Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 23, 3 June 1876 — Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ke Kau o Aperila A D 1876. [ARTICLE]

Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ke Kau o Aperila A D 1876.

Wp- OWIo Hooholo, J N IWm! « «I i MekcJorjo!e. H« hoopii kip»k» k*i» do k«k»bi »p»o» .ioa aa W.i.lu., 0*b», oi» boi k» «p.m 3. o k» P»Up»l« Sil» Nui ūelo 909. » maloko o UiU he 3C4 eka. Ua koi k» nie* hoopii nona kei» bins oianiul» oka paLp*U k«i • Nauoaun, (•)»k«k»u iimakaU IS u I0U1. IST4, a ua kakao kppe i» m» oi buke o ke Aupuni ma k« U 3 o Aug»te. L<?4. Ua koi k» me» « hoopi» i» be kukana kon» m*moh o kckikbi ro»u paUp«U hooliiaalima elua mai N»un»nn» (w) m»i. hookah» p»UpaU i b»n» »» m» k» U 10 o Ok»C>.b«, 1872» » 0 kek*hi hoi m» k» U l o , Aptr»l», 1ST4. r» kak»u kope 1* keia m»u p»UptU boolio»«Ha>» m» na buke o ke aupnni m» ka U 15 o Ione, 1S?5 U» olel> • mai ka mc» hoopii u» lilo na paUpaU hoo- ; lim»l»m» o ka me» i mea ole e kue »na iaia no k» mea aole » kakau kopeia a m*hope mai o ke kakau kope ia »na o koua p»U- ; p«l» ku»i, a oiai ua kuai on i keia aina • mahope mai me k» manao maikai, a uo ke kemukua» kupouo, » me koua ike o«e « keia mau paUpaU hoolimal»ma. Penei ke Kaoawai e pili ana i keia me», (Kanawai Kivihi Pauku 1262) "K kopeui iloko o k» i hale oihana o ka luua kak»u kope, na p»U- | paU hoolilo waiwai paa » pan, a me uu j pniapal» hoolimaliiu» waiwai pa» uo ka i manawa i oi aku » ka makahiki hookahi, a ; me na palapala hoohlo waiwai paa e »e, ' maloko o keia Aupuni ; a e kela paUpaU ; keia nalapaU i kopo ole i» malaili, e lilo • ia i me» ole, i ka mea kuai m«hope ma ke bno oiaio, a me ke kumukuai kupooo ke lohe ole oia i ka hooliloia ano o ua w.iiwai ; paa nei ia hai, a o ke kau wahi pah» o ia | woiwai, a ua kope mna ia kona paUpMa ; hoolilo." Ua olelo oa meu » hoopi» ia ua ' lohe no ka mea hoopii i ka lilo o ka aina ia lakou, a aia no ka ninau nui iloko o keia | lnhia. | Ua Uwoia mai o Nauuauna, a ua hai i m»i oia, » ka wa a J AmMra e kamailio ana i me ia oo ko kuai o ka aina e haoa ia nei ; me ka mea hoopii, ua hai aku oia iaia (>a Amara) ua hoolimalima ia ka aina me oa : mea « hoopii ia uo na x mtvkahiki he iwaka- 1 loa. Hoohiki paa mai no nae o Amara, | aole oia i ike ua hoelimalioia i« ka ainu ; ,

eole oia i lobe ub hoolimalimaia, mainua o kc knaiia una o ka aina me Domin'B, aole uo hoi i hai aku o Niiunuuna iuia u» l>ai)a iu kekahi hoolimaliinu. Olelo mai o Kai* ama ua hai aku oia ia Owen J 1101l ua hoolimalimaia ka uina ; aka hoohiki m«i o Oweo Holt, ua h«i aku o Kaiaiua iaia he poe konoka malaila e lioho aoa malalo o ka wahine nona iu wuhi, oole ana mau olelo oo ka hnolimalima oo na makahiki he iwakalua. Nolaila, aole uo i bkaka pouo in» ua ike o Amara a ene Owen J Holt, na mea e kokua ana i ka mea Houpn ma kona

