Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 17, 22 April 1876 — Page 2

Page PDF (1.84 MB)

KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.

MA KE KAUOHA.

                    I KO'U wa i kakwale aku ai mai Maui, e lawelawe no ka Mea Hanohano ABERAHAMA FORNANDER ma ke ano Kiaaina no Maui a me kona mau Apana.
JNO. M. KAPENA, Kiaaina o Maui,
Aperila 14, 1876. 751 3ts 743

               I KULIKE ai me ka Pauku 231 o ke Kanawai Kivila, e kukulu a e hookaawaleia ana kekahi pa no na holoholona aea wale no ka Apana o Hilo Akau, mokupuni o Hawaii, ma kahi i kapaia o Kihalani, makai o ke Alanui Aupuni.
W. L. MOEHONUA, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Aper. 17, 1876. 751

               I KULIKE ai me ka Pauku 231 o ke Kanawai Kivila, ke hoonoho a ke hookohu aku nei au ia D. Koloa, i Luna Pa no na holoholona aea wale ma ka Apana o Hilo Akau, mokupuni o Hawaii.
S. KIPI, Kiaaina o Hawaii
Hawaii, Aper. 17, 1876. 751

               Keena Ola —Ma Alanui Puuowaina, kokoke i ka Halemai Moiwahine. JOHN H. BROWN,
Hope o ka Papa Ola.
Aperila 15, 1876. 750 2ts 731

                    I KULIKE ai me ka Pauku 231 o ke Kanawai Kivila, e kukulu a e hookaawaleia ana kekahi Pa no na holoholona aea wale no ka Apana o Puna, mokupuni o Hawaii, ma kahi i kapaia o Ahalanui, ma kai o ke Alanui Aupuni.
W. L. MOEHONUA, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Aper. 15, 1876. 750

               I KULIKE ai me ka Pauku 231 o ke Kanawai Kivila, e hoonoho a ke hookohu aku nei au ia A. D. Alapai i Luna Pa no na holoholona aea wale ma ke Apana o Puna, mokupuni o Hawaii S. KIPI Kiaaina o Hawaii.
Hawaii, Aperila 10, 1876. 750

Olelo Kuahaua.

                    O MAKOU, KALAKAUA ma ke ahonui o ke Akua Moi o ko Hawaii Pae Aina, ke hoolaha nei. I ko makou makemake a i mea hoi e kulike ai me ka hoakaka ana o ko makou Kumukanawai, e hoakoakoa ae na Hoa o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ko makou Aupuni ma ka Hale Ahaolelo, ma ko Makou Kulanakauhale o Honolulu, noa ka lawelawe ana i na hana ku i ka pono o ka lehulehu, ma ka hora Umikumamalua o ke Awakea, o ka Poaono, la Iwakaluakumamaiwa o Aperila, i ka Makahiki o ko kakou Haku. Hookahi Tausani Ewalu Haneri me Kanahikukumamaono.
               Haawiia malalo o ko Makou Sila Alii, ma ko Makou Hale Alii ma ke Kulanakauhale o Honolulu i keia la Iwakaluakumamaiwa o Feberuari Makahiki Hookahi Tausani Ewalu Haneri me Kanahikukumamaono, a i ke Kolu hoi o ka Makahiki o ko makou noho Alii ana.
L. S. (Sign) KALAKAUA R.
Ke kuhina Kalaiaina,
(Sign) W. L. MOEHONUA.

Na Rula o ka Papa Ola.

