Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 34, 19 August 1876 — Page 2
KA NUPEPA KUOKOA ME KE AU OKOA I HUIIA.
LA HANA 80.— Poakahi, Augate 7. Halawai ka Ahaolelo e like me ka mau. Heluhelu mua mai o Mr Preston he bila e hoakaka ana i ke ano o na palapala noi no ka waiwai o kekahi mea i make. Waiho ia no ka heluhelu elua.
Heluhelu mai o Mr Nahaku, he olelo hooholo e papa loa ia ke komo ana mai o na koa me ka papale iloko o keia Hale, oiai e noho ana ka Hale Hooholoia
NA HANA O KA LA
Heluhelu elua ia ka bila e hoomalu ana i na ululaau. Waiho ia i ke komite wae, Kakela opio, Green, Kauai, Birch a me Kaai.
Heluhelu alua ia ka bila e hookuu ana i kekahi mau auhau o na makua hanau nui i na keiki. Hoopanee loa ia.
Heluhelu alua ia ka bila e hooponopono ai i ka mahele ana i ka wai ma na ahupuaa o Waiehu, Waihee, Wailuku a me Waikapu. Waiho ia i ke komite o na Ahahookolokolo.
Heluhelu alua ia ka bila e hoololi ai i ka pauku 174 o ke kanawai kivila e pili ana i na Luna Alanui. Waiho ia i ke komite wae, Green, Birch, Halstead, Barenaba, a me Moanauli.
Heluhelu alua ia ka bila e hoololi ai i ka pauku 913 o ke kanawai kivila, e pili ana i ka hookohu ana i na lunakanawai apana. Waiho ia no ke kakau poepoe. Heluhelu alua ia ka bila e hoololi ai i ka pauka 57 o ke kanawai kivila, e pili ana i na laikini kudala. Waiho ia ma ka papa.
Heluhelu alua ia ka bila e hoopau ai i ka pauku 2 o ke kanawai e hoohana ana i na lunakanawai apana, a me na lunakanawai hoomalu, e hookolokolo i na hihia launa hewa, a me hoowalewale moekolohe, i apono ia ma ka la 31 o Dekemaba 1864. Waiho ia i ke komite wae, Green, Halstead, Mahelona, Waterhouse, a me Kamauoha.
BILA HAAWINA.
Noonoo ia ka Bila Haawina imua o ke komite o ka Hale, noho o Mr Kalaukoa ma ka noho lunahoomalu no ke komite. Lunawai, a me Kakauolelo Makeke, Luna Alanui o ka mokupuni o Oahu a me ka Luna o na Hana hou,
Hooholoia 6,000 Kakauolelo a ka Lunawai,
Hooholoia 1,920 No na Luna Alanui o na mokupuni a pau koe ka mokupuni o Oahu,
Hooholoia 6,000 Na Hana Hou i na mea e hoohana ana ana i na Paahao, 10,000 Noi o Mr Nakaleka, kapae
Hooholoia. 10,000
He 24 ma ka ae, 10 hoole
Kela a me keia lilo o ke keena, 2,000 Noi o Mr Pilipo 1,500
Hooholoia 2,000 No ka malama ana i na lepela 55,000 Noi o Mr Nakaleka, e hoopanee a hoike mai ke komite o Kalawao.
Hooholoia 55,000 Na Kauka me na malama mai kaahele, 12,000 Noi o Hon Kaai hoopanee mahope. " Kanealii kapae loa. Hooholoia hoopanee mahope. Halemai Pupule 10,000 Noi o Mr Kanealii 6,000 " Kaina 8,000 Hooholoia 10,000 Na lilo malalo o ke kanawai e hoemi ana i na mai &c. 4,000 Mr Pilipo waiho i ke komite. Mr Birch kapae loa. Mr Preston 3,500
Hooholoia e kapae loa.
He 23 ma ka ae, a he 13 ma ka hoole.
Eia ka poe makemake e hoopau i ka haawina no ka hookamakama, Kuihelani, Aholo, Kaiue, Kanealii, Kamauoha, Pilipo, Lilikalani, Kauai, Birch, Naili, Halstead, Helekunihi, Aiwohi, Nawahi, Halemanu, Mahoe, Waterhouse, Nahaku, Mahelona, Kaina, hui ia he 23.
Eia ka poe makamake e mau no keia haawina. i pau ole ke kanawai hookamakama, Dominis, Kanoa, Green, Moehonua, Walker, Kakela-opio, Waila, Kahanu, Moanauli, Kamika, Kaai, Gay, a me Preston, hui ia he 13 wale no poe, makemake, e hoomau aku i ke kanawai hookamakama no keia aupuni.
Hoopau ia ke komite me ke noi aku i ka Hale, ua noonoo ia kekahi haawina, a ua hooholo ia imua o ke komite. Aponoia.
Hoopanee ka Hale.
LA HANA 80.— Poalua Augate 8.
Halawai ka Ahaolelo e like me ka mau.
Hoike mai ke komite hookolokolo, no ka noonoo ana no ka bila e hoololi ai i ka hoololi o ka pauku 1334 o ke kanawai kivila, e pili ana i ka oki mare, e noi mai ana, ua hooponopono hou ia ka bila a waiho mai i ka bila me ka hooponopono no ke kakau poepoe ana. Waiho ia ka hoike ma ka papa a hiki i ka wa e heluhelu alua ia ai ka bila hou.