ninaninau aoa, a me kons ku»i ena i keia ! aina ( i ka lioolimalima, aole no hoi i hoike ! ia mai ua ike a lohe paha ka mea Hoopii i | ka hoolimal ma. E olelo i i msi pabi aua* | iuM, o ka hai ana uku a Kaioma ia Owen | J Ho!t he mau kanaka e noho ana maluna 0 ka aina oiulalo o ka wahine (Nauuaunn) he mea ia e pono ai iaia e niuaninau i ke ano o ko lakou noho &na, —he oiaio paha kela aole paha, aole ia he inea e hoopaa ai ia Domime ke ole oia i ike ia mea ; a na hai mai o Kaiama aole i kokoke mai o I)o--minis e lohe ai oia i keia mau olelo. Ke | olelo nei ke Kanawai tia a lohe ka mea i j knoi muhope i ke koai, a hoolilo mua ia | aiiao kekahi waiwai paa, alaila lilo kona palipala i mea ole. Ama Uia hihia aole 1 hoomaopopo mai oa mea i Hoopiiia ua ike a ua lohe paha ka mea Hoopn i ka lilo j mua o keia aina i« lakou ; aka ona hoike { elua a lakou i hilinai ai na Uua e hoomao- | popo mrii ka ike o ka mea Huopii na lilo ! ka a'na i ka wa i haa* ia ai ke kuai me ia, oia o Amara me Owen J Holl, ua hai m»i laua aole laaa i hai aku i ka moa lioopii ua hoolimalima mua ia keia aina, aka ua hoole mai aole laua i ike, «o]e no hoi laua i lohe mai Naunauna mai, a mai Kaiama ! mai paha, ua haaaia kekahi hoolimalima o j ia ano ; olelo m»i o Owen Ho!t oa hai mai ! o Kaiama iaia he mau kaoaku e hana ana ;

maUlo o lta mea oooa ka aioa. Nolaila, | o na Palapola Hoolimalima a oa mea i hoo- ■ piiia e bi)iaai nei oa li!o i mea oie mamuli o ka PalapaU Kuai oka noea Iloopii, oiai aole oia i ike a lobe o maniua o kooa kaai ; ®ns ina hoolimalima i hanaia, a oiai aa kakau koppe oia i koua paiapnla kuai ilo- I ko o na buke oke Aopnni. Ke hooholo ! ia nei ka pono oo ka mea Hoopii, a me aa I koina na ka poe i Hoopiiia e uku. | Chas C. Harris, ) 1 A. Rbancis Jodd, I

Na LoiukaoiWii o k* Aha Kiekie. Hooolula, M»y 6, 1876 Ke hoouio tka oei w+a o keia olelo Keo. Uolo o ka, Ab% K.iek«e ma ka ololo llawaii Damoa ae oe», oo i oouhi mai ka o!e« to Beret«niu mai, m*i ka oielo hooholo e waiho nei m& ke keeoa o ke Kakaoolelo o ki Aha Kiekie. i keia h II o Mei, A D 1876* . w W. L. VVilcox. ] Mnheleolelo o ka Aha Kiekie a ne ka Aha Hooeualei o liouoluia.