                    1. Na ka Papa Ola, a i ole ia na kona Agena paha, e makaikai i na makeke kuai ia, mea ai a me io holoholona, a wahi e ae paha kahi o na mea kuai e waiho ai, ma ka manawa a lakou i manao ai he kupono, a kauoha i na makeke kuai ia a wahi e ae paha e hoomaemae kupono, a o na io holoholona a me na mea i polopolona e lawe kokeia mai ia wahi aku.
               2. Aole loa e kukulu ia kekahi hale pepehi holoholona e hookokoke mai maloko o na palena o ke Kulanakauhale o Honolulu, a i ole ia ma na alanui hele paha, a i ole ia, ma na kau kahawai paha, kahi e kahe ana o ka wai no ka inu ana a no ka noho hale ana, a i ole ia, ma kahi paha i ae mua ole ia e ka Papa Ola.
               3 Aole loa kekahi mea i he ia e kaulai a kapi paha i na ili holoholona maloko o na palena o Honolulu nei, a ma kahi kokoke mai paha, a ma ka aoao makani paha o ke Kulanakauhale, a i ole ia, ma kahi paha i ae mua ole ia e ka Papa Ola.
               4 O na lua liilii a pau, na lua opala, na loko a i ole ia na wahi e no paha e hookio ana ka wai pilau, lepo a pelapela, i loaa aku ma ke kulana e hoopilikia ai i ke ola o ka lehulehu, e hoomaemae ia no e ka Papa Ola a e kona Agena paha, malalo o na lilo o ka mea a mau mea paha nona lakou, e hai e ia aku nae ua poe ona waiwai la he eono la mamua ae o ka lalau lima ana o ka Papa.
               Ma keia mua aku, o na lua hale liilii e eli ai aole e emi malalo o umikumamalua kapuai ka hohonu a me eha kapuai kuea, me ka uhi ponoia.
               5 Ua hiki no i ka Papa Ola, a i kona Agena paha, ke makaikai i na hale a pau a lakou i haohao ai no ka lawa kupono ole paha o ka ea no ka malama ana i ke ola o ka poe e noho ana, ina paha no ka hookomo kupono ole ia o ka ea, ka piha loa paha i ka poo noho, a kumu e ae paha, e kauoha aku ia mau hale e hookomo ponoia ka ea, a hapai paha i kekahi mau kumu a lakou i manao ai he kupono.
               6 O na io miko kupono ole a me na mea e ae i ku i ka pilau, ka maea a me na ano like, e hoonee kokeia no ma kahi e ma ka lilo o ka mea nona ia, mai kahi aku i loaa ai e ahu ana, me ka hoike mua ia aku e ka Papa Ola, a e kona Agena paha.
               7 Aole loa e ae ia kekahi mea e malama i ka puaa maloko o ka palena o ke Kulanakauhale o Honolulu.
               8. Aole loa e ae ia kekahi kanaka e kiola i na holoholona make ma kekahi o na alanui hele a wahi hele mauia paha.
               9. Aole e kanuia kekahi kino kupapau maloko o ke kulanakauhale o Honolulu, aole hoi ma kahi e kokoke ana, ke ole i loaa mua ka palapala ae o ka Agena o ka Papa Ola, nana no e hoopuka i na palapala o ia ano, ke noiia ma kona Keena Oihana. E hoakakaia nae ka nui o na makahiki o ka mea make, ina he kane a he wahine paha, a me ka mai i make ai.
               10 Ua hookaawaleia he wahi ma Ainahou i hoailonaia e ka Luna o na Hana Hou, no ka hoolei ana a me ka waiho ana i na mea pelapela mai ke Kulanakauhale aku.
               11. Ke papa ikaika loaia aku nei na mea a pau, aole e huna a eli i kekahi mau lua opala ma kekahi alanui, ala ololi, uwapo a wahi waiho wale paha, maloko o ka palena o Honolulu nei.
               12 O na mea hale a aina paha ka e hoahewaia no ka hookomo pono ole ia o ka ea ma na hale i noho pupupu loa ia e na Pake.
               13 O na ili holoholona miko a hou loa, aole loa e ae ia ka hoahu ana maloko o na palena o ke Kulanakauhale nei.
               14. O ka mea e uhaki ana i kekahi o na rula maluna ae, e hoopaiia oia i ka uku aole e oi i ka akahi haneri dala e like me ka hoakaka ana a ka Pauku 285 o ke Kanawai Kivila.
Hoaponoia o ka Papa Ola, i keia la 5 o Aperila, 1876. CHAS. T. GULICK,
Kakauolelo.

               MOOLELO MAKEMAKEIA — J U. Kawainui Aloha oe : Ua makemake makou e hoopiha ia i hookahi aoao no ka Moolelo o Gilibeta, me ka hookomo ole i kekahi moolelo e ae malaila, a e komo na mea o ka ahaolelo ma ka aoao i kau ole ia e kona mau kahu. E kala mai, ina ua kiekie loa keia noi i kou ahonui. O makou ka poe lawe pepa o ke Kuokoa e noho nei ma Hale Alii a me ka Hale Koa. W Kaauwai, Aalaioa, Kaiama, L. Davis, Samuela Hon. Kahaleula. Aperila 15, 1876.
[He uuku no ko kakou pepa a ua maheleheleia na haawina kupono e puka ai.
L. H ]

Ka Nupepa Kuokoa
— ME —
Ke Au Okoa
I HUIIA.
Published every Saturday, $2 a year.
HONOLULU, APERILA 22, 1876.

                    HE IKE ALII kai paholaia aku e ke Alii ka Moi i ke awakea Poalua iho nei, i ke kapena a me na aliimoku o ka mokuahi kaua Geremania Vineta maloko o Halealii Iolani. A iloko o ia ike ana, ua kukaiia kekahi mau huaolelo ku i ka ike makamaka ana.

               KE HOIKEIA AKU nei ka lohe i ka poe lawe o ke Kuakoa, e hoouna ana makou iloko o ka Hale Ahaolelo i ko makou mea kakau moolelo kauluna, i hiki ai i ko makou poe heluhelu e noho ana ma na wahi mamao mai ke kulanakauhale aku, ke ike me ka moakaka lea i na mea e hanaia ana maloko o ka Ahaolelo. Nolaila, o ka lawe nui ka pono i ka nupepa, o ninau auanei i ka hai pepa, a pane pakikeia hilahila loa hoi. E like me ko makou noho ana me na makamaka Ke Au Okoa a me Ka Hawaii Ponoi i palaha aku la, pela no makou e hele aku nei nae ia ano ikaika, no ka nana ana i ka hana a na lunamakaainana o kakou.