Hoike mai no ia komite no ka noonoo ana i ka bila e hoololi ai i ka pauku 237 o ke kanawai kivila, a e hoopau loa ana i ke kanawai e hoololi ana ia pauku i apono ia ma ka 1862 e pili ana i na luna pa aupuni, e noi mai ana, ua hooponopono ia ka bila, a waiho mai i ka bila no ka heluhelu alua. Apono ia ka hoike, a waiho ia ka bila no ke kakau poepoe a e heluhelu akolu ia ma ka Poaono.
Hoike mai ke komite wae no ka noonoo i na bila e hoololi ana i keia mau pauku. 1 E hoololi ana i ka pauku 16 o ka mokuna 41 o ke kanawai karaima, 2 E hoololi i ka pauka 10 oia kanawai no. 3 E hoololi ai i ka pauku 19. 4 E hoololi ai i ka pauka 20. 5 E hoololi ai i ka pauku 21 oia kanawai hookahi no, e noi mai ana. O ka bila 1, e hoopanee loa ia, 2, e hooholo ia me na hoololi, 3, e waiho aku ia bila me na hoololi no ke kakau poepoe, 4, e hooholo loa aku no ke kakau poepoe, 5, e hoihoi aku i ka mea nana ka bila. Waiho ia ka hoike ma ka papa.
NA HANA O KA LA.
Heluhelu alua ia na bila elua, e hooholo ana i ka mokumahu holo pili aina. Waiho ia i ke komite wae, Preston, Kamika, Waila, Kaai, a me Waterhouse.
Heluhelu akolu ia ka bila e hoololi ai i ka pauku 485 o ke kanawai kivila, e hookuu ana i kekahi mau waiwai aole e auhau ia. Hooholo ia ka bila me kekahi mau hoololi.
Heluhelu akolu ia ka bila e hoololi ai i ka pauku 49 o ka mokuna 55 o ke kanawai hoopai karaima, e pili ana i ka haawi ana i na laikini no na kahuna lapaau. Hooholo ia ka bila me ka hoololi. Hoomaha ka Hale. Halawai hou ka Hale ma ka hora 1.
BILA HAAWINA.
Noonoo ia ka Bila Haawina imua o ke komite o ka Hale Noho o Mr Helekukihi ma ka noho lunahoomalu no ke komite. Kokua i ka Halemai Moiwahine.
Hooholoia 21,000 Ana Aina Aupuni, 13,000 Noi ke Kuhina Green 16,000
" Mr Birch, aole e hele ke ana aina aupuni i ka aina o kekahi mea e aku.
Noi o Mr Kaai e waiho ia ma ka lima o ke komite wae.
Hooholoia 13,000 Malama a me ka hoomalu ana i na kaikamahine Hawaii, 10,000 Noi o Mr Birch kapae loa.
Hooholoia kapae loa. Pai Palapala Aupuni 2,500 Noi o Mr Kalaukoa kapae. " Kanealii 1,000 " Pilipo 1,500 " Kaina 2,000 Hooholoia 2,000 Ke ola o na paahao 9,000 Noi o Mr Nawahi 6,000
Hooholoia 9,000 Noi mai o Mr Nahaku e hapai hou i ka noonoo ana no ka haawina, " Na lilo malalo o ke kanawai e hoemi ana i na mai
** *** *** ***
18 ma ka hoole.
Noi o Hon Waila, na lilo malalo o ke kanawai e hoemi ana i na mai &c. 3,500
Noi o Mr Aholo, kapae a haiolelo loihi mai me ka maikai loa.
I ka ninau ia ana ua hoopau loa ia ka haawina. Eia ka poe kuokoa e hoole ana i keia kanawai : Martin, Aholo, Kahuila, Kaiue, Kanealii, Kamauoha. Pilipo, Lilikalani, Kauai, Birch, Kalaukoa, Aiwohi, Nawahi, Halemanu, Mahoe, Waterhouse, Wana, Nakaleka, Mahelona, Kaina, hui ia he 25 poe makemake ole i keia kanawai e hoomoekolohe aku ana i na wahine.
Eia ka poe kue, Halstead, Gay, Barenaba, Naukana, Preston, hui me 12 alii, like me 17 wale no, nolaila, ua hoole ia ka haawina.
Hoopau ia ke komite me ka hai aku i ka Hale, ua noonoo ia kekahi mau haawina. Aponoia.
Hoopanee ka Hale.
