Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 27, 1 July 1876 — Page 2

Page PDF (1.89 MB)

KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.

LA HANA 49.— Poaha, Iune 29.

                Halawai ka Hale ma ka hora 1 A. M.
            Olelo mai ke alii Kakela, ua hai mai ia ia ka lunahoomalu o ke komite o na hana o ka la 4 o Iulai, e makaukau ana ke kahua ahaaina ma ka hora 2:30 P. M. o kela la, nolaila, ua kono ia na hoa e hiki e ae malaila mamua o ka hora 3 P. M.
            Hoike mai ke komite wae i waiho ia aku ai e noonoo i ka bila e hooulu ai i ka lahui ma ke kukulu ana i ona mau halealii ma na apana kiaaina pakahi, e waiho ma ka papa a noonoo pu me ka bila a ke alii Kapena i hookomo mai ai.
            Heluhelu mua mai o Mr Nahaku he bila e kau ai i auhau maluna o ke kopaa e lawe ia aku ana iwaho. Hoihoi hou ia.
            Hoolaha mai o Mr Preston e lawe mai ana ia he ehiku mau bila, a ua heluhelu ia mai ma na poo.
            Waiho mai o Mr Birch he olelo hooholo aole e hilinai keia hale i na hana a ka Papa Hoonaauao, Haule.
            Waiho mai o Mr Helekunihi he olelo hooholo o na buke kanawai a pau i hoolako ia mai nei i na hoa oiai e noho hana ana, e lilo loa ia lakou mahope o ka hookuu ana o ka Ahaolelo. Hooholoia.
            Waiho mai ke alii Kaai he olelo hooholo e kauoha ia ke Kuhina Kalaiaina, e pai maloko o ka nupepa " Kuokoa" i na haole a pau i hoolilo ia i kupa Hawaii me ka hoike i ka inoa o na aina i hele mai ai, a oia mau lilo malalo o na lilo o keia Ahaolelo ; me ka hoolaha pu ma ka nupepa " Hawaiian Gazette," a me na haole i hanau ia ma Hawaii nei. Hooholoia.
            Hoolaha mai o Mr Birch he bila e hoololi ana i ka aha apana o Wailuku i aha hoomalu.
            Heluhelu mua mai o Mr Halstead he bila e hookaawale ai i kauka lapaau no Kalawao. Waiho ia no ka heluhelu alua.
            Heluhelu mua hou mai ia he bila e hoopau loa ai i ke kanawai i apono ia i Dec. 31, 1864. Waiho ia no ka heluhelu alua.
            Hoolaha mai o Mr Halstead he bila e hoololi ai i na pauku 48, 50 mokuna 55 o ke karaima.
            Hoolaha mai Mr Naili i keia mau bila : e hoololi ai i na pauka 432, 433, o ke kivila a e hoololi i ka pauku 434 o ke kivila i hooholo ia ai a apono ia i Iune 24, 1868.

NA HANA O KA LA.

                Heluhelu alua ia ka bila e hoololi ana i ka paku 42 o ke kumukanawai, e hoemi ana i elua wale no Kuhina. Hoopanee loa ia.
            Heluhelu alua ia ka bila e hookomo al i na hana lima ike iloko o Lahainaluna. Hoopanee loa ia.
            Heluhelu alua ia ka bila e auhau ai i 50 keneta no ke $100 no kela a me keia luna aupuni e loaa ana he $300 o ka makahiki, a no ka poe mawaho ae e auhau ia i 50 keneta no ka $100 mai ka loaa makahiki aku $500. Waiho ia ma ka papa.
            Heluhelu alua ia ka bila e hoololi ai i ka pauku 13 mokuna 86 o ke karaima. Ma ke noi a ka Loio Kuhina e hoopanee loa, ua hooholoia.
            Heluhelu alua ia ka bila e kauoha ana i ke Kuhina Kalaiaina, e haawi i laikini no ka poo mahiko. Ma ke noi e waiho i ke komite wae, a o ke Kuhina Waiwai ka lunahoomalu. Hooholoia.
            Heluhelu alua ia ma ke poe ka bila kanawai e hoololi ana i na pauku 20,17, 19, 21 o ka mokuna 41 o ke karaima, a ua nonoi ia mai e waiho ia i ke komite wae. Hooholoia.
            Heluhelu alua ia ka bila kanawai e hoololi ai i ka pauku 9 mokuna 7 o ke kanawai hoopai karaima. Noi ia mai e hoopanee loa. Hooholoia.
            Heluhelu alua ia ka bila kanawai e hoihoi mai i na mai lepera o Kalawao, Kalaupapa ma ko lakou wahi ponoi. Noi ia mai, e waiho ma ka papa a hoike mai ke komite wae i holo ai i Molokai e ike i na mai. Ae ia.
            Heluhelu alua ana i ka bila e hooponopono ia ai na olelo ae like mawaena o na haku a me na kauwa. Noi ia mai e haawi ia i ke komite o na bila kanawai o keia ano. Ae ia.
            Hoopanee ia a ka hora l o ka la apopo.

