Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 17, 22 April 1876 — HE IWAKALUA TAUSANI LEGUE MALALO O KE KAI! NA MEA KUPANAHA O KA MOANA! KE ALA O KA MEA HUNA, A O KA MEA Pohihihi o ka 1866! [ARTICLE]

HE IWAKALUA TAUSANI LEGUE MALALO O KE KAI! NA MEA KUPANAHA O KA MOANA! KE ALA O KA MEA HUNA, A O KA MEA Pohihihi o ka 1866!

| MAHELE 1. i I | i "He kakaikalii walo no ka Bnnese-' i na mau 'mea paahana, aku, he ikaika j j nao a mo ka nui, pela i mauao ai au, oia | j ka oi aku o ka maikai. j j "I ka hoopuka āna mai i ka uwila mai ; | loko mai o keia koena, ua holo aku no j ia i kela keena, kahi nana ka hana mo ! ; na hao maganeta nunui, na une a me ' | ua hnila uihoniho, unna o hookaa i ka | | iho o ka huila nao. 0 keia liuila nui, i j he umikumamaiwa kon i an i waeun, a ; j he iwakalua kumamakohi kapuai ka loa • | o ka lopi nana e hookaa i hookahi ha* j neri mo ka iwakalua manawa iloko o ke sekona hookahi." {, A pehea ka holo o ka moku, iua pe- ; la ko pouiniu o ka huila ?" j "ilo kanaliuia uiilo iloko o ka hora j liookahi." | ''A ! ua ike io au i ka holo ana o ka | Naulilo mo ka hikiwawo loa, imua o ka Aberahama Linekona ; ua koho wale au, ho kanakolu mile kona holo i ka hora hookahi, eia ka aole ia o ka palena o kona hoio. Aka, aolo i pau ko'u pohihihi. Aolie maopopo ia'u, pehea la i iko ia ni kona wahi o holo ana ? Pehea la hoi i hiki ai iaia ko holo i ka Akau a i ka Iloma. i ka Hikiua a i ke Komohana ? Pohea la hoi i hiki ai ia oo ko iuu iloko o ka hohonu lipolipo loa o ka moana, kahi o hoomahuahua loa ia ai ke kaumaha o ko kaomi ana o ko ea a hiki i ka pahanen aua o na ea ? Pehea hoi o hiki ai ia oe ke pii hou ae i ka ili o | ka moaua, maiioko mai o ka hohonu ? ! A pehea hoi e hiki ai ia oe ke holo po- j lolei mawaena konu o ka pnpaku a me \ ka wai liko o luna mo ka mau ? Ua nui; loa anoi ka'u mau mea o nirtau nei ?' ; j Pano mai la o Kapena Nimo, me ke j ano kuihe, "E ke Kumu,aohoi nui, oiai j aole oe e haalelo mai nna i ka moku ho- j 10-kai. E helo kaua iloko o ke keena nui. o ko makou wahi mau ia e imi ai, a o kuka ai ; malaila e ike ai oe i na mea a pau au i makemako ai e ike uo ka Nautilo." MOKUNA XII. No KEKAHI MAU HUAHELU. AJO KEKAHI man&wa' mahopa iho | o ko maua uoho ana malnna o ke- j I kahi noho pul'u akea, iloko o ke keena huli palapala ; a oiai maua e puhi kika aua, hoike mai la ko Kapena i ke kii i hoolalaia ai ka Nauiilo, koua mau keeim a mo ka hookuma ana iaia. Ahiila, hoakaka mai la mo keia mau huaoleio : "Eia ua mahelo nui i hoolaiaia ai ka moku au o holo nei : Ho ano poopoe loihi oia,*a puoa ua welau. Ua ane like iue ke kika ; he ano i hoao ruua ia ma Ladana iloko o ke kapili ana i kekahi mau moku no keia ano. O ka loa o keia poepoe loihi oiowi o na poo t mai hope a hiki imua, he 232 kapuai maopopo, a o kona akea ma kahi laula loa, he 26 kapuai. Aoie oia i kuknluia e like me ke ano o ko oukou mau mokumahu holo loihi ma ka moaua, aka, ua hooloihi | kupono ia kona mau laiua wai e like rae | ka hiki pono no ka moku o keia ano, a ua hooloihiia hoi ka laina hoopio, i mea e pakika koke ai iloko o ka wai, me ka hookuemi hope ole ia e na inea keakea e ae ma koua aiauui hele. Ma o kona ioa a ine ka lauia, e hiki no ia oe ke uoonoo iho i ka uui o kona mau kapuai kuea ma ka ili o waho, a pela hoi i ko> na mau kapuai paailiouo ma ka paa o loko. O kona \l\ ma ke ana ana, 6,032 kapuai kuea, a o kona paa o loko, he 1,500 iwilei paailiouo ; oia hoi, i kona

wa e komo ai iioko o ka wai a pin loa kona kif:o hoiookoa, he 50.0»»0 kapu.ii paailiono o ka wai i hookaawaleia e ia, ua like me ke kauamha o ua tona he 1,500.

