Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 29, 15 July 1876 — Page 2
KA NUPEPA KUOKOA ME KE AU OKOA I HUIIA.
Noi mai ke Kuhina Waiwai e waiho i i ka olelo hoohola ae ka lima o ke Komite Wae.
Noi mai o Mr Nawahi e hoopanee loa i keia olelo hooholo, oiai ka olelo hooholo e noonoo a ana, ua hoomaha ka Hale a halawai hou ma ka hora 1.
Halawai hou ka Hale ma ka hora 1.
Kamailio mai ke Kiaaina Kapena ma ka waiho i ka olelo hooholo ma ka lima o ke Komite Wae. Noi mai ke'lii Kaai e ninau ano ia. Mahope o ka hoopaapaa rula ia ana, ua waihoia ka olelo hooholo ma ka lima o ke Komite Wae.
Hoike mai ke Komite o na Aha Hookolokolo no ka olelo hooholo e kauoha ana i ka Loio Kuhina e hoopii i na mea nana i hoopae mai i na dala e hoemiia mai nei. Waiho ia ma ka Papa a hoike mai ke Komite Waiwai i ka lakou hoike.
Heluhelu mai o Mr Birch he olelo hooholo aole e hoopili mai i na rula o ua aina e i na hana a pau o keia Hale. Hooleiia.
Heluhelu mai ke'lii Kaai he olelo hooholo, e noi ana i ka Loia Kuhina, aole e lawelawe i kekahi oihana e ae, o ka oihana Loio Kuhina wale no. Hooleia.
Hoopanee ka Hale.
LA HANA 59.— Poakolu, Iulai 12
Halawai ka Ahaolelo e like me ka mau.
Heluhelu mua mai o Mr Preston, he bila e hoololi ai i ke kanawai no ka mare e ana o kekahi o na mea mare mamua. Waiho ia e pai no ka heluhelu alua.
Heluhelu mua mai o Mr Kalaukoa, he bila e hoololi ai i ka pauku 56 o ke kanawai Kivila. Waihoia no ka heluhelu alua.
Heluhelu mua hou mai no oia he bila e hoololi ai i ka pauku 57 o ke Kanawai Kivila. Hoopaneeia.
Hoolaha mai o Mr Birch he mau bila, 1 E haawi ana i ka mana i na Lunakanawai Kaapuni, e hoolohe i na kuleana hoopaa i na Lunamakaainana, e like me ka pauku 61 o ke Kumukanawai. 2 E haawi ana i kekahi mau pono i na koa kumau o ke aupuni.
Hoolaha mai o Mr Aholo, he bila e hoololi ai i ke kanawai e pili ana no ka Oihana Aopalapala, i aponoia i ka 1870.
Heluhelu mua mai o Mr Kanealii, he bila e hoololi ali ka pauku 496 o ke Kanawai Kivila, e hoemi ana i ka uku o na Luna Helu. Hoopaneeia.
Hoolaha mai o Mr Helekunihi, he bila e laikini ai i na hale lole puaa.
NA HANA o KA LA.
Heluhelu akoluia ka bila e pili ana i ke kuai ana i ka awa. Waihoia i ke Komite o na Aha Hookolokolo.
Heluhelu akoluia ka bila e hoopau ni i ka mokuna 28 o na kanawai o 1874 ma ke poo, a hooholoia.
Heluhelu ekolu ia ka bila e hoopau ai i ka mokuna 4 o na kanawai o 1874, ma kona poo, a hooholo loa ia.
Heluhelu alua ia ka bila e hoololi ai i ka pauku 12 o ka mokuna 80 o ke Kanawai hoopai Karaima.
Hoololi mai ke alii Kaai, o ka poe wale no a pau i loaa ka palapala hookaa auhau, kupono i ke koho balota, ke koho ma ka la koho. Hooholoia.
Ninauia ka bila a me ka hoololi, a hoololi, a hooholo loa ia no ke kakau poepoe ana.
Heluhelu alua ia ka bila e hoololi ai i ka pauku 231 o ke Kanawai Kivila, a e hoopau ai i ke kanawai i kapaia he kanawai e hoololi ai i ka pauku 237 o ke kanawai Kivila, i aponoia ma ka la 23 o Augate 1869, e like me ia i aponoia ma ka la 4 o Augate 1874. Waihoia ka bila imua o ke Komite o ka Hale. Noho o Mr Waterhouse ma ka noho, a noonoo pakahiia na pauku.
Mahope o ka noonooia ana, ua hoopauia ke Komite, me ka hai aku i ka Hale, ua waihoia ka bila ma ka lima o ke Komite o na Aha Hookolokolo. Aponoia ka hoike.
Heluhelu alua ia ka hoololi i ka pauku 56 o ke Kumukanawai. Hooleia.
