Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 36, 2 September 1876 — Page 2

Page PDF (1.97 MB)

KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.

MA KE KAUOHA.

                E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i Akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.
            Pauka 1, E hookaawaleia, a ma keia, ke hookaawale hou ia nei na dala Eono Tausani Elima Haneri mailoko ae o ka Waihona Aupuni, no ka uku ana i na lilo ponoi o ka Ahaolelo o 1876.
            Aponoia i keia la 25 o Aug. M. H. 1876. KALAKAUA R
            I kulike me ka Pauku 231 o ke Kanawai Kivila, e kukulu a e hookaawaleia ana kekahi pa no na holoholona aia wale no ka Apana o Kona Hema, Mokupuni o Hawaii, ma kahi i kapaia o Lueu, ma ke Ahupuaa o Kalamawaiawaawa. W L MOEHONUA, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina. Iulai 31, 1876. 770 2ts 772

            I kulike ai me ka Pauku 232 o ke Kanawai Kivila, ka hoonoho a ke hookohu aku nei au ia S Kekumano, i Luna Pa no na holoholona aea wale no ka Apana o Kona Hema Mokupuni o Hawaii, ma kahi i hoolahaia ae la maluna.
S KIPI, Kiaaina o Hawaii. Keena Kiaaina, Iulai 31, 1876 770 3ts 772

            Ua hiki mai i keia Keena Oihana ma o ke Kuhina noho o Amerika mai i His. Ex. R. A.. Peirce ka lono e hoike mai ana o Theodorus B. Hascall Esq., o Nu Ioka, ua hookohoia i hope Kanikela no Amerika Huipuia no ke awa o Honolulu, ma kahi o James R Castle Esq. i waihoia nei.
            Nolaila, ke hoike ia aku nei ka lohe i na mea a pau, o ua Theodorus B Hascall la e ikeia ma ke ano hope kanikela a e hoolohe na mea a pau i kela a e mahalo aku i kona mana ma ia oihana. W. L. GREEN. Kuhina o ko na aina e.
Keena o ko na Aina e, Honolulu, Augate 16, 1876. 3ts

            Keena o ko na Aina e.— E ike auanei na kanaka a pau e nana mai ana, o Augusta Unna Esq., i keia la ua hoike mai oia i keia Keena i kona Komisina ma ke Alii Karistiano IX. Moi o Denemaka, ma ke ano kanikela, nolaila, o ua Augusta Unna la ke hoolaulaha ia aku nei mamuli o ke kauoha a ka Moi ma ke ano he Kanikela no Denemaka ma ko Hawaii Pae Aina, a o kana mau hana pili aupuni a pau e mahalo ia e na mana o keia aupuni.
            Haawi malalo o ko'u inoa a me ke sila o ka oihana ma Honolulu, i keia la 14 o Augate 1876. W. L. GREEN. Kuhina o ko na aina e. 2ts

NO MAUI!

                E haalele ana ka Hope Lunahooponopono o ke KUOKOA ia Honolulu nei ma ka la 4 o Sepatemaba, 1876, a e hele aku ana ia i ka mokupuni o Kama ma kana hana mau he ohi i na aie. Nolaila, ke paipai ikaikaia aku nei na Luna KUOKOA a pau, e awiwi e lakou mamua o kona hiki ana aku, a e noho makaukau hoi no ka wa e kipa aku ai. E hoolohe i keia.
Honolulu, Aug. 10, 1876.

Ka Nupepa Kuokoa
— ME —
Ke Au Okoa
I HUIIA.
Published every Saturday, $2 a year
HONOLULU, SEPATEMABA 2, 1876.

                OIAI E OLIOLI ana kakou i ka welelau o na lono i lawe ia mai ai e Kapena Waddell i kela Poaha aku nei ua holo ke Kuikahi Panailike, he mea pono ia kakou i ka wa e kakali nei no na lono pili aupuni oiaio mai ko kakou elele Kuhina mai ma Wasinetona, oia Ka Mea Hanohano Elisha H. Allen, e pahola aku i na hoomaikai ana ma ka palapala hui i na luna senate a me na lunamakaainana i hooikaika me ka manaoio kokua i ko kakou pomaikai kalepa ko Hawaii noi a me ka poe hoi mawaho ae o ka Hale e paeli pu ana.

            MAMULI O KA makaala o ka Papa Ola i ka malama ana i ka mea i loaa i ka mai lepera mai Kaleponi mai i hoomalu ia ai ma kai o Kaholaloa, ua puka laelae mai lakou mai na hana ino ana a me na nauki ana a ka lehulehu no ka hopohopo o laha ae ia mai. Ke hoike aku nei makou, aole i laha ka mai a ua ola hoi ka mea i loohia i ua mai la, a e hoi aku ana oia i Kaleponi maluna o ka moku nana oia i lawe mai. Nolaila, ua oluolu i ke Alii ka Moi ka hoihoi hou ana mai i na palapala hookohu o na lala o ka Papa Ola, a ke noho hou nei lakou e malama ia oihana nui.

