Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 32, 5 August 1876 — Page 1
NUPEPA KUOKOA :
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE XV. HELU 32. HONOLULU, POAONO, AUGATE 5, 1876. KA HELU A PAU 766.
MAIKAI KA HOI KA PAPA !
— A ME —
Ka Laau o kou Hale ! No Hea la ?
KA I NO HOI NO KAHI O
WAILA MA !
Nana aku no hoi ia la,
OHI KA IO O KA LAAU O MAKAWAO, i ka ua mea o ka nani o
Na Papa, Na Laau
— A ME —
NA PONO KUKULU HALE
O NA ANO NO A PAU,
— MA KE KIHI O —
Na ALANUI PAPU a me MOIWAHINE,
...... Honolulu ......
MALAILA E LOAA AI E LIKE ME KA makemake, no ke
Kumukuai makeponoloa. PAPA, PAPA, PAPA
Na PAPA huluhulu,
Na PAPA manoanoa, Na PAPA i kahiia, Na PAPA kepa,
PAPA holo keokeo, PAPA holo ulaula.
NA LAAU! LAAU!
NA KUA.
NA KAOLA, AAHO,
MOLINA,
PEAPEA, PINE HULUHULU,
PINE I KAHIIA,
Na Papa a me na Laau Ulaula ! PILI ULAULA
PILI KEOKEO, PANI PUKA,
PANI PUKA ANIANI IPUKA ANIANI,
OLEPELEPE.
PENA O NA ANO A Pau
Hulu Pena mai ka liilii a ka nui !
AILA PENA ! AILA HOOMALOO,
WANIKI, PATE
NA LAKO
o kela a me keia ano. NA AMI-PUKA HALE,
NA AMI-PUKA PA.
ANIANI !
Pepa Hale me na lihilihi
E LOAA NO MALAILA
KA PAAKAI Helu 1,
O KAKAAKO a me PUULOA
No ke Dala kuike, e loaa no na mea a pau i haiia ae la no ke kumukuai emi loa.
O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, e loaa'ku ana ia lakou, e hooko koke ia mai ana no ia me ka lawa pono.
E kipa nui ilaila, i ike i ka oiaio
761 3m 773
HE
IWAKALUA TAUSANI LEGUE
MALALO O KE KAI !
— NA MEA —
KUPANAHA O KA MOANA !
KE ALA O KA MEA HUNA,
— A O KA MEA —
POHIHIHI O KA 1866 !
MAHELE 1.
MOKUNA XVI.
HE ULULAAU MOANA.
OIAI, o ko makou malamalama i keia wahi, aole ia no na hunahuna mai o na kukuna o ka la iloko o na huna materia o ka wai, aka, mai loko ae no o ka uwila i hoomakaukauia o Kapena Nimo. O keia malamalama, he aiai wale no, a pela no hoi ka kona hoa ; a o ka maua no hoi me Kosila, o ka hoohalike aku me ka laua la.
I ko'u wili ana ae nae i ke kui kolu i aoaoia mai, ike iho la au, he hui ana mawaena o ka uwea a me ke aniani wilinau, a holo aku la ka malamalama iloko o na kukui, a pela i malamalama ai ke kai ; a o ke anapuni o kahi i hoomalamalamaia, he 36 iwilei.
O Kapena Nimo nae, aia no oia ke hoomau la i ka hele ana iloko o ka pouli o ka hohonu o ka nahele ; a ma ka makou hele naku like pu ana aku, ua hoopepe pu ia na laau ; a ma ia mea, ua ano kakaikahi mai na laau. A ma ka'u hoomaopopo iho, e nalowale koke ana na mea ola kupu, mamua o ka nalowale ana o na holoholona ola hanu, oiai o na laau medusa, ua nalowale e ia mau mea, mai ka ulu nui ana, mamuli o ka lele pau loa ana o na holoholona ma ka hanu ana ia mau laau.
Ia makou e hele nei, kupu ae la ko'u wahi manao, me ka i ana, O ka malamalama a Rumakofa, ka mea hana malamalama, e lilo ana la ia i mea nana e hookokoke mai na holoholona ia makou, mai ko lakou mau punee pouli mai, aka, aole pela. I loa no a ike mai, o ke auhee koke iho la no ia, mai na poe uhai holoholona aku.