Heluhelu alua ia ka bila e auhau ai i na bipi i hoohanaia, ma ka 10 keneta pakahi no ke poo bipi. Hoopaneeia.
Nonoi mai ke'lii Kaai, e hapaiia ka noonoo ana no ka Bila Haawina imua o ke Komite o ka Hale. Hooholoia, noho o Hon. P. Isenberg.
Noi mai ka Loio Kuhina, e noonoo pakahiia na haawina a pau. Hooholoia.
BILA HAAWINA.
Ko ka Moi me ka Ohana Alii $45,000
Hoemi o Mr Kanealii i 35,000 " Nakaleka, 22,500
Noi mai ke alii Kapena Loke, e hoopanee i ka noonoo ana no keia Haawina a mahope aku. Hooholoia.
Na uku Hoomau.
Moiwahine Emma $12,000 Hooholoia. His Ex. P Kanoa, 2,400
Noi o Mr Wana, e kapae loa.
Noi ka Loio Kuhina, e hooholo loa. Hooholoia ka haawina, $2,400.
Methul Mahuka $600. Hooholoia.
Huina o na uku hoomau 15,000
" Ahaolelo a me Aha Kukamalu.
Ahaolelo o 1874 $ 1,362 Hooholoia.
" 1876 15,000 "
K. olelo A. Kukamalu 100 "
Huina o na lilo 16,462 "
Oihana Kanawai
Lunakanawai Kiekie $10,000
" Kokua L. Kanawai mua 8,000
" " " elua 8,000
" Kakauolelo Aha Kiekie 4,000 "
Noi mai o Mr Helekunihi 3,500 hooleia
" Kanealii 3,000
" " Nahaku 4,000 Hooholoia
Hope Kakaolelo Aha Kiekie 3,000
Noi mai o Mr Helekunihi 2,500 hooleia
" Halstead 2,400
" " Nahaku, 3,000 Hooholoia
Mahele Olelo Aha Kiekie a me Aha Hoomalu 2,000
Noi o Mr Nakaleka 1,500 hooleia
" Kalaukoa 2,000
" " Naukana 2,400
Hooh. L. Kaapuni o Maui $ 4,000
Noi o Mr Helekunihi 3,000
" Halstead 2,400
Kiaaina Kapena 4,000
Hooholoia Lilo kaahele o ka L. Kaapuni o Maui 500
Noi o Mr Pilipo e kapae loa,
" Kapena Loke 500
" Na L. Kaapuni o ka mokupuni o Hawaii 3,600
Noi o Mr Kauai 3,000
Noi. o Hon. Kaai 3,800
" Mr Pilipo 3,000
" Kahuila 3,600
" Martin 4,000
Hoihoi hou o Mr Kauai i kana noi.
Hooholoi i 3,600
Hoopauia ke Komite a noho hou ma ka Poalima.
Hoopanee ka Hale.
MA KE KAUOHA.
NA LUNA HELU.— Ua hookohoia na poe malalo iho i mau Luna Helu no na apana ohi auhau o ke aupuni :
Oahu.
Honolulu .......................C. H. Judd.
Ewa and Waianae..........John K. Unauna.
Waialua.........................S. M. Naukana.
Koolauloa.....................J. L. Naili.
Koolaupoko..................W. C. Lane.
Hawaii.
Hilo...............................Edward Hitchcock.
Puna..............................L. Kaina.
Kau...............................Chas. E. Richardson.
S. Kona........................K. Kamauoha.
N. Kona........................J. W. Makanoanoa.
S. Kohala......................S. H. Mahuka.
N. Kohala......................J. Wright.
Hamakua.......................G. W. D. Halemanu.
Maui.
Lahaina.........................Thomas W. Everett.
Wailuku........................Thomas N. Birch.
Makawao.....................J. W. Ukumea.
Hana............................E. Helekunihi.
Molokai and Lanai........D. W. Kalae.
Kauai.
Hanalei.........................A. S. Wilcox.
Anahola........................H. J. Wana.
Lihue............................S. W. Wilcox
Koloa...........................P. Puhiula.
Waimea........................S. K. Kuapuu.
Niihau...........................J. Kauai.
JOHN S. WALKER,
Minister of Finance. Department of Finance, June 30, 1876. 533
AHA KIEKIE.— Ke haiia aku nei ka lohe, ua kohoia o FRANK BINDT Esq. i keia la i Kakauolelo no ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Elua, ma kahi o George N. Wilcox i waiho mai. Ma ke kauoha a ka Aha.
WALTER R. SEAL
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Iune 24, 1876 761 3ts 763
I KULIKE Ai me ka Pauku 231 o ke Kanawai Kivila e kukulu a e hookaawale ia ana kekahi Pa no na holoholona aea wale no ka Apana o Kona Akau, Mokupuni o Hawaii, ma kahi i kapaia o Puuanahulu. W L MOEHONUA.