               KE KOKOKE MAI NEI ka wa e akoakoa ai ka ahaolelo o ke aupuni, aka, ke haohao nei makou, i ka hiki ole i na lunamakaainana i kohoia o keia apana, ke kahea mai i halawai nui, e kuka pu a e noonoo hoi no ka lakou mau hana imua o ka ahaolelo. Me he mea la, e olelo hewa ana ko kakou mau lunamakaainana imua o ka Hale, eia a eia ka makemake o ko'u apana, me ke kuka pu ole me kakou na makaainana. I ka wa mamua o ke koho ana, ikaika i ka hele e hoohulihuli balota, ko'u ka waha e halawai pinepine ana me na makaainana, aka a hiki loa mai i keia wa, aole makou i ike iki ua hapaiia kekahi halawai kuka no kekahi mau kumu hana mawaena o na lunamakaainana a me na makaainana.

               MALALO O KE POO, " Ma ke kauoha" o ka kakou pepa o keia la, e heluhelu ai ko makou poe heluhelu i kekahi hookohu ano e, oia hoi keia, ua hookohuia ka lunakanawai kaapuni o Maui, i hope kiaaina no ka mokupuni, oiai ke kiaaina e kaawale ana mai Maui mai. I ka huli ana ae e nana i ke kahua o ko kakou mau pono, loaa iho la ia makou ka hapa mua o keia pauku o ke Kumukanawai, nona ka heluhelu ana penei :
" Puuku 20. E maheleia ka mana nui o ke aupuni, i ekolu apana okoa, oia hoi ka Mana Hooko, ka Mana Kau Kanawai a me ka Mana Hookolokolo."
Ke makili liiliiia nei ka ikaika a me ka hanohano o ko kakou mau kanawai, aole na ka poe e noho mai e hoomalu, aka, na ka poe e hoomalu ana. Aole o makou makemake e ike i ko kakou mau mana kiekie e hehi i na wehewehe pololei ana a ko kakou kanawai kumu, ke kokua hoi o ko kakou noho kuokoa a lokahi ana. Ua mananalo anei ka ikaika o keia pauku, no ka mea, oia hookohu ana, no ka manawa wale no ?

Ka Ahaolelo a me kana hana.

                    Hookahi hebedoma mai keia la aku, oia hoi, a ka hora 12 awakea o keia Poaono ae, Aperila 29, e weheia ana ka Ahaolelo o 1876 e ke Alii ka Moi, ma ke Keena Ahaolelo o Aliiolani Hale. Ilaila no e akoakoa ai na alii i hookohuia e ka Moi a me na lunamakaainana i kohoia e na makaainana, e kau i na kanawai a me ke kaana pu i na haawina no ke ola a me na lima paahana lehulehu wale o ke aupuni. E laweia mai ana kekahi mau hana ano hou i halawai ole me kekahi o ka poe e noho mai ana iloko o ia hale, aka, aole paha ka lehulehu e hoahewa mai ia makou ke waiho aku i kekahi mau kumu hana ma ko makou ano hookele no ka lahui. Eia iho ua mau kumu la :
               Akahi. E hoopau loa i ka auhau kino o ke kanaka, a e hoihoiia keia auhau maluna o na loaa makahiki o kela a me keia kanaka. E kaupalenaia nae ka huina haahaa o na loaa makahiki e hoomaka aku ai ka auhauia ana. Ina paha mai ka elima haneri dala aku, a ina paha mai ke tausani dala aku.
               Alua. E hoopau loa ia na oihana Kiaaina, a e hoihoi ia oihana i ka luna makai o ka mokupuni. No ka mea, aole pauku maloko o ko kakoo kumukanawai i kukuluia iho ai keia oihana. Aole no hoi akaka ka mea nana e hookohu aku i na kiaaina. Ua maopopo ma keia hooneleia ana o keia oihana i ke kahua ole e ku ai, ka manao maoli o ka poe nana i hoolaha i ke Kumukanawai o 1864, e hoopau loa ia oihana.
               Akolu. E hoopau loa ia na koa ku mau, a e hookaawaleia i puu dala uuku mai, i umi tausani dala paha no na koa pualu. I hoomaamaaia lakou a mikiala i ka wa e kaheaia ai.
               Aha. E papaia ke kanu, ke kuai a me ka inu awa. No keaha kakou i hoopau loa ai i ka laikini opiuma dala nui, a hookoe i na laikini kuai awa hoonakakaka ili. He hana kapakahi keia.
               Alima. E hoemiia na uku makahiki a hiki i ka iwakalua hapa haneri. O ko kakou hemahema nui keia, o ka pau o ke kanawalu hapa haneri o ko kakou mau loaa makahiki i ka uku ia i na lima lehulehu hana nei ole, a nele ka aina i ka hapai ana i na hana hou.

Na Pake ma Kaleponi.