E oluolu oe a me kou mau hookele e hai akea ae i keia mau huaolelo ae e kau ae la maluna, " ma ka lohe mai elua mau kahunapule." Ma ka auina la Poalima la 11, o Augate nei, manele ia ae kekahi keiki opiopio, nona na makahiki he 20 a oi, o kona inoa o Hale Helela. Mahope iho o ka pau ana o ka haiolelo ana a ke kahunapule Rev J. N. Paikuli, hai mai ia o ka pule hookuu me ka himeni ma ka lua kupapau, i ka hiki ana a waiho ke kupapau ma ka lua kupapau, heluhelu ia ka himeni, a pule ka Rev. J N. Paikuli. Makaukau iho la na mea ia laua ke kanu, ia wa pane mai la ka makuahine nona keia pahu kupapau, e kali iki iho ke kanu ana. Lai iho la na mea ia laua na kopala hao lepo. Ia wa no i hoomaka ae ai nei kahunapule hou e pule, eia ka oia ka mea i kali ia'i ke kanu ana, elua kahunapule nana e pule. Aole nae he maopopo pono o ka pule, me he mea la, i ka hoomaopopo aku, he pule kuni kana, a pau kana pule ana ka make loa ana. Kau iho la ua kahunapule la, he puolo laau maluna pono o ka umauma o ka pahukupapau, a maluna iho o ka moena he pohaku, A maluna iho o ka pohaku he pua aho hale. O ke kumu o keia hana, i ole e hele ka uhane o ka mea make e kiei ma ko hai ipuka hale. O ka inoa o ke kahunapule nana keia hana hupo o Dr. Niho. Pela iho la ka hana ia ana, mawaho o ka luakini hoolepope o Kawailoa. He kahunapule no Iehova, a he Kahunapule no ke aupuni no o Sakana a me ka moo kahiko. Pau ole no hoi ka hana hoopunipuni a kahuna Hawai. Ahea la ao kanaka ae ! He apana kaulana o Waialua no ka naauao, aka, ma keia mau hana a Dr Niho, hoi hou o Waalua i ka wa ia Waawaaikinaaupo. He mau wahi mea hou ia o ke Ehukai. ENOKA KAHUILAWAI
NO MAUI !
E haalele ana ka Hope Lunahooponopono o ke KUOKOA ia Honolulu nei ma ka la 4 o Sepatemaba, 1876, a e hele ako ana ia i ka mokupuni o Kama ma kana hana mau he ohi i na aie. Nolaila, ke paipai ikaikaia aku nei na Luna KUOKOA a pau, e awiwi e lakou mamua o kona hiki ana aku, a e noho makaukau hoi no ka wa e kipa aku ai. E hoolohe i keia.
Honolulu. Aug. 19, 1876.
Ka Nupepa Kuokoa
— ME —
Ke Au Okoa
I HUIIA. Published every Saturday, $2 a year
HONOLULU, AUGATE 19, 1876.
I KEIA PULE, ke hoomaka nei makou e pai aku i na Kanawai a ka Ahaolelo o 1876 i hooholo ai, a i loaa hoi i ka oluolu o ko ka Moi pulima alii ke ulele iho. O ka hapanui o ua mau kanawai la, he mau hoololi wale no, koe wale no hookahi wahi mea hou, ke kanawai e hookuu ana i na dute maluna o na waiwai Amerika ke komo mai ke hooholoia ke Kuikahi Panailike e ka Ahaolelo.
ME HE MEA LA, ua haule hope kakou ma ka hooholomua ole ana ia kakou e komo i ka halawai o na elele o na aupuni nui no ka noonoo ana e hookuikahi i hookahi ano pooleta ma ke kumukuai hookahi no ka hulihuli ana i na leta, na nupepa a me na mea e ae e hoookomoia nei maloko o na eke leta, mai kekahi aupuni a i kekahi, a ma ia hana ana, e loaa'i ia kakou kekahi keehina e ikeia mai ai ka nee ana imua. Ua hui ae nei na elele o na panalaau o Farani a me Beritania Inia ma kekahi Ahaelele e noonoo no keia kumuhana, no ka hookuikahi ana i hookahi ano pooleta e halihali ai na leta a me na nupepa mawaena o ko laua mau panalaau. Ua hooholo lakou, he 5 keneta no ka leta i emi ke kaumaha malalo o ka hapalua auneki, a he 2 keneta no ka pepa hookahi malalo iho o ka eha auneki. Ua lohe mai nei nae makou, ua hoomanaia 'ku ko kakou Kanikela ma Ladana e komo iloko o kela Ahaelele no ka hookuikahi
ana i na pooleta, a ke kali nei ke aupuni no ka nupepa o ia hana.
EIA NO KO KAKOU poe " Solona" o ka Ahaolelo ke nononoke nei i ka Bila Haawina, a aohe nae a makou mea e hoohuli ae ai i ka makou olelo mua no ka lakou noi hookele aupuni ana, oia mau no ka nui hewahewa o kekahi mau haawina a me ka makena luna aupuni o keia wahi aupuni pukoa uuku. O ka piha ana keia o na la he 90 o ka noho ana o keia hale, aole i pau aku ka Bila Haawina ma kona heluhelu alua. O ka nui o na palapala hoopii i hiki mai imua o ka hale, aia oia ma ka heluna o ka 350, a o na bila kanawai a me na olelo hooholo, me he mea la, ua hiki aku paha i ka elua hapakolu o ia heluna maluna'e.
Ma ka hakilo loihi ana, aole no i hiki i ka makou mapuna olelo ke kukala ae, ua loaa ia lakou ko ka aina nei makemake ma ka lakou hana. Ua loihi ka lakou hoopaapaa kuawili ana ma ka pono koho o na Kuhina ; ke Kuikahi Panailike ; ka hoonoa ana i na kai lawaia o na konohiki no ka lehulehu ma ke ano kue Kumukanawai maoli i ka lawe i ko hai pono pilipaa ; ka hoao ana e hoopau i na kanawai kahiko i hoopau mua ia ; ka huli ana i na dala i pau i ke Kakauolelo i hala iloko o ka lua kupapau a me kekahi mea e ola nei ; ka hoakea loa ana 'ku i ka inu ana i kela mau laau make he awa a me ke kuai ana i ka opiuma hoomalule (hoowiwi) kino, no ke kumu i nui mai ona mau dala ; ke kukulu ana i na Hawaii me na haole ma ke kulana inu rama hookahi ; ka hoopau i ka hookomo ana i ka oihana mahiai iloko o na kula la.