4i l ko'n wa i hoolala ai no keia jnoku liolo moana, ua aianao uu i eiwa hapāumi o kona uui e koino ai iloko o ka wai; ao ke kumu oia manao aua o'ti pela, i inea e nui ole ai ka hana ma ka luu nna iloko o oiai o ni eiwa hapaumi o ka moku, ua like pu me ia ka nui ona wai i hookaawale e ia, nona ke kaumaha, he 1,500 toua, nolaila, aole pono ia'u ke hoomahuahua hou aku mamua o ia kaumua, a ot aku mamua o ka mea kupono i ka loa a me ka laula i hoike mua ia aku nei ia oe. i( 0 ka Nautiio nei, ua kapili papalua ia oia ma kona mau aoao a pau, he pale maloko iho o ka pale o waho, a ua hoohuipuia keia mau pale e na kua hao i like me ke T ke ano, a oia kona koo i paa ai. He oiaio, mamuli o keia hoohui ia ana o na pale o waho me na kua hao o loko. ua like oia me he pauku hao hookahi la, a ua like hoi kona ikaikua iue ka paa mo he pauku paaihono la, noua ka nui i like me ka Nautiio nei, a me he la aole he olohaka o loko. Aolo o h\k\ ko ma'\h\\a kona inau pale o waho a me na aoao, ua pili pono loa kela a rae keia poo i na p.\le hao, a me kona mau lio-ai, kekahi i kekahi ; a no keia pilipono ana a me ka like loa o ka hoohuiia ana o kekahi i kekahi, he hiki no iaia ke a-a me ka hopo ole iloko o ua uluku ino a pau o ka moana a me na kai oolea. u O keia mau pale elua, he mau papaahao kila wale no, a na laua hoi e kiki ia aku ka wai mai ka ehiku a hiki i ka ewalu hapaumi. Oka pale hao kila mua, aole i emi iho malaio o elua ihiha a me ka hapa kona manoanoa, a wale no tona ke kaumaha. 0 ka pale elua ka mea nana i wahi ke kila o lalo, no na iniha he iwakalua ka manoanoa, a he umi ka laula, he kanaonokumamalua wale no tona ke kaumaha, Ona enegine ka mea hookaumaha, a me na mea hana e ao a pau, na pale manoanoa o kela a me keia keena o ka moku, na lako o ae a pau o na koena a me na kiwi hao ikaika, ko huiia ko hkou mau paona a pau, ua like me 961.62 tona ke kaumaha. Ke hoomanao nei anei oe i keia mau mea a pau ?" "Ke hoomanao nei au," wahi a'u. "Nolaila, i ka wa e lana ana ka Nautilo malalo o keia kaumaha, hookahi wale no oua hapaumi e koe ae maluna oka wai. Anō, ina wau e hana i mau lua wai © like ka nui ino keia hapaumi maluua o ka wai, alaila, ua like ia me 150 tona ka nui o ua wai e piha ai ua mau lua wai la ; a ina hoi wau e hoopiha i keia mau lua wai i hiki i ka 1,507 tona, e nalowale auanei ka moku holookoa a pau iloko o ka wai. Pela iho la ke ano eke Kumu. He mau lua wai o keia auo ma na wahi malalo oka Nautilo. I ko'u wehe ana iua pani i hoopaaia ai keia lua wai, e piha koke no lakou i ka wai, a e piho iho auanei ka moku, a hiki i ka iiiwai like ana ma ka laiua wai»"

