Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 20, 13 May 1876 — Page 2
KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.
laikini ole. Na Mr Birch mai Honolulu mai, e hoopauia ke laikini kipu. Na Mr. Lilikalani mai Honolulu mai, e noi ana i $300 no ke alanui o Kakaako. Na Mr. Pilipo mai Honolulu nei, e hoomahuahuaia ka uku o na makai, a e hoopaaia ma ke kanawai.
NA OLELO HOOHOLO A ME NA BILA. Heluhelu mua mai o Mr Aholo na bila e hookuu ai i na paahana ma na la kulaia. O Mr Waterhouse hoi, he bila e hoololi ai i ka pauku 215 o ke Kivila, na Mr Waterhouse hou no he bila e hoopau loa ai i ka pauku 210 o ke Kivila. Na Mr Birch he bila e hoopau ai i ka pauku l mokuna 41 o ke Karaima. Hoolaha mai o Mr. Halstead ke bila e hoololi ai ka pauku 1417 o ke Kivila. Na Mr. Pilipo e hoololi ai i ka pauku 78 o ke Kivila a e hoomahuahua ana i na lunamakaainana. Heluhelu mua mai o Mr. Mahoe he bila e hoopau loa ai i ka hapa hope o ka pauku 1 mokuna 34 o ke Karaima. Hoolaha mai o Mr. Kauai he bila e hoololi ai i ka pauku 12 o ka mokuna 86 o ke Karaima. Heluhelu mua mai o Mr. Mahoe he bila e hoopau loa ai i ka pauku 14 o ke kanawai o 1874, e pili ana i ka hoohana ana i na keiki kula.
Hoike mai ka Loio Kuhina o ke kumu i pai ole ia ai ke kanawai e hoololi ana i ka pauku 1035 o ke Kivila a aponoia i 1874, no ke Kakauolelo ka hemahema.
Waiho mai ke Kuhina Waiwai i ka palapala hoolimalima mawaena o ke aupuni a me ka ona o ka Hotele a me na loaa o ka hotele. Kauohaia e pai.
Waiho mai ke Kuhina Kalaiaina i mua o ka hale i ka hoike no na loaa a me na lilo o ka mokuahi Kilauea iloko o na makahiki eha i hala. Kauohaia e pai. HANA O KA LA.
Hapaiia ka hana o ka la, oia ka heluhelu akolu ana i ka bila e hoopau loa ai i ka aie miliona o 1874. Hoopaneeia a hala na la he 14, alaila noonoo hou.
Heluhelu alua ia ka bila e hoopau loa ai i ke kanawai i aponoia i Iulai 18, 1870 e pili ana i na koina o na waiwai o ka poe make. Waihoia a hiki mai ka hoike a ka aha kiekie.
Heluhelu alua ia ka bila e ae ai i na lawehala i hoopaiia malalo o ekolu malama e hana ma na wahi i hoopaiia ai. Waihoia i ke komite o na aha hookolokolo.
Heluhelu alua ia ka bila e hoololi ai i ka Pauku 1 mokuna 4 o ke Karaima. Waihoia i ke komite o na aha hookolokolo.
Heluhelu alua ia ka bila e hoololi ai i ka Pauku l mokuna 14 o ke kanawai o 1870, e pili ana ina laikini awa. Hooholoia no ke kakau poepoe a heluhelu akolu i ka Poalima.
Heluhelu alua ia ka bila e hoololi ai i ka mokuna 58 o ke Karaima. Waihoia i ke Komite wae no lakou na inoa, His Ex. W. R. Castle, Hons. Kaai, Gay, Birch, Kaina. Heluhelu alua ia ka bila e hoololi ai i ka Pauku l o ka mokuna 37 o ke Karaima, e pili ana i na aea haukae. Waihoia i ke komite wae na lakou na inoa, Birch, Naukana, Preston, Martin a me Moanauli. Hoopanee.
LA HANA 11.— Poaha, Mei, 11. Hoomaka na hana e like me ka mau.
HELUHELUIA NA HOOPII A WAIHOIA. Heluhelu mai o Mr Helekunihi mai ke Komite 13 o Hana, e hoemiia ka uku o na Kuhina, E hookaawaleia i elua apana hookolokolo no Hana. E hoopauia ka auhau kino. E hookuuia na makua keiki nui i oi aku mamua o ka elima keiki. E hookaawaleia ka uku o na makai o na apana a pau. E hoomahuahua ia ka uku o na makai kulanakauhale i $30.00 no ka malama, a e hoemiia ko na makai haole uku i $60 no ka malama. Na na ona mahiko e hoolako i mau hale maikai a me ona ai maikai no na paahana. E hoopauia na hana ma ka hora 12 awakea o na Poaono a pau. Na Mr Birch, mai Honolulu mai, e ae ia na kanaka e kii maluna o na aina konohiki i na lako kukulu hale. Na Mr Aholo, mai Lahaina mai, e hoololiia ka pauku 1419 o ke Kivila.
HOIKE A KE KOMITE.