Ka hoopaapaa no na lunamakaainana i kohoia ma ke kolohe a me ka luna hele ole i ka hana, aka, he huki wale no ; ka hilinai ole i ka Papa Ola me ke noi aku i ka Moi e hoopau ia lakou ; ka hoopaapaa e hoole i ka haawina no ke kula o Keoneula, he elua no haiolelo po ka la ; ka hoopaa loa ana i ka auhau kino nona ka nui i hiki aku i ka $27,000 no na makahiki elua, koe iho la nae na auhau alanui a me kula, no ke aha la hoi ka hoopaa pu ole ae, oiai hoi, he hookahi wale no hoi kela wahi dala i hoopau ia, koe hoi ka nui. He hapalua keneturia i hala ae nei, ua auhauia kela a me keia makaainana me ka palena ole e ko lakoa mau alii, e lilo wale ana na puaa nui, na manu, na ia momona, na hua mahiai a me na mea ulu i ko lakou mau poo, aka ano, ua pau ko lakou aloha ana i ko lakou mau alii, a ke hoole nei i kahi dala hookahi o ka makahiki i uuku loa iho malalo o ka puaa i ka muku ka nui.
Ke olepelepeia nei ke Kahukula Nui e like me kekahi apana papa iluna o na ale kawahawaha, a no kona enemiia aia ke kumu e hiki ole ai ke pale ae, ua hooholo ka Ahaolelo e hoopau i ko ka Papa Hoonaauao mana nui ma ka bila kanawai e waiho nei imua o ke alo alii. Ke hookikina ia nei na kauka e hele i kahi o kela a me keia mea mai e kii mai ai me ka hookaulua ole, ke ninauia nei ke Kiaaina i ke kumu i hoopauia'i na makai a me kekahi mau mea e ae, aka, o ka waiwai iloko o keia mau malama ekolu, he ekolu wale no paha laau wahi kauna kanawai i kakau inoa ia. Ke koi hou nei i $4,000 i koe no na lilo o keia Hale Ahaolelo, a me he mea la, ke hehee nei ka hau i na puu o na hoa, nolaila i hoopiiia'i mai ka 5 a ka 10 paona o ka la. Ua haalele ae nei na luna M. Kuaaina i ka wai o ke kuahiwi, ka wai lilo ole o lakou a ke aupuni i lawe mai ai a iloko o ka Hale, a ke piikoi ae nei i ka wai hana akamai a ke kanaka.
O keia mau hana maluna'e la ka na elele o na makaainana i hapala iho nei, aka, o ka makia o ke aupuni, ua milimili ia anei oia.
Mailoko mai o keia mau kumu a pau i hoikeia'e la maluna, ua hiki i ka naau o ke kilo ke hoole iho, aohe iloko o keia Kau ko keia anaina hilinai.
Make ma ka Aina Malihini.
Me ka naau kaumaha makou e hoike aku nei i ka nui o na makamaka o Rev. W. R Kapu o ka misiona o Makala i ka make ana o kana wahine i aloha nui ia, kekahi o na elele o ko pono i ko na aina pegana. Penei no kahi moolelo pokole o keia popilikia : Ma ka la 11 o Ianuari, 1876, make aku la ka laua keiki hope ; ma ka la 30 hoi o Maraki mai, pau ko laua hale noho i ke ahi a ma ka la 9 o Aperila mai, ua oluolu i ka Haku e kii mai i kana kauwa wahine e hoihoi aku ma kona poli. Aloha ino.
Nu Hou Kuloko.
Ua holo aku nei ka luna nui o na hana hou, e nana i ke alahaka kahiko o Wailuku ma Hilo, a e hana hou ia ana a paa pono.
O ka waiwai io o na dala paa hou, Kile, Peru a me Mekiko, he 85 keneta, na hapalua o ia mau ano, he 40 keneta wale no, a o na hapaha, he 20 keneta wale no.
Ua hiki mai nei o Rev. Charles Clark, ka haole akamai i ke kamailio, mai Kikane mai, ua haiolelo oia i ka po Poakolu iho nei me ka maikai loa.
Ua haalele iho ke Kilauea ia Honolulu nei i ke ahiahi Poaha no Lahaina, Makena a me Kawaihae. E hooili ukana ana oia ma Makena, alaila holo aku i Kawaihae a hoi mai. E ku ana i anei i ke kakahiaka Sabati.
Ua lilo ma ke kuai kudala ia ana ia Mr H N. Greenwell o Kona, i ke awakea Poaono aku nei i hala, ka aina o Honokohau, Kona Akau, no ke kumukuai he $2,700. He ekolu tausani pahi a oi na eka oluna iho.
Aole paha he Hale nani a oi aku ma keia kaona nei ma na mea hoomoani ala ma na Waiala helu kiekie o na ano a pau, a me na Laau lapaau e like me ka hale o ke Kauka Palani i lilo aenei ia Mr A. McWayne, ma ke kihi o Papu me Kalepa. Anuanu waianuhea ke ala.
