Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 13, 25 March 1876 — Ke ano o ke Kulanui o Ahuimanu, mai ka M. H. 1873,-74-75, a me ka hapa o keia M. H. 1876. [ARTICLE]

Ke ano o ke Kulanui o Ahuimanu, mai ka M. H. 1873,-74-75, a me ka hapa o keia M. H. 1876.

Ua kono ia mai ko'u manao, e hoikeiko aku imua o n:\ taus;nu uaauao e noho ana mai ka la liiki i Haehae, a hiki i ka wolona a ka la i Lebua, no na hana c pili aaa i kcia kula a me kona kulana iloko o na makehiki eha. He kupa au no ka Ehukai kaulana o Waialua, a ua noho au malalo o ka malu o ka makua Mra. U'S N Eiueaona, iloko o na makahiki ekolu paha ka loihi, ke ole au e kuhiliewa. He oluolu a mnkai kuu noho aoa malalo 0 ko laua malu, aka, nnhope mai oia manawa ano o mai la na manao a me ko'u lunaikehala no keia niea he uaauao haole. (olelo haole) nie ka naln ana i o a iane», i kahi kupono e loaa oi ka olelo haole, me ka uku ole. A mahope iho o kuu noonoo akahele sna, "i kahi e hiki ai ia'u ka olelo haole, ua loaa koke noia'u ma kuu hoomauoo ana i ko'u hanau mua i nohoai ma Ahuinnau, oia o Daniel laea. Ea! O Ahuiuianu ka ka ihu: Ka pane aka luoaikehila. Ae, wahi a'u, aole i liuliu ma ia hope iho ike koke iho la no au i ka hoolaha o ke kulanui o Anuimaliu ma ka oupepa " Hawaii Ponoi," ma ka la 4 o lulai 1»73, me ka hoihoi o ka manau no keia. I ke kokoke ana'Kn i ka la 4 o lulai 1873, hiki pono aku la an i ka uka waokele o kuu home imi oaauao i haalele aku !a, oiai, ka leo aheae o ka ohe keleawe e hoolai ana 1 ke anaina hanohano i akoakoa ae malaila; o kuu hehi mna ana i ka lepo makamaka o Ahoimanu a i ke kilohi aua ae ma o a maanei he mea eka oam ame ka haaoli o ka

maoao oo keia home im» n«auao a'u i mo* oio ai i na po he nui i kunewi bope aka la. A mahope o ka pau aoa o ka hoike, kuka pa au me kekahi kumu o ke kuia, do na mea e piii ana no'u, a ua hoapouo ia mai ko'u mau manao, a hali hoi akn ia no ka Eaukai. A he mau la mahope iho o kon hoi ana aku mai Ahuimanu, me ka haooli o ku ma« nao no keia home hou, nonoi aku la au i ko'o maa haku e hookuu mai ia'u ke olaolu laua, a aa hooko ia no ka'a noi. Ua liulia koke iho U no ao no ka hoi aku i kau home hou } oiai, ke alaula o ka milamaUma e hooaiaka ae aua e uhola maluna o kao aina makuahine, ka mahinaai hoi o Edeaa iioko

o leu m&u U e eaue oeK A «kn U ao . ot Khaki» U i ka U '27 o luUi IST3 oīa ka Pv>*ooo ; fce ole oae au 0 kobo howa, a ho'» hoi aku ii no ka kome bao » * b,kl ma Hooolulu, booawb4 iki 00 kek*bi ra»u beb^dtJin«. A i W* hiki aoa euii o k* bcb«iocn» hope 0 ka «alama o Augtte, PO9OOO hop« hoi 01* mahma U 3), hookele po!o ? ei hnu iho U « ka ihu o k»* !«o uo Abuim*nn I koo h?ki •fi%'&u aia keia horae s e pai k»i %oa ke kurou nni o keU kuU (kii hoolele ak»), • h«Uwai aku U »o ms n* Ulo «n? tne »a a rae kon» ra»u hope, a ma keia ka hoomaka aoa aka o na hans.

I ka U mus 0 S<?patemab». oia ka Po*kahi, hooiiaHa iho U au rai ka A B C &c. Ao!e i ewo ua au »8 ia» a k;\u ako : U i ka Primer (Kumu wMaa) hookahi heh?do'ua nii ia bnte. k?*n hou te i k8 !• irst K«»d-r. (Boke Heluhelu Mua), a ma ka ; F.r«t Hender «bo U au i k«ahele ai no aka-1 hi makahiki, iinko o keia wa B*u e noho nei | ma ko kuU, me he mea U i ka hooiuaopopo iho, he h->lo na hana mi kein maknhiWi Is7tt, a me ka hapio ka makahik» IST4, a hoom*ba ke ki U. I ke komo hou nna o ke kuU i ka U 15 o Angate IS74 f haaleln iho U au i ka Firet Ketder oia« »u, i ka pspa eha i ka m«kahik» mua a i ka hiki ana mai i keia makahiki IS--74, ua hohi malie ia e a'n ka papa ekolo a iiiki i ka lua. A e*a ka papa elna au kahi i kaohi iki ai, no akahi m*kahiki me ka h»pa, a haalele aku U i ua home aloha'U o makou, a «a like na b*ua 0 keia makahiki 1574 me ka hapa o kn makahikl IS7o me na hao* o ka makahiki i haU, oiai na knmu e noho «na ia vs; Eia ko Ukou mau inoa. Rev. Fathor Lscven Hontren, Ke poo 0 ke kuU; Rev. Fatht'r Mg Gtiinn's. kokoa knmn akahi, kula po, Mr. Victor Kapule, kokua ku m» elua; Brother Quintin, Paulo, kokue kumu no ka manawa. O lakoa na kumn mai ka M. H. IS73 —1875 iho nei i !jala, h iloko no hoi oia makahiki, hemo iho U eloa kumn haole, oiff 0 Fcthfr Mc OuiumPi he kokua kumu oia no ke kuU K&tolika mu H»lo t a 0 Brother Qointiu Paulo, na hu'* hoi loa i ke kaiaulu o Far»ni mnmnli o ke kauoha a ko lakou haku Epikopo, a koi wale no elua kumu » keia w*. I ke komo hou ana iho nei o ko kula i ka malama 0 o ka M. 11, 1875 i halo iho nei, ua ike ia ka emi a me ko ulolohi nin na mea hoonaauao iloko 0 Ke knla, kona kulana a me kana mau hana po e pomiikai ai uiakou nn haumana, a me oukou hoi ko leholehu mai Hawaii a Niihau. He oiaio, i ka hoomanao ana ae i ns* hiua a me ke kulana o ke kula i na m&kahiki i hftU, oiai ua kumu eha e akoakoa pu ana m» ke Ao an9, he oi aku ka uleu o ua kau* mana ma na hnawina i kela U keia U kela nhiahi keia ahiahi a pela wale aku A pehea hoi i keia wa 0 Ahuiooanu ? Hain*. Ke enii nei o Ahuimanu ihope 0 like me ka ia o kai he muhee. A ma keia makahiki wale no ka emi ana o na hana hoonaanao. Kana hana, a me kona kulana. Iloko no hoi o keia moknhiki nui ke knoeiwaenao na kumu