                    Ua hoopuiwaia ko kakou makamaka (Kaleponi) o kela paia o keia moana akea, e ka inaina a me ka huhu piha i na pake no ka nui loa o lakou ma ia aina. Ua hoopakuikui mau na poe hooponopono pili aupuni e hapai keia kumu hana no ka wa loihi i hala, aole lohe ia, aka ano ua kokuaia lakou e kekahi ulia hope mai nei. O na kanaka keia i loaa na talena, a e paa ana i na kulana kiekie, ua komo pu iloko o keia au miki, e hooikaika i ka mea nana e hoohaahaa i ko lakou " aina kuokoa a me ka home o ka wiwo ole." ka mea hoi a ko lakou lunaikehala e hoahewa mai ai, ke pau ae ka wa o ka ulupuni huhu a me ka ulu ao palapala. Ua komo loa aku keia huakai uluaoa a i na hooponopono nupepa ; a o kekahi poe nupepa aole i pupuahulu i na hoopii ano ole. Kukuluia na halawai lehulehu ma Kapalakiko a ma na kulanakauhale kuaaina, a ua kukuluia he mau ahahui kue pake. E like auanei me ko na Amerika ake ana e ae laelaeia oia e hele i ka loa a me ka laula o na aina e ae ma ke alo o ka honua, pela no e hiki ai i na lahui e ae e pahola pu ia ai na mana o ia ano.
               [Malalo iho o keia manao, e loaa ia oukou ke pale a na Poe Hui Pake eono. E heluhelu me ka hoapono iho. L. H]

Palapala Pane a na Pake o Kapalakiko

                    Ua weheia o Amerika Huipuia no ke komo ana mai o na pake no ka manawa he iwakalua makahiki a oi. He nui na pake i holo mai i Amerika, a he uuku ka poe i hoi aku. No keaha mai keia ? No ka mea, mawaena o ko makou lahui pake, he kakaikahi ka poe i loaa na pomaikai a hoi aku i ka aina me ka olioli. Ua lana ko lakou manao e holo mai ia nei e imi wahi pomaikai a hoi aku i ka aina. Owai mawaena o lakou i haupu mua i keia popilikia e hooweliweli mai nei ? Na uku hoolimalima kiekie, ke ola hoonui lilo — o ka la hana ole, he la maka poniuniu ia. No keia kumu, me ka uku haahaa, ua konoia lakou e hele i ka hana a e ola me ia wahi ilihune, me ka lawa ole e hoi ai i ka aina hanau. Ano ke hoopaapaa nei keia aina hanohano no ke kumu hana e papa aku i ka holo hou ana mai o na pake iloko o keia aina. He mea maikai loa keia. O ka mua, no ka mea, e pau auanei ka manao lili a me ke kupilikii o ka lahui Amerika. Alua, e pau ana hoi ka auwana hele ana o na pake ma ka aina malihini. E pomaikai like ana na aoao elua. Aka, he pono ke laweia keia hana ma ka noonoo maikai ana. Ua olelo ia, na eono Hui Pake i kuai a lawa mai i na pake iloko o keia aina. Pehea la e hiki ai ia mea ? Ua hoouna palapala pinepine aku ko makou poe Hui Pake eono e hoopauhala aku ana i ko makou lahui aole pono e holo mai, hele mai no. O na lilo o keia poe komo hou mai, e kau ana no ia maluna o ka poe i loaa kahi noho ana mua ; no ia mea i kue ai na pake kamaaina i ke komo hikiwawe ai a mai o ka poe hou.
               Aka, ke kahea pinepine nei ka poe waiwai o keia aina, homai ka pake uku hana haahaa oiai hoi na lima hana ili keokeo e huhu loa ana i ka lilo o na hana i na pake, ka mea a lakou e kaukolo nei no lakou ia pomaikai ; a nolaila, inaina lakou i na pake, a i kekahi manawa pehiia me ka pohaku, kui maoli ia no me ka puupuu lima i kahi manawa, oiai e hele ana ma na alanui, a hoomaewaewa mau ia lakou. Aole e hiki i na pake, ke kukai aku ia ano, o lohe auanei kekahi mau lahui e ae, hooheneheneia mai na kanawai o keia aina hanohano, a manaoia he mea ole.
               O ka papa ana aku i ke komo hou ana mai o na pake iloko o keia aina, aole ia he hana paakiki. Mamua ua hana ko makou makua Emepera i kuikahi no ka maluhia a me ka launa makamaka ana me Amerika Huipuia, e wehe ana i na launa kalepa ana me ka noa o na launa ana mawaena o na aina elua. O keia kuikahi, ua hanaia e like me ke kanawai o na lahui naauao a pau. Ano, ina aole e makemake ka lahui Amerika i ke komo hou ana mai o na pake maanei, no keaha ka mea hele ole imua o ka Emepera a e noi aku e hoopauia ke kuikahi ? A i ole ia, no keaha i kau palena ole ia ai ka nui o na pake e holo mai ana maluna o na mokuahi pakahi a i ka heluna uuku ? Alaila, nui ka poe hoi aku, a uuku ka poe holo mai ; alaila aole e hala na makahiki he umi, aole he wahi pake e koe ana ma keia aina. Aole anei keia o ka hana maikai ?
               Aka e kuka kakou a e noonoo me ke akahele. Aole loa e hiki ke oleloia, na na lima hana pake e hoilihune nei i keia aina ; aole anei o na dute a na pake e uku nei, he pomaikai ia no keia aina ? Aka, he pono i ka lahui o Amerika Huipuia ke noi aku i ke aupuni o Kina e hoopau loa a e hoololi paha i ke kuikahi, i papa loa ia ai na lahui o na aina a elua mai ka holo ana aku maluna o ke kai. Alaila aole e poino na pomaikai hana mikiala o ka aina a me na lima hana keokeo mamuli o ke aumeume ana me na lima hana pake. Alaila, aole e hooloihiia ka hoomaewaewa ana ia mai o na pake e halukuia nei me ka ahua lepo nui maluna o ko lakou mau kino ma na alanui akea o keia aina i kapaia he aina keristiano. Ina e holo pono keia, alaila, e haawi aku no makou na pake i na hoomaikai kuhohonu a me na aloha kulipolipo i keia aina hanohano.