Kuhina Kalaiaina.
I KULIKE ai me ka Pauku 232 o ke Kanawai Kivila, ke hoonoho a ke hookohu aku nei au ia A Kahukula i Luna PA No na holoholona aea wale no ka Apana o Kona Akau, Mokupuni o Hawaii ma kahi i hoolahaia ae la maluna.
S KIPI, Kiaaina o Hawaii.
KE HOIKE ia aku nei i ka lehulehu, aia ma ka Pa ma Makahonu. Ke hookaawaleia nei, oia kahi e hoopaa ia ai na holoholona helehewa no ka Apana o Kohala Hema, Mokupuni o Hawaii. W L MOEHONUA,
Kuhina Kalaiaina.
O KA PA hoopaa no na holoholona helehewa no ka Apana o Kohala Hema, Mokupuni o Hawaii. Ke hoonee ia nei mai Puuloa mai a i ka Pa i hoolahaia ae la maluna.
S KIPI, Kiaaina o Hawaii.
No ka auhau loaa makahiki.
I ka Lunahooponopono o ke Kuokoa : Ke manao nei au e loaa ana mawaena o ka poe nona na noonoo ana a kakou i maa ai i ka mahalo aku, ka hoapono ana e kau i auhau maluna o na loaa makahiki a oia ka mea like e kau ia aku ai, a ohi aole hoi me ka manao e hoopau loa i ka auhau waiwai paa, e pono no e hoomau iu kelu auhau e like me ko keia wa ; aka i mea e hoopiha ai i ka hakahaka no na poho i Hio ma ke kuikahi oiai hoi he pono ke hoomahuahua ia na loaa o ke aupuni, ke manao nei ua poe noonoo la he pono ke kau ia i ona auhau maluna o na loaa makahiki o ke kanaka.
O na lole ahinahina a me na lole pulupulu e ae o ia ano, oia no ka mea nui no ka hoaahu ana i na kanaka maoli, a malia paha aole no e emi ana na kumukuai i ka wa hookahi, aka ina e pau ka uku ia ana o ke dute no ke kumuwaiwai, alaila e nana aku ana kakou no ka emi ana o na kumukuai, e like ka emi me ka nui o ke dute i wehe ia no ia waiwai io.
Maluna o keia waiwai he palapala, na kamaa maoli, na kamaa buti a me na laau hale e koe ana he nui o keia mau waiwai no na kanaka maoli mamau ae o ko lakou poho no ka auhau e manao ia nei e kau aku maluna o na loaa makahiki. I ka hoolohe ana i na noonoo o na kanaka naauao no keia mea, aole i like loa na manao aka o ka hapa nui nae ua olelo lakou o ka mea kupono paha o ke kau i auhau maluna o na loaa makahiki ina nae e ohi pololei ia ana.
O kekahi pomaikai o na pulupulu i hana ole ia i mau lole mamua ae o na mea i hana ia a lilo i lole, o ka haawi ana aku i na wahine i mau hana ma ka humuhumu ana i ona mau lole no ko lakou mau ohana, he mea pomaikai no lakou, aole hoi ma ke emi wale, aka ma ka maa kekahi i ka noho ana hana mikiala. P.
HE AHA MELE NUI.
— MA KA —
LUAKINI O KAWAIAHAO.
Iulai 15, 1876.
He Aha Mele manawalea ia Mr H Berger.
PAPA KUHIKUHI — MAHELE I.
1. LA Hanau o ka Moi. Festival March......Berger.
Pahi Ohe.
2. Praise the Lord, O my soul.....................Morgan.
Papa Himeni o Kaukeano.
3. Piano Duet — Soldier's Chorus and Finale, from the opera " Faust:"...........................................Gounod. Miss C. Castle a me Dr. E. Hoomana.
4. 7th Air Varie..........................................Beriot,
Monsieur Chas. Pernel.
5. Grand Selection from the opera " The Last Days of Pompeii".....................................................Peireira.
Puhi ohe.
MAHELE II
6. Good Night.............................................Perklas.
Papa Himeni o Kawaiahao.
7. Tell me my Heart...................Sir Henry Bishop.
Mrs. J. H. Paty.
8. Grand Selection from the opera " Marilana.".. Wallace.
Puhi Ohe.
9. Ave Maria.............................Gounod.
Mrs. Kamakau, Messers. Atkinson, Pernet a me Berger.
10. Kamehameha Hymn — Mele Lahui.......................
Huaolelo, na ka Moi Kalakaua i haku, hua mele na H. Berger.
(E hui pu ma ke mele ana.)
I. : Makua lani e
Hawaii Ponoi Kamehameha e,
Nana i kou Moi, Na kaua e pale,
Ka lani Alii, Me ka ihe ! :
Ke Alii !
III.
