aole no nae au i emi mahope o na poe e ae o ka moku, ma ke kilo ana i ka ili o ke kai. He mau minute pokole ko'u i hooliloia ma na manawa ai, he mau hora pokole hoi ma ka hiamoe ana, me ka manao ole ae i ka ua a me ka la ; aole au i haalele i ko'u wahi mau e kiai ai, ma ka oneki luna o hope o ka moku.
I kekahi wa, e hilinai ana au i na maka upena o ka ihu o ka moku, a i kekahi wa hoi, i ka palekai o hope, e hoonuu ana na maka i ka ehukai o ka moana, e like me ka loihi o kahi e hiki ai ke ike aku ; he mea e no hoi ko'u pihoihoi nui i ka wa i ike aku ai i ka hokua palauli o kekahi kohola maluna o na ale, e like la me ka pihoihoi aluka o ka poe luina o ka moku. Emo ole, ua piha kuineki mai la o hope o ka moku. Ua luai mai la na keena i na kaao o na luina a me na alii moku, me na puuwai kapalili, a me na maka iolea i hakilo aku ai lakou ma kahi o ke kohola i ikeia aku ai. Ua nana aku la au, ua kilo aku la hoi, a hiki wale i ka wa i ane makapo mai ai na maka, oiai o Cosila, e uwalo mau mai ana ia'u, me kona ano nonohua mau no ka pilikua :
" Ina oe e hooki i ka makaala mau ana e loaa no ia oe ka ike maikai !"
Emo ole, ua hoopaaia iho la ka holo o ka moku, a hoohuli ia ae la ka ihu ma kahi o ka i-a i ike ia aku ai, eia ka auanei he wahi kohola kuapuu, aohe no hoi i emo, o ko ia la nalowale aku la no ia, a hoka wale iho la hoi makou. Hokai ua mea he naku makapo.
He pae huini wale no ka makani. He lai wale no ia holo ana mai a hiki ilaila. O na wa ino ia o Auseteralia, no ka mea, i ka malama o Iulai ma ia kaei, ua like ia me ka manawa ino o Europa iloko o Ianuari. He maikai no nae ka nananaina o ka moana, he hiki loa hoi ke hakiloia no kekahi anapuni akea.
I ka la 20 o Iulai, ua oki pahupu ia iho la ka poai olu hema, ma ka lonitu 105 0, a ma ka la 27 no hoi o ia malama, ua a-e ia mai la e makou ka poaiwaena, ma ka meridiana 110. I ka hala ana ae o ka poaiwaena, ua holo pololei aku la ka moku i ke komohana loa, me ke kiloia o na wai a pau o ka moana Pakipika waena, no ka mea, ua manao iho la ke Kapena Faraguta, he oi aku ka maikai o ka holo ana ma na wahi hohonu loa, me ka pilipili ole aku i na ainapuniole a me na ailana, oiai aohe paha he makemake o ua pilikua la e hookokoke aku ia lakou, (i ka manao hoi o ka hapanui o na luina, no ka lawa ole o na wai o ia mau wahi no ua holoholona la). Ua hala hope ae la ia makou na pae aina o Nuuhiva a me na mokupuni Hawaii, me ka lihi kokoke ole aku ; a i ka hala ana ae o ka poai olu akau, ua au aku la makou no na kai o Kina. Eia makou i ke kahua i ike hope ia ai ua pilikua 'la ; a me he la aohe makou e noho liuliu ana iluna o ka moku. Nani ke kapalili ino anu o na puuwai, e hoomakaukau ana ia lakou iho no kekahi mai palahe ola ole i ka puuwai, no ka wa e hiki mai ana. Ua niua ae la na maka o na luina a pau o ka moku, no ka pihoihoi uluahewa, e hiki ole ai ia'u ke hoakaka lea aku, no ka mea, aole e hiki ia lakou ke ai, aole hoi ke hiamoe ; he pa iwakalua na hoolele hauliia ana i ka la hookahi, no kau wahi mea a na luina e kuhihewa ai, a he pa iwakalua na kikiholo ana o ka hou hopuhopualulu, a pela iho la ke kulana o ko makoa uluku pioloke ana.