Nu Hou Kuloko.

                    O ke dute o ka paona hookahi o ka hulu hipa ma Amerika Huipuia, he 11 keneta.
               O kahi mea hou no ke ko paa Hawaii helu 1 ma ka makeke a Kapalakiko, ua make ka paona no ka 10 1/2 keneta.
               He iwakalua kumamahiku tausani dala i laweia mai iloko nei o ka aina maluna mai o ka mokuahi " Kulanakauhale o Kapalakiko."
               Aia ma Hana kekahi mai wela e luku nei i ka'u mau wahi pulapula Hawaii hooulu lahui. He ewalu ka nui o na kamalii i make i keia mai.
               I ka hora 4 o ke ahiahi Poakolu iho nei, ua au aku ke Kilauea i ke kai loa o Kaieiewaho me ka manao e kaapuni ia Kauai, a ku hou mai ianei i keia kakahiaka nui.
               He elua mau moku a kakou e kaukai aku ai e lohe i na mea hou no ke kuikahi, oia ka Murray a me ke kialua J. M. Avery. E lohe ana paha kakou mamua o ka noho ana o ka ahaolelo.
               I ka la i hoomaemae ia iho nei ka lua wai o Maemae, aia hoi, ua loaa aku kekahi puolo hoomanamana ua ouou ia iloko o ka lua wai — na ka puuwai eleele kolohe. Heaha iho la auanei kona waiwai o ka hooia ana o ia mea lapuwale ? Pau ole no hoi ka hupo o kanaka Hawaii.
               Ua waiho loa mai nei o Prof. Halepule o ke Kulanui o Punahou i kona noho ana Peresidena no ke kula, a ua hookohu aenei na kahu waiwai ia ka mea Mahaloia A. Pratt ma ia wahi i hakahaka. Ua mahalo na kahu waiwai i ko Mr. Halepule a me kana wahine makaukau ma ko laua noho poo ana.
               Ua hooholoia iho nei ka pono o ka hihia o ka Moiwahine Emma Kaleleonalani kue ia Hoopiopio ma, ma kona aoao. Ua hooleia ka mana o ko Hikoni hoolimalima ana i ka aina o Lawai i Kauai i ka poe hui, ka ona nona ia aina. Ua lohe mai makou, e hoopiiia ana o Hikoni ka mea i lawe i ka uku hoolimalima me ka mana ole, malalo o ke kumu, " he imi loaa ma ka hoopunipuni." O ka hoopai, he ai kamano ma Kawa.

               HE MAU HAWAII ILI KEOKEO.— Ua lohe mai makou, e hoi mai ana kekahi mau Hawaii ili keokeo, oia hoi ke Kauka J. E. Emesona, keiki a Rev. J S Emesona o Waialua i make, a me Kauka Jared K Kamika, keiki a Kauka Kamika o Kauai, a muli ponoi o ka Hope Loio Kuhina o kakou. He hoi wale mai no e ike i ka home no ka loaa ana mai o kekahi mau malama hoomaha, alaila huli hoi aku no i ke ao nui.

               MAHIKO HOU.— Ua lohe mai makou, e hooulu ko ana o Kimo a me Hale o Lahaina i mahiko hou no laua ma Keanae mauka o ke alanui aupuni. Ua hoolimalima mai laua i kekahi mau kuleana o kanaka no na makahiki loihi he iwakalua, a ke manao nei makou e lilo loa no ia mau kuleana aina ia laua mamua o ka pau ana o ia mau makahiki, He aina momona kela, a he nui hoi ka wai, nolaila, aole paha e nele i ka holomua ma ia hapai hou ana i mahiko hou.

               PAU OLE KA NAAUPO.— Ma ke ahiahi poeleele la 17 o keia malama, ua uwe ku o ae la ke kane a me ka wahine no ka laua hanai ilio no ka nalowale ana, me ka uwe holu ana Auwe kuu luhi e ! Kuu keiki hoi ! Ke kuhi nei makou he malihini puka mai la, eia ka he ilio. Ua hapa ke aloha o keia mau mea i ke kanaka, ua oi ke aloha i ka holoholona ka mea uhane ole a ke Akua i hana ai. Pau ole ka naaupo o Hawaii nei. Owau no o KALANI KAPIIAHO.
Puumanienie, Maemae, Apr 18, 1876.