Hoike mai ke Komite Waiwai, e hoihoi hou ia aku ka hoopii a ko Wailuku e noi ana e auhauia na waiwai moraki ma ko lakou mau wahi e waiho ana a me ka hoopii a ko Hilo e auhauia na pipi a pau i 50 keneta, i na mea nana i lawe nui i hana ai laua i mau bila. E waiho i ke Komite Koa i ka hoopii a ko Puna e papa ana i ka haawi hou i ona puu dala no na koa. E waihoia keia mau hoopii malalo iho ma ka papa, no ka mea, eia he mau bila ke noonooia nei : Mai Puna, Hilo, Kona Akau a me Wailuku mai, e hoopau loa i ka aie miliona ; me ka hoopii mai Wailuku mai e hoopau loa i ka auhau kino. Me na hoopii mai Puna a me Lahaina mai e hoemi i ka auhau lio i 50 keneta ; me na hoopii mai Wailuku mai, e hoopaa ana i ka uka o na lunamakaainana ; mailaila mai no, e hoolimalimaia i ona lawe leta mawaena o Waihee, Wailuku a me Kahului ; a me na hoopii mai Kohala a me Molokai mai ma na kumu lehulehu.
NA OLELO HOOHOLO A ME NA BILA.
Heluhelu mua mai o Mr Helekunihi he bila e hoomahuahua ai i ka lahui.
Ma ke kapaeia ana o na rula, ua noonoo hou ia ka olelo hooholo i hooholoia mamua e kauoha ana i na bila e pau e paiia. Hoihoi hou ka mea nana ka olelo hooholo. Hoolaha mai o Mr Helekunihi he bila e hoopaa loa ai i ka mokuna 23 o ke kanawai o
1874. Kauohaia e pai — Heluhelu mua mai o Mr Kauai he bila e hoololi ai i ka pauku 1334 o ke Kivila i aponoia i Iulai 8 1870. Nana no he bila e hoololi ai i ka pauku 12, mokuna 86 o ke Karaima i hooponopono hou ia. Aole i pau.
MAKE KAUOHA.
E ike auanei na mea a pau, i keia la, ua hoike mai o
JASON PERRY Esq., i keia Keena, i ke kope o ka pala-
pala o ka mea hanohano A. d Andrade Corro, Kuhina o
ko na aina e, no ke Alii ka Moi LOUIS, o Potugala, nolaila,
ke hoikeia aku nei ka lohe, e ikeia oia, mamuli o ke kauo-
ha o ka Moi, ma ke ano Kanikela no ke aupuni o Potugala, ma Honolulu, Oahu, a e hilinaiia kana mau hana pili Au-
puni a pau, e na mana o keia aupuni.
Haawiia malalo o ko'u lima, me ka Sila o ke Aupuni,
ma ke Keena o ko na Aina e, i keia la 9 o Mei A. D.
1876, ma Honolulu.
(L.S.) W. L. GREEN,
754 3ts 736 Kuhina o ko na Aina e.
Mai keia la aku, o ka poe a pau he mau bila ka lakou, i keia Keena, no kekahi haawina e hoolahaia aku ana lakou me ka pai hakahaka, a maluna o ia mau pepa e noiia
aku ai lakou, e hoike mai i ko lakou mau koina. E loaa no keia mau pai hakahaka ma ke Keena Kalaiaina, a ma
ka Mana paha o na Luna e haawiia ana no na mea i kauohaia W L MOEHONUA, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Mei 1, 1876 739 3ts
Hoolaha — Ke hoike aku nei ka lohe, e noho ana ka Hon. A. F. JUDD, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, no ka hoolohe ana i na hoopii mai na apana lehulehu mai o ka mokupuni Oahu, penei :
Ma ka Hale Hookolokolo ma Ewa, i ka hora 9 A. M. o ka Poalua, Mei 30.
Ma ka Hale Hookolokolo ma Waialua, i ka hora 9 A. M. o Poakolu Mei 31.
Ma ka Hale Hookolokolo ma Kahuku, i ka hora 3 P. M. o ka Poakolu, Mei 31.
Ma ka Hale Hookolokolo ma Kaneohe, i ka hora 1 P. M. o ka Poaha, Iune 1. Ma ke kauoha a ka Aha.
Jno. E. Barnard Hope Kakauolelo. 753 3ts 753
Aha Kiekie, Oahu, SS — Mamuli o ka mana i waiho ia mai ia'u e ke Kumukanawai o ko Hawaii Pae Aina, ke kauoha aku nei au o ke kau hookolokolo mau o Mei o ka Apana Hookolokolo Ekolu, e malamaia ana ma Hilo, Hawaii, i ka Poalua mua o Mei 1876, ke hoopaneeia aku nei a hiki i ka Poakolu la 14 o Iune A. D. 1876 i ka hora 10 A. M.
Kakauia e ko'u lima me ka Sila o ka Aha Kiekie, i keia
la 21 o Aperila, 1876, ma Honolulu, Oahu.
C. C. HARRIS,
Kokua Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e noho hope an no ka Lunakanawai Kiekie kona wa e kaawale ana
mai ke aupuni aku. 757 2t 754
I KULIKE ai me ka olelo hooholo a ka Ahakukamalu i hooholo ai ma ka la 23 o Aperila, o ka waiwai io o na
kala kini malalo iho i ohi mua ia ma ka waihona, e hoololi
ia a penei na waiwai io ma keia hope aku :
Hapaha kini Pelekane..................$5.00
Hapawalu kini Pelekane.................2.00
J. E. WALKER,
Kuhina Waiwai
Keena Waiwai, Apr. 24, 1876. 732 3t 734 I KO'U wa i kakwale aku ai mai Maui, e lawelawe no
ka Mea Hanohano ABERAHAMA FORNANDER ma ke
ano Kiaaina no Maui a me kona mau Apana.
