Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 30, 22 July 1876 — HE IWAKALUA TAUSANI LEGUE MALALO O KE KAI! NA MEA KUPANAHA O KA MOANA! KE ALA O KA MEA HUNA, A O KA MEA Pohihihi o ka 1866! [ARTICLE]

HE IWAKALUA TAUSANI LEGUE MALALO O KE KAI! NA MEA KUPANAHA O KA MOANA! KE ALA O KA MEA HUNA, A O KA MEA Pohihihi o ka 1866!

MAHELE 1. MOKUXA XIV. {£TTA PONO e Kapena Nimo ; a pehea ke ea au e iawe pu ai me oe, aole anei e p»u e i ke omoia, no ka mea, he umi kumamalima hap;»haneri wale no o k* ea okigeoe ka nui e pau ai iloko o keia pahu, a aolo e liuliu, e lilo koke ana keia ea i mea inoiuo.-" '•Pela no! aka, e Mr. Aronaka, ua hai mua aku au ia oe, he mau pauma ko ka Nauti!o nei aana e hool «ko m ii i ke ea no'u : iiiil iiooiia kaomi ana, hoonee ana a me ka paki ana aal>io i mea pīa ; ma o keia mau ano 1 1, ua hiki ko hoopi-

haia ka paHu ea o ke kapa iuu, uie na | ea o lawa ai no ka hanu uiaikai ana iloko o na hora eiwa a he umi pjvha." 1 aku 1 \ au, "Aohe a'u mtu mea hou eae e nin iu aku ai, i hookahi Wiile no, e ke Kapen i—pehe i o hiki ai i i oe ke ho >m ilamalama i kou nlanui m.il iio o . ke kai, oiai oe e hele ana i ka lipolipo o ka hohonn ?" "E i\Jr Ai'onaka, ma ko Rūmekofa k;v pa luu,elua oua mau ipukukui, hookahi ma ke kua, a hookahi ma ke aio, i hoo-

paaia ma ka innauin i. He kukui ano puu Bunesena, a o ka mea e a ai, o ka bikironute o ka potisa ; aole nao pela ka'u, ua hookomo au ma ia wahi i ke sodiuma. He uwea i hooioiia ae, maLila kahi i hoiliiliia ai na mea e hoopuka mai ai i ka uila, a e kupono ani ua uwea uila la i kekahi ipu aniani, i like me ka ipukukui ke ano. Maloko o ua ipukukui nei kekahi nniuni mimilo, pa* kaawili, a aia iloko olaila, he wahi lanahu g tsi uuku. I ka wa e hoohanaia ai na mea paahana o ke kapaluu, ia wa e lilelile ae auanei ke gasa, a e hoopuka mai hoi he m lUmalama aiai keokeo pio o!e. Oiu iho la ko'u kukui lamalama o loko o ke k »i, a me ko'u alanni ; a pela no hoi e hiki ai ia'u ke hauu a ke ike." "E Kapena Nimo, o kau mm hain i a pau no ku'u mau uiinu, ua koikoi loa, e lilo ai ua mea e ae a pau i hoohii ihualauia i mea ole ; a i keia wa, aohe o'u kanalua i koe. Aka, i ko*u wa i kouohia ai e komo i ke kapa luu o Koukuairola a me Ramakofa, he ponoe ae mua ia mai au o nana i kekahi mea e pono ai au ke lawe e like la me ka pu." Pane aku la o Kapeua Nimo, "Aoleo ka pu e kiia nei me na pauda." °Aole ia he meae kanalua ai! * Akn, pehea 110 la hoi oe e manao ai, he hiki ia'u ke hana i ka pu pauela maluna o i ka moku nei, oiai aole he paakai (s »lt-1 petre) a at>le hoi ho lepo ptld a uie ka | lanahu. Eia no hoi kekahi, ina o kiia | ka pu paudi ni ilulo o ke k »i, mawaen» | 0 ka pa ewalu haneri a mo kanawaluku- j m.unulima ka paapu i ko ko ea unoli, aUila, aole o loaa ana ho pomaikai i<» kakou, o !ike l.i me ka holo o ka hana i ua pu en." ,4 Aole ia he mea pohihihi. 0 na pu 1 hauai i mainuli o n i kuhikuhi a Fuletoua, i hooUhaia m i Enelani o Pilipo Kole a me B*le ; ka Fureki o Fur<*ni a me ka Lanadi o lialia i hool«ha ai, oiai ua hanaia ia mau pu ine ke kupono loa. uo na wahi paapu loa e like me keia wahi, a ho hiki loa ko kiia onhlo o ke- | ia man wahi. Aole ioa o fci ia me ka | pauda, aka, me ko ea e palo ikaika ao», i i hoopihtaia e na pauma o ka Naulilo." | "AUilia, me ke awiwi e hoohanuia ai | keia ea," *'Pela no ka boi paba # eia ae ka ohe ea o ka mea luu a Eaukuatroia t e loaa koke ai ke ea i ka wa e makemake ai. I loa uo lie ohe liilii, ūa liiki uo. Eia 00 i boi e Mr Arontika v e hoomanao iho oo i