No keia mea, i hookui pinepine mai ia Kapena Nimo, mai kona manaolana maikai, no ka holo o ka hana, a hiki ole hoi iaia ke ki aku ; a pela makou i hele aku ai me ka loaa ole o kekahi holoholona ahiu, a hiki wale i kekahi pali pohaku mabala kiekie, a he mau ana nui poliuliu ko loko o ua pali nei, a oia hoi ke koo o ka mokupuni o Kerepo. A o ka palena pau iho la keia o ke aupuni o Kapena Nimo, a malaila oia i hooki ai i kona hele loa ana aku.
A ma keia wahi makou i huli hoi ai, o Kapena Nimo no mamua o kana wahi puolo uuku, me ka hookunana ole i o a ianei i ke alanui e hiki ai ke hoi ; aka, ua hiki loa iaia ke alakai pololei loa. A ma ko'u manao wale ana, o ke alanui no la hoi a makou i hele mai ai, eia ka he alanui e no. O keia ala, he nihinihi a piiku hoi, aka, he hikiwawe loa nae ka hoi ana o makou, a hiki i ke kaulana papu o luna o keia awawa hohonu.
Iloko o keia hoi ana, aohe i nele ko makou loohia ana i na poino mamuli o na hooke mama loa ana a ke ea. A o ka hohonu o ia wahi a makou i hiki ai, he elima anana a me ka iwilei, alaila, puka loa i ka ilikai.
Aia ma keia wahi, he mea e ka lehulehu o na ia liilii o kela a me keia ano, i kupono ole no ke ki ana me na poka. A no ka lelehu loa o na ia liilii, ua hiki pono ole ia'u ke ike aku i na mea nui ; aka, o Kapena Nimo, ua ike aku la no ia i kekahi holoholono nui, he otera ka inoa, he holoholona ano like me ka ilio holo-ikauaua ; a o ke ki koke aku la no ia no ia o ua Kapena Nimo, a make ana ua holoholona nei. He elima kapuai kona loa, a he mea hoi i makemake nui ia, no ka nani o kona hulu. O na kapa i hanaia noloko mai o ia ano hulu, he $400.00 ke kumukuai. Ua ike nui ia
na kapa o keia ano ma na makeke o Rusia a me Kina. O kahi noho nui o keia ano holoholona, aia ma ka Moana Pakipika Akau.
Haawi ae la o Kapena Nimo i na holoholona nei i kona kokoolua, a haawe ae la kela, a o ko makou hoomaka hou iho la no ia i ka hele ana, a hala hookahi hora, hoea ana makou ma ke poo o kekahi one loihi ; a o ka mea nani loa a'u i ike ai, o ke peluia ana o ko makou mau aka, ilalo ke poo, a iluna hoi na wawae.
A no keia malamalama alialia maikai, ua hiki ke ike ia na mea lele maluha o makou. A ma ia mea, i ike ai au i ke akamai o kahi kokoolua o Kapena Nimo, ma ke ki ana i kekahi manu nui, ku no make loa ; a mamuli o ka nui o ke kino o ua manu nei, ua ume loa ia mai ia a loaa ia makou ; a ia ike ana iho, aia ka he kaupu nani loa.
A ia loaa ana o nei mea hihiu ia makou, o ko makou maki mai la no ia, a pau aku la ke one, hiki mai la makou i kekahi wahi akoakoa naehehe, ua paapu i na laau ooi. A ma keia wahi, ua hookuemiia ko'u manao, a he mea makemake ole ia'u ke hele aku maluna o ia wahi ino, aka, aole no e hiki. Aia nae i ko'u ike ana aku i ka o ana mai o kekahi malamalama a loaa makou iloko o ka pouli o ka wai, hoolanaia ae la hoi ko'u manao ; a mamuli o ka nana pono ana, hoomaopopo iho la au, he malamalama no ia mai ka moku Nautilo mai, a i iho la au, O ka hiki koe o makou iluna o ka moku, hemo aku keia mau kuahao kaumaha, a e loaa no ia'u ka hanu oluolu ana, oiai o ko'u waihona ea, ua aneane e nele loa i ka waihona ea maoli iloko o ka okigena (oxygen). Aole wahi manao ae no ka halawai ana me kahi mea ulia wale, a e hookauluaia ai hoi makou no kekahi manawa.