Hawaii Ponoi
: Makua lani e E ka lahui e,
Kamehameha e, O kau hanau nui,
Na kaua e pale e, E ui e !
Me ka ihe ! :
II. : Makua lani e
Hawaii Ponoi Kamehameha e,
Nana i na Alii. Na kaua e pale,
Na pua a kou muli, Me Ka ihe ! :
Na pokii !
UKU KOMO.
Malalo - - $1.00, Maluna - - 50c E loaa no na palapala komo ma kahi o Wini, Taramu, a ma ka puka. E hamama ana na puka ma ka hora 7:30, a hoomaka na hana ma ka hora 8 ponoi.
Ka Nupepa Kuokoa
— ME —
Ke Au Okoa
I HUIIA.
Published every Saturday, $2 a year
HONOLULU, IULAI 15, 1876.
UA minamina makou a me ka ehaeha pu no hoi o na naau ma ke ano Hawaii ponoi, i ka lohe ana mai, ua hailuku ae la kekahi poe kanaka i ka pohaku maluna o na pake hou i ku mai nei mai Kaleponi, a kepaia e Kapena Ki no kona mahiko. I ke ahiahi mahope o ko lakou hiki ana aku, aia hoi, ua hailuku ia mai la na pohaku ma kahi a na pake malihini e noho puuluulu ana, a hookahi o ia mau pohaku i pa aku i ka papalina o kekahi pake, a hoeha aku la.
Ua huli koke ia aku la ka poe nana i hana mai i keia Karaima, aohe nae he mea i loaa, he haole wale no ka mea i ike ia aku e olelo hooweliweli ana, no ka pono ole o na pake, a nolaila, ua kipakuia ua haole la, aole e noho hou malaila. O ua haole nei, he kamaaina loihi ma Hawaii nei.
UA HOOPAU IHO nei ka Ahaolelo i ke kanawai e koho ai i ona Kahukula Nui no na kula aupuni, a ke kali nei no ko ka Moi kakau inoa mai.
O ke Kahukula Nui e noho nei i keia wa, a e hele la i ka aina nui o Amerika Huipuia, he luna aupuni i makemake ole ia ma na kumu he lehulehu, a me he mea la ua lilo ka lahui i kamaaina ia ia ma ke ano okalakala aohe oluolu mai, a oia paha kahi luna aupuni makamaka ole.
Lohe ia mai, aole ia i maalo aku ma kau wahi, a ina e hele iho, he kiei wale aku no ma na hale-kula a huli aku la no hele. O kahi aala loa ia ia o Hilo, a o kahi ana i makemake loa ai, o na wahi mauna i hele aku ai oia e houluulu i na lau nahelehele ; a ua lohe mai makou, ua hele aku nei oia me ia mau lau e kuai aku i ka poe makemake mai o Amerika. A laa la. Oiai ma kona wa e hele ana ma kana oihana, ua hapai pu oia i keia hana houluulu launahele. Me keia mau kumu lehulehu e mamina ole ai makou ke hoopau ia aku e ka Papa Hoonaauao. Ua hoomanawanui ka lehulehu nona, a ano i ka wa i noho kino mai nei ka mana hui o na makaainana, aole makou e hoahewa aku ana i ua kahukula la nona ka maea i hohola puni ae.
KE NALU NEI NA lima hooko o ke aupuni, pehea la auanei e hoopiha ia ai ke poho ma kahi e lilo aku ana o na loaa no ke Kuikahi Panailike ?
He ekolu wale no a makou kuamoo e hoomaikeike aku nei no ka hoomahuahua ana i na loaa o ke aupuni, oia
1 Ka hoomahuahua ana i na auhau maluna o na waiwai paa a me lewa.
2 Ke kau ana i auhau maluna o na loaa makahiki o kela a me keia makaainana i hoomaopopo ia ka puu dala e hoomaka aku ai ka auhau ana.
3 Ke kau koikoi ana i ke dute maluna o na waiwai aole i hookomo ia maloko o ke Kuikahi Panailike.
Aka hookahi wale no nae hopena o keia mau kumu e hoikeike ia aku nei, e halawai ana me na kue ikaika loa ma o ka aoao la o na kanaka a me na haole a me ka aoao mai paha o na aupuni e.
A oiai e i ae na puniu noonoo ole wale maloko o Aliiolani Hale kahi i nali ai, ke kali aku nei kakou no ka hua mai o ka lakou mau hana.
Ina aole e hiki i ke aupuni ke imi e mahuahua na loaa ma kekahi mau mea e ae, eia ke ao hope ia lakou, poke ia na uku makahiki o na luna aupuni a liilii, hoohuihui ae i kahi mau oihana. Ke ole kakou e pakiko ma ka hoolilo ana, a hoomau ia ka hele ana o ko kakou aie lahui ma kona alanui makamaka ole, aohe e liuliu kakou a banakarupe. E noonoo oukou.