            HE ILIO KAHUHIPA — Ma ke ku ana mai nei o ka mokuahi mai Kikane mai, ua lawe ia mai nei maluna ona kekahi ilio ua maa i ka malama hipa ana, no Kipikona o Lanai. I kela hebedoma aku nei, ua hookuuia na ilio nei me ke kauohaia aku e ka haku nui e hele e ho-a mai i na hipa iloko o ka pa. Ia wa, o kona holo aku la no ia a ho-a mai la iloko o ka pa me ka hui pu ia hoi me ke akamai o ke kahuhipa kanaka nona ia pa. Ma kekahi mau aina e aku, ua hiki ke hilinaiia keia mau ilio ma ke ano kahuhipa, a no keaha la hoi e kupono ole ai na ilio o ia ano ma ko kakou nei aina.

MA KE KAUOHA.

                AHA KIEKIE.— Ke haiia aku nei ka lohe, ua kohoia o FRANK BINDT Esq. i keia la i Kakauolelo no ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Elua, ma kahi o George N. Wilcox i waiho mai. Ma ke kauoha a ka Aha.
WALTER R. SEAL
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Iune 24, 1876 761 3ts 763

            I KULIKE ai me ka Pauku 231 o ke Kanawai Kivila e kukulu a e hookaawale ia ana kekahi Pa no na holoholona aea wale no ka Apana o Kona Akau, Mokupuni o Hawaii, ma kahi i kapaia o Puuanahulu. W L MOEHONUA. Kuhina Kalaiaina.

            I KULIKE ai me ka Pauku 232 o ke Kanawai Kivila, ke hoonoho a ke hookohu aku nei au ia A Kahukula i Luna Pa no na holoholona aea wale no ka Apana o Kona Akau, Mokupuni o Hawaii ma kahi i hoolahaia ae la maluna.
S KIPI, Kiaaina o Hawaii.

            KE HOIKE ia aku nei i ka lehulehu, aia ma ka Pa ma Makahonu. Ke hookaawaleia nei, oia kahi e hoopaa ia ai na holoholona helehewa no ka Apana o Kohala Hema, Mokupuni o Hawaii. W L MOEHONUA, Kuhina Kalaiaina.

            O KA PA hoopaa no na holoholona helehewa no ka Apana o Kohala Hema, Mokupuni o Hawaii. Ke hoonee ia nei mai Puuloa mai a i ka Pa i hoolahaia ae la maluna. S KIPI, Kiaaina o Hawaii.

Ka Nupepa Kuokoa
— ME —
Ke Au Okoa
I HUIIA.
Published every Saturday, $2 a year

HONOLULU, IULAI 1, 1876.

                UA HELUHELU muaia iloko o ka Ahaolelo i ka Poaha iho nei e ka Luna o Kaanapali mai, he bila kanawai e kau ana i auhau maluna o na ko-paa e hoounaia aku ana i waho. Ua kue ikaika mai ke aupuni i keia bila, no ka mea, ua papa maoli ia e ke kuikahi panailike a kakou e lia nei, ke kau ana i auhau kuloko maluna o na waiwai puka aku o na aoao hana kuikahi panailike. Wehewehe hookahi mai ka mea nana ka bila me kona ike a naauao kuhihewa o ke kula loa o ka aina nona ka makani kaulana he Nahua. I kona ike ana, ua kuhihewa io kona lolo, ua hoihoi hou aku oia i hope, a make wale iho la.

            UA EONO HANERI a me kanaha na haumana o na kula la aupuni i hiki ae ma na la hoike eha o keia apana, e hoike i ka lakou mau hua o ka imi naauao ana iloko o ka makahiki i hala aenei. No ko makou paa mau ole ma na la hoike a pau, nolaila ua hiki ole ia makou ke houluulu ae a hoike aku ma ko makou mana iho i ka holomua a me ka ole. Aka mai na lohe mawaho ae, ua hiki ia makou ke hoike aku, ke holomua nei na kula o keia apana ma ka naauao, a ua manaoia o ke kumu oia holomua ana, no ka makaukau o ka hope lunakula apana ma keia hana. O ka nui aku a me ka palahalaha, ke waiho nei makou na ke Komite hoike, e hoomaopopo ia kakou.

Auhau Kino.