j ko kakou wa i hele ni i ka uhai holoho- : lona, he unku wale no ke ea a me ua ! sv Jji poka i pau ia kakou ma ia hele I I "Aka, raa ka'a ike iloko o keia liula, j a hoi o keia ohu wai, ua paapu ke hoohaiikeia me ke ea e hoo jjpiw »na i ka honua, aole loa e hiki i j ke lela a loihi, aole no hoi e j na holoholona i kiia." | o kel i mea keia mea i ku i ko kee make ioa ana no ia ; ina no wale uo ka pa aua aku i ka holoholon», e liina koke no oia ilalo me he mea la ipai ka nina akolokolo o ka hekili." "No keaha la V wahi a Mr Aronaka. "No ka men, o na poka o keia ano pu. nole no ia i like me ko na poka maoli, aka, he m-»u holowaa liilii aniani (i loaa ma ke akamai o Lenieboroke, he akeakamai no Auseturia), a he nui wale no hoi ii/u keia man poka. 0 keia mau holowaa aniani, ua waihoia iloko o ka holowaa ki|a, a ua hō-o ia o loko me ka poka kepnu, aia hoi iloko ka uila, ka mea nana e hoolele ka poka. Ke pa iki uo, o ka lele no ia o ka poka, a iua lioi e ku aku i ka holoholona, e haule no ia ilalo a make loa. Ahe mea pono no hoi ia'u ke hai aku ia oe, he helu eha \ ko lakou mau helu, a oia ka piha pono ! no keia mau pu." j ,k Ua pau ae la ko'u nieniele ana, a eia ,wale no ka mea i koe, o ko'n lilau i ka'u pu. Ama kau wahi e helo ai, malaila aku no au," i pane aku'ai au, me ko ? u k«i ana iluna ma ke pakaukau. n ] "Alak.ūia aku la au mahope o ka moI ku e Kapena Nimo, a i ka hiki ana i ke ! keena a Nede L »na a me Kosila e noho I | ana, kahea koke aku,la au ia Uua, a he|le mai la laiia me ka hookaulua ole. A | o ko makou hele koke aku la no ia a hij ki ana i kek;thi keena e kokoke anai ka j rumi mikini, a maloko o ia wahi makou i komo ai i na kapa no ka hele ana."

MOKUNA XV. Ka papaku o ke kai. 0 ke keena i oleloia maluna, oia no kahi e hoahuiu ai na mea kau i a me na kapa o ka N »utilo. Aia iloko o keia keena. be 12 kapa luu e kakau ana, i hoomakaukauia no m ikou. 1 ka ike ana o Nede Lma i ua mau kapa luu nei, hoike m*i U kona mau helehelena i ka huowaliuwaha. "E knu Nede Lina maikai, mai kuhi oe i na ululaau o ka mokupuni o Kere sepo, he ululaau maoli, aka, he mau ululaan moana." "Naiii kela! A 6 oe hoi e Mr Aron>ika, e komo ana anei oe i kela mau kapa ?" P«*la o Ntfde i pine aku ai. "E Mr Nede e, e lawe no oe i kau kapa i makeniake ai." Pane aku o Nede, u Aia no ia i ka mea i oluolu i kou m vii »o e ka haku ; aka, ina ma ko'u m ikomake m ioli, aole au e komo i keleahi kapa, ke ole au e hookikinaia." Pane mai o Kapena Nimo; "Aole no pnha t>Q mea nana e hookikina aku e Mr. Nede." Ninau aku la noua o Nede, "A o Kosila no auanei kekahi e hele ana ?" Pine koke mai la no o KosiU, "Ma kahi e helo ui ko'u haku t uuUiU pu no »» « wau." Ma ke kahea nna a ke Kapena, hele mai I i elua mau luina o ka moku, e hookomo ia makou iloko o ua mau kapa kaumaha nei, (mo he knahao U ke kaumaha) he mau kapa opea lio f aole hookuina, i mea e komo 010 mai ai ke kai. A he kuhihewa m»i no paha kahi mea, he kapa kam, no ka like loa. Ile wawae a he pnUka ko keia mea luu ; a he Kamaa puti o UIo o ka w*w*e, a ua kapiliia o lalo i ke kepau, i kaumaha ai t »ole hoi e hulipu, aki, i mea e hiki ai ke hele ku iloko o ke k;»i: a ma ka puhaka o ke paiaka, ua hoopaa !oa ia ine ke apo keleawe. No keia mea, ua hiki i ko akemama ke hmu e like me ka inea mau. O ua li&a hoi, ua hoopaaia me ka miki-lima. Ee nei wale no hoi na ano iwaeoa o keia mat> mea luu a ma