HE KANAWAI HOOPONOPONO DALA.
Iloko o keia mau la i hala, ua nui ka pioloke mawaena o na kamaaina o ke kulanakauhale alii, no ka hoemi ia ana o ka waiwai o kekahi mau ano dala, e ka banako a me ke Kuhina Waiwai mai ka haneri a hiki i ke kanaiwa keneta. Aole makou manao e kamailio i keia manawa ma ka moolelo o keia hana, aka e hoopuka aku makou me ka hopohopo ole, o ke Kuhina Waiwai, ke poo o ka oihana dala o ke aupuni, oia ka mea nana e hai akea aku he dala maikai keia ma kona ae ana e lawe, a ma kona hoopuka ia ana iwaena o ka lehulehu ; a i na e hoole pela i keia manawa aole e lawe i keia ano dala no ka haneri keneta o ka dala hookahi, ua lilo oia i powa. Ina e lawe oia i na dala poho no ke kumu kuai piha, a hoihoi ia aku ma kahi i lawe ia mai ai, alaila e kau like ke poho maluna o ka aina holookoa.
Ua ike iho nei makou i ke kope o kekahi Kanawai i kakauia me ka manao e hoopau i ke ano lolelua o ko kakou dala, a i ko makou manao, he mea pono ke hooholoia ia Kanawai e ka Ahaolelo. Ma ka pauku mua ua oleloia, o na dala gula o Amerika Huipuia, oia ke dala ku i ke kanawai o keia Aupuni, a oia hoi ke kumu hoohalike e ae o na dala a pau. Ma ka pauku elua, ua ae ia e lawe i na dala maoli o Amerika Huipui no na aie malalo o ka haneri dala. Ma ka pauku ekolu, ua haawiia ka mana i ka Moi a me kona Ahakukamalu e hoakai ka waiwai io o ke dala o na Aina e ; a ma ka pauku eha, ua ae ia ke Kuhina Waiwai e hoopae mai i ke Dala Gula a ma ke Dala Maoli mai na aina e mai, e like me ke kupono. Ina e lilo keia i Kanawai, alaila, pau ko kakou pilikia, a hiki ia kakou ke kuai aku, a kuai mai me ke kanalua ole.
Nu Hou Kuloko.
Eia na Buke New Carmina hou ma ka Hale Kuai Buke o Wini. E wiki mai oukou o pau e auanei.
Ua puka aku ka moku kaua " Lakawana" i ke kakahiaka Poaono aku nei i hala mai ke awa aku no ka holo paikau ana i kona mau kanaka, i maa ai i na hana o ke kai.
Ma ka " Neti Mela" huakai aku nei i Niihau, ua lawe mai oia he Eiwa haneri hipa a hoolele aenei ma Waialua. O keia mau hipa mai ka aina hanai hipa mai o ka haku o Niihau.
E holo kaapuni aku ana ke " Kilauea" ia Kauai i ka Poakahi la 3 o Iulai. E ku mua ana i Nawiliwili, alaila holo kaapuni ae ma Hanalei. Haalele hope ia Nawiliwili i ka Poaha Augate 3 hora 4 ahiahi.
No ke koe mau o na manao o na makamaka ma kela a ma keia pule iloko o ke kepau nolaila ua hoopiha makou i ka kakou Kilohana o keia pule me ia mau mea, i ole ai hoi lakou e kali loihi mai.
— Ua koe ka pane a G W Pilipo ia L. Kaina a keia pule ae.
Ua ku mai ma Honolulu nei kekahi moku kalepa me na waiwai no na pake kalepa Afona a me Akaka o keia kulanakauhale. A maluna mai nei ona i laweia mai nei he 318 mau pake lima hana, e hoopuipui i ka heluna o na kanaka o keia aina no keia helu kanaka ana ae.
OHUOHU LUA.— Ua ike iho makou i ka ohuohu o ka Papa Himeni o Kaumakapili i keia po Sabati aku nei, a o ka mea i hiki ai ma ia kulana, ua hui aenei ka Papa Himeni alii o Kawaiahao me ko Kaumakapili Papa Himeni ma na ahiahi pule hui o keia hope aku. I ke ahiahi o ka la apopo he pule hui ma Kawaiahao.
Mamuli o ke ku ana mai o kekahi moku kakepa mai Kina mai i ke ahiahi Sabati aku nei i hala, ua hoi mai o Apakana wahine a me kekahi mau kamaaina pake e ae mahope o ka hala ana o kekahi mau makahiki loihi ma ka aina hanau o kana kane, ka mea e kali ana i kona mau la hope ma ka aina hanau iho.