a n>e «3 * nui pu n.> n.« nie "» hana * ke D »bo!o, o like me ka hool.lu ■ h.»U aku re». , . , , A maanei e ike ai k» leholehu mai ka U hiki •k» I» kom», »d» onkoo e «« » e k..D. ~0 onkoo ih« i ka p«n», » ">« k« o.e kou • A rt>aia aHiahi no. ioaa koke īno U ook.hAna. eoh»i •! i ke k.niw., p«» » m*kim i hooholo b», om ka h«na b«\ aoI«< i hele iki kekahi msn keiki n»a k«?l» h.-ina, a ao ka hrle ole aku o kf*maU? v kii miila no oi« a kauo aku U » sek»hi koiki. I ke kikahīaka Sibui. oi:i U wa ka*shiAkanai alea iho ia ni» keiki me ka manao e huai, aka, i ka huai »na hiki aku U ke isumu a makoa i k*hi o ka imu u!u oiai n» pai ul« e waiho ana ua moa pono, I »» e aela i ka aiana o hana »n«» i ko makou luht. me kd hehi an* i kona kamaa, a okioki i We £opal», 8 uhi ho» i ka lepo inulunAoia niau nio-» i hana i* «ne ka luhi, aole nae owau nialaila U mauaw.i, a owau n» hoi ke keiki irui » hui aie na ke»ki iiiii oi* keia hana ma»k*i. , A ma īa hana. kakan koke iho la m-»kon, me ko kau aua o ko n pnliwa ponoi nnlun,i .hooka pepa. i ka la 3»o F«berinn lS7t> inamuli o ka lokahi ana o na haeniaim a pan, « ho Uh\ aku i ke ano o ke ku.a a me ksna mau hsna» hookahi hcl»etbfna ke knw* mi\vaerM o ka HooUha a makon, a i ka lua o ka hebedoma, i ka Poaono U W 0 keia maUiua ike a maka iho U na kumu a makou, a hoopu'ia tnii la i ke»a mau hu iolelo, "e helo oukou ka poe naua i heolaha « ka inoa maikai oke kuU,'' aka, i ka utnau ana i na haumana a pau, aole lokoo « ae me ka pololei a me ka oiaio hoi, aka, i ka hiki ana mai oka kinau ia makou, ua hai pololei makou mo ka oiaio imua ons, me ka mmao hoopili-mea-ai ole, a ua kip l * kuia mai m:ikou uo ka hai ika oia«o. E'a ko makou maa inoa : S P K»no«t, P laea, no Waialuu, īMikaela, II Kalu:», \ t - tot- K Paole no Awa, o Henuan Pnpulo no Monolalu. A e iko na mea a pau ma keia hoolahn, o makon ka pooi kipnkuia mai ke KnUnm mai o Ahuimanu, no ka hai i ka oiaio, tu»lo ka hoopunipuai. A ke noi haahan nku noi «nakou iinua oka lehulehn, niai Hawnii u Niihau, no ko makou kipaknia ana, mai ko 1 sjuia mai, no ka hewa o ka hooUha i ko f inoa inaikai oke kula, amo ka ninau pu j aka imna o oukou. Ua kipaku ino ia nt oi makou mai ko kula mai o Ahuimanu, no k» hai ika oiaio? Ea, ke manao nei makou, aole i kipaku ino ia makou oi#i ke kuU mai ; aka, na oukou e wao iho ine ke ka»iana akahele ana, iloko oko oukou mau poo noonoo. O ka hai anei imua o ka lehulehu, ola anoi ka hewa iuo ? Aole makou e oianao

Aole no hoi makou i kipakuin mai no ka hewa moekolohe, hewa aihue, a pel;* walo afeu, aka, hookahi \val« iho no howa i kipakuia ai, oia ka Hai Ika Oiaio. Ke haawi dcī makou i ko makou aloha no oukou e ka lehulehu, a maluna o ka Luna Uoopouupono ko makou mahalo piha, a tno kona m<»u keiki uleio hna-kopuu. Me ke aloho. Isaac l) laka. Uonolulu, Miiraki 14. IS7().