Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 21, 20 May 1876 — HE IWAKALUA TAUSANI LEGUE MALALO O KE KAI! NA MEA KUPANAHA O KA MOANA! KE ALA O KA MEA HUNA, A O KA MEA Pohihihi o ka 1866! [ARTICLE]

HE IWAKALUA TAUSANI LEGUE MALALO O KE KAI! NA MEA KUPANAHA O KA MOANA! KE ALA O KA MEA HUNA, A O KA MEA Pohihihi o ka 1866!

MAHKLE i. MOKUNA XIII Ka Mi'Uwai Eleele. Noho mumulei iho la niakou no kekalii manawa ; rao ka iko 010 i ka moa hou e liana ia mai ana no makou, he maikai, a ho ino paha. Ho nnkeke ka i lohe ia ma na aono o ka moku, me ho la e huki ia ana kekahi mau paoi. Aka manao iho la au o hoomaka ana na pale papa oohu o na aoao e kokope. ''0 ka hopena keia o ua inea a pan 1" i pano mai ai o Nede. Aka, poha koko m;»i la ka malamalama ma na aoao o ka moku ine he wailinla la ka alohi anapanapa, mailoko mai o na aniani poonoo loihi ma kela a me keia aoao. 110 moa hou keia ia'u, nolo au i iko mua. Hnlo aku la an, lie mea pahaohao ke iko aku i na wai o hoanapaia ana; a he man pale aniani wale no ka mea nana o paku nei mawaena o mukou a mo ka moaiia nui ma kela a me keia aoao. I kinohi ua haalulu au i ka makau,o poha auanei na papaa aniani no ke kaomiia o ke kaumaha o ka ea, a me ka wai; uka, o na apo keleawe manoanoa o hoopuni ana ia laua, oia ka mea nana i kokua ikaika ia lana. Ua kuhihewa wao he mau apana Uhilahi wale no,* no ka moakaka launa 010 ke nana aku, aka, ia'u i helo aku ai o hoao i kona manoauoa, ua hiki ia'u ke hoomaopopo, eha kapuai ka manoanoa. No keia mea, ua hoopau ao la au i ko\i pikoihoi makau, aie ka hilinai ana i na olelo a ke Kapeua i hai mua mai ai, uo ka paa o ke aniani iloko o na kaomi ana 0 ke ea a me ka wai. Hookahi mile maopopo a puni ka Nautilo ua hiki loa i ka maka ke ike aku i na mea a pau o ke kai, Lua ole ka nnni ke nana aku ! Owai ka mea hiki o pena i ko ano o keia malamalama nana i hoanapn pahaohao i na kolamu wai maooanoa, a me kona man hulili nopu ana mai ka welelau o laua a hiki 1 ka paa o lalo ? Heaha hoi ka peni nana e hoike ? Ke kilohi nei makou ma na aniani, ke nana nei hoi me ka hiaai pau ole i ke alohilohi o na ku* kuna, me be laua hoopuuiia makou e na weli a-a o ke da!a a me ke daimana. 0 na mea minerala a me na mea kapu ! uani o m e lapuu ana iloko o ka hoho-1 nu, ua hoopahaohao loa ia ko lakou mau ; waihooluu ko nana aku. E alohi mau 1 ana i kela a me keia manawa, e loli mau : ana hoi, mai ka ula ahiahi a i ka ula o ko koko ; a mai ka ula kai-ina a i ke omaomao a me ka uliuli; a i kekahi wa, e pualena ae ana a me he pukohukohu la ke ano. ; Ma kekahi man wahi o ka moaoa ma j na Anatile, he mea haohao loa ka ike lea ana iho i ka moakaka o ka ponaha one i ka papaku, nona na anatSa ho kanahikukamamalima malalo ihoo makoo. A he mea hiki ke hoomaopopo iho, ua hiki k% paiena o keia malamalama uila 1 na anana ho haneri a ino kauaiima,