JNO. M. KAPENA, Kiaaina o Maui,
Aperila 14, 1876. 751 3ts 743
I KULIKE ai me ka Pauku 231 o ke Kanawai Kivila, e
kukulu a e hookaawaleia ana kekahi pa no na holoholona
aea wale no ka Apana o Hilo Akau, mokupuni o Hawaii,
ma kahi i kapaia o Kihalani, makai o ke Alanui Aupuni.
W. L. MOEHONUA, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Aper. 17, 1876. 751
I KULIKE ai me ka Pauku 231 o ke Kanawai Kivila, ke
hoonoho a ke hookohu aku nei au ia D. Koloa, i Luna Pa
no na holoholona aea wale ma ka Apana o Hilo Akau, mo-
kupuni o Hawaii.
S. KIPI, Kiaaina o Hawaii
Hawaii, Aper. 17, 1876. 751
Keena Ola —Ma Alanui Puuowaina, kokoke i ka Ha-
lemai Moiwahine. JOHN H. BROWN,
Hope o ka Papa Ola.
Aperila 15, 1876. 750 2ts 731 I KULIKE ai me ka Pauku 231 o ke Kanawai Kivila, e kukulu a e hookaawaleia ana kekahi Pa no na holoholona
aea wale no ka Apana o Puna, mokupuni o Hawaii, ma kahi i kapaia o Ahalanui, ma kai o ke Alanui Aupuni.
W. L. MOEHONUA, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Aper. 10, 1876. 750
I KULIKE ai me ka Pauku 231 o ke Kanawai Kivila, e
hoonoho a ke hookohu aku nei au ia A. D. Alapai i Luna Pa no na holoholona aea wale ma ke Apana o Puna, mokupuni o Hawaii S. KIPI Kiaaina o Hawaii.
Hawaii, Aperila 10, 1876. 750
Ka Nupepa Kuokoa.
— ME —
Ke Au Okoa
I HUIIA. Published every Saturday, $2 a year
HONOLULU, MEI 13, 1876.
UA OLUOLU makou i ka hoike pinepine aku i ka lahui, he oia mau no ka oluolu a me ka maikai o na ola kino o ua Moi Aimoku o kakou. A ma ke ahiahi Poakahi iho nei, ua holo aku laua i Maunawili, ka home kuaaina o ka Puuku i make, a he wahi maikai loa no ka hooluolu ana o na la kikiki o Honolulu nei. I ke kakahiaka Poaha iho nei, ua hoi mai laua.
UA HOI HOU mai nei o Mr. Kale G Hopkins i kona palapala Sila Alii Hawaii a me he mea la, ua hoi hou ae la kona koko ano mua mai na makua mai iloko o kona mau aa koko. Aia oia ke noho la i Ladana me ka nawaliwali, a me he mea la, aole ona makemake e hoi hou mai i Hawaii nei i hoihoi mai ai oia i kona hookohu alii i hookauia aku e Kamehameha III, maluna ona. O ka hanohano alii, aole ia e haalele wale ia no ka pau o ka makemake, aka no ke ola. Ua ano e ae ko kakou hoalii ana i ko na aupuni alii a Europa.
ME HE MEA la, ke leha aku nei o Farani e imi i ona kuikahi panailike me Amerika Huipuia. O kona manao, ka hoopau ae i ke dute o na pulupulu Amerika e laweia nei i Farani, a o ka Amerika hoi e ae aku ai no ko Farani aoao, e hoemi iho i ke dute maluna o na Silika a me na Waina o Farani e hookomoia nei iloko o Amerika Huipuia.
Ke Kulana o na Lunamakaainana.
He mea hiki ole ke kilokilo ana aku i ke kulana o ko kakou mau lunamakaainana iloko o keia mau la mua o ka hoomaka ana o na hana, aka ma ka ninau nui i hoopaapaa loihi ia no ekolu mau la piha, no ko na kuhina mana koho ma na hana o ka ahaolelo, ke waiho aku nei makou i na inoa o ka poe i koho ma ka aoao kue i ko na kuhina mana koho : Hons Preston, Halstead, Pilipo, Nawahi, Kauai, Waterhouse, Kanealii, Mahelona, Nakaleka, Mahoe, Kalaukoa, Aiwohi, Gay, Kahuila. O ka noi aku, " ma o ka u wahi makole koonei." Ina i manaoia o lakou wale no ka poe kuokoa no lakou ke kahua i hele mai nei e ai pakiko ke aupuni ma ka hoolilo ana, alaila, aole no e ko ana ko na makaainana mau iini.
Ua haliu iho nei na keiki Kula Sabati o ka ekalesia o Wainee, no ko lakou hoike i keia Poaono, Mei 13.