                Ua laweia imua o ka Ahaolelo he bila e hoopau ai i ka auhau kino, oia he hookahi wale no wahi dala, maluna o na kanaka a pau. He auhau kupono keia a kela a me keia kanaka e noho ana maloko o keia aupuni e uku ai no ka malama a me ke kokua ana i ke aupuni. He nui wale no na ano auhau. Ka mua, ka auhau kino, he mea e kokua ai i ko kakou Moi, Ka lua, ka auhau alanui, a e ukuia ma ke dala a ma ka hana paha. Ke kolu, ka auhau kula, oia hoi no ka hoonaauao ana i na kamalii. Ka eha, ka auhau holoholona, a o ka poe wale no i loaa na holoholona ke auhauia.
            O keia mau auhau a pau, he mau auhau kupono wale no, a ina kakou e hoopau ana ia lakou a hoole i ka uku aku no ka malama ana i ko kakou aupuni, me ka olelo na na haole wale no e kokua i ke aupuni, e hiki mai paha auanei ka manawa a na haole e olelo ai, o ka poe hookaa auhau wale no ke noho mai e hana kanawai no ka lahui. Ke kono ikaika aku nei makou i ko makou mau makamaka mai hoopau i kekahi o keia mau auhau, no ka mea, ua kupono lakou no ka hooholo ana i ke aupuni.

            UA PANE mai nei na Luna Nana koho balota o Waialua ma " Ka Lahui Hawaii" o ka Poaha iho nei, e hoapono ana i ka lakou mau hana no ke koho balota ma Waialua o ka Poakolu mua o Feberuari 1876. Ua ae aku lakou i ka poe i hookaa i na auhau ma na apana e, a i loaa mai hoi na palapala hookaa auhau "kupono i ke koho balota" ma na apana kahi i hookaa ia ai na auhau. Ua ku anei i ke kanawai keia hana ana. Ua olelo ia ma ke kanawai, aia a hele aku kekahi kanaka e ho-o i kona balota ma ka pahu, e lawe aku oia i ka palapala hookaa auhau i kaa ia na huaolelo "kupono i ke koho balota," a e holoi ia mau huaolelo ina e ike ia kona inoa ma ka papa inoa o ka poe kupono i ke koho balota o ia apana. Pehea ua hookomo ia anei na balota a ka poe a oukou i hoolaha mai nei mamuli o ka mana o ka palapala hookaa auhau "kupono i ke koho balota" o na apana kahi a lakou i hookaa ai i na auhau, a ua kakau hou ia anei o ka luna ohi ua mau palapala hookaa auhau hou me na huaolelo "kupono i ko koho balota" no ka apana aole ilaila kahi i hookaa ai i na auhau ? Ina ua kakau hou ia ona palapala hookaa auhau hou ma ka apana o Waialua, alaila ua hewa loa, oiai aole ma Waialua kahi i hookaa ia ai o ia mau auhau. Ina hoi, aole i kakau houia ona mau palapala hookaa auhau hou no kela poe, a koho wala no malalo o ka palapala hookaa auhau mua o na apana e ae, alaila, ua like nae no na hewa. Pehea la oukou e hiki ai e alo ae mai keia mau upiki mai e hoahewa ana ia oukou i ka mea i hookaa ole i kona auhau alanui e koho? Manao no anei oukou, ua hemolele oukou malaila, aole i hewa ? Aole mea nana e kokua ia oukou no keia hewa. Aole ma ka honua, aole ma ka lani. He pono anei i ke kanaka ke hookomo e i kona balota iloko o ka pahu, mamua o ka loaa ana o kona inoa ma ka papa inoa a me ke kaha ia ana o na huaolelo "kupono i ke koho balota ?" Aole pela i hana ia ai ma Honolulu nei, aia wale no ma ka apana o Waialua. I ka ninau ia ana o ka lunahoomalu o ka papa, e ke komite, pehea ina ua komo e ka balota ma ka pahu balota, aole nae ka inoa o ka mea ho-o ma ka papa inoa, pono no anei ? Ho-a-a wale kela, a olelo mai pehea la. Oia anei ka pololei ? Aole, aole loa.

Na Hana o ka Ahaolelo.