iho o oiakou. Aka. iwaeua o ua pahoia ana akn a keia malamahima a puni ka NaUiUo, ua pii aku no ia a hiki i na ale paio o ka moana ; ua pau ko lakou ikeia aQ.4 aku m i ko lakou maa waihooiaa mau, a me he !a, he mau nalu ahi ke popoi ae ana maluua iho o maj kou, a e lelehuna ana hoi i ke pnhiia ae ' e ka makani me he mau huiu ui ia. | Iwaena o keia mau maUmnlama a pau, aohe ia i ikeia. aole hoi keknhi mea ola 0 na wai, me be la ua auhee aku lakou 1 ka ike ana mai i ka Auwaalalua haeī hae moana. | He nakeke hou ana ka i loheia, a ha- ! mama hou mai la he mau pukaauiani i lehulehu wale ma ua ao io n pau o ke I Keena ; a i keia wa, aohe m ikou e ma--1 nao ana, ua hoomalamalamaia aku na | wai e ka uila o ka Naaiiio, aka, me he | la he wai malamalama maoli ko makou | e hoio nei. He pouli maloko o ke keej na hooluolu o ka moku, aka, he mala- [ malama alohilohi mawaho a puni. [ Ua nana aku makou a pau kuhihewa, I a ua like hoi ko makou kuiana e noho | nei, me he la e nana aua i kekahi hale aniani nui i hoopihaia i ka wai. ,l E ka hoaaloha Nedt\ ua inakemake oe e ike, a eia ka wa e ike ai, a e naua Hkn." "Knpanaha! Kupanaha maoli keia mea!" i pane malie mai ai ua Kanediana nei, me ka hoopoina i kona manao inaina o ka wa mamna iho, a ua akakun mai la kona mau helehelena ke nana'ku. u Ue mea keia a kekahi kanaka o mahalo ai—a aohe paha ona lua ma ke ao holookoa." "Pela io no," wahi a'u, iloko o kun naan. w Ke hoomaopopo nei au i ke ano o ke ola ana o keia kanaka ; aolie ona lua o hke ai. Ua hookaawale oia iaia iho mai ko ke ao mai, a ua hoolilo i ka inoana i aupuni nona, kahi i ahu ai o kona waiwai a mo na mea knpanaha." Iloko o na hora elua ma ia hope mui, hiki mai la he kaao okoa o na auna ia he lehulehu wale ; o paani ana, a e lehai ana kekahi maluna o kekahi. Mai na ano puhikii liilii a hiki i na nenuo nunui, na makarela a me na ano amaa- | ma he uui; a mo na ano ia a pau i ikeia ' ma na kai o Kina a me lupana. | I keia wa, ua piha a hu makou i ka I hauoli, no ka ike ana i na mea kamahao 0 ka moana. Ke helu pakahi mai nei i o Nede i ka inoa o na ia ana i ike aku ai, a ke helu papa mai nei hoi o Kosiia, ma ke ano i hoonohonohoia ai o ka poo akeakamai, aka, ua nana wale aku la no au i ke auo o ka lakou man onina a me ka holo palamimo ana i o a ia nei. Ao le e hiki ia'u ko hoike aku i ka nui o na ano ia i maalo ao imua o ko'n mau maka i hoolinolinoia. Ua oi loa aku ko lakou lehulehu mamua o na manu o ka lewa ; a me he la e alualu ana lakou i kahi a ka malamalama e holo nei. Aole i emo, ua malamalama koko ne Ia o loko o ke Keena, a ua paa iho la hoi na pukaaniani o na aoao a pau o ke keena, Aka, he manawa loihi i hoauwana hele ia ai na noouoo o kuu poo, a hiki wale i ka wa i ieha aku ai kuu mau maka maluna o na mea paahaua e kun ana ma na paia. Ke hoiko mai la ke panana, o ikinoliki no ka ihu e holo nei, a ko kuhikuhi mai la hoi ka manometa 1 ke k«umaha o ke kaomi ana o na oa elima, oia hoi, heiwakalua kumamalima ko makou hohonu malalo iho o ka ili o ka wai. 0 ka loga uila keia, ke hoaiai mai la ia, he umi kumamalima mile ka holo o ka moku i ka honihookahi. Ua iini iho la au o ike i ke Kapena Nimo, aole naeoia i hoea hou m»i. Ko hoiko mai la ka wati, o ka hora elima ia o ka auwiua la. Hoi aku la o NedeLana a me Kosila, i ko iaua keena, a owau hoi, i ko ? u keena iho. Aia nae i ko'n hiki ana aku, e hoomakaukau mai ana ke kuene i ko'u papaaioa. 