KULANAKAUHALE O NU IOKA.— Ma ke kakahiaka Poakolu iho nei, ku mai keia mokuahi nona ke poo maluna ae, iloko o na la he 14 mai Nu Kilani mai. He 120 na ohua mai na Panalaau mai maluna ona, he 30 paha a oi mai Honolulu aku nei o ka holo ana aku nei i Kapalakiko.
Ma ka wehe ana ae o kai ao o ke kakahiaka o ka Poalua, Augate 8, ua holapu ae la na ula menemene ole o ke ahi kolohe a kekahi kanaka i na hale laina o Amauulu a pau aku la i ka alapoho ia. Ua manao ia ua hiki i ka $2,000 ke poho no ka pau ana o keia mau hale a me na wahie laina i makaukau no ka hoohana aku.
EIA NO UA WAHAHEE.— Heaha ia wahi a ka mea heluhelu. Eia, he kahuna lapaau wahahee, aia i Palolo kahi i noho ai me ka lawelawe ana i ka oihana lapaau, me ka laikini ole. Ekolu paha pule i hala aku nei, ka make loa ana o Lapela, na keia kahuna no i lapaau me ka i mai o ua kahuna nei, e ola ana ua mai nei ; aka, i ka hana ana iho, aohe ola, me ka elelo mai i ka poe nana ka mai, e uku aku i kona lapaau ana ; o hoi ! Uku aku ka hoi, ka lapaau ana a ola. Palawe no he inoa.
I kela pule aku nei, ua hoike aku makou i ka make ana o kekahi o na haole kamaaina kahiko loa o kakou, a i keia hebedoma hoi, ua hookekena hou ia mai nei ka makou maka peni, e lawe ia haawina kaumaha a ehaeha, ma ka hoike ana aku i na makamaka lehulehu, ua kii mai nei ka anela o ka make ia Mrs. E. O. Hall (Holo wahine) o keia kulanakauhale, i ka Poalua iho nei, Augate 15, a lawe aku la i kela home lani nani maluna ae. I ka huakai o na misionari o ka 1835 ko laua holo mua ana mai i Hawaii nei, a mai ia wa mai ko laua noho ana ia Hawaii nei. Ua kanu ia kona kino lepo ma ka ilina ohana o Maemae. O kana kane, aia oia i Amerika Huipuia i keia wa.
PILIKINO — O na ohua kaulana e manao ia aku nei hoi mai ana ma keia mokuahi ae, oia no o Rev. S. C Damona o Polelewa, Rev W Frear o Kaukeano, L. McCully Esq, a me kana wahine, His Honor E H Allen, a me kana wahine, J T Water-
house a me kana wahine.
AIHUEIA — Ma ka Poakolu iho nei a
ao ae Poaha, ua komo aihue ia kahi hale kuai kika o ka pake hale kuai uuku ma ka Nekina, a ua lawe ia he eha haneri dala ma ka pepa a me ke dala maoli. Nana no ke kolohe o ke komo malu ana. He pake aku la no paha.
Ua lawe ia mai io makou nei ka lono no ka hana kohu ole a kekahi wahine o ka apana Waikiki waena, ma ke kipehi ana i kana kane mare i ka pohaku a ku maoli i ka mainoino ke nana aku, me ke kipaku pu mai e hele ke kane, he aloha ka ua wahine la i ke kane manuahi ; eia ka makou ia oe e kela wahine, o ka berita au i lawe ai i kinohi, he hoohiki paa loa ia a na ka make wale no e hookaawale, aka, ke hana nei oe i ka mea kue, eia ka makou U'oki ! a mai hana hou.
I ka Poakahi iho nei, oiai e ho-a ana kekahi wahine i ka aiana lole ma ka ninini ana i ka aila mahu mai ka ipukukui iho, ua aa pipi ka aiana i ka hoa mua ana, a ia ike ana i ka hopipi, kii i ka ipu kukui a ninini iho i ka aila mahu iluna o ka lanahu i aa nui ae ai. Ia ninini iho, e apu ae e na ke ahi i ka ipukukui a pahu ae la, pau ka lole i ka aa ia a loaa pu aku me ke kino. He manaonao ua helehelena i pau i ke ahi i ka nana aku mamuli o keia hemahema o ka malama ana. Ua pau hupa no hoi ka hale noho.
Ma ke awakea Poaha iho nei, maalo ae la ma ko makou alo kekahi kaa, ua hele a piha i na ohua, me ko lakou ohuohu i na lei ; a me he mea la nae, e hooniponipoia ana lakou me na moeuhane ; a i ka hekau ana iho o ua kaa nei no kekahi mau minute, ole-ole ae la na olelo a na kane i ka hoopuka ana ae i keia mau huaolelo " e — a me — he neo olua." I ko makou hoomaopopo ana aku, eia ka auanei na luluu i na wai naoa a ka wai ikaika.
E HOOLOHE MAI !— Ke noi aku nei makou i na makamaka e noho la ma Kapaakea, a ma Waikiki waena paha ; mai kii oukou a lawe wale aku i na lala Kiawe i okioki ia i mea pakuku i na hakahaka o ka pa o ka haole makai ae o Punahou, e pili la i ke alanui holo i Kamoiliili. Oiai, ua ikeia ka meheu o ia hana ma ke kauo ana, ka haihai ana i na lala liilii e puu la
manae iho o ka pa o Makalo. E hooki
oukou ia hana ino he lima nui a lawe wale, o huli ia aku auanei na wahi i loaa mai ai ia oukou, a me ka oukou mau kumu laau i okioki ia ; a i nele ia mau mea, alaila, " e li auanei ka io," a o Kawa ka home e noho ai moe ka po. E na makamaka ma Kapaakea, mai ike ia mau opala a ka haole a manao iho e lawe wale, he mea niho ia, mamuli nanahu mai.