                Ke lohi apa nei no ka Ahaolelo ma ka lakou mau hoopaapaa. O kahi mea no i pau i kahi i ke kamailio ia oia no ka kekahi e hookuanui mai ai mahope. Oia ke ano nui o na hoopaapaa ana mawaena o na hoa Hawaii.
            I ka Poalima i hala ua hooholo ka Ahaolelo ma ka heluhelu akolu i ka bila e hoomana ana i ke Kuikahi Panailike me Amerika Huipuia, me ke pane koke ia ana "e ninau ana." O i noke mai ka luna o Kona Akau e kamailio, aohe hoihoi iki ia o ua noi la. Ua kapalulu iho na huaolelo hoino ma ka papahele a ua luna la, maluna o ke Kuhina o ko na aina e.
            I ka la 20 o Iune, ua noonoo ia ka bila e hoopau loa ana i ka auhau kino ma kona heluhelu alua, a ua hooholo ia no ke kakau poepoe. He bila hapai mau ia no keia i kekahi mau kau, aka haule nae. Ina e lilo keia i kanawai, alaila, e hoemi ia ka paa makahiki o ke aupuni ma ka 14,000   i kela a me keia makahiki. A o ka imi ana e hoopiha ia hakahaka o ka waihona, me ke pohue paha auanei a me na apana pa nahaha.
            He pule kamailio nui aku nei kela i hala iloko o ka Ahaolelo no na mai lepera a me ka lakou mau hoopii. Manao kekahi poe he pono no ke hoihoi mai i na lepera lima pepee a wawae puka mai Kalawao a i ko lakou mau home. Ua kamailio ia no hoi ka hiki ole i na kauka haole he hoola i na lepela, a ua lawe ia ae o Kahui iloko o ka Hale Ahaolelo ma ke ano he kauka akamai i ka lapaau mai lepera me ka lawe pu ae i kekahi mau mea ana i lapaau ai oia wale no kai ike a ole. Ua koho io ia he komite 13 e holo i Molokai e nana ai i keia mau hoohalahala a na lepera me ka lawe pu ia Kahui.
            I ka po Poalima, ua lawe aku ke " Kilauea" i keia komite 13 i ke kahua o ka popilikia me kekahi poe e ae, malalo o na lilo he elua haneri dala, a ku aku la i Kalaupapa i ka hora 7 A. M. o ka Poaono. Ua hele ko komite i ka loa a i ka laula o ke kahua e nana ai, a ma ka moolelo a ko makou mea kakau ma kekahi wahi e ae o ka pepa o keia la, e ike ia ai.
            I ka Poakahi iho nei, ua noonoo ia imua o ka Hale na hoike a ka hapanui a me ka hapa uuku o ke komite hoonaauao. Ia wa i lumilumi iho ia ai ke kahukula nui a me kekahi mau hana a ka Papa Hoonaauao. Ua hoike mai ka luna o Puna, ke uku ia nei ka wa hoomaha a me ka wa hoolana mai o na kumukula haole o ke kula hui o Hilo, a o na kula la aupuni ma ka olelo Hawaii, aohe uku ia ke hoomaha. Ma na wa kula wale no ko lakou uku. Ke paialewa ia nei ke kahukula nui, a e hoihoi ia oihana i na Kiaaina. Eia hoi ka makou ua pono no ka oihana, o ke kanaka no ke olohani ae.

Ka huakai nana a na Komite 13 o
ka Ahaolelo i na lepera. Ki-
lauea no Kalawao.