I ku piieum inuia pani imewiii kainko, ku j ftaluka a me keknhi inan mea e ae ho : leiiuiehu wale, i hanain me ka akanini, j iloko o ke Kenefcuria umikuinatuiiwalu. j . 0 Kapenii Nimo ame kekahi hoa ona, | owau iio boi a me Kosiia, o makou waie iiio kai komo ina kapa luu. A paa na j kapa, a koe hoi ka papale e hoopulou ' ibo ai i na poo o makou. J ae *) ko hoopulouia | ana iho i ua papale, ninan mua aku la nn i ka makou mau pu e lawe ai, a ua haa'wi koke mai la keknhi kanaka o ka NrtUtilo ia'u, he pu moiikaka' wal« no o ka hana am. Aia ma ke kumu o ka pu, iUt hoopaaia me ka papaa kila hakahaka mawaeuH,a maiaiia e m«lamaia ni ke ea maoli. Aia hoi ma ka walia, he pani me he hairn U ke ano, a na k i liwea pakaawili" e hoohana i ua pani nei ; a ma ia hana «n i, e hookeia ai ko ea maoli iluko oka ohe rnet*la. Aia hoi he wahi pahu ua hoopiiiia ma ka mawae, iloko o kaiii manoanoa o ke kumu o ka kumu o ka pu, he iwakalua ka nui o na f poka uila, a na ka uea pakaawiii e pale j aku i ua mau poka nei iloko o ka pu„ A e like mo ka hikiwawe o ka iele ana 0 ka mea mua, pela no e komo koke nku ai ka lua, a pela aku no a hiki wale i ka pau ana. ' : A no ko'u ike ika maikai o keia pu, | 1 aku la au ia Kapeua Nimo, "He pn j maikai loa keia, he akaka w«le no ka ! hana ana ; ahe mea pono ke hoaoia. j Eia hoi, pehea la auanei kakou e hiki ai i ka papaku o ke kai ?" Pane mai o Kapena Nimo, "I keia 1 wa, eia ka moku Nautiioiloko o na nnaT)a elima mai ka papaku ne o ke kai. a o ka mea i koe, o ka hoeu no, uo ka hele ana.* I aku h hoi o Mr Nede, t; Pehea auanei kakou e puka aku ai ?" Pune mai 0 Kapena Nimo, "E nana mai paha oukou ia'u." 0 ka h'oopulou iho la no ia o Knpena Nimo i kona poo me ka papalo luu, a pela no hoi o Koaila ame a'u. oka l>apa luna o na kapa o makou, he a-i kala keleawa, a muluna iho o ua kala nei, 1 hoopaaia ai ka papale me ke kuinao ; ekoiu mau pnka, a he mau aniani makapuu manuanoa, ke p-*ni o ua mau puka uei, ua.hooioi ia aku iwaho, a maiailu e ike aku ai i aa mea a pa'i e maalo mai ana ma ke alo ; oiai u;i kaawale wale no ke poo o makou, ke huii io a iauei. *