HE ALUNU PAHA ?— Aia ma ka Poaono i naue aku nei, ua kau aku kekahi o makou i kana mau ipu haole eono ka nui malona o kekahi kaa hoolimalima a me kekahi mau mea liilii e ae, me ka uku ia he hapaha ; aka, i ka lawe ia ana a hiki i ka hale, ua waiho ia mai ka nui a koe ekolu ipu. I ka hoi ana o ke kahu kaa a hiki ma kona hale, haohao iho ia oia i ka mea nana keia mau ipu ekolu ; a hooholo iho la kona manao e waiho pela, a malia o kii mai ka ona o ia mea, ilaila, paa ia hihia ; aka, kii ia aku la e ka mea e loa. A ma ka hoomaopopo ana, ua ike ia ae la, na kekehi o makou ; alaila, oaka ae la ka waha o kahi wahine a ke kahu kaa, " O hiki no ! I aha ka uku o ke kau ana o ia mau ukana maluna o ke kaa," He mea kupanaha loa keia e ka hoa wahine maikai. Ina, ua hooholo mua ia kekahi mea, a hoopaa ia ka uku no ka lawe ana a hiki i kahi i manao ia, alaila, mai pelukua hou iho oe i hope, o lilo i mea e olelo ia ai, he makee, a he apiki. Nolaila, ke ao ia aku nei ka poe o keia ano mai hana hou pela, e waiho loa i ka ke kane mea i hooholo ai, a o ka mea e loaa aku ana mai ke kane, o kau ia.
Ma ka Poalima Aug. 11, ua heluhelu elua ia imua o ka Ahaolelo, ka bila kanawai e hoolilo ana i kekahi mau manu na ke'lii, a ma ia heluhelu ana, ua hooholoia ka bila ma kona heluhelu elua ana. He kanalua nui makou i keia kanawai ; a me he mea la, ua kue keia kanawai i ka pono o hai, a ua lawe wale ia ko hai mau pono iluna o kona aina ponoi. He nui na konohiki mea aina, a o na mea a pau maluna iho, e ulu ana, a e waiho ana, a e kolo ana, a e lele ana paha, a kau iho iluna o ko lakou mau ululaau, no lakou ponoi ia. Aohe mea kuleana e ae iloko o ia mau mea a pau. O na mea wale no i koe iho no ke aupuni, oia na minerala ; a he minerala anei na mauu ? He ano bila kanawai ano lima kaumaha keia ; a ke kue maoli nei keia kanawai i ke kumukanawai ; a me he mea la, o kona hooko ia ana, e uhai ana i ka maluhia o ko hai pono, a ke kanawai i haawi ai. Ua lawe ia mai keia Bila kanawai e ke'lii Simona K. Kaai ; a e like me ka hooholo ana o ka hapa nui o ka hale, ua waiho ia ka bila no kona heluhelu ekolu ana. Malia, ua pupuahulu loa paha ka hooholo ana i keia kanawai ma ka heluhelu elua ana ; aka, i na e makaala ana ko kakou Ahaolelo i ka hoi hou ana mai ma ka heluhelu ekolu ana, hookahi mea kupono, o ke kapae loa ana i keia bila. MAKAIKAI.
HOOLAHA HOOKOLOKOLO.
AHA Hookolokolo Kaapuni Apana Ekolu o ko
Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o Kahinalii k, o Kiholo, Kona Akau, Ha-
waii i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Chas. H.
Hart.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Z. Paakiki, o Waimea, Hawaii, e hoike mai ana o Kahinalii k, no Kiholo, Kona Akau, Hawaii, ua make kauoha ole ma Kawaihae, Kohala Hema, Hawaii, ma ka la _
o Aperila M H 1875, a e Noi ana e haawi ia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia Kauwa w.
Ua kauoha ia o ka Poalima, ka la 29 o Sepat. M H 1876,
oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o kela Aha ma Waimea, Hawaii, ma ka hora umi o ke kakahiaka, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke Kuokoa, nupepa ma Honolulu.
Kakau ia ma Kohala, Hawaii ko H P A. Aug. 10, 1876.
CHARLES F. HART 768 3ts 770 Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu.
AHA Hookolokolo Kaapuni o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o i R KKALOAA k, no Waimea, Hawaii, i make kauoha ole, imua o ka Lunakanawai Chas F Hart.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala
noi a Koki, o Waimea, Hawaii, e hoike mai ana, o R. Ke-
aloha ma Waimea, Kohala Hema, ua make kauoha ole ma
Waimea , Hawaii, ma ka la 13 o Ianuari M H 1876, a e noi
ana, e haawiia ka palapala hookohu Luna Hooponopono
Waiwai ia Z. Paakiki.
Ua kauohaia, o ka Poalimai ka la 29 o Sept. M H 1876, oia
ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la, imua
o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o kela
Aha ma Waimea, Hawaii, ma ka hora 10 o kakahiaka,
a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea
a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko
lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoo-
laha ia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke Kuokoa,
nupepa ma Honolulu.