A oiai makou e hele ana, owau no mahope loa, me ka palapala o ka manao no kekahi mea ea, a e ake no ka manao o ke kau iluna o ka moku ; aka, ike aku la au ia Kapena Nimo, i ka awiwi hou ana mai i o'u la, a hoonoho ino iho la ia'u ilalo, a pela kona kokoolua ia Kosila, a o ko makou noho iho la no ia ma ke kumu o kekahi laau, me ka nalu iho iloko o'u, i ke kumu o keia hoonee ino ana ia'u, a ke nana la no nae au i ko ia la moe malie me ka oni ole ; i alawa ae auanei ko'u hana, aia hoi he weli ka'u o ka ike ana aku, a haka pono loa aku la au i ka nana ana, aia hoi elua mau mano niuhi, e holo malie ana no me ka ike ole mai ia makou.
Ia wa no a'u i ike aku ai i ua mau kaeaea nei, makena ua mea he maka'u launa ole, me ka i iho no, aohe puuhonua e pakele ai ke loaa mai i keia mau ia nui niho wakawaka. Puana ae la nae au, Pomaikai ke ola i ke poaeae ana o ka ike a na ilikani o ka moana, oiai ua ike ka huluaa o ka papaku o ke kai, no ka lanakila ole o ka makou mau mea kaua, imua o na ia ili pepeekue, a nolaila, o ka noho malie wale aku no ka pono, a hala aku ua mau kaeaea la, alaila, ku ae no hoi malie ana.
A hala he hapalua hora mahope iho, hiki makou iluna o ka Nautilo, malalo o ke kaukoo hele ana ma ka weli maikai o ka malamalama uwila, a pela makou i hiki pono ai.
Ia hiki ana aku no o makou, e hamama mai ana no ka puka iwaho loa, a o ko makou komo aku la no ia a pau iloko, a hoopaa mai la o Kapena Nimo i ka puka mahope o makou, a malaila'ku a i ka rumi akahi ; a ma ke kaomi ana o Kapena Nimo i ke ea, o ka hana koke iho la no ia o na pauma o waena o ka moku, a ike ae la au i ka emi ana o ka wai mai luna aku o'u ; a aole i emo, o ka nalo iho la no ia o ka rumi, a wehe ia aku la ka puka o loko loa, a malaila makou i wehe ai i na kapa aukai o makou a pau.
Ia hemo ana ae no o ko'u mau kapa, ua hele a lewa e oloko i ka ka mea o ka pololi, no ke komo wahi ai ole a me ka loaa pono ole o ka wa hiamoe. O ko'u hoi aku la no ia iloko o ko'u rumi, me ka noonoo nui ana i keia huakai kupanaha ma ka papaku o ke kai.
(Aole i pau.)
Ke Kau Ahaolelo o M. H. 1876.
LA HANA 70.— Poakolu, Iulai 26.
Halawai ka Ahaolelo e like me ka mau.
Hoike mai ke Komite Wae no ka noonoo ana i ka bila e pili ana i ka la koho balota, a waiho mai ae hoololi no ka bila. Waiho ia ma ka papa.
Hoike mai ke Komite Wae no ka noonoo ana i ka bila e hoololi ai i ka pauku 798 o ke Kanawai Kivila, a waihoia mai he hoololi no ka bila. Aponoia.
Hoike mai ke Komite Wae no ka noonoo ana i ka bila e hoololi ai i ka mokuna 56 o ke Kanawai Karaima, a waiho mai he bila hou ma kahi o ka bila mua, aponoia.
Heluhelu mua mai o Mr Kauai he bila e
hoololi ai i ka pauku 1 o ka mokuna 4 o
ke Kanawai o 1870, e pili ana no ka aihue
holoholona. Waihoia no ka heluhelu alua.
NA HANA O KA LA.
Hapaiia ka noonoo ana no ka Bila Haawina imua o ke Komite o ka Hale, P Isenberg ma ka noho.
Noi mai o Mr Birch i Haawina no L K A Kaanapali $400.
Mr Nawahi, e hoopanee loa ia keia noi. Hooleia.
Noi mai o Mr Barenaba e hapai hou ia ka noonoo ana no ka uku o ka Lunakanawai Hoomalu o Honolulu, a e hoomahuahua ae i $4000. Hooleia. L K A Molokoi 600 Hooholoia
Noi o Mr Aholo, na lilo o kona hoihoi ana mai i kana Hoike Hapaha $50.
Mr Barenaba, hoole loa. Oiai e noonoo a ana, ua hoomaha ke komite a noho hou ma ka hora 1.
Halawai hou ke komite ma ha hora 1 auina la.