HAO HOU NO — Aole no i pau ae ka lihaliha no na hana a na kanaka Hawaii o ka la 4 iho nei o Iulai, aia hoi, oia ka la makaikai iho nei o na lunamakaainana i ana hale aupuni, ua ike ia aku kekahi lunamakaainana kuaaina e hao ana i na mea ono o ke pakaukau a ku ka puolo hoihoi ana i kauhale. He keu keia a ka hana hilahila ole a ka lunamakaainana o ia kulana.
Ma ke kakahiaka o ka la Sabati, la 9 o o Iulai 1876 ua hooiliia mai la na haawina kupilikii o ka mea haakohi i na omaka mua o na kuakoko o ka mea hanau keiki, iloko o na hora loihi, a ua hanau mai la he keiki k. na Pilomene Kailioi ma Kuewa, o Kahakuloa, Maui ; a ua palekana aku la me ke ola maikai, a eia makou ke hookaunu nei me na wahi malihini la, a maluna ona ko makou mahalo a me ko makou aloha a mau aku.
NA MOKUAHI LAWE LETA — A keia Poalua ae, Iulai 18, i naauao ia ai, e ku mai ai ka mokuahi " Kulanakauhale o Kapalakiko," mai na Panalaau mai o ka Hema, a holo loa aku no Kapalakiko.
— A ma ka Poakahi hoi, Iulai 25, i manao ia ai e ku mai ana ka mokuahi " Auseturia" mai Kapalakiko mai, no ka huli hoi i na Panalaau o ka Hema. Ma keia mau moku e lohe ia mai ai kekahi mau mea hou o na aina nui.
HAMANI KA LAE O KA ILI PUAKEA — Ma ka Poaono iho nei i hala, oia ka la 8 o Iulai maalo ae la ma ka huina a Kale kekahi haole ua ona, ua hele ka lae a poholehole ; kai no hoi no ke keko ka hamani o ka lae, eia ka no ka haole e kauo alope ana no ka walaaau (be still.) Eia ka'u mea akaaka loa, o ka olelo a ka haole ona, Hu ! Hu !! ua like loa no me ka holoholona ; o na maka, aole hiki ke nana pono i ka hele ana, hehi e wale no ka wawae i o ianei. Ke manao nei au ina aohe mea nana e kokua ia ia, waiho i ke alanui ; pau ole ka epa i ka ili puakea, kai no hoi no Hawaii nei ka pau ole o ka epa, eia no ka hoi o Mareka kekahi. I ke ahiahi ana iho, kikiwi hou mai ana no ua haole nei. Ka ! Hana mao ole ka ua o Hilo. Eia la ka i hea na makai, aole no nae paha he hopu ia o ka hookikiwi ? Z P K NAILI. Honuakaha, Honolulu, Iulai 13, 1876.
AHA MELE HAAWI ALOHA.— Ua oluolu makou i ka hoike aku, e haawi ia ana he ahahui mele manawalea no Mr. Berger (Kumu Puhi Ohe) e ka lehulehu o na kamaaina o Honolulu nei, maloko o ka luakini o Kawaiahao i keia ahiahi Poaono. Ua hoolaha aenei makou ma kekahi wahi o ka pepa o keia la i na mele e himeni ia ana. Ke makemake nei makou e ike i ka piha ana o ka hale no kona pomaikai. He eha ona mau makahiki i noho Kumu Puhi Ohe iho nei no ka Poe Puhi Ohe, a ua kaulana oia no kona akamai ma na mea kani maanei a ma Europa. O kana mea kaulana loa paha i hana ai ianei, o ka haku ia ana o ke mele lahui, " Himeni Kamehameha" i ka wa e noho ana o Lunalilo, a ua lilo i mele kaulana loa i keia wa ma na wahi a pau. I ka wa a ka Moi i hele aku nei i Amerika, ua mele ia mai keia mele lahui ma na wahi a pau ana i hele aku ai. E mele ia ana ua mele la mahope loa o ka pau ana o na hana o ka po.
KA HOIKE ANA O KE KULA KAIKAMAHINE O HALE IWA, " EHUKAI O PUAENA." [Ke waiho aku nei makou i ka moolelo o ka hoike kula nona ke poo maluna ae, i malama ia ai ma ka la 6 o Iulai, 1876 maloko o ka luakini Hoolepope o Waialua a i kakau ia hoi e kekahi mea kakau mau i keia nupepa nona hoi makou e aie nei no keia moolelo :]
I na tausani heluhelu i ka nupepa " Kuokoa," ma ke ahonui haahaa o ko kakou " Kilohana Pookela," ke hoouna aku nei au i ka moolelo piha o ke kula kaikamahine o Hale Iwa kekahi kumulau hooulu lahui e moeuhane ia aku nei, ina ua komo io iloko o lakou ke aloha a me ka olioli no ka makia paa o ka noho aupuni o ka Moi Kalakaua, oia hoi keia he " hooulu lahui." Ina pela io, e ulu hou paha auanei o Hawaii uuku i keia wa ma o lakou la.