I loa no i ka paa ana o n;i mau aahu apoo nei o makou, o ka hana koke iho la no ia o ka mea paahana a Riiukuairola maluna o na kua o makou ; a ma ko'u hoomaopopo iho i ko'u, ua maikai loa i.i'u ke hanu me ka oluolu maikai. A hoopaaia iho la he kukui Umalama ro i ko,u apo opu, a o ka pu uo hoi ma ka lima, me ko'u makaukau loa no ka puka aku. Aka, ma ka oiaio maoli, ua hlo makou i poe pio iloko o keia mau aahu kaumaha ; o na wawao hoi, ua pipili paa i ka pap .hele, me he mea la ua koluia a paa, i ki ua mea o ke kaum*ha o ke kepau o.Lilo ae o ko'u mau kamaa. Aka hoi, ua hanaia keia mau mea a kaumaha, i pono »i ka hele ana maloko oke kai. Am * ko'u hoomaopopo aua ae, me he mea e kuUiia ana au iioko o ke keena e pilipu una me ka rumi waiho j kapn, a ukuli mai U no hoi ko'u mau i hoa hele, me ke kolo hele no hoi o li- i ke me ko'u. A lohe ae la no au ika hoopaaia ihp o ka puka wai me ke paui Y a paa iho la m'akou i ka W'ahiia me ka wuhi eleele o ka poeli. 1 ka hala ana o kekahi mau minute, he hihio ikaika ku'u i lohe aku, a pii mai U ka huihui mai ko'u mau kapuai mai a i kuu houpo. 0 keU mea, ua loaa mai no ta mai kekahi wahi mai oka moko, maloko mai o kekahi ohe liilii i hoohamamaia ka w«ha, i komo mai ai ke kai a ioaa makou, a me ia kai i hoopihaia ai ke keena. A okiia no hoi he puka a hamama ma ka aoao o ia Nautiio, a ike ako U makou he uwiki maU* mi&lama. Aole uo hoi i emo, ako ana na wawae o makou ika papaka o ke kai.

I Anv>, pehea la w«u e hoihoi hou «i i : ka mau io i hooiiiiu mai maluua p,'o»uo | ka hnakai hele wawae malalo o ua wai ? j Ua ane ino hiki o!e ke hoike aku i keia { mea kamahao, ma na huaolelo! A hele jae ia o Kapena Nimo mamua, a o koua hoa aku mahope ona. A o Kosila ame a'u, noho iho la maua ma kahi kokoke i kekahi me kekahi, e hiki ai ke lohe ia na kukai olelo «n-i. Aole i liuliu, hoomaopopo ne la an i ke kaumaha o ko*u aahu, na kamaa, kuu waihoua en, ka papale manoanoa kaumaha, e nakeke wale ai no kun poo iwaena konu, e like me he hua kukui kaa la. 0 ka malamalama e hoomalamahima ana i ka lepo, he kaaakolu kapuai m«lalo o ka ili o ka moaaa, a he mea haohao i . . i loa ia mea iu'u, i ka ka mea o ka ikaiku launa ole oka malamalama. ona kuknna o ka la, ua hiki iaia ke hoomalamalama i na mea kino lahilahi a mo ikaka hoi, a he liiki no hoi ia'u ke ike i na mea he lehulehu wale ma kahi mamao, | he haneri me kaualima i« ilei ka loihi. | [J« oiaio, oka wai e hoopuui ana ia ? u, | he moa kaomi ea okoa ia, i ko ke ea maoli e hoopuni ana ika honua. Aia hoi maluna o'u ka ili pohu pu o ke kai. A e hele ana hoi makou maluna o ka ili luumania o ke one o ke kai, aole hoi he aniuinuu e like la me ko na kahaone, i ka paia e na nekai, a lapaku ae la ke kapakai ; aka, o keia wahi a makou e hele nei, he like loa me na kahua kan* lai kapa, ikeia a like. Eia no hoi keknlii mea kupanaha i keia papakn, ua i like me ka mea hoopelu uialainālama j (reflector) i ka peluia o na kukuna o ka la, a komo mai la ka malamalama iloko o kela a me keia hunahuna wai. E like me ka hiki ia ? u ke ike i kelu a me keia mea i ke awakea, pela no hoi ko'u ike ana i ka nani o keia papaku, noua hoi ka hohonu he kanakolu kapuai; a he mea hoomauakala na'u ia i ka ma nao ana o ka poe e hoolohe mai ana i ka'u mau olelo. • A hula paha he hnpaha hora, hoao aku la an e hele m-ilun* o ke one i lulu ia a paapu me na iwi pupu. oka moku Nautilo hoi, ua kaawale loa aku la ia, a me he papu kahola Joi!ii la ia k,e naua akir; ao ka malamalama o kona mau kukui lamalama, ke hele mai a loaa makou iloko o ka pouli, a oia malamaluma ka mea ē pololei ai makou ke j hoi uku iluna o ka moku. | (Aoleipau.) *