               HO HO ! HA ! HA !— No ka maa iki o'u i ko L. H. o keia pule ao ana mai i ka hula pele ; ua puana aku au i kela mau hua i nani no ka la hololio o ka Hope Lunahooponopono o ka L. H., no ka mea, i kekahi la o keia pule, ua ike aku au iaia e holo ana me ke kahiko maikai maluna o kekahi lio nani olala, nona ka puana :
" O ka lio wiwi kou, ha !
Hoopau ai o ke kula ho !"
                    He mea hilahila no hoi no ka naau ka ike ana i ke keonimana maluna o ka lio wiwi, noho mekiko a kahiko nani ; a noonoo ae la au, ua pau no ka na wahi o keni i ka puni a maua, i ka wai ale o ke kiaha.
WAI o ke kiaha NEE-AKU-MAO.
               Ua ike iho makou i ka inoa o ke keiki o ka hale pai i hele ai ma ka hale kuai helu 10 alanui Papu a makou i hoolaha aku ai, a ano ua hai ae nei ma Lahui o ka Poaha nei, oia hoi SAM'L K. ( Kaaikaawe) paha ? Ua manao makou e kamailio hou, aka, ua ike makou ua pau kona noonoo kanaka, a o ke ano pupule wale no koe, no ka mea, ua kapa mai i kona hoa kanaka he " MAKIKA." Ke kala aku nei makou ia lawehala ona ia makou ; a ke ao aku nei, mai mahaoi hou, o laweia i Kalaepohaku.
               Ua hana hou ia iho nei kekahi mau hemahema o ke kuna Ka Moi a i ka paa ana iho nei, ua holo aku oia no kona awa imi ukana mau.
               E kaapuni ana ko kakou mokumahu ahonui ia Hawaii i keia Poakahi iho, a e ku hou mai ana i Honolulu nei i ke kakahiaka nui Poaono, me na alii ahaolelo o luna aku nei a me na lunamakaainana pu i kohuia.
               Ua hoonaueue na olai elua ia Kau ma ka la 30 o Maraki a ma ka la l o Aperila. Ke hoomanao mau mai nei no ka o Pele i ka puni ana o kona makahiki i uhi ai ia Kapaliuka i ka lepo, a make he mau kino ola.
               He leta mai ka peni a J M Kualii o Waihee, kai loaa mai ia e i ana, " Ua hemahema ka aoao o ke aupuni. Eia ke kumu, aia ma keia wahi he elima mai pake, a ua noho lakou maanei no ka elima a me ke eono makahiki." Hemahema io no.

               MAI PIVA MA PUNA — Ua loaa kekahi mau kamalii o ke au hooulu lahui o Kalakaua ma Puna i ka mai piva, ua make kekahi a ua ola mai ka hapa nui. Eia ke kumu o kekahi pilikia, o ke Kauka ole, aia no i Hilo loa ke Kauka. I ka hele no a hiki i Hilo, hoi mai, ua make kahi, a e mauliawa ana kahi. O ka poe i loaa aku i ka wa kupono, pakele. Mahalo ko Puna poe ia Mr. Edarts no ke ahonui i ka haawi wale mai i ka laau lapaau, ka berena a me ke ti. He pono i ke aupuni e nana i keia.

               MAKE I ALOHA IA.— MA ka hora 9 1/2 o ka po Poaha ae nei, ua apu mai na lima o ka make maluna o Mrs. M Kanealii Kua a hala aku la oia ma kela aoao, a koe iho la ma keia kapa, he kane a me na wahine eha e paiauma ana me ke aloha nui a me na luuluu o ka naau, i kona nalo ana. O ka nui o kona mau makahiki o he ola ana he 33 me eono malama. Ma Puueo, Hilo, kona wahi i hanau ai, a eia no malaila, he elua mau kaikunane.
               Ua ike iho makou ia " Makamaka" o ka ilio i ka huelo ka ike, ma ka Lahui o keia pule, e oni mai ana e ake e puka maloko o kana kalai olelo loihi, no ka makou wahi " iki hao io" i waiho aku ai imua o ke akea, nona ke poo : " Nana Kee — hoopololei." No kona kamailio nui a loihi i halahu aku i ka nui o ka makou itamu, ke kala aku nei makou i kona aie ia makou ma ko makou ano makua. A aole makou e ekemu hou nona ma na mea e pili ana i keia mea. Aloha oe e ka makapo.
               Ke hoiliili nei ke Kanikela Farani i kekahi mau ia o ko kakou mau kuaau a me na manu o ka uka ano, a me na koae lele i ka lewa nuu, i mea hoouna loa nana i Parisa e malamaia ai ma ko lakou wahi hoahu o na mea oi pakela o kela a me keia aina. Ke minamina nei makou i ka hiki ole ia kakou ke hoahu i ahua piha pono o ko kakou mau ia, manu a pela aku, no ko kakou waihona o na mea hoikeike.