No na malama ekolu keia uwaa ana o ka moku Aberahama Linekona i ua wai a pau o ka Moana Pakipika Aka u, ua like ka la hookahi o loko o ia manawa, me he makahiki la, e alualu ana i na kohola, e huli emoole ae ana hoi mai kona ihu e holo ana a i kekahi ihu, e pokaa hiki wawe ana mai kauwahi a i ke kahi, e ku emoole iho ana, e kuupau ana hoi i ka mahu, e holo ana imua a i hope me ka hopo ole i ka poino o kona mau mikini; aole he lae a he wahi kuono hookahi o na kapakai o Iapana a me Amerika i nele i ka huli ole ia.
I keia wa, ua akakuu iki mai la na hiai noi ana e hakilo i ka moana. Ua hookuanui ka nanaina mai ke Kapena a i na luina. A no ka hoopaakiki wale no o ke Kapena Faraguta, ina la ua huli hou ka ihu o ka moku i ka hema. Ua akaka, aole e hiki ke hoomau loa ia keia huli makehewa ana. Aohe nae he mea e hoohalahalaia ai no ka moku kaua Aberahama Linekona, ua hana oia me ka hiki i ka mea e loaa ai. Aole no hoi he moku Amerika i oi ae ka paulele o na luina a me ka hoomanawanui, mamua o na luina o ka Aberahama Linekona, nolaila, o keia nele ana, aole ia no lakou, aole no hoi he mea e ae i manaoia, o ka huli hoi wale no.
Ua hoikeia aku la keia mea i ke Kapena. Aole i hunahuna iho na luina i ko lakou manao hoihoi ole.
Mahope nae o ka hoopaakiki ana o Kapena Faraguta, ua nonoi aku la oia i ko na luina lokomaikai. (e like me Kolona) i ekolu la i koe e hoomanawanui ai ; a ina e ike ole ia ua pilikua nei a hala na la ekolu, elaila, e wili ae ke kanaka ma ka hoeuli no na manawa ekolu, o na kai o Europa ka ihu e holo ai. Ma ka la 2 o Novemaba, ka haawiia ana o keia olelo kauoha. No keia mea, ua pulalelale hou ae la na luina. Ua hoomau hou ia ka hakilo ana i ka moana. Ua kauia na ohenana me ka eleu launa ole.
Elua la i hala ae la, ua kaomi hoohapaia iho la ka mahu, he tausani hoi na hana i hoaoia i mea e ikeia ai ua holoholona nei ma ia mau wahi. He mau paila o na io puaa i kiolaia aku la iloko o ke kai mahope o ka moku, aka, he mau inai wale no lakou na na mano. Aka, i ka hiki ana mai o ka po o ka la 4 o Novemaba, aohe wahi mea a ikeia o ua mea huna nei o ka moana.
I kekahi la ae, oia ka la 5 o Novemaba, a ma ka hora 12 o ia la e pau ai ka manawa i oleloia no ka hookaulua ana ; a mahope iho o ia hora i olelo ai o Kapena Faraguta, e hoohuliia ka ihu o ka moku i ka hikina hema, a e haalele loa ia e makou na wai o ka Moana Pakipika Akau.
I keia wa, eia makou ma ka latitu akau 30 0 15', a ma ka lonitu hikina, he 136 0 42'. O na kahakai o Iapana, ke waiho mai la ia ma ko makou aoao hema aku, no na mile malalo mai o ka elua haneri ka mamao. Ke hookokoke mai nei ke ano ahiahi. Ua hala ae la na bele ewalu, ua uhiia aku la hoi ka papalina o ka hapaha mua o ka mahina me na ao poo nui. E nunua malie ana na wai malalo ae o ka hope o ka moku. Ia manawa, e hilinai ana au i ka maka upena o ka aoao akau o ka moku, e ku koke ana no hoi o Cosila ma kuu aoao akau. Ke lehau nei no na kaula i na poe luina, me ke kilo ana aku i ka huina aouli, oiai e nee malie mai ana ka poeleele.
Ia'u i nana a e ai ia Cosila, me he mea la ua hoohauoli ikiia kona manao no ka mea e huliia nei. Pela iho la ko'u manao. Malia paha o ka manawa mua loa ia i ala mai ai kona manao pahaohao no ka pilikua. I aka la au, " E Cosila, o keia ka manawa hope loa no ka loaa ana o na tausani dala makana."