0 na mea ai e kau ana, he su* pa-honn, i hanaia mo ke akamai nui, a he uhu-ula, i hookaawaleia ka iwi, a ua wahiia owaho o ka io me kekahi mea n>okaekae palupaln a'u i ike 010 ai, a n» hana okoa ia hoi ke ake, mo kooa mau kuhinia ono momona, i hiki ole ia'u ke hoike aku i kona mea iike. He oaau io hui kekahi o ka emepera-holo kunaiio, a o kooa ea aala, ua oi ioa aku mamua o ke samano a'mo ka ia lawaiu. Mahope iho o ko } u hoohialaai aua, ua hoolilo iho la au i na manawa ma ka heiuheiu, ma ke kakau a me ka noonoo uui ana. Alaila, nil»i aihue mai la ka make hiamoe, a upoi ae la i na lihilihi, waiho aku la au maluoa o ko'u wahi moe, me ia ipo aioha a ka maku, he "kuiuna lipo i ka hoolilipua/'* oiai ka Nautiio e pakelo olali nei iwaenao na heepuewai o ka muliwai Eleele. MOKUNA XIV. Ka palapala poloai. IKEK AHI la ae, oia ka la 9 %Kovemaba, puoho ae la au me ka hooninipoia e na kuluipo a ka moe, mahope iho o ka hiolaui ana no na hora he umi ku* mamalua, aia hoi, komo mai la o Kosiia e Uwelawo i kana mau haua mau no'u, me ka niuaa mai, pehea )a ke aoo o ko'a moo ana ia po—me ka hai pu mai uo hoi, haaiele aku oia, aohe i ala ae o NV

iie. Aohe au i paue nai aku iant. no k» mea. im h u.ibao lo 1 ao nv> kn ike hou o!e ia mai o Kapen» Xiuio. mai koi)ft ba»i©* ie auA imii ia*a oin ke aw«kda o nehinei a hiki ia ka&ihiaka ; ua nian«o wale ibo ia nae ao, e ike nna au iaia i keia ia. I ko'u wa i kmno ai i ko'u uiau kapa korao r kouio ae la nu i ke keena hooki* pa, aohe oia iiaihi t "ua haia e ka punleua." xVu aku la au e ioaaoia ia'o iloko o ke keena holi paiapula a me ka museu* ma boi, aoie no. Ud uoho iho U au, ua hoiohoio, a ua noonoo me ke ano kupilikii o ka manao. Aiai ia la a po, aoie au i hoohanohano ia mai, oia ke kipa an<*. mai o Kapena Nimo t? ike ia'u. Aohe no hoi i wehe hou ia na puni o na aoao o ka moku, me he la, aoie paha o iakou makemake o hooiuhi hoo iko mak*u mau maka me ua mea nani o ke kai. 0 ikinoliki no ka ihu o ka Naulilo e holo nei, he umi kumamaiua miie kona holo i ka hora hookahi, a o kona hohonu malaio iho o ka iiikai, mai ka iwakaiua kumamaiima anana a hiki i ko kanakoiu. 1 kekahi la ae, oia ka ia 10 o Novo maba, aoUe no oia i ike liou ia mai ; ua noho hookahi iho ia au me ke ano mehameha, me ko ake nui e ike ia Kapena Nimo ; aoho no hoi he luina © ae o ka moku i ike ia mai, aka, ua hoolaukanaka ia mai ai e ko'u mau iioa aio malihini o na kai, oia no o Nede a mo Kosila. 0 laua pu no hoi kekahi i haohao no ka nalowale loihi oke Kapena. Ua mai anei ua kanaka kamahao nei ? Ua loohia anei oia i kekahi pilikia, a i oio, oka pau ae la anei ia o kona mauao ana e launa hou mai me makou ? Aka nae, ua hauoli akea makpu e iike me ko makou makemnke, ua hanai maikai ia'makou a lawa i na mea o makemake ni. Ua man no ka maiama maikaiia ma na mea e oluoln ai ko kino, Aoho a makou mea e hoohaiahala ai, koe walo no na nuno ano o i kupu ae iloko o makou, pehea la auanei ka loihi 0 keia noho paahao ana. Ma keia la, ua hoomaka iho la an o kakaū i keia moolelo o ko mnkou holo ana a me ka.nobo ana iloko o ka Nantilo, i mea o hiki ai ia'u ke hoakaka aku 1 ko ke ao i ka moolelo piha o ko makou noho pio ana iloko o ka hohonu o ka moana. Ua kakau iho la au mahma o na popa i hnnaia uoloko mai oke zotera merina o ko kai. i pau.)