Kakauia no ku Kuokoa. O KA OLELO HOOHOLO a ka Lunamakaaina-
mai Kona Akau mai, i hoopaapaaia e ka Hale Ahaolelo, iloko o na la ekolu o ka hebedoma i hala, oia ka mea nana i hoike mai i ke kulana like ole o ko na Lunamakaainana koho ana a me ko na'Lii, a i hoike mai i na aoao a lakou i koho ai, e hoopololei ana, e like me ka lakou hoohiki ana. Ua minamina makou i ka hoike aku, o ko kakou mau Lunamakaainana Nahaku, Kamauoha, Birch, Kaina, Naukana, Barenaba, Naili, Wana, Halemanu, na koho ae la lakou, e hoapono ana i ko na Kuhina e lima ana, ma na ninau a pau o ka Hale ; a o na Lunamakaainana L Aholo, E K Lilikalani, D W Kaiue, E Helekunihi, aohe a lakou mea e kohu ai ; a o ka poe iho i koe o ko kakou mau waha olelo, o lakou wale no ka i hoole aku, aole na Kuhina e koho ma na ninau a pau. Ua loaa ka uhalu ma ka aoao o na makaainana, ma ka ae ana aku, i eha lima kue Kumukanawai, e koho pu iloko o ko kakou Hale Ahaolelo. O keia haulehia ana, ua komo pu keia me ko na Apana koho ana mai i keia poe, i hiki no ke hoike mai, he poe no lakou e kumakaia ana i ka lehulehu.
Minamina makou i ka haka hopuhopu a ko kakou aoao, i ka waiho ana aku i ka lakou mau mea kaua malalo o na kapuai o ka hoopilimeai, a o kekahi poe hoi, ua huna aku la i ka lakou muu aiea kaua, a ku homahoma wale iho la no. Ua like keia hana a lakou, me ka hoa paio i haawi aku i kana pahikaua i kona enemi, i mea na ia la e uhau mai ai.
Ua alala ae la ka Lunamakaainana o Kaanapali, imua o ka Hale Ahaolelo i ka Poalua nei, oiai oia e hooikaika ana e pale i na olelo a ke Kuhina o ko na aina e, e pili ana i ke kanawai o na kai lawaia, a puana ae la, " Eia ka he poe Kuhina pono ole oukou, e kohoia ka e a'u mahope o ka olelo hooholo, e hoole aku ia oukou, he oi loa aku ia o ka pono."
O ka lima ka O lima ka make a me ke ola o ka lahui imua o ka Hale Ahaolelo ; o ka O lima ke kaumaha a me ka mama ; a pela makou i minamina ai i ko na Lunamakaainana puni ana aku ma kela aoao i eha mau lima aole i ae ia ma ko kakou Kumukanawai. Iloko o ko kakou Hale Ahaolelo, he elua mau aoao kue ma kekahi mau mea a ka lahui i haawi mai ai e lawe a hana aku — Ua paia ae na leo o na hoa, no ka hoemi mai i na hoolilo ana ; aka, o ka poe nana i hoomakaukau i na hoolilo nunui, oia no na Kuhina, a oia no ka poe i ae ia aku la e kekahi o ko kakou mau wahaolelo.
Aole i maalo imua o na Kau Ahaolelo i hala keia hoohalahala ana i na Kuhina, oiai, o Kamehameha V., aole ia i hoomahuahua i ke koho ana i na.Lii e like me keia wa. Aole e oi mamua o ka iwakalua ko ka aoao Alii ; aka i keia wa, he 24 ke huiia me na Kuhina. Ina aole kekahi mau hoa Lunamakaainana e nana aku i na olinolino anapa mai ma kela aoao, a me na lono paha no na maliu ia mai, he mea akaka, ua hookahi no na wahaolelo a pau ma ka aoao o ka lehulehu ; a heaha no la hoi ko na Kuhina hoolilo ana ia lakou iho, i poe kuakuai mai i ko kakou mau wahaolelo ? a heaha no la hoi, ka mea o ke pikokoi ana aku o ko kakou aoao e neenee aku ai, a noinoi aku, owau ke konohiki o mea ; a i mea au no mea, a pela aku. Aole no anei hoi e hiki i ko na Kuhina hoopono e haawi i na oihana i ka poe kaawale mawaho, i kaana pu i na pomaikai i kana poe keiki ?
Na Hana a ka Ahaolelo.
Oiai, ma ko makou lilo ana i kiai no ka lahui ma na hana o ka ahaolelo, nolaila, ke noi aku nei makou i ka poe heluhelu o ke Kuokoa i helu ia ma na tausani, e malama lakou i na moolelo o keia ahaolelo i aniani nana no lakou no ka manawa e hiki mai ana, a i panana hoi no ke kau koho balota o 1873 e hiki mai ana.
Ma ka Poalima aku nei i hala, Mei 5 ua hapaiia ka noonoo hou i ka olelo hooholo a ka luna mai Kona Akau mai, e ninau ana i ko na Kuhina pono koho a koho ole ma na ninau imua o ka hale ahaolelo. Ua loihi ka hoopaapaa ana, a i ke ahiahi loa, ua koho ka hale no ka hoopau ia luna. Ua hoopanee loa ia ka olelo hooholo mamuli o ka loaa ana o ka hapa nui o na lima ma ka aoao hoapono e koho no na Kuhina. Poe kue i ke koho ana o na Kuhina : Hons. Preston, Halstead, Gay, Waterhouse, Nakaleka, Kanealii. Kahuila, Pilipo, Nawahi, Mahoe, Aiwohi, Mahelona, Kalaukoa. Kauai, 14. Poe mahope o na Kuhina, Hons Naukana, Wana, Barenaba, Nahaku, Birch, Kaina, Kamauoha, Halemanu, Naili, hui lakou nei me na alii a me na Kuhina loaa he 28. Poe kanalua aohe ike i ka mea e koho ai, Hons. Aholo, Lilikalani, Helekunihi.