Pane mai la o Cosila, " E ae mai ia'u e olelo aku, aole loa au i manao iki no ka loaa mai o ka makana ; ina he haneri tausani dala ka ke aupuni huiia, e haawi makana ai, e like pu ana no ka nele."
" Ua pono oe e Cosila. Nani ko kaua ohohia makehewa i ke komo ana iloko o keia hana hoopau manawa. Nui loa ka manawa i poho wale a me na hana hua ole ! Me keia wa, aia la kaua i Farani, ina aole e holo mai nei ma keia huakai palakai !"
" Ae, iloko o kou keena a me kou Museuma, e hoonohonoho ana au i na pupu a me na metala o ka honua a me na pohaku. Ua hookomoia aku la hoi ko Babirousa iloko o ka hale holoholona ma Jadine Palanatesi, ka mea nana e kii aku i na kanaka a pau o ke Kapitala e hele mai e makaikai ia mea kamahao." " Pela no e Cosila, aka, ke manao wale nei au, e lilo ana kaua he mau mea heneheneia mai."
Hooia mai la no o Cosila , me ka pane malie ana aku, " He mea maopopo loa no ia, e henehene io mai ana no lakou ia oe. A eia kekahi, he pono anei au e olelo aku ?"
" E olelo mai no e kuu makamaka maikai."
" Ae, e hoopauia no oe mai kau oihana aku, a e hoowahawahaia mai hoi." " Pela ea ?"
" Pela ko'u manao, oiai i ka wa i loaa ai i kekahi mea ka hanohano, ma ke kapaia ana mai he kanaka naauao, e like me oe nei, aole e pono iaia e —"
Aole i pa u pono mai ka Cosila mau olelo, ia wa i loheia aku ai kekahi leo nui iloko o ia wa meha leo ole. O ko Nede Lana leo ke kahea ana :
" E nana i o ! aia ka mea a kakou e huli nei — ma ko kakou aoao maluna." (Aole i pau.)
Ka po e kupono a kakou e koho
ai i mau lun amakaainana no
ka makahiki 1876
He makahiki k au ahaolelo ano nui loa keia makahiki 1876, e hele aku nei. He kau ahaolelo e kupono ai ke hoike ae kakou na keiki Hawaii ; ua hiki ia kakou ke lawelawe, a ke kala, i ko kakou aupuni ponoi. He kau ahaolelo keia a kakou e hoike aku ai i ko kakou Moi, a i ka poe naauao ; aole hoi i nele loa o Hawaii nei i na loea kupono e hiki ke kalai me ke akahele, a me ka hoopololei i ko kakou aupuni i komo a i lilo i lala, a i ohana hookahi no na aupuni a pau o ka honua nei. Ua ku ae kekahi mau kanaka o Honolulu nei, a hoike ae i ko lakou kahua. Oia hoi ka mea kaulana S. M. Kamakau, a o ka poe e komo pu ana me ia i ka holo balota ana e like me ka lohe mai, oia no o G W. Pilipo, S. W. Mahelona, a me Kalaukoa.
O KA LAKOU MAU KAHUA.
1. E hook awaleia elua mau hale ahaolelo
2 O ka hoole i ka hoololi ana i na kanawai, e hoopau ana i na dute, o na waiwai hoopae ia mai, e pili ana i ke Kuikahi Panailike.
3. O ka hoop au i ke kanawai, i hooholoia ke kau ahaolelo 1874 e hoomana ana i ke aupuni, e aie i miliona dala.
A pela iho la no ka hoike ana a G W. Pilipo i kona manao, ma ka halawai makaainana ma Kona Akau, i ka mahina i aui ae nei O Mahelona hoi, ua hoike akea oia i keia manao hookahi, ma ka halawai makaainana ma Ewa, a me Waianae, a o Kalaukoa hoi pela no oia i hoike ai i ko lakou manao lokahi ma na alanui kikeekee o ke kulanakauhale o Honolulu nei.
O keia mau ha na, a me ke kuhua, o ko lakou manao ana e holo balota, he kahua keia, e pakui a e kue mai ana, i na hana maikai a ke aupuni e imi nei i wahi e pomaikai ai ka lahui holo okoa.