I ka hala ana aku o na hora o ka po, a pahola malia mai la na hunahuna malamalama o ka la 6 o Iulai, me kona mau ao pululuhi i na ehu o ke kakahiaka, ua pani ku ia aku la, aka, ma ka hiki pono ana ae i ka hora 9 A. M., ua auhea aku la na ao panopano hakumakuma o ka ino a hiki i Kuaihelani. Ua ohule ka lani, kalae ka honua, ua lana malie ka moana, me he mea la " ua puhi ka lawaia, o kilo hee i ke kukui, ua malino ke kai, o ko Waialua mau no ia."
Ma ka hora 9 1/2 A. M., ua kukala kahea mai la ka leo o ka hele " piipiikai" i na kamaaina, na malihini, e naue ae malalo o ka malu o ka luakini " Waipuolo." Ua hooko ia ia leo kahea, ua piha ka luakini, " Lei ana Kohala I ka nuku na kanaka."
Ma ka hora 10 ponoi ua wehe ia ka hana o ka la ma ke mele ana i ka leo mele, " Roll Call" music Te Deum.
Pule o J N Paikuli.
(Ua waiho ia ka papa kuhikuhi no ka loloiahili loa.)
Hora 12 hoomaha hookahi hora. Mamua o ka hoomaha ana, ua paipai mai o E Kanoa kumu kula aupuni o Kawailoa, i ka poe makaikai me ke noi pu mai i ko lakou ahonui e hoopiha hou i ka hale no na hana i koe ma ka auina la, a oia ka po, hora 7 P M.
Hora 1 1/2 hoomaka hou na hana, a hoomau ia a ka hora 4 o ke ahiahi, alaila pau na hana o ka la, hookahi mea kali aku o ke kaa aku o ka malamalama o ka la ma ka aoao o Lehua, alaila hoea mai ke'lii wahine o ka po, a oili pu mai no hoi me na lealea oia ahiahi.
" He haohao, He hoohuaoi."
O ka elima keia o na makahiki o ka hoike ana o keia kula malalo no o ke alakai mau ana a Mary E. Green ke kumu nui o ke kula ; ua maa mau ka mea kakau i na makahiki i hala i ka eleu o na haumana a me na kumu pu, ma ka oaoa ana me na maka a me ka noonoo pu iho o ka lunaikehala, me he mea la, e ano emi mai ana ka ikaika o ke kula. Aohe mau mea maiau i hana loea ia e ko lakou mau lima, e like me na kau i hala, aohe mau manao paipai o na makaikai i ke kula e like me na wa i hala. Elua wale no mau kahunapule i hai mai i ko laua manao mahalo i ke kula oia o Mr. N. a me Mr. O. (no).
O na maka aloha i launa pu mai ma keia hana maikai : Rev. H H Paleka, Paresidena o ke kula o Hale Iwa, Hon S Aiwohi, J N Paikuli, W P Kaawa, S N Emerson, C F Wolfe, J Amara, J N Kaiaikawaha, W L Holokahiki, F Pehia, E Makalena, S. K Kuhano, Mrs Emerson, Mrs Hoopii Napela, Mrs E Clark a me ka lehulehu e hoonoho ana i muliwaa, ka po lea o Halalii. " Ke ano ahiahi, Ka po o Mahealani He mahina hiki liu la " Ma ka hora 7 ponoi o ke ahiahi, ua hoomaka ia na hana oia po me ka wehe akea ia ana o na puka komo o ka luakini ; ua hele mai na luna ohi dala iwaena o na makaikai, a ua haawi aku kela a me keia e like me kona aloha iho. Ua mahele ia ka hana o keia po himeni mawaena o na kula elua, oia ke kula o Hale Iwa a me ke kula aupuni o Kaawaloa, E Kahue ke kumu. Ua ulele ia na hana o ia po me ka leo mele " La Hauoli." Pule o J N Paikuli.
(Ua waiho ia na papa kuhikuhi no ka loihi loa.)
Ua kahiko ia na haumana o ke kula o Hale Iwa me na keokeo, o ke kula a Mr. Kanoe me na aahu like ole ; haaheo na hana. Nani na himeni, oli lealea na naau, paipai na lima, keke na niho, nakulu na wawae, kaai na pi-o. Noho alii pono ka haunaele maloko o ka luakini, aohe mea kiai i ka maluhia oia hale loa. O ka leo mole, " The Gentlemen Workers" i haa ia mai e na haumana a E Kanoe ma ka olelo Hawaii ke kulu ana mai ; i ka nana ana aku kahe ka wai. He himeni keia e pili ana ma na hana, oia hoi ka mahiai, amara, kamana, kumeka, tela, paniolo, kuke, kakauolelo, uwi waiu, kupapahu a lawaia.