Poaono ae, ua pokole na hana, no ka mea, ua hoopanee e ka hale ma ka hora 12 awakea, aia hookahi nae olelo hooholo ano nui i waiho ia mai e ka luna o Puna, oia he olelo hooholo, e hoole ana i ko na Kuhina mana koho ma na ninau a pau imua o ka hale. Ua make keia olelo hooholo me ka hoopaapaa ole ia.
Poakahi, Mei 8, ua heluhelu ia he — mau hoopii ; a hookahi o lakou e noi mai ana e kipaku i ke Kahukula nui. Ua hoopaa ia hoi i mau hoa no ka ahaolelo na luna D.
W. Kaina, S. W. Mahelona a me L W. Kanealii mamuli o ka hoike a ke komite o na aka hookolokolo a apono ia e ka hale. Eia na bila i hooholo ia ma ia la ma na heluhelu 2 ia ka bila a Mr. Preston, e hoopau loa ana i ka Aie Miliona. Ua pau loa ke kanawai aie miliona, koe ka heluhelu akolu.
Poalua, Mei 9, ua heluhelu ia mai 4 he aha mau hoopii. 1, e noi ana e hoopau loa i ka auhau waiwai o na waiwai o na mai lepera ; 1, e uku laikini na Hui Panihakahaka ; 1, e hoopau i ka medala ilio ; a na J Haalou no hoi, no kahi aumakua kahiko no ana e noi nei i na kau a pau.
Mawaena o na palapala hoopii i puka ae mai Honolulu, a heluheluia i kekahi la o ka pule i hala, hookahi mai na Makai kulanakauhale ae, e noi ana e hoopiiia ko lakou uku malama, i kanakolu poohina ! Ho iho no i kanono.
Ma ka Poalua iho nei, he 4 mau hoopii i heluheluia, he 4 mau bila i hoolahaia mai, e laweia mai ana, he 4 mau bila i pau ma ka heluhelu mua a me 4 mau olelo hooholo ano nui. Oia hoi, hookahi e koi ana i ka Lunapaahao, e hoike mai i na loaa a ua paahao i hoolimalimaia ma na hana owaho nei, iloko o na makahiki elua i hala ; hookahi e koi ana i ke Kuhina Kalaiaina, e hoike mai i na loaa a me na lilo o ka mokuahi Kilauea, no na makahiki eha i hala ; hookahi e koi ana i ke Kuhina o ko na Aina e, e haawiia ona kope o ke Kuikahi Panailike i ke Komite Pai, a e paiia a hoolako mai i na hoa pakahi me elima kope ; a hookahi hoi e hoopaa ana i ka manawa halawai o ka Ahaolelo, i ka hora 1 auina la o kela a me keia la hana.
Hookahi wale no wahi bila i loaa ka hooiaioia e ka Moi a keia kau Ahaolelo i noke iho nei mai ka la 1 mai o Mei a hiki i ka la 13, oia ka bila ano olelo hooholo no na lilo o ka ahaolelo o keia kau i hoomahuahua aenei i $16,000.
Ua waihoia mai i keia la kekahi olelo hooholo ano nui e ka luna o Kona Akau, e hoopaa ana i na lilo o keia aupuni no na makahiki elua e hiki mai ana, aole e oi aku maluna o $800.000. Aka, no ke ku hookahi o ka luna nana ia olelo hooholo, nolaila ua waihoia aku la ka noonoo a waihoia mai ka hoike a ke Kuhina Waiwai.
HE KANAKA NAAUAO.— Eia mawaena o keia anaina he kanaka naauao, o Prof N. F Zeba kona inoa, he kanaka nona ka hanau ana ma na kaiaulu o Italia. O kona pakela akamai, o ka paa moolelo a mookuauhau a me ka huli ana i na manawa o ka wa i hala a e hiki mai ana. Ua hiki iaia ke hookomo i ke papa helu iloko o ka manawa pokole. He kumuao oia na ka Emepera o Berazila a me ka Moi o Potugala. E haawi ana oia i haiolelo noa i na mea a pau maloko o ka halepule ma Peleula i ka hora 7 1/2 o ke ahiahi Poakahi e hiki mai ana. Nolaila, e hele nui mai na kumukula a pau.
Ko kakou Mokuahi hou.
I KA POE HOA HANOHANO O KA AHAOLELO ;— Na keonimana.
Oiai e lawe ia mai ana imua o oukou he bila haawina no ka hana ana i mokumahu hou, he mea pono ke noonoo akahele oukou i na mea kupono no ka aina a no ko kakou poe hana-lima, hana-moku, a me na kalepa, mamua o ko oukou ae ana i keia haawina ; a ua lehulehu ka poe manao e pono ia oukou e aua i keia puu dala, ke olo e hana ia ka mokumahu ma Honolulu nei. A eia na kumu i waiho ia imua o oukou.