                I kulike ai me ka olelo hooholo a ka lunamakaaainana o Kona Akau, e hoouna ana i ke komite wae o ka Ahaolelo nona na lala he 13 e nana i na mai lepera ma Kalaupapa a me Kalawao ma Molokai, nolaila, ua haalele ke " Kilauea" ia Honolulu ma ka hora 9 o ke ahiahi, Poalima, mahope iho o ke kali ana he mau minute i ka Hon. G. W. Pilipo ka Lunahoomalu o ke komite.
            Eia na mea i kau aku maluna o " Kilauea" no Kalawao, na lala o ke komite, na 'lii, Waila, Kanoa, Hons G, W. Pilipo, A. P. Kalaukoa, S. K. Mahoe. K. Kamauoha, E Helekunihi, J A. Nahaku. J. Nazareta, G. Barenaba, S. M. Naukana, H. J. Wana, a me J. Kauai. Na kakou nupepa, A. C. Smith, G. Dole, John Sheldon, B. W. Kawainui, a me na hoa e ae o ka Ahaolelo a mau maka hanohano e ae no hoi o ke kaona nei, a me na kauka McKibbin a me Kahui.
            Ma ka wehe ana ae o ke alaula o ke kakahiaka Poaono ua kokoke aku makou malalo o ka Lae o Kailio, ma ke Komohana Akau o Molokai. No kekahi mau minute o ke kaiue ana o ke " Kilauea," ua hala ae la ia makou ka lae me ka maikai, a hekau aku la makou ma ka lae, ma ke awa ku moku o Kalaupapa, ma ka hora 7 a oi iki aku o ke kakahiaka. O ka wa no ia i hookuu iho ai ai i na waapa a holo aku no kula ; i ka pili ana aku i ka uwapo papa i hoomoe ia no ia manawa, e ku mai ana ka Hae Hawaii ma ke poo o ka uwapo, me ka luna nui, Bila Auwana a me kona makai nui, Uilama Ulaula o Makawao. A kau aku la makou i kula, lulu lima pu iho la me laua ; ia wa koke no, kena ae la o Bila Auwana ia makou e kii aku i na lio i hoomakaukau ia me na noho e ku ana, iloko o ka pa. Ua awiwi aku la makou a loaa na lio, a kakali aku la o ka pau pono mai o na lala o ke komite e lohi mai la maluna o kekahi waapa. A no ka loihi loa, ua holo aku ko oukou kakau nupepa, ma ka hale o J. Komoikeehuehu, a ike aku la ia ia, ua liuliu oia no ka holo mai i ke awa e e ike i ka mea hou, me na huaolelo pokole, haalele aku la ia ia me ka maikai o kona ola kino, koe wale no kona ano upehupehu ma kona mau helehelena. I ka holo kuku a me ke kiau a ka lio, ua hiki aku la ma kahi o Rikeke o Kauai, a ike aku la no ia ia me ke ola kino ikaika, o ke aloha wale aku no ia ia, oiai oia e okuu ana ma ka ipuka aniani. Mailaila aku, ma na kauhale liilii e ku kawalawala mai ana. I ka ike ana aku i kekahi poe, aole mai, i kekahi poe hoi ua luheluhe ka pepeiao. I ka ninau ana i kekahi poe no ka hoi mai, ua hoole mai la no lakou, aole e hoi mai, no ke aloha no ia Kalawao, oia ka manao oia poe. Pau ka lulana olelo ana me lakou, o ka huipa ka mea hili, hiki ana ma ka hale o ke lii Kekuaokalani. Malaila, na lala o ke komite kahi i luana ai lula lima pumehana iho la me ia, i ka ike ana i kona ano a me kona mau helehelena, ua haalele ka mai lepera ia ia, me he mea la o ke ano kanaka maoli no i ke ku pokole ana. He hui nui ma Kalawao ma ka hora 11 oia auina la. Haalele aku la ke komite ia ia no ka holo ana i Kalawao. Ina lio no e kainapu ana, hiki aku la makou ma ka hale noho o ka luna nai Bila Auwana, e ku makaukau mai ana ka lede Mrs Hipua Bila Auwana, a nana i lalau aloha mai i ke komite me ko oukou kakau nupepa, a hooluana olelo pu me ia, me ka nanea oluolu ana. Ai wahi maia na komite ; a pau ka luana ana, haalele iho la ia wahi, no ka hele ana e makaikai i na nale mai ponoi o ka Papa. Mailaila aku a i ka hale kuai o ka Papa a malaila kahi i noho ai ia opio alii o ka aina, G. W. Keeaumoku, ma ke ano malama hale kuai no ka Papa ; lulu lima pu me ia, a he mau wahi olelo pokole me ia e pili ana no ko lakou noho ana, a ma kona oluolu, ua hoomakaikai mai la oia i ko oukou kakau nupepa i na hale mai, he 3 ia mau hale e ku hainakolu ana ; he 2 ma ka hikina, he hookahi ma ka akau. He 30 ka nui o na mai e moe ana, oia na mai nawaliwali loa a pau ia mau hale, ua hele mai i ka rumi oihana o ka luna nui a me ka rumi haawi laau, i ke kaalo ana ae ma ke alo oia mau rumi. Aia hoi he poe puhi ohe piula a me na pahu e hookani ana, malalo o ke alakai ana a John Kaahaihanu, ua maikai a mikioi ka lakou puhi ana. I ke komo ana aku i ka lanai o ka hale, ua kau ia maluna o ka