A, no keia mau kumu, e pono no e nan a, a e noonoo pono kakou, i ke ano o keia mau hana a lakou. He poe anei lakou e manao nui ana i ka pono o ka lehulehu ? I nana iho, aole ! He poe anei lakou e manao ana i ka pomaikai o ke aupuni, a me kana mau hana maikai, i mea e ola ai ka lahui kanaka ? I ka ike iho aole !
He poe aloha alii a aloha aina lakou, a me ka manao a na hoi, e kokua ma ka hoomau loa ana aku i ka noho kuokoa ana o ke aupuni ? I ka hooiaio ana, aole ! Aole loa loaa ia lakou keia mau haawina maikai. I ka nana iho, ua kukulu lakou i na kahua i oleloia maluna, i mea e alakai ai i ka poe noonoo ole, i mau kumu no lakou e komo ai iloko o ke kau ahaolelo o keia makahiki ; a o ka lakou hana, o ka pakui a kue i na mea a pau a keia kau ahaolelo i hana ai, aole ma ke ano manao maikai, aka, me ka manao ino ; e hookahuli ana i ka pono kaulike mawaena o ke aupuni a me na makaainana. No ke ko ole o ko lakou manao paipai nui e hoohaunaele, e hookahe koko, a e pepehi i na lunamakaainana, o ke kau ahaolelo o ka makahiki 1874 i ke koho Moi ana ; nolaila, ke hilika wale ae ia no ka huelo o ua mau moo nihoawa nei, e pelu i ko lakou mau huelo, e puili mai i na makaainana, e aie i ka lakou mau maunu walewale, e komo ana iloko o ko lakou mau waha, a make iloko o ko lakou mau opu.
Ma keia maun u a lakou, ua nui no ka poe i puni, aka, ua akaka, o ka poe manao akahele, me ka noonoo, aole lakou i haawi aku i kekahi lihi, o ko lakou hilinai ana, i ka lakou kahua i kukulu ae ai ; a he oiaio i ka nana ana iho, he poe kalaiaina, a he poe hookele moku, hawawa nui wale keia. Heaha la ka hewa, ke hoike moakaka lea mai ia makou na makaainana, i na kumu ino o ke Kuikahi Panailike ka Aie Miliona a pau, hoakaka pu mai i na pono, a me na pomaikai o keia mau mea a i elua.
Ua loaa ia mako u ka noonoo, me ka wae a me ke kanana ana i kela a me keia. Aole makou he poe mumule, e lilo wale ana i ke alakai ia ma o a maanei. He mea maikai, a he komo no hoi ia e hoike mai ana i ke ano o ke kanaka kuokoa, ku i ka wa, me ke ake, o ka oiaio ka mea e ike ia iwaena o na makaainana ; aole o ke kapakahi, a me ke kau aoao, a hookahi wale no aoao e hoino ai, e nuku a e hoopaumaele ana i ka oiaio e ku hao malie ana iwaena me ka hiki ole ke kulaiia.
O KE K UIKAHI PANAILIKE.
O ke " Kuikahi Panailike." a me ka " Aie Miliona," na Hana hou Kuloko, a me ka " Hoopae Lima hana," he hookahi no keia mau mea ; a koe ma kona mau wehewehe ana. Mai ka Makahiki 1852, ua ake nui ke Aupuni o Hawaii nei, e hoopae waleia iloko o keia Aupuni, ka palaoa, ka ia, ka nanahu, ka laau hale, ka laau pahu, na mea ulu, a me na mea ulu, a me na mea i hanaia ma Amerika Huipuia, me ka uku ole i kekahi dute, ke ae mai na Luna Aupuni olaila. A, e hookomo waleia hoi ke ko, ka malakeke a me ke kope, i hoouluia, a i hanaia ma na Aina Hawaii, iloko o na awa apau o Amerika Huipuia, me ke kau oleia o na dute e like pu. " Pela ihola ka pauku I. o ke kanawai i hooholoia e ka ahaolelo i ke au ia (Kauikeaouli) Kamehameha III ; a mai laila mai ka imi ikaika ana o keia Aupuni i ke " Kuikahi Panailike," a hiki wale i keia wa. Ua holo aku ka Hon. Mr Lee no keia Kuikahi i America, i mea e loaa mai ai na pomaikai, i manao nuiia he mau pomaikai io no, no Hawaii nei. Mahope aku ona, o Hon. Mr. Allen, a o Hon. Harris, a o Hon. Smith (Kuhina waiwai) i ke au ia Kamehameha V, a o Allen hou aku nei no, i he au ia Lunalilo, aole nae i mailu iki ia mai ka pule, a me ka noi a Hawaii. A, i ka holo ana aku nei a ko kakou Moi Kalakaua, akahi no a ae ia e na Poo Aupuni o America, a i hooholoia e ke Senate oia Aupuni nui. Elua paku ikaika, i nahaha iloko o keia hana ana, o ke Aupuni, a me ka Moi o keia Au ; a koe wale no ka hoololi ana ko laila mau kanawai, e pili ana i na Auhau.