Ua uku aku kakou i ka poe hana o na aina e, no na mea a pau o kela ano keia ano i lawe ia mai ma keia aina, oiai e auwana wale ana ko kakou poe hana-lima, a me ka poe hana-moku, ma na alanui kulanakauhale.
Ua lawa pono ko kakou laau hanamoku ma keia Paeaina, aole i haule ka maikai malalo a na laau o na aina e. O ko kakou poe hana-lima, ua akamai a makaukau, a ua maikai ko kakou poe kalepa. O ko kakou poe hana-moku, hanamekini, hana-holowaa mahu, amara, kamana, pena, humuhumu-pea. a pela aku, he hiki ia lakou ke hana i mokuahi, aole haule iho ka maikai malalo o na moku mahu i hana ia ma na aina haole. E noonoo oukou, ina e hana ia keia moku mahu maanei, e loaa auanei i keia poe i hana, a me na kanaka Hawaii he mau haneri no kekahi wa, ma ke oki ana i na laau ma na kuahiwi, a me na hana e ae. Heaha ka mea e hooilihune hou ai i ko kakou aina ma ka hooili ana aku i keia puu dala nui e hoopiha ai i na pakeke, a e hoowaiwai ai i na malihini ? Aole ! e aho no e hoihoi aku keia mau dala i ka poe nana e hookupu, aole kanaka hookahi e loaa ka pomaikai, aka, e lilo ana ka hapa nui o keia mau dala no ka hana, a o ka hana i uku pono ia, oia ke koko hoola o na lahui a pau. Aole anei i ike pono ia, aole kuai o Amerika Huipuia i ka waiwai o na aina e, i na ua loaa ma ko lakou aina na lako ma ke kumukuai pii loa paha. A pela no ma na panalaau o Beritania oiai ua lawe oia mai o lakou aku, i ko lakou mau mea ulu a pau ; aka o kakou nei e kauoha aku i mokumahu mai Sekotia mai paha, a hooili aku kakou i ke kumukuai ma ke dala maoli, aole e ike hou ia no ka mea
o ko kakou dala wale no ka mea a lakou e makemake ai. Aole e loaa i ko kakou poe hana-lima a me na hana-moku ka hana mau. Ma na aina e, ua hana pinepine ia na hana hou o ke aupuni, i mea e loaa'i ka hana i ka poe nele. E hanai anei oukou i ka malihini a maona, aioi e make ana ko oukou ohana i ka pololi ?
Aole hookahi kumu kupono no ke kuai ana i mokumahu ma ka aina e, ke ole i makemake ia, i moku hao, a ua kupono anei ka moku hao ia kakou ? Ina e loaa mai ka moku hao, alaila e makemake ia auanei kahi kapili moku maloo (dry dock), no ka hoomaemae pinepine ia ana. A e noonoo oukou i ka nui o ka pilikia i na ua lilo ka moku ma kona holo ana mai ; aole paha hiki e pani hou ia mai, iloko o ka makahiki hookahi.
E na Lunamakaainana, e nana pono oukou, a noonoo ; ua kauia keia mea koikoi maluna oukou ; mai puni wale oukou e hoomanao i keia, " ka pomaikai nui o ka lehulehu." Mai ae aku oukou o hoohenehene mai ko kakou mau moopuna ia oukou no ko oukou hooholo ana ma keia mea, aka e waiho keia puu dala ma ko kakou aina, a i mea e hooko ai keia manao, mai hooholo i keia haawina, ke ole e hooholo pu e hana keia mokumahu ma Honolulu nei.
Ua olelo mai nei ka poe ike, e hiki no i ke Kilauea ke holoholo no ka makahiki hookahi, a he 18 mahina paha, ma ka uku haahaa loa no ke kapili hou ana. KAMAAINA.
Ke Kuikahi Panailike mawaena
o Hawaii a me Amerika Huipuia.
Ke hoolaha aku nei makou malalo iho i ke Kuikahi Panailike mawaena o Hawaii nei a me Amerika Huipuia, e noonooia nei no ka hooholo loa ia i mua o ka Ahaolelo o Amerika Huipuia. E heluhelu oukou me ka nana akahele.
ULYSSES S GRANT
PERESIDENA O AMERIKA HUIPUIA. I na mea a pau e loaa aku ana keia palapala,
ALOHA :
E ike auanei, no ka mea, he kuikahi mawaena o Amerika Huipuia a me ka Moi o ko Hawaii Paeaina, ma ke kumu hana Panailike, ua hooholoia a ua kakau inoa ia e na Luna Nui i hookohuia o na aoao elua, ma Wasinetona, ma ka la 30 o Ianuari, Umikumamawalu Haneri me Kanahikukumamalima, a o ke ano o ka heluhelu pakahiia ana o na huaolelo o ua kuikahi'la penei no ia : O ke Aupuni o ko Amerika Huipuia a me ke Alii ka Moi o ko Hawaii Paeaina, no ka manao like e hoomau i ka noho hoaaloha ana e like hoi me ka mea i ike ia iloko o na makahiki i hala ae nei mawaena o na aupuni a i elua, a i mea hoi e hoomahuahua ia'i ka noho kalepa ana, nolaila, ua hooholo e hana i Kuikahi Panailike. A no keia mea, ua kau ia na mana kupono e ka Peresidena o Amerika Huipuia, maluna o Hamilton Fish, Kuhina o ko na Aina e ; a o ke Alii ka Moi o ko Hawaii Paeaina, ua kau aku i na mana like maluna o ka Mea Hanohano Elisha H. Allen, Lunakanawai Nui Kiekie, Chancellor o ke Aupuni, Hoa o ka Ahakukamalu, Elele Komisina Kuikawa o ka Moi no ke Aupuni o Amerika Huipuia, a me ka Mea Hanohano Henry A. P. Carter, Hoa o ka Ahakukamalu, Elele Komisina Kuikawa o ka Moi no Amerika Huipuia.