Kakau ia ma Kohala, Hawaii ko H P A. Aug. 10, 1876.
CHARLES F. HART 768 3ts 770 Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu.
AHA Kaapuni, Apana Ekolu, o ko Hawaii pae Aina,
ma ka hooponopono waiwai, Mokupuni o Hawaii,
Hawaii Pae Aina, SS. Ma ka waiwai o Kanehaliua k, no
Waimea, Hawaii i make. Olelo kauoha, e koho ana i la
e hooiaio ai ka palapala kauoha, a no ka hoolaha ana.
No ka mea, ma ka la 28 o Iulai, M. H 1876, ua waihoia
mai imua o ka Aha kekahi palapala i oleloia, oia no ke
kauoha hope loa o Kanehailua, no Waimea, Hawaii, i
make aku la, a me ka palapala hoopii e noi ana, e hooia-
ioia kela palapala kauoha, a e hoopuka hoi ka palapala
Lunahooko no Wahineiki, ua waihoia mai e Wahineiki.
Nolaila, ua kauohaia, o ka Poalima, ka la 29 o Sepate-
maba, M H 1876, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka ru-
mi hookolokolo o ia Aha, ma Waimea, Hawaii, oia ka la
a me ka hora e hooiaioia ai ia palapala kauoha a e hoo-
lohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e
kue ana ia palapala kauoha, a me ka hoopuka ana i ka
palapala Lunahooko. A ua kauoha hou ia, e hoolaha no
ia mea no na pule ekolu, iloko o ke Kuokoa, he nupe-
pa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu. A ua kauoha hou
ia, e hoopukaia na palapala kena no na hoike, no ia pa-
lapala kauoha, a me na hooilina o ka mea make, ma Wai-
mea, e hele mai a e kue i keia palapala kauoha i ka wa i
oleloia.
Kakauia ma Kohala, Hawaii, ko H P A, Aug 10, 1876.
C. F. HART
Lunakanawai o ka Aha Kaapuni, Apana Ekolu. 765 3ts 770
AHA Kiekie o ko Hawaii pae Aina, ma ka hoopo-
nopono waiwai, Mokupuni o Oahu, Hawaii Pae Aina,
SS. Ma ka waiwai o RUTA KAMAKEA i make. Olelo
kauoha, e koho ana i la e hooiaio ai ka palapala kauoha
a no ka hoolaha ana.
No ka mea, ma ka la 13 o Augate M. H 1876, ua waiho
ia mai imua o ka Aha kekahi palapala i oleloia, oia no ke
kauoha hope loa a Ruta Kamakea i make aku la, a me
ka palapala hoopii e noi ana, e hooiaioia kela palapala
kauoha, a e hoopuka hoi ka palapala Lunahooko no na
poe hoopii, ua waihoia mai e Samuel Wainei, Hoomana
a me Kaanaana.
Nolaila, ua kauohaia, o ka Poalima, oia ka la 8 o Se-
patemaba, M H 1876, ma ka hora 10, ma ka rumi hooko-
lokolo oia Aha, ma Aliiolani Hale, ma Honolulu, oia ka
la a me ka hora e hooiaioia ai ia palapala kauoha a e
hoolohe hoi no ia noi ana mai a me ka poe a pau i pili, e
kue ana ia palapala kauoha, a me ka hoopuka ana i ka
palapala Lunahooko. A ua kauoha hou ia, e hoolaha no
ia mea no na pule ekolu, iloko o ke Kuokoa me Ke Au
Okoa, he nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu. A ua
kauoha houia, e hoopukaia na palapala kena na na hoike,
no ia palapala kauoha, a me na hooilina o ka mea make,
ma Honolulu, e hele mai a e kue i keia palapala kauo-
ha i ka wa i oleloia.
Kakauia ma Honolulu ko Hawaii P. A., Aug 13, 1876.
A. FRANCIS JUDD,
Ikea : Lunakanawai o ka Aha Kiekie Jno. E. Barnard Hope Kakauolelo. 7 8 3ts 770
AHA Kiekie o ko Hawaii pae Aina, ma ka hoo-
ponopono waiwai, Mokupuni o Oahu, ma ka wai-
wai o KALAWAKUA w, no Honolulu, Oahu i make.
Olelo kauoha e koho ana i la e hooiaio ai ka palapala
kauoha a no ka hoolaha ana.
No ka mea, ma ka la 14 o Augate M. H 1876, ua wai-
hoia mai imua o ka Aha kekahi palapala i oleloia oia no
ke kauoha hope loa a Kalawakua w, i make aku la, a
me ka palapala hoopii e noi ana, e hooiaioia kela pala-
pala kauoha, a e hoopuka hoi ka palapala Lunahooko no
Kalaehao k, ua waihoia mai e G B Kalaaukane ka Loio.
Nolaila, ua kauohaia, o ka Poalua, oia ka la 5 o Sepa-
temaba, M H 1876, ma ka hora 10, ma ka rumi Hoo-
kolokolo oia aha, ma Aliiolani Hale, ma Honolulu, oia ka
la a me ka hora e hooiaio ia ai ia Palapala Kauoha a e
hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili
e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i
ka palapala Luna Hooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolaha no ia mea no na pule
ekolu iloko o ke Kuokoa me Ke Auokoa, he nupepa i pai-
ia a i hoolahaia ma Honolulu. A ua kauoha houia, e hoo-
pukaia ka palapala kena no na hoike noia Palapala Kau-
oha, a me hooilina o ka mea make, ma Honolulu e hele
mai a e kue i kela palapala kauoha i ka wa i oleloia.
Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina, Aug 14, 1876.
A. FRANCIS JUDD,
Ikea : Lunakanawai o ka Aha Kiekie Jno. E. Barnard Hope Kakauolelo. 768 3ts 770
MA ka Aha Kiekie, ma ke Keena. Ma ka wai-
wai o E H BOYD, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Harris. He kauoha, e nana ia ka moowaiwai. Oiai, ua waiho mai o Godfrey Rhodes & Edward Strehz, na lunahooponopono waiwai o Edward E. Boyd i make kauoha ole, i ka laua hoike i na loaa a me na lilo, ma ke noi mai e apono aku. Ke kauohaia aku nei, o ka Poakahi, la 28 o Augate A D 1876, imua o'u ma ke Keena hookolokolo ma Aliiolani Hale, ma Honolulu, oia ka manawa a me kahi e hooloheia ai, a malaila e hele mai ai na mea a pau i pili, e hoike, ina paha he kumu e apono ole ia ai ia moowaiwai.
Kakauia ma Honolulu ko Hawaii P A. Aug 15, 1876. CHAS. C. HARRIS.
Ikea : Lunakanawai o ka Aha Kiekie. Jno. E Barnard, Kokua Kakauolelo. 768 3t 770
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o NA-
HUINA (k), no Lanai i make. Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a D. Kahaulelio & H. Kauaohilo na Lunahooponopono o ka waiwai o
Nahuina (k) no Lanai H P A i make, e noi ana e hoapono
ia ko laua moo-waiwai, a e hookuu ia laua, a e hooholoia ka
waiwai i na hooilina. Nolaila, ke kauohaia aku nei na ka-
naka a pau, ke pili o ka Poalua, oia ka la 22 o Augate, 1876,
ma ka hora 11 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma
Lahaina, oia ka manawa a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la, a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua Lahaina, Iulai 24, 1876 763 3ts 767
Ma ka Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina moku-
puni o Oahu, Kau o Iulai, 1876, he hoopii oki mare Kao-
noi w, kue ia Keoni k. Poakahi, Iulai 10, 1876.
Ma ka hoopii Oki Mare maluna ae, ke kauohaia nei, e
hookomoia ka huaolelo "oki mare" ma ka aoao a Kaonoi (w) no ke kumu, ua moekolohe o Keoni k i oleloia, a e lilo i mea paa mahope iho o ka pau ana o na malama eono mai
ka la aku o keia kauoha ana, ma na kumu maopopo i waihoia mai, ke ole he kumu e ae kekahi e hooleleia'i ua mau
mea la.
A ua kauoha ka mea nona ka hoopii, e hoolaha ae i kekahi kope i hooiaioia o keia olelo kauoha ma ka nupepa Hawaiian Gazette a me ke Kuokoa, no na hebedoma eono,
a no ka hoolaha mua ana, maloko o ka malama hookahi, mai ka la aku o keia kauoha ana, a o na mea a pau ke pili, maloko o na malama eono, e hoike mai ai lakou i kekahi kumu, e lilo ole ai keia olelo hooholo i mea paa.
WALTER R. SEAL, Kakauolelo.
Ma keia, ke hooiaio aku nei au, keia ae la ke kope oiaio a me ka olelo o ka olelo kauoha, no ka hihia maluna ae. I waihoia mai i ke Keena Kakauolelo o ka Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. WALTER R. SEAL. Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Iulai 24, 1876. 767 6t* 772
AHA Hookolokolo Kaapuni o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o NIIHAU k., o Poipu, Koloa, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Duncan McBryde. Olelo kauoha, e hoolaha aku no ke noi ana mai, e koho i Lunahooponopono
Waiwai.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Kauiliili, o Koloa, e hoike mai ana o Niihau, no Poipu, Koloa, ua make kauoha ole, ma Poipu, Koloa, ma ka la 27 o Dekemaba M H 1868, a e noi ana e haawi ia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia A. K. Mika.
Ua Kauoha ia o ka Poalua ka la 29 o Augate M H 1876, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o kela Aha, ma Wahiawa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ke " Kuokoa," nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Wahiawa, ko Hawaii Pae A., Iulai 29, 1876.
DUNCAN McBRYDE,
767 3t 769 Lunakanawai Kaapuni, Apana Eha.
AHA Hookolokolo Kaapuni,o ko Hawaii Pae Aina, Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o KEKELE (k), o Hanamaulu, Kauai, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Duncan McBryde. Olelo kauoha e hoolaha aku no ke noi ana mai e koho i Lunahooponopono Waiwai.
Ma ka Heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Keliinui w, o Lawai, e hoike mai ana, o Kekele, no Hanamaulu Kauai, ua make kauoha ole ma Hanamaulu, ma ka la, makahiki M H 1863, a e noi ana, e haawiia ka Palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai ia A K Mika, ma Koloa, Kauai.
Ua Kauohaia o ka Poalua, ka la 29 o Augate M H 1876, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Wahiawa, a ma ka manawa a ma ia wahi no e holo mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua Noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke " Kuokoa," nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Wahiawa, ko Hawaii Pae A. Iulai 29, 1876. Lunakanawai o ka Aha Kaapuui. Apana Eha. 767 2st 769