puka komo keia mau huaolelo " Aloha oukou," i hana ia me ka wawae iole ma ke akamai o ke'lii opio Keeaumoku. Komo ma ka rumi haawi laau, e kakau mai ana na omole a me na wahi laau. O ka haole nana e malama ia rumi o Ostrum. Mailaila ae komo ma ka rumi oihana o ka luna nui, ike aku la i naa buke o ka oihana a me na kupee hao no ka mea uhaki kanawai. He oluolu ke ku ana oia rumi, aia oia ma ka aoao hikina o ka hale, e komo mau mai ana ke ea oluolu o ke kai. Ma ka lokomaikai o ka lumi nui, ua nana ia na buke a ua maikai ka malama ia ana o ka heluna nui o na mai a me na make i kela a me keia la a nui aku. No na minute i liuliu iki haalele iho la ia wahi a holo aku la i Waikolu e ike i ka hoa Enoka Kalauao, ua hooka okoa oia ia ia iho no kekahi mau mile kaawale. Ma na kauhale a ma na alanui a makou i hele aku ai, he mea ehaeha a kaumaha i ka manao i ka Lahui Hawaii e okuu mai ana maluna o na pa pohaku, na ipuka hale, a me na pipa alanui, ua ano e ka helehelena, ua hele ke ano kanaka mai ke kino ae ; he hiki ole i ka'u peni ke hooakaka aku i ke ano o ka pilikia o ka ehaeha a me ka walohia wale no ka haawina i loaa mai ; no na minute loihi o ke kiakiau ana aku maluna o ke alanui a-a hiki aku la i Waikolu kahi a ka hoa E. Kalauao i noho ai. I ka hiki ana a lulu lima pu me ia ; ua hiki mua aku la kana wahine maluna mai oia moku hookahi, i ka ike ana aku i kona helehelena, ua haalele mai ka upehupehu o ka mai lepela ia ia, o ka ohana a me ka hamani wale no ka mai maluna ona, he hoailona o ka oluolu a me ka maikai kai ike ia aku maluna ona. A pau na kuka a me na lu aloha, ua luu poo aku la na lala a pau o ke komite ia kahawai ; o ka olu o ka wai kai loaa ma ia huakai. A pau ia, halawai ke komite, a hooholo lakou i keia mau mai ma na papa e like me ko lakou kulana, O na mai ma ka papa 1 oia na mai e hiki ke hoihoi ia mai. Ma ka papa 2 oia na mai e hiki e lapaau ia e Kahui. Ma ka papa 3 oia na mai i kumu loa aole ola.
            Papa 1, Enoka Kalauao k., Kalakala w, Opika k.. Kanoimalo. Papa 2, Kaoiwinui k., Papa k. Papa 3, Kaheanu w., Kealoha w. A pau keia ua hoopanee ia a hui hou ma Kalawao ma ka hora 12 o ke awakea. I ka noho ana o ke komite e hoolohe i ka hoopii a na mai lepela. O Hon. Pilipo ka lunahoomalu, a o Hon Mahoe kakauolelo.
            Hoakaka mai ka Luna Hoomalu, i na mai, " He Komite makou na ka Ahaolelo i hoouna mai, e ninau pono ia oukou, no ka oukou palapala hoopii i hoouna ae ai i ko makou Hale. Ano o keia ka wa kupono a oukou e kamailio mai ai i ka oukou hoopii." Ku mai ke'lii Kekuaokalani a kamailio uuku mai ma ka aoao o ka hoopii, a na J. Komoikeehuehu i kamailio loihi mai malalo o keia mau kumu. 1 Kupono ole o keia aina no makou no ka poe mai, oiai, he ano ino loa i kekahi wa, a he wela ino loa i kekahi wa. 2 Aole keia he mai lele e like me ka olelo a kekahi mau kauka, a pela no hoi ke kauka o ka manuwa 3 He nui na kokua mai e noho pu nei ma Kalawao a me Kalaupapa. He ohana okoa no. 4 E hoopau ia ke kanawai o 1865 a me 1870, e hookaawale ana ia makou ia nei. 5 O ke kupono ole o ka ai a me ka i-a, he kamano paakai ke haawiia mai na makou. 6 O ke kanaka mai e komo mai ana me ka loaa ole o kona kokua, ua like ia me ka ilio make wale, a noi mai e hookuuia lakou e hoi i ko lakou aina home ponoi.
            Kamailio mai hoi o Bilaauwana a me Waila ma ka aoao o ka Papa Ola. Mahope o ka hookuuia ana oia halawai ana, ua hookipaia ka paina awakea o ke Komite a me na hoa e ae ma kahi o ka luna nui, mahope o ka pau ana o ka paina ana, ua noho hou ke Komite ma ka hale o ke'lii Kekuaokalani, a hooholo iho la ka hapa nui o ke Komite e hoihoi mai i ke'lii ia ahiahi maluna o Kilauea, i ka liuliu ana o ke'lii no ka hoi e like me ka hooholo ana a ke Komite, ua hoole iho la o S G Waila ka Agena o ka Papa Ola, nolaila ua noho aku ke 'lii. Haalele aku ke Kilauea ia Kalawao ma ka hora 6 ahiahi, ku ma Honolulu nei ma ka hora 12 aumoe. Oia ka moolelo pokole no keia huakai. E haawiia ka mahalo i ka Luna Hanohano o Kona Akau i ka hookomo pu ana i na Kakauolelo maloko o ka olelo hooholo. B W KAWAINUI.
Kakau Nupepa.