A o ua mau Komisina'la, mahope iho o ka hoike ana i kekahi a me kekahi i ko lakou mau Palapala Hookohu, ua ike ia ua ku i ka pololei, nolaila ua aelike ia na pauku mahope iho nei.
PAUKU I.
No na pono a me na pomaikai i haawiia e ke Alii ka Moi o ko Hawaii Paeaina, i hai ia iloko o ka Pauka mahope iho nei o keia kuikahi, a i mea hoi e panailike ai, nolaila, ke ae aku nei ke Aupuni o Amerika Huipuia, e ae ia ua waiwai a pau i hai ia iloko o ka papa helu malalo iho nei, ina he mau waiwai ia i hooulu ia, i hana maoli ia, a mahi ia paha maloko o ko Hawaii Paeaina, e hookomo aku iloko o na awa ku moku a pau o Amerika Huipuia me ke dute ole.
PAPA HELU
Pia, Aila, na Huamomona, na Hua Iwi, na Hua Ai, maloo a maloo ole, kopi ia a kopi ole ia, na Ili Bipi, a me na Ili e ae i hooluu ole ia ; Laiki Pulu, Iliahi, Koa, a me na Laau Hoonani e ae ; ua Hua Kanu, na Laau Ulu ; Ko, hauliuli, a me na ano e a pau i hoaiai ole ia ; oia i na ano Ko a pau i hooilii ia aku mai na Paeaina Hawaii, a i ike ia hoi ma na Makeke o Kapalakiko a me Potulana me ke ano he Ko Hawaii ; kela ano keia ano malakeke i hanaia no loko mai o ka wai o ke ko ; aila Bipi. PAUKU II
A no ke kumu o na pono a me na pomaikai i haawiia e ke Aupuni o Amerika Huipuia ma ka Pauku mamua'e o keia Kuikahi, a i mea hoi e panailike ai, ke ae nei ke Alii ka Moi o ko Hawaii Paeaina, i na waiwai a pau i hai ia maloko o ka papa helu mahope iho nei, ina he mau waiwai ia i hooulu ia, i hana maoli ia, a mahi ia paha malako o ke Aupuni o Amerika Huipuia, e hookomo ae iloko o na awa kumoku
a pau o ko Hawaii Paeaina me ke dute
ole. PAPA HELU.
Na Lako Mahiai ; Holoholona ; Bipi me ka Puaa miko, na io o kela a me keia ano i kopi ia a kopi ole ia ; Kamaa Buti a Kamaa maoli ; Huita, Bale, Ota, Kulina, Palaoa Huita, Palaoa kulina, Barena, a me na Hua ai o kela ano a me keia ano ; Puna ; Waiubata, Waiubata paa, Aila Bipi, Dala i hoohee ole ia ; Lanahu ; Kaula, na Lako Moku Manuwa me ke Ka, Kepau, Pitch me Resin, Wai Hoomaloo o na ano elua ; Keleawe a me na Keleawe no ke Kapilimoku, Kui, a me na Hao-poko ; na Lole i ulana ia no loko mai o ka Pulupulu o na ano waihooluu a pau, a i hooluu ole ia paha ; Hua ; I-a, Io Leho, a me na mea ola e ae e noho ana maloko o ke kai, a me na mea i hooulu ia mai ke kai mai ; ua Hua Momona, Hua Iwi, a me Hua ai make, maloo a maloo ole, kopi ia a kopi ole ia paha ; ua Lako Hao, na Ili Bipi. na lli Hulu, a me na Ili Holoholona e ae, hooluuia a hooluu ole ia ; Hao Hapa, Kui hoopaa Hupa, na Kui maoli o na ano a pau mai ka nui a ka liilii ; na Hao Umii ; Hau ; Hao me ke kila i hana ia ma ia mea ; lli i Hooluu ia ; Papa e me na Laau hale o na ano a pau ; Puka Hale, Puka Aniani, Puka Olepelepe : na Lako Enegini o na ano a pau ; na Enegini a me na apana Enegini ; Ota me ka maloo ; Pepa, na Lako Palapala, a me na Buke, a me na mea a pau i hana ia me ka Pepa a Laau paha ; Aila Honua a me na Aila Hamo a hoomalamalama a pau ; na mea Kanu, na Laau ulu a me na Hua Kanu ; Raiki ; Ko i hoomaemae ia a hoomaemae ole ia paha ; Paakai, Kope, na apana a me na Poo Barela ; Huluhipa, mawaho ae o na lole i humuhumu ia ; na Kaa Mahiai a me na Kaa lawe ukana ; Laau a me na mea i hana ia me ka laau, a i ia paha me ka laau me ka metala, koe no lako hale i koli ia a i kahiko ia, a me na Kaa Hoolealea ; na mea i ulanaia a me na lako e ae oia ano i ulana puia me na huluhipa, pulupulu, silika, lilina, a oia mau mea elua paha a oi aku, aole nae he lole i humuhumu paa a. PAUKU III.