V Hana 2«AAur.>. —Au» ui« ka I» i» <» Mes h r» li u fc<r o» ike J*'fcu kekabi w#htne, o Mahue Bfniemin«» koni tooa C« Uwe ae la la i kcß«bi pau w*liie ooi, m»i l knna hale moe ae, m» Poiwa, mi oka oi Nouanu, a waiho iho la m*luo« o kek«i,< j he kopapau oia boio N«onobi w. u« ] msike roa Apenla M. li. 1875 Aoaho a i ia ke ahi milueia pono o ke poo o ke kupa- | PiO. Iko mikou ike ana'ao i keii rnet k<rnahao, ka ho a ia oka paiU w«bie oui • maluna pono uka mea make, oa ka-bahs ! ko mt»koo osao, no keia roau baoa oaanpo. : 0 ke koenn, oia no k* huli noi aoa o u% ka- ■ ne, wahioe, kamali», mahope oke kahnoa ; h >omaoaman* i hoopaiia iho oei, oia hoi o ' he Lah"io*luoa. A oana oo i \ hookele i keia Mahoe e iiaoa ako i ka mea \ 1 haua nuluoa. | O kekahi kaikamahine a na o Mahoe ( Beoi&mina nei, oia o M»rae», he wahi kai- j kaioahioe ooaa oa makahiki 3 aoi >*ko, oa ] !uaa i ka mai, a oa ike ibo la ua Ke«Ukaa { k&huoa nei, oia ka Uaa e ola ai ka mai, o ' u i kaiknmahine ne'. Eoa maknmaka oiai | Hawaii a Kauai, mai bdfja oaoopo e iike | me keia Mahee. Us pao ka w<* oaaupo ! He -u nanoau keiu 1 Ahea 00 la ho<! pao kuhiliewe o kaoaka 1 Uilahila ole, ke W4 w i nou ia mai oei 00, ke ooke uei oo oa j kainiua noi i ka lopaau, inaoka o Niolop*, ī ma kahi o Manele, be makai uo ke aupun>. Heaha U k i mea a kei» intkai e hoopililueai nei i keia hoopuoipuni nui ? Kai oo hoi ua komo poo iloko oid whuhee. 1 W. Ikepoko. Poiwa, HoooluloO hu, Mei 14, lfi>7o. E ka Nlpepa Kuokoa e, Jlloha oe;— E ue mm ia'u e pane aku i ka luua hnnohano o Kou i Akau, oo kaoa muu olelo i'oko o kou Heiu 21 Aoao2, Kolamu ekolu roc ka ha e pili ana oo kaua olelo iloko o ka H-le Ah»o)elo. Kia ua ulelo hooholo la ana, "He maoa anei ko ua Rohin» e hooholo pu me ua alii a me na Innamnkaainana, ma na ninao a p»u o keia Llale," a o makou i hoike ia na inoa he poe ua ae he inaoa ko na Kuhina e l'ke me ka maoja i loaa i oa 'lii a me na InnamukHiiinuna o koho a e hana i ua h ioa n pau iloko o ka Aheolelo, ua &e ka pauku 43 o ke Kumukanawai ia lakou,—(oa Kuhina.) Ke kahea leo uui nei nse kela i na ma. keainana o Kona Aksu i ke ko ole ana o koua makemake i knowale na kohina, a peU rna na apaoa e ue ehoahewa ana i ko lakou koho aua mni ia makou he mau luoa helu a luoa kanawai a pela uku. He iha iho la ka hewa oia, o ko makou hoolo ana paha i ke lakou manao ku-e, kai uoa e hoohnli mua i ku pauku 43 o ke Kumukanawai a liuli a lilo i mea ole, alaila, kuleana ole io na Kuhioa ke hana i na hana ana alii mo ua lunamakaainana. Eia nue ka mea lea loa i ua luni la o Kona ! Akau, i kekahi la o keia pule, oa waiho ae iloko o ka hale ahnolelo, he hoololi no ka pauku 43 o ke Kumukanawai e pili ana i na kuhina, a oa hookomo ia malaila aole o lakou muon —a ua maopopo i ka apono | ana nana i kuho iu ia he kuleana io no ka na Kuhina maloko e kn hule ahaolelo, e koho i ua mea a p»u e like me na Alii a me na lunuiuakauinaua. Ua ike io no ua )on:im>ikft>iinana la i ko lakou maoa, e like me ko wukou ike una i ko Ukon mana. Ua haAwi io mai la ua luna la o Kona A' iu. Pela no kek»hi o kooa olelo hooholo e koho ka»w<»le nu Alii i ka Ukou koho aoa, a kaawi le ua lunamakuuinaua. O ka hewa o u» Inna U, o ka heohnli mua ole no i ke ! Kumukanawai a hookaawole ia na hale ; elua, laleUle eno i ka mahele, a like me | kaua o hooh>ki uei i ke Kumukaoawai no | koiia kue o!p, kue no oae. Hnkaaka, luai aku no a waiho iwaho—hoi aku no ai. Aole no i kanoha mni ua makaaioana o Ililo ia'u e hele a hookuke aku i ua Ivuhi na mai Inko aku o ka haie alinolelo. A iau no pahi ua olelo maī lakou ia'u, e hoike nn au peU aku, »ka ma ke kuka aua aole uo au e koho e like me ka ua luua la. He ma*u la ke oki uei au onaanei, aia a pane ia iuai aUila naue aku uo L Kiia. Honolulu, 0 *hu, Mei 26 1816.