He mana keia, i pili wal e no i ke kau ahaolelo Hui o America, a ia lakou ka manao ana he pono i keia makahiki, a i ole i keia makahiki ae paha, he ole loa ka wa mamua ; a me ka nui hoi o na lilo o keia aupuni, i kii ia aku nei keia kuikahi ; iloko no nae oia mau lilo, aole i manaoia, he pono, a he nui ia mau lilo, i na pomaikai e loaa mai ana, mai ke Kuikahi Panailike mai. Aole no hoi he poe hoike manao akea, e hiki ke hoole mai, aohe he pomaikai o keia kuikahi, mai ka makahiki 1852, a akahi wale no, mai a S. M. Kamakau, G W. Pilipo, S. W. Mahelona, a me Kalaukoa ; a i ka nana iho no ka manao ino wale no ko lakou kue ana ; aole ma ka ike ana i ka oioio a ae, aka ; ina lakou e oleloia aku ana he eleele ka inika, a he keokeo ka pepa, e hoole mai no auanei lakou, me ka hoopaakiki, me ka olelo iho, aole, he keokeo ka inika, a he eleele ka pepa.
O NA P OOMAIKAI O KE KUIKAHI PANAILIKE.
Oia no ka emi ana o na dute o na lole : emi na mea hana ; e laa na oo, kopala, na mea paahana o ka oihana mahiai, na mea paahana o ka oihana kamana, a me ke ano o kela a me keia ano hana. E emi ana ka papa, laau, hale, kui, pena, aila, a me na mea apau e paa ai ka hale laau. Emi hoi na mea ai, palaoa, na ia haole, e laa ke kamano a me na mea apau e pili ana io.
E pomaikai ana na wili ko, ke kum u waiwai, a me ke kula dala, hookahi e loaa nei i keia aupuni, a e kahe nei iwaena o ka lehulehu. Ua ike kela wili ko, keia wili ko, mai Hawaii a hiki i Kauai, i na e holo keia kuikahi, e ea ana ko lakou mau poo iluna, a e ku mau ana me ka lanakila.
Aia iloko o ko lakou lima ka hooikaika ana e paeli a loaa mai ke ko ; a, o ke ko i ke d ala, a lu mai iwaena o kela, a me keia kanaka nele hana ole o Hawaii nei.
Ke holo ka hoololi a na o na kanawai e pili ana i keia Kuikahi, alaila, e hoomahuahua aku ana ka hoonui ana ae o kela a me keia wili, mai Hawaii a hiki i Kauai, a ma waho ae o na wili e ku nei, e ulu (kukulu) hou ae ana no he mau wili hou, he kinikini a lehulehu wale mai Hawaii a hiki i Kauai, e paeli ana i ka lepo hooulu ko, i loaa mai ke gula a me ke dala.
Na keia mana pomaikai o k e Kuikahi Panailike, e pomaikai ana ka poe mahi kope o Kona, ka poe hanai kao, a hanai holoholona e ae a me na hana huli waiwai o kela a me keia ano.
HEAHA LA KA POINO, O KE AUPUNI, A ME KA
LEHULEHU I KE KUIKAHI PANAILIKE ?
Ua hoikeia e ka loea akamai e (G. W. Pilipo o ka poi no o na makaainana, aia ma ka haule ana o na auhau dute he $57,904. 50 no na waiwai o na aina e, e hoopae ia mai ana i Hawaii nei ; a, malaila iho la ka ke kaumaha. A o ka haule ana o keia puu dala nui, ka loaa o ke aupuni, i auhau hou o na makaainana. Ua kuhi au he kanaka ua loihi a ua hamama kona ike, a me kona naau e like me na hiohiona o kona pahu hoomanao.
(Aole i pau )