14 Ae, oke Kapena, eia ka mea paakiki maoli i ko'u noonoo ana. Ua maopopo ia ? u kou hiki ana e pii ae iluna o ka wai; aka, ika luu ana iloko oka wai, aole anei e loohia kou mokn i ka poino no ke kaumaha o ke kaomi ana o ka wai a me ke ea, a heaha la ka hopena e loaa maif ana no keia mea, oiai ua maopopopo ia oe, hookahi ea no kela a me keia kanakolu kapuai malalo iho o na wai, a he 15 paona ke kaumaha o ke kaomi ana maluna oka iniha huiaahalike hookahi t" u Pela no" i pane mai ai o Kapena N- „ » * imo. "Noiaiia, inaaole e hiki ia oe ke hoopiha loa i ka Nautib me ka wai—ao!e ao i ike, pehea la i hiki ni i kou moku ke luu iklo loa o ka hohonu ? w Paue mai la o Kapena Nimo» "E ke Kumu, mai hoopilikia i kou noonoo aua uo na mana hoonee a mo ka uiue kau-

: maha, o komo oe iioko o kekahi kuhihei wa mii. II»j uiaio, uiamuli o ka huii ma- ! opopo ana i ke ano o ke kaomi ana o ke . ea, aole i piha lo i e like me na mea i | manao wale ia. ua koe ho .000430 o ke | ea no kela a me keia 30 kapuai houoim ' malaio iho oku iii ona wai. Ue uuku loa ka haua ma ka hooiho ana i ka uio- ; ku a hiki i ka hohouu lipolipo, no ka j mea, ua ike oe r o na mea kiuo a pau i ! poho iho malalo o ka ili o ua wai, he I mau nme kaumaha ko lakon no lakou iho e poho ai a hiki i ka papaku o lalo loa. I ko'u wa i makemako ai e hnli i ka nui O ke kaumaha e hoopiho ai i ka Naulilo, e nana mua no au i ka hohonu a'u i mauao ai e hoopiho i ko ? u moku, a 0 like me ka hohonu o ka v;ai a'u i m\nao ai, pela no auanei ka nui o ka mea hookaumaha naua o hoopiho i ka mo* ku ilalo.' ? i; Ua akaka ia." '•Ano, ina aole he mea kaomi kaumaha ka wai, alaiia, e liiki ia'u ke ole'o ae, aohe ikaika nui o koija kaoini nna. Ua | hoike mua aku nei au ia oe, he .000130 | ko ke ea no kela a me keia kanakulu j kapuai hohouu mahilo iho o ka ili o na wai. Ina wau e mukemake ana o hoopiho i ka moku a hiki i ka 3,000 kapuka liohonu, i\ o noonoo pu no ho\ av\ 1 ka nui kupouo o ka mea hookaumaha, me he mea la aia oia malalo o ke kaomi ana a ke kolamu wai, nona na kapuai he tausani ke kiekie. Ho mea hiki loa keia ke hoanoe ae. Ua hoolako au i leuu moku inokekahi mau lua wai kaa wale, |i hiki ko hoopihaia i 100 tonar Ma ia mea o hiki ai ia'u ke hoopiho a hiki ika hohonu lipolipo. A i ko'u wa i makemake ai e pii ae a hiki i ka ili 0 na wai, e hookuu hou aku au i ka wai 1 malamaia maloko o na luawai ; a ina , hoi e makemake e hoolana loa i ka aka- , hi hapaumi o ka Nautilo maluna o ka ili o ka wai, e hookuu pau loa aku no i au i ka wai iwaho."

Aohe a'u mea e pane nku ai no kana mau mea i hoakaka mai ai, aka, i aku la nae au, 4, E ke Kapena, ko lawe nei au i kau mau hoakaka ana, a he mea makehewa wale no ia'u ko hoopaapaa aku ia oe, oiai na kou mau hoao paka aua i kela la keia la i hooiaio mai i keia mau mea. Aka, aolo i pau ko'a kanalua no kela pilikia a'u i ike mua ai." ''Heaha ia? ?; "Eia ; i kou wa e hiki ai i ke tausaui anana ka hohonu malalo iho o ka ili o na wai, ia manawa hookahi, e auamo pu ana na paia o ka Nautilo i ke kaumaha oke kaomi ana onaea he haneri. Nolaila, iua oe e makemake ana e hookuu aku i ka wai iwaho, oiai ka moku iloko o ia hohonu, no ka pii ana ao i ka iliwai o iuna loa, a i mea hoi e lioomamaia aikamoku, he mea ano hiki ole i ka ikaika o kou mau pauma ko alo iloko o na kaomi ana a na ea he 100 a he 1,500 paona ke kaumaha maluua o kela a me keia iuiha ili huinahahke. Heaha la ka maua e hiki ai ke alo iiokooia kaumaha ?'' {Ade i pau.)