            OIAI E MAHALO aku ana kakou i na luna Senate a me na lunamakaainana o ka Ahaolelo nui o Amerika Huipuia, ka poe hoi i kuilima pu i ka hooikaika ana e holo ko kakou Kuikahi Panailike, mai noho kakou a hoopoina i ko kakou elele Kuhina Elisha H. Allen, ka mea ia ia ka haawe o ka hana nui i hoopomaikai ia mai la mamuli o ka hooholo ia ana. Ua hele loa kona mau makahiki i ke kahiko, a no ka mea hoi, e ala mai ana na ninaninau pili aupuni a kalepa paha no ka hooko ana i ke Kuikahi Panailike, nolaila, he pono ia kakou ke hoonoho i kekahi kanaka naauao o kakou ma ke alo alii o Wasinetona me ka hoomana ia e pane aku i na ninaninau ia i kela a me keia wa, a i kamaaina hoi i na mea kuloko o ka aina nei. O ka mea kupono hookahi wale no a makou e hoikeike aku nei imua o keia anaina a imua o ka mana hookohu, oia ka Hon. Elisha H. Allen. E haawi kakou i keia oihana ia ia i makana no kona mau luhi o ka hooikaika hapauea ana i ka mea i imi loihi ia iloko o na makahiki he hapaha keneturia.
            Ua hooholo iho nei ka ahaolelo i ewalu tausani dala no na makahiki elua o ke Kuhina noho Hawaii e hoonohoia aku ana ma ke kulanakauhale o Wasinetona. Aole kuhina e ae e manaoia aku ai, o ka luaui Luna Kanawai Kiekie wale no o ke aupuni.

Ka Mokuahi.

                He mea maopopo e loaa koke ana ia kakou he mokuahi hou a he pono i ka Ahaolelo ke hooholo koke ano. Oiai ua noi ko kakou aie lahui a nolaila, aole he pono e hoomahuahua hou ia ka aie ma keia mea.
            Ua lohe mai makou eia kekahi poe maikai ua makaukau e hana i aelike me ke aupuni no umi makahiki na lakou e kapili ka mokuahi 500 tona malalo o ko lakou mau lilo ponoi ina e ae ana ke aupuni e kokua aku ia lakou mai ka $10,000 a hiki i ka 12,000 o ka makahiki hookahi. O keia ke alanui haahaa a loaa ai ka mokuahi. I ka wa o ke Kilauea i ke aupuni ka hooholo, ua lilo ke aupuni he $15,000 i kela a me keia makahiki. Ano ke noi ia mai nei na kekahi poe hui e lawelawe, eia ka makou haawi ia aku na lakou e auamo i na poho.
            E hui oukou a pau ma keia mea, a e koho ma ka bila e haawi ana na ka poe mawaho e hooholo i ka mokuahi aole na ke aupuni. Pela kakou e pilikia ole ai. __

            HE MAU LA hoopaapaa hahana loa iho nei ka Poaono o ka hebedoma i hala a me ka Poakahi o keia pule no loko o ka Hale Ahaolelo, i ka olelo hooholo " pakaha dala" a hakihaki Kumukanawai i hoohali ia mai ai e ke alii o Kona. A eia ka mea kupanaha haalele, o ka paulehia loa ana o na lunamakaainana kuokoa a hoemi lilo wahi a na " alelo laka" ole o lakou i na la mua o ke kau e i ana, he " hoemi lilo ;" a i na la o ka pololi, ka maka poniuniu a me ka hune, kapae ae la lakou i na hoohiki ana malalo o ke kanawai kumu o ka aina, a pupuahulu iho la e hooholo i olelo hooholo kue Kumukanawai ke kahua o ko kakou aina, a i ike ia mai ai kakou he aupuni Moi Kumukanawai. I ku no ka hoi ka leo nui i ko hai, kaa iho la i ko lakou ponoi kapeke wale ka hoohiki.
            No ke ana ole o ka poe hakihaki Kumukanawai o ka Poaono i hala, i ka haawi ana i hookahi haneri dala pakahi i kela a me keia lunamakaainana, nolaila ; aia ka Poakahi iho nei, ua waiho ae ka luna o Kona Akau i olelo hooholo e kauoha ana i ke kakauolelo e kii i na dala i ka waihona a haawi pa haneri ae i na lunamakaainana wale no, aole i na alii kekahi, he uku pakui iho keia mawaho ae o ka ka pauku 56 o ke Kumukanawai i ae ai, a o ka olelo nae a ka poe i koho ma ua aoao la, " no na hemahema o na lunamakaainana i pa haneri dala pakahi." Ua hoole ia ka olelo hooholo e ka poe naauao io, koe wale no lakou nei iho malalo, oiai he ake nui lakou nei e loaa ka haneri dala pakahi :
            J. Kahuila, L. W. P. Kanealii, K. Kamauoha, G. W. Pilipo, J. Kauai, E. Helekunihi, A. P. Kalaukoa, J. Nawahi, S. K. Mahoe, J. Nakaleka, a me S. W. Mahelona.
            Ke pane mai nei nae ka mea i kapa ia ia iho ma ka waihooluu o ka inika a me ke kumu peni hookahi, " na na lunamakaainana i hoike inoa ia ma ke Kuokoa Helu 35," ua hoino makou i ka Moi no kona kakau inoa ana i ka olelo hooholo e hookaawale ana i na dala eono tausani elima haneri no na lilo o keia Ahaolelo. Ke hoole aku nei keia puuwai, aole loa ia maloko ona. O ka mea a keia pulima i kakou ku ai, oia ko oukou hookelakela loa ana aku i na dala no na lilo o keia kau a oi loa mamua o ke kupono, aole nae i nalowale ia no, a huna a oukou, no ka mea e makemake ana oukou e pee i ka pakaha dala kiekie a oukou malalo ae o na lilo o ka Ahaolelo. A pehea, aole anei i hoike io ia ka puana a ka moe no ia pee ana. Ke hai aku nei makou imua o na makaainana me ka wiwo ole mai ka la hiki a ka la komo, ua puka a maka iwaho a ahu wale. No ka mea, ma ka Poaono aku nei i hala, ua waiho ia mai he olelo hooholo e ke alii o Kona, " e kauoha