Nu Hou Kuloko.

                Ia Samaki Taramu e kapili pili hale ana maluna o kaupoku o kona hale, aia hoi haule aku la oia i lalo o ka honua, a hoehaia.
            O Rev S. N. Holokahiki i hoihoi ia ai e hoomalu ma Kalawao, ua make oia ma ka la 12 o Iune ma kona home hou ma Kalawao.
            E hanaia ana ka papaaina o ka la 4 aenei o Iulai e like ka nui me ka hoolawa ana i na kanaka he 1500. Aia ma Kahehuna.
            Iloko o keia mau la, ke pii mai nei na umeke poi i ka hapalua, a o na pai hoi, o ka elima hapawalu ka haahaa. Ina pela, he keehina mua keia no ka wi.
            I keia pule ka hoike ana o na kula la aupuni o ka Apana nei o Kona, a ke kali aku nei makou i ka olelo hoike a ke Komite i kohoia no ia hana.
            Ua hoi mai o Kilauea i ke aumoe o ka Poaono aku nei i hala mai kana huakai aku nei i Kalawao. Ua pau e no ka na komite hana mamua o ka napoo ana o ka la.
            I ka la 28 iho nei o Iune, oia ka piha ana o na makahiki he umikumamaono o ke Kilauea ma Hawaii nei, oiai o ia ka la ona i ku mai ai i Hawaii nei mai Nu Ladana mai iloko o 174 na la holo.
            Ua lohe mai makou, aia ma Koolaupoko aenei kekahi kanaka i hoolilo iaia iho i loio, aka, o kana hana mua nae, ua hoolilo aku la oia i ka palapala Sila o kekahi aina i waihoia aku ai nana e malama, ia hai, no ka umi dala. He keu no ke kalohe !
            Ma ke ahiahi Poaono aku nei ka wehe muaia ana o ka Mr. Chapman mau hoike i ke kupua ma ka Hale Keaka Nika, a ua piha ka hale i ka poe makaikai. I ka Poakolu iho nei ka lua o na po, a i keia ahiahi Poaono ke kolu. Nui na mea hoopahaohao manao ma kana hana ana.
            He keu keia o na la wela o ke kaona nei, ke nana aku oe i ka poe hele alanui, hele kela a " Moa unounoa Puna i ke'kua wahine, Moa maka'li ka ohia o Moeawakea, Ke nana aku iluna o Halaaniani," hele kela a kiheahea loa ka hou i ka ka wela, hao mai la ka makani, ku ae la ka ea o ka lepo, polena loa kela.
            Ma ka nupepa Manawa o Ladana malalo o ka la 13 o Mei, ua ikeia ma ka la mamua iho, ua hoikeikeia aku o Mr C. R. Bihopa ke Kuhina o ko na aina e i pau o ka Pae Aina Hawaii, imua o Ke Alii Ka Moiwahine, e Ka Mea Kiekie Ke Alii ke Duke o Edineboro, K. G. a o Mrs. Bishop (Pauahi) hoi, na ka Makionese o Salisbbury i hoikeike ae i ka Moiwahine. Ma na palapala i na makamaka a keia mau makakai honua, maanei, ua ikeia iho, ke maikai la no ko laua mau ola, a e hoohiki an paha i Honolulu nei ma na la hope o Augate, ke keakea ole ia.

            HAWAII MA PILADELAPIA — Eia ma ka Hale Kuai Buke o ka ona o keia nupepa ke kii hooleleaka o ka rumi hoikeike o na mea o Hawaii nei ma Piladelapia. Ua kakau mai ka agena a ke Komite i hoouna aku nei, oia o Hikikoki, me he mea la aia mawaena o ka 2500 o hiki i ka 2700 ka poe hele mau e makaikai i ua mau mea la i na la a pau, me ka ninaninau nui no Hawaii nei, aia la mahea a pehea la ke ano.

            MAKAIKAI HONUA.— Ma ka holo ana aku nei a ka mokuahi " Ausetaralia," ua kau aku maluna ona o James J. Dowsett jr. keiki a ke alii Kimo Pelekane o keia kulanakauhale no ka hele makaikai ana i ka aina nui o Amerika Huipuia a hiki loa aku Paha i Canada e ike i kona hoahanau iloko o ke kula. E ike ana ia i na nani a me na huleilua o ua aina nui palahalaha la o ka poepoe komohana, a pau kona makaikai ana, e hoi no ke aloha i ka home aina mokupuni.