Hoololi mai ka Loio Kuhina, e hooliloia ia mau dala mamuli o ke kauoha ana a ke Kiaaina o Maui.
I ka ninauia ana, ua hooholoia ka haawina i noiia mai i
L K A o Lanai $400 Mr Barenaba 420 " Kalaukoa Hoole loa i ke noi a Mr Barenaba. Hooholoia 400 L K A Ewa & Waianae 600 Hooholoia " Waialua & Koolauloa 600 Mr Naukana e hookaawale i mau apana hookolokolo okoa ko Waialua a me Koolauloa, a e ukuia laua 600 pakahi. Mr Barenaba 300 " Nahaku 400 " Hooh. L K A Koolaupoko 600 Hooholoia " Hanalei & Anehola 600 " " Lihue, Kauai 600 " Koloa " 600 " " Waimea " 600 " K. Olelo Ah. Kp. Ap, 2. 400
Mr Pilipo, e ukuia oia i $5.00 no kela la keia la. Mr Kalaukoa $300
Hooholoia 400
K. Olelo 1 Ah Kp Ap 3. $300 Hooholoia
" 2 " " 300 "
" " 4. 300 " Na lilo o ka Aha Kiekie 2,300 Noi o Mr Kanealii 1,000 " Mahoe 1,700
" Nahaku kapae loa
Hooholoia 2,300 Na lilo o na hoike, ma na hihia hewa (e ukuia e ka Lunakanawai e noho ana i ke kau ina he pono.) 300 Mr Kanealii e kapae loa.
Hooholoia 300 Na lilo Ah Kp Ap 2. 1,800 Mr Nakaleka 1,500
" Birch 1,800
Hooholoia 1,800 Na lilo Ah Kp Ap 3. 1,800 Mr Mahoe 1,500
Hooholoia 1,500 Na lilo Ah Kp Ap 4. 600 Noi o Mr Nakaleka 500 " Kalaukoa 400 Hooholoia 600 Kuai ana i na Bk Kanawai 750 Noi o Mr Birch. 500
" Nahaku. kapae loa. Hooholoia 500 Na lako palapala no na aha apana & hoomalu i huiia ma na lilo pai a me uku leta. 1,500 Noi o Mr Mahoe hoopanee loa ia. " Nakaleka 1,000 Hooholoia Hoopauia ke komite a noho hou ma ke Poalima, a aponoia ka hoike. Hoopanee ka Hale.
LA HANA 71.— Poaha Iulai 27.
Hoomaka na hana e like me ka mau.
Heluhelu mai o Mr Kalaukoa he olelo hooholo, e kohoia i komite nana e huli aku i ka uku o ka Loio a ka Loio Kuhina i hoolimalima aku ai, a e hoike mai imua o keia Hale. Hooleia.
Kamailio mai ke Kuhina o ko na aina e. no kekahi mau mea i haiia ma ka nupepa P C Advertiser, e pili ana i ka haiolelo a Mr Halstead.
Heluhelu mai o Mr Nawahi he olelo hooholo, e kauoha ana i ke Kuhina Waiwai, e hoihoi aku i na dala Sol a me Peso i ka mea a i ka poe hui paha nana i haawi mai ia mau dala iloko o ka waihona, e like me ka nui a lakou i waiho mai.
Eia ka poe i kamailio ma ka aoao kue i ka olelo hooholo : Kuhina Waiwai, ke'lii Kaai, Kapena a me Kahana, a o Mr Pilipo ma ka aoao kokua i ka olelo hooholo.
Mahope o ka noonooia ana, ua waihoia ma ka papa.
Heluhelu mai o Hon Kaai he olelo hooholo e kauoha aku ana i ke Kuhina Waiwai e noi aku i ka Moi e halawai ka Aha Kukamalu, e noonoo i ka waiwai io o na dala Un sol," a me " Un Peso," Hooholoia.
Heluhelu mua mai o Hon Kaai he bila e kokua ai i ka hooholo mokuamahu pili aina. Waiho ia no ka heluhelu elua.
Hoolaha mai o Hon Smith he bila e hoololi ai i ka pauku 11 o ke kanawai e pili ana i ka oihana ao palapala, i apono ia ma ka 1864.
NA HANA O KA LA.
Heluhelu akula ia ka bila e hoololi ai i ka mokuna 30 o na kanawai o 1874 e hooluli ana i na pauku 1452 a me 1453, o ke kanawai kivila, e pili ana i na keiki kamehai. Hooholoia.