Ua haku ia keia himeni ma ke ano pili no ke kuikahi, a ua olioli ka poe mikiala hana no ka holo pono o ka lakou mau hana imi waiwai. Hu ka aka ke leha aka i na hana a ke kanaka mahiai, amara a pela aku. Nani ke kiekie o ke akamai o keia kumeka, i ka wa e kapili ai i na ili manoanoa o lalo e hou ana no ka hulu-puaa, e kakia ana no ke kui laau i ka puka hookahi. O ke kanaka uwi waiu hookahi no peku a ka pipi, pau loa ka waiu i ka hanini, pau i ka moku ka makau a me ke aho a ke kanaka lawaia, " no ka hewa o ka noho hale."
O ka hana hope loa, oia po o ka haawi palapala hoomaikai i na kaikamahine e puka ana mai ke kula aku o Hale Iwa : Sarai Kepoikai no Wailuku, Maui, Julia Hano no Anohola, Kauai, Sera Hano, no Anaholo, Kauai.
" Ke halia mai nei ke aloha, I ka ane huli hoi i ka home Haalele i ka hale hooluhi O ka imi naauao A kakou i anoi ai." Me ka mahalo, C. N KALAMA. Waialua, Oahu, Iulai 11 1776.
Ua Hakuepa ka " Lahui Hawaii."
MR LUNAHOOPONOPONO :— Aloha oe.
E oluolu mai kou ahonui e ae mai ia'u e pane pololei aku i kahi Nupepa opiopio " Lahui Hawaii," Helu 28, Iulai 6. Ma kahi e olelo ana, " Kupanaha maoli ka hopu ana o kahi omole noonoo ole i ke kanaka kolohe." Maanei, ua haohaoia ko'u lunaikehala, i ka mea i oleloia " kanaka kalohe." A owai la ia " kanaka kalohe ?" He mea haohao keia hoolaha manao ana ia'u e hoonuu ana i na mea ono o kana papa-aina, i ka puka ana ae o kahi mea awaawa mulemule a ano kupono ole ia'u ke moni aku.
He oiaio, owau io no ka mea i poino ma ka Poakolu la 5 o Iulai. Penei ke kumu : Ma ke ahiahi o ua la 'la, oia no ka hora 5:30, loaa mai la ia'u ke kauoha mai ke kupakako mai o kuu hale hana e noho nei, oia o Mr Hare, e kii pu maua e ohi a kaawale na omole wai ole, a o na omole wai ole, a o na omole wai e hahao iloko o ka pahu berena huinaha a hoihoi aku i kahi o ka haole hana wai momona ma ke Alanui Nuuanu. Ia maua e hapai ana a ua kau kekahi poo iluna o ka laau paalima o kahi kaa kau-o lima, o ka manawa no ia i pa-hu ae ai kekahi mau omole lele ae la ka nuku me na apana lehulehu, a kulepe kuu papalima hema a moku pu ka pou o ka ihu puili ae la wau i kuu lima me ka palulu ae i kuu maka, i hamo ae ka hana, ua moku, e hele ana ke koko, holo kiki mai la kekahi mau haole e kokoa ia'u, a o Mr Hare hoi ua lele aku ka hope o ka omole a moku lihi kona pepeiao akau. Pela iho la i loaa mai ai ia'u keia poino ; a na ka lokomaikai o kuu mau haku i lawe ia'u i mua o Kauka McKibbin.
E ka makamaka ka " Lahui Hawaii," ke ike mai la oe a me ka lehulehu, aohe i kalohe ua kanaka maikai la. Ina he kalohe ua kanaka la ; ina ua hoopaaia i ka Halewai kahi o na kanaka kalohe e hoopaa ia nei. Eia hoi kekahi, o kau mau olelo ao no'u, he kohu ole kona ano ; i ku no hoi paha kau ao mai ia'u, a ua lawelawe iki kou hoa o ka iu o ka la welawela o ua kulanakauhale nei i na ano la oia hoi he aihue paha ke ano. Puni wale aku no oe e na uhane noonoo i ka hakuepa a kahi omole noonoo ole, alaa ko kapa ia i Kahakuepa la. Aole ia o kau hana e ke kahunapule o ka hakuepa a me ka hoolaha hewa me ka menemene ole i kau oihana laa. No ka hoopuka wikiwiki no hoi kahi, aohe ka anei e kali a puka mai ka oiaio, alaila kapa iho ke kalohe — makepono no hoi ke ao ana.
Ua hoike aku wau i keia mau olelo i hoolahaia i kuu mau haku hana. Ua kahaha mai no ko lakou manao no keia hoike ana no ka ninau mua ole ia lakou.
Me na keiki ulele hua kepau ko'u welina. Owau iho no o JAMES L HALEMANU. Keiki hana o Bolles & Co.