            HULI PU KE KAA.— Ma ka Poalua nei, iho aku la kekahi poe kaa i Moanalua, me ka manao e lawe mai i ko laila kamalii kula no ka Hoike Hui ma Kawaiahao. Ua loaa no i keia kaa kekahi mau keiki, ua piha pono na noho'na. Aka, i ka holo ana mai a hiki ma keia piina o Moanalua, hoano mai la ke kahukaa i kona akamai, aka, no ke kaumaha loa o ke kaa a me ka nawaliwali o kahi lio ; ua emi hope aku, a hulipu aku la ma ka aoao makai o ke alanui. Ukiuki no nae i ka poino ole ana o kekahi ola a me ke kaa, aka, o ka lanai nae o ke ka kaa kai palupalu liilii. O keia poino, he poino naaupo no ia no ke kahu kaa, me kona ike no paha, ua kupono ole ka ikaika o ka lio ma ka huki ana ma ia wahi, a heaha no la hoi ka mea i hoolele ole ia ai ka ohua ilalo, a hiki mai no hoi iluna, alaila ee ae. He mea mau loa ka hooio i na kahu kaa kanaka. O na kahu kaa o keia ano, he hoonui wale ana aku no ia i na lilo o kona haku. He mea pomaikai like no ke hana maikai, aka, o ka hoonui lilo ana, he mea hookaumaha ia i ka noonoo.

            OIAIO OLE.— He mea mau i ka nupepa " Lahui Hawaii" e pe-u nei "no ka piha loa o kahi waa o kakou i keia pule, ua hoopanee ia a keia pule ae, &c." Aohe nae he oiaio, e like me keia, (e ka mea heluhelu, ma keia pule ae, e hoomaka ana ka moolelo o kekahi o na kaua hahana a ke kuna " Zelina" me keia moku powa. No ka piha loa o ka pepa i keia pule, ua hookaulua ia a keia pula ae.) Ua oiaio anei ? Pololei anei ? Ua hookoia anei ? Aole ! Aole loa !! Pehea la auanei e pee ae ai ? " E na makamaka ! Ua holo aku la malaila (Kalawao) ko kakou mea kakau moolelo i anoi nui ia Elina ke koa ; a ma ia holo ana ilaila, ua piha loa kona manawa, a ua hiki ole ke kakau i ua moolelo nei, &c, &c." Pee ae la, aole i nalo, ke waiho wale mai la no ; ahu wale loa, oiaio ole. O keia ke opu noni ai pee i ma ka aoao mua, kolamu alua aole nae i nalo. Eia ka mea i nalo ole ai, he oiaio keia, aole hookahi mea nana e unuhi nei ua moolelo la, o laua no a elua, a heaha ka mea i hooko ole ia'i ? Ua maa, ua walea loa i ka haihai oiaio, e like me keia kekahi. " Ua loaa mai ia makou, he pane ia M. Nakuaau, na na poo-la, a no ka piha loa o ka pepa o keia la, ua kaulua ia a keia pule ae." I ka puka ana nei, auhea la keia mau mka elua ? Weliweli e !"
EGEMONA ENEMI.

NU HOU O NA AINA E !

                Ma ke ku ana mai o ka mokuahi " Kulanakauhale o Kikane" i ke kakahiaka Poaha iho nei, iloko o na la holo 8 a me na hora keu mai Kapalakiko mai, ua loaa mai ia makou na wahi mea hou malalo iho :
            He wahahee ka lohe mamua iho nei, ua hoike aku ka lunahoomalu o ke Komite o ka Aha Senate i ka lunahoomalu o na Elele mai Lousiana mai, e make ana ke Kuikahi panailike me Hawaii. Eia ka oiaio, ua lokahi ka manao o ke komite, e hoapono aku i ke kanawai e hoomana ana i ke kuikahi panailike, a ma ka la 24 o Iune, e waiho aku ai ka lakou hoike imua o ka Aha Senate.
            Ma ka balota alua ana o na Elele Ripubalika o na mokuaina o Amerika Huipuia i hele aku ai i Cinitinati, e noho ma ka la 20 o Iune no ka hoikeike ana aku i ka inoa a ka lahui e koho ai i keia Novemaba ae, ua kohoia o Kiaaina Hayes o ka mokuaina o Ohia, oia ka Peresidena a ka aoao Ripubalika e koho ai.
            A i ka la iho nei o Iune, oia ka la e akoakoa ai na Elele o ka aoao Democarata ma ke kulanakauhale o Sana Lui, no ke koho ana i ka lakou Peresidena e hoikeike aku ai na ia aoao e koho ai.
            Ua hiki ae na lono i Ladana mai Iugenhar mai Rusia, e hoike ana, ua lohe pinepineia na olelo a ka Emepera e i ana, he makemake ia e hoomaha a e kohoia i ona kahu aupuni.
            Ua hooholoia ma na Ahaolelo elua o Perusia, o ka olelo aupuni o Perusia ma keia hope aku, oia ka olelo Geremania,
            E holo ana ka moko kialua misionari " Hoku Ao" no ka Pae Aina o Maikonisia ma ka la mahope iho o ka la 4 o Iulai. E hele nui ae e ikea i ka huli hoi ana o Rev. J. W. Kanoa a me ke keiki oia aina.