Heluhelu akolu ia ka bila e hoololi ai i ke kanawai e kau palena ai i ka manawa e noi ai no na aie i ka waiwai o ka mea make, a e hoololi ai i ka pauku 1217 o ke kanawai kivila, a e hoopau loa ai i ka mokuna 21, o na kanawai o 1870. Hooholoia.
Heluhelu akolu ia ka bila e hoomana aku ai i ke Kuhina Kalaiaina i na laikini no na mea malama banako. Hooholoia.
Heluhelu akolu ia ka bila e hoololi ai ka pauku 673 o ke kanawai kivila. Hooholoia. Hoopanee.
LA HANA 72 — Poalima, Iulai 28.
Halawai ka Ahaolelo e like me ka mau.
Hoike mai ke komite o na aina aupuni a me na hana hou no ka noonoo ana i na palapala hoopii he 13, e noi ana no na alanui a me na alahaka, a me kekahi mau palapala hoopii e aku ; ua hooholoia e ke komite e waiho ia na palapala hoopii ma ka papa. Waiho ia ma papa.
Hoike mai ke komite wae no ka noonoo ana i ka bila e hoololi ai i ka pauku 5 o ka mokuna 3 o ke kanawai hoopai karaima, e pili ana no ka uku hoopai o ka moekolohe. Hoihoi hou ia ka hoike i ke komite nana i lawe mai.
Hoike mai ke komite wae no ka noonoo ana i ka bila e hoololi ana i ka mokuna 58 o ke kanawai karaima e pili ana i ka hanai hipa, ua hoololi ia ka bila, a waiho mai i ka bila no ka heluhelu alua malalo o na rula. Aponoia.
Hoike mai ke komite wae no ka noonoo ana i ka bila e hoololi ai i ka pauka 780 o ke hanawai kivila e hoomanoanoa ana i na lunamakaainana, a waiho mai i ka bila me ka hoololi. Waiho ia ma ka papa.
Hoike mai ke komite wae no ka noonoo ana i na bila a me na palapala hoopii e pili ana i na haku a me na kauwa, e noi mai ana, e waiho ia ma ka papa, a noonoo pu me kekahi mau bila e pili ana ia mea, oia hoi ua waiho ia ma ka papa.
Hoike mai ka hapa uuku o ke komite wae i koho ia no ka noonoo ana i ka bila e hoopaa ai ke kanawai hookamakama. Waiho ia a noonoo pu me ka bila e pili ana.
Hoike mai ke komite wae i koho ia no ka noonoo ana i ka bila e hoololi ai i ka pauku 5 o ka mokuna 3 o ke kanawai karaima e noi mai ana e hoopanee ia ka, bila i waiho ia aku. Waiho ia ma ka papa.
Hoike mai na komisina i kauoha ia e unuhi a e hoohui i na kanawai o ke aupuni e like me ke kauoha ana a ka Ahaolelo i hala. Waiho ia ka hoike e pai.
Hoike mai ke komite wae i koho ia no ka noonoo ana i ka bila e hoololi ai i ka pauku 1477, o ke kanawai kivila. Ua
hooponopono ia ka bila mua, a noi mai e hooholo loa i ka bila me ka hoololi. Waiho ia ma ka papa.
Hoike mai ke komite wae no ka noonoo ana i na bila e hoololi i ka pauka 239, a me 212 o ke kanawai kivila ; ua waiho ia ka bila mua ma ka papa, a waiho mai he bila hou ma kahi o ka bila mua. Aponoia.
Heluhelu mai o Hon Kaai he olelo hooholo, e hilinai ole ana i na lala o ka Papa Ola, no ko lakou hoopae ana mai ma ke awa i ka mokuahi " Australia," me ka mai puupuu liilii, a e kauoha aku ke Kuhina Kalaiaina, e olelo aku i ka Moi, e hoopau ia na lala o ka Papa Ola, a me na luna a kakou i koho ai.