I mea e hoomaopopo ia ai na mea i manao ia e hookomo aku ma na awa o Amerika Huipuia, a ma na awa paha o ka Pae aina Hawaii, me ke dute ole, malalo o na Pauku Akahi me Alua o keia Kuikahi ; he mau mea ia i ulu, i hana maoli ia, a i mahi ia pahu maloko o Amerika Huipuia a o ko Hawaii Paeaina paha, e hooiaio ia malalo o na rula i kau ia i kela manawa keia manawa e na Aupuni elua.
PAUKU IV.
Aole no e kau ia kekahi dute no ka hooili ana aku mai ka Paeaina Hawaii, a mai Amerika Huipuia paha, maluna o kekahi o na waiwai i manao ia e komo ana iloko o na awa o Amerika Huipuia a o ka Paeaina Hawaii paha, me ke dute ole, malalo o na Pauku Akahi a me Elua o keia Kuikahi. PAUKU V
E lilo keia Kuikahi i kanawai mai ka wa e aponoia'i a hoolahaia e ke Alii ka Moi o ko Hawaii Paeaina, a i aponoia a hoolaha ia hoi e ke Aupuni o Amerika Huipuia, a i hooholoia hoi na kanawai e hooko ia'i e ka Ahaolelo o Amerika Huipuia. A ina i aponoia pela, a ua haawi like ia hoi ka hooholo ana e na aoao elua, e like me ka Pauku VI, e hoomauia ka paa ana o keia Kuikahi no na makahiki ehiku, mai ka la aku i hooholo mua ia'i ka hoopaa ana ; a pela no ma ia hope aku a hala na mahina he umikumamalua mahope iho o ka hai ana mai o kekahi o na aoao elua i kona makemake e hoopaa ; a ua hiki no hoi i kekahi o na aoao elua ke hai aku pela i ka pau ana o na makahiki ehiku i oleloia, a i kela me keia manawa paha ma ia hope aku. PAUKU VI.
E hooholo loa ia keia Kuikahi, a e haawi like ia ka hooholo ana, ma ke Kulanakauhale o Wasinetona, iloko o na mahina he umikumamawalu, mai keia la aku, a mamua ae ina he mea hiki.
A no ka oiaio, ua kau na Komisina o na aoao a i elua i ko lakou mau inoa ma keia Kuikahi, a ua hoopaa i na sila o lakou pakahi.
Hana ia elua kope, ma Wasinetona, ma ka la kanakolu o Ianuari, ka makahiki o ko kakou Haku, hookahi tausani ewalu haneri me kanahikukumamalima,
[Sila] HAMILTON FISH, [Sila] ELISHA H. ALLEN, [Sila] HENRY A. P. CARTER.
A no ka mea, o ka Ahaolelo Senate o Amerika Huipuia, ma ka lakou Olelo Hooholo o ka la umikumamawalu o Maraki, 1875, (ua apono he elua hapakolu o na Senate) ua apono lakou i ke Kuikahi me keia malalo iho, he mau
HOOLOLI.
" PAUKU I. Mahope o ka huaolelo 'hooulu ia' a mamua o ka huaolelo 'i hana' e hookomo i ka huaolelo 'a' "
" PAUKU I. E kapae mai ka papa helu ka huaolelo 'hua momona,' a e hookomo malaila ka huaolelo 'maia,' a kapae loa i na huaolelo 'iliahi, koa a me na laau hoonani e ae' "
" E pakui hou aku ma ka papa helu ma ka Pauku 11 na huaolelo na ilikaa a me na mea a pau i hana ia me ka ili ; pia lole ; a me ka baka, ina he lau a na hana ia paha."
" Ma ka pau ana o ka Pauku IV e pakui aku keia mau huaolelo malalo iho : Ua ae ia ma ka aoao o ke Alii ka Moi o ko Ha. waii Paeaina, e like me ka loihi o ka hoopaaia ana o keia Kuikahi, aole oia e hoolimalima a hoolilo aku ma ke ano e ae paha, a moraki aku paha i kekahi awa, awa ku
moku, a wahi e ae o kona aupuni, a haawi paha i kekahi pono kuikawa a pomaikai e
ae e paha i kekahi aupuni e ae, aole hoi e
ae e loaa ai ia lakou ia mau pono, e pili ana i ka hookomo dute ole ana i kekahi o
na waiwai i ae ia ma keia Kuikahi e like
me keia e haawiia nei i ke Aupuni o Ame-
rika Huipuia." "PAUKU V. E kapae i keia mau hua-
olelo, 'a i hooholo ia hoi na kanawai,' a e
hookomo iho malaila, 'aole nae mamua o
ka hooholo ia ana o ke kanawai.' "
A nolaila, e ike ia auanei, owau o Ulys-
ses S Grant, Peresidena o Amerika Huipui-
ia, ua ike a ua noonoo i ke Kuikahi i olelo
ia, ma keia, e like me ke ao ana a me ka
apono ana mai o ka Senate, he apono a
hooholo nei e like me ka mea i hoololi ia e
ka Senate, a me kela me keia Pauku iloko
oia mea.