               HA ! HO ! HU !! — Hu ka aka a maloeloe i ka ike ana i ka pepa o ka Poaha nei, e noke mai ana i ka hoomaamaa i kona poe heluhelu e ike, a hoopaanaau i ka hula o kekahi akua hoomanamana o kela wa, oia hoi o " Pele," nona na puana mai ilalo o ka lua ke kanaenaeia aku " Uhi uha ! ha ! ho !" A ke mahalo aku nei makou i kona lilo ana i Kumu Hula Pele no keia mau la ; a kapae ae la i kona ano pili hoomana ha !
Lahui Hawaii ha !
Kumu ao hula pele ho !
No Hawaii nei hu !
               A ke maalo ae na Kahuna o ua kumu hula nei mawaho o makou, e kahea aku no makou Hu ! Ha !!

               " NELE KENIKENI OLE."— Oia ke poo o kekahi palapala i loaa mai ia makou mai kekahi mai o ka poe e malama nei i ka maluhia, e hai ana, ua hele aku o Keoni Sama e hoohiki imua o ka L. K. Hoomalu e hopu i kekahi o na kahu kaa-kikane no ka hooili ana he 20 eke pulu, me ka manao ina e hoopaiia, alaila nona ka hapalua o ka uku. Aka, i ka hookolokolo ana, ua hookuuia ka mea i hoopiiia no ke kanawai ole. Ua hoi aku la o Keoni Sama me ka loaa ole o kahi kenikeni i upu mua ai e loaa, a ola ka noho ana palaualelo o ke kaona. Ina makou i ike ia kanaka, alaila, e aho no e hoohulihuli ia ia e hele i ka hana, a i ole, e kepa paha i kahi e loaa ai ia ia ke ola maikai me ke kahe o ka hou.

               MOKU KAUA GEREMANIA.— I ka auina la Poaono aku nei i hala, ua ku mai ma keia awa, ka mokuahi kaua o ka Moi Imeperiala o Geremania, " Vineta," he 31 na la mai Kalio mai. E hele ana oia i Honokaona, kahi ana i kauohaia oiai nei e hoolulu malaila no ka hihia e hookokoke mai nei mawaena o Kina a me Geremania. Eia ke kumu, ua powa malu ia o na pake kekahi moku kuna Geremania o Anna ka inoa, a nolaila nonoi aku nei o Geremania ia Kina, e uku mai i na poho. Ma keia koi ana a Geremania, ua kui lima pu mai na aupuni nui o Rusia, Enelani a me Amerika. Ua ku mua no keia moku ma Honolulu nei i Okatoba o ka 1866. Eia mai ka nui o kona mau aliimoku malalo iho :
Captain — Count von Monta.
Commander — von Lindeguist.
Lieutenant Commander — Starcke.
Sub Lieutenants — Fuchs, da Fonseca,Wolihelm, Stoltz, Ascher, Bertram, Thiele, Heinrich XXVI Prince Keuse.
Staff Surgeon — Dr. Schultz.
Assistant Surgeon — Dr Krebe. Paymaster — Albrecht.
Midshipmen — Ahrenhold, Bruessow, Count von Bernstorff, von Colomb, Dirks, Erekenbrecht, Emamaun, Groese, Giessel, Gerke, Janka, Jauns, Ingenohl, Klinkslek, Mandt, von Mailer, Slahn, Ruetz, Schoenfelder, Sommerwerk, Sonntag, Weyer.

               HE WAHI KEIKI HAI POLOLEI — Ma kekahi palapala i loaa mai, ua hana mai ka moolelo o kekahi wahi keiki kanaka uuku. Ua hoolimalimaia i mea okioki nahelehele. A iwaena o ko ua wahi keiki nei wa e okioki ana, moku aku la kekahi laau minamina loa a ka luku ona. Iloko o ka wa huhu loa o ka ona, hahaki iho la oia i kekahi lala laau o ka wi me ka inaina nui loa a holo aku la me ka manao e hili. I ka hiki ana aku imua o ke keiki, ninau huhu aku la ia i ka mea nana i oki kela laau. Ku haalulu iho la ke keiki uuku, haloiloi mai la kona mau waimaka, a pane mai la me ka wiwo ole, " Na'u no i oki me ka'u koi liilii." Hoala ae la ka haku i kana laau e hili, aka, haupu koke mai la iloko ona ka hoomanao no Keoki Wasinetona, me ka olelo pu aku i ke keiki uuku me ka oluolu, ua oi ae ka pono e okiia he umi mau laau mamua o kona hoopunipuni ole ana. Ke makemake nei keia haku e ike, e lilo ana paha auanei kela wahi keiki uuku, i Makua no kona aina iho. Aole makou e hikilele ina e lilo io ana ia.

               PEPEHI KANAKA MA HANA — I ka Poakahi la 10 o Aperila, ma Waiohonu, Hana, ua kui iho la o Kawahaokaale i kona makuahine kolea, oia o Kanekoa, a make loa. Eia kahi moolelo uuku no keia pepehi kanake : Ma ke kakahiaka o keia la e olelo ia nei, ua inu uwala iho la lakou ka poe o ka hale ma ke ano paina kakahiaka. A maona lakou, alaila, hoomaka ke keiki e olelo i ka makuahine e hele e kepa ; a o ka makuakane ponoi, ua hele aku he hale okoa. Hele no ua keiki nei i kahi ana i manao ai e kepa, aole nae he makemakeia o kana koi i iwakalua dala no ka malama. Hoi mai oia a loaa kona makuahine, hoomaka laua e papa-leo, a o ka hopena, o ka owiliia ana o ka lauoho, ke kuiia ana me ka puupuu a me ka hehiia ana a make aku la me ka leo hope loa. " auwe make au !" Ua noho ke Kiure Koronero, a ua hooholo lakou, ua make o Kanekoa w., i ke kuiia e Kawahaokaale. O keia keiki, ua hopuia a ua laweia mai nei i Honolulu e kali ai no kona hookolokoloia. O kona mau makahiki, aole paha ia i mamao aku mamua aku o ka 19 a me 20 paha.

               UA PAU KE OLA — Poakahi Apr. 17 ma Manamana huina alanui Beritania me alanui Makiki ike aku la makou i kekahi wahine e uhu ia mai ana e ka lio a haule iho la mauka aku o ka huina o Beritania me Makiki ua waiho a make oia no ka wa loihi, ua lomi ia oia e kekahi kanaka i kokoke aku ia ia ua pohala ae oia me ka haikea o na papalina i ka ninau ia ana'ku ua eha paha oe, ua ae mai aole nae i hai ka iwi. I ka wahine e waiho a make ana, ike aku la makou i ka holo ana ae o ka lio me ke kaula i punuku ia ma kona nuku, aole noho ma kona kua. Maikai ke alanui mai Ululani a hiki i Manamana, ua iliwai ia ka hana ia ana o ke alanui ku ma Manamana a nana aku ia Ululani, me he kahua ulu maika la o ka wa kahiko, ka milolii o ka hana akamai ia ana o keia alanui, malalo o ka hooponopono ana'ka luna nui Kapena Luika, me na luna liilii Mr Hart me Kimokalo, i awili pu ia me ka ikaika o na keiki ai io kamano o Kawa a me na pipi kauo hoi a J. Silver ma o ke alakai maikai ana a kona mau keiki hana.

NU HOU O NA AINA E !

                    Iloko o ka makahiki 1875 i hala aku, he 34,750 ka nui o na poe i haalele ia Beritania nui, a holo aku i na Panalaau o Nu Holani a me Nu Kilani e hoolaupai ai i ko laila mau lahui emi. Mai loko mai o keia huina, he 20,649 he poe Enelani, 5,750 he Secotia a he 8,251 he Irelani.
               Ma ka la 18 o Feberuari i hala iho nei, ua kukai ae na olelo hoomaikai a na Meia (Mayors) o Ladana, Wellington a me Dunedin o Nu Kilani, no ka paa ana a holopono o ka homoeia ana o ka waea olelo ma waena o Enelani a me na Panalaau.
               E kukuluia ana ona Kia Hoomano no Kapena Kuke (Lono) maloko o ka Paka o Hyde ma Kikane, no ka mea, ua hooholo ka Ahaolelo o Wale Hema, i $25,000 no na lilo o ke kukulu ana ia kia hoomanao.
               Ua hooholoia e ka Ahaolelo o Auseturia ma ka heluhelu alua i ka la 29 o Feberuari i hala, he bila e hooholo ana i kuikahi kalepa mawaena o Auseturia a me ke aupuni o Hawaii nei. Ua hoolalaia keia kuikahi i ka la 18 o Iune, 1875.
               Ua hoonohoia aenei ke Duke o Edineboro i Kapena no ka moku kaua hao Beritania Salatana, a e hoounaia ana i ekolu makahiki e holoholo ai ma ke Kekaiwaenahonua i piha ai ka manawa a lilo oia i Adimarala.
               Ua kukulu paaia ke aupuni Repubalika ma Farani mamuli o ke kohoia ana o ka hapa nui o ka Hale Ahaolelo, he poe luna makaainana Ripubalika. Ua haalele mai ka Aha Kuhina mua, a ua koho hou ia he aha kuhina hou. O Gamabetta keia, ka Ripubalika i piha mai ka piko poo a ka mane o na wawae, ua kukulu ae oia he aoao hou malalo o ka ino " Ripubalika Hui," a ua komo mai kekahi mau lala e ae o ka Ahaolelo malalo o ia hae.
               Ua mahuka aku o Don Carlos i Enelani me ka haalele pau ole i kona manaolana no i ka noho alii o Sepania. Ina paha he alii ilihune ia ina la ua hele wale, aka oiai, he ona oia no $8,000,000, nolaila, aole oia i nele i na waiwai ole, o keia honua.
               Eia iloko o ka Hale Ahaolelo nui olalo o Amerika Huipuia, He ekolu mau kuikahi, oia ke kuikahi Panailike me Hawaii, Cana-