Kamailio mai o Hon Waila, ma ka aoao kue i ko olelo hooholo, me ka olelo mai, ua malama maikai ka Papa Ola i ka hoopae ana mai i keia mokuahi, me ka papa ikaika ia o na ohua i hoi mai, koe wale no ke kumu o ke kula nui o Lahainaluna i kona hoole ana i kana mea i ae mua ai, me ke noi mai e hookuu aku i keia la ia ia e hoi i Lahaina, ua hilinai makou ia ia he kanaka naauao, eia ka e ae mai ana oia ia makou i ka po nei, a hoole mai i keia kakahiaka. Ina i kauoha mai ka Moi i ko'u palapala hookohu e hoihoi aku, alaila, o ko'u olioli nui no ia, no ka mea, aole oihana e ae a'u i lawelawe ai, i oi aku ko'u hoinoino ia mai, e like me keia oihana uku ole a'u e lawelawe nei, oiai na la o kuu ola ana, me keia mau manao a'u i hoakaka aku nei, oia wale no ka'u mau olelo e pale ai no'u a me ko'u mau hoa o ka Papa.
Eia na mea i kamailio ma ka aoao kokua i ka olelo hooholo, Hons Kaai, Nawahi Preston, Barenaba, Birch.
Eia ka poe i kamailio ma ka aoao kue i ka olelo hooholo, Waila, Green.
Mahope o ka noonoo ia ana, ua hooholo ia ka olelo hooholo, me ke kakau ana i na ae me na hoole, a eia ka poe ma ka aoao e kokua ana e hoopau i ka Papa Ola. Kanoa, Moehonua, Martin, Kaai, Kahuila, Kanealii, Halstead, Kamauoha, Pilipo, Lilikalani, Kauai, Birch, Naili, Gay, Helekunihi, Barenaba, Kalaukoa, Aiwohi, Nawahi, Halemanu, Mahoe, Nahaku, Wana, Naukana,
Nakaleka, Preston, Mahelona, Kahanu, hui ia he 28
Eia ka poe ma ka apono aku, aole e hoopau i ka Papa Ola. Green, Walker, Kakela-opio, Kakela-makua, Moanauli, Ake, Kamika, Paulo, Kaiue, hui ia he 9 wale no, nolaila, ua hooholo ia ka olelo hooholo.
Hoike mai ka Peresidena, i kekahi palapala i waiho ia mai ma ka pakaukau i kakau inoa ia e na kauka 7. Waiho ia e pai a hoolako mai i na hoa o ka hale.
Hoopanee ka Hale.
LA HANA 73.— Poaono Iulai 29.
Noi mai o Mr Gay e hapai hou i ka noonoo ana o ka olelo hooholo e hilinai ole ana
i ka hana a ka Papa Ola.
Mahope o ha hoopaapaa loihi ana i komo ai na Kakela elua, Smith a me Gay, ma ka apono, a me Messrs Kaai, Preston a me Birch, ma ka aoao kue, ua hoole ia ke noi.
Hoopanee ka Hale.
LA HANA 74 — Poakahi Iulai 31.
Halawai ka Ahaolelo e like me ka mau.
Heluhelu mai o Mr Preston, he hoopii mai na kauka haole mai o Honolulu, e hoololi hou i ka bila e loaa ai ka lawelawe ana i ka oihana lapaau iloko o keia aupuni, malalo o keia mau kumu. 1 Ua kue keia bila i ke Kumukanawai o ka aina.
2 He lima kakauha keia e kaili wale ana i ko makou pono a me ko makou ike. 3 Aole no makou e lawelawe ana i ka oihana kauka he hooholo ia keia bila. 4 Ua kupono ole he hooko ia keia bila i ko oukou hanohano, a ua hoomakaukau pu lakou he bila hou. Waiho ia ka hoopii a me ka bila ma ka papa, a noonoo pu, me ka bila mua.
Heluhelu mai o Mr Aiwohi, he hoopii mai Kohala mai, e lilo o kauka Kamikana (Dr Thompson) i kauka haahele no Hawaii Akau. Waiho ia a noonoo pu me ka Bila
Haawina.
Heluhelu mai o mr Naukana, he hoopii mai kekahi kanaka hookahi mai o Waialua, e uku aku ia ia i 240 dala, no ka malama ia ana o ka hookolokolo maloko o kona hale, mai 1863 mai a hiki i 1875. Waiho ia a noonoo pu ia me ka Bila Haawina.
Ma ke noi ua hookuu ia aku ke'lii Isenberg e holo i keia la no Kauai, me ka maopopo ole a ka manawa e hoi mai ai.
Hoike mai ka Peresidena he palapala mai ka Hon S M Kamakau mai, e noi mai ana i kona uku lunamakaainana, i ka ninau ia ana, ua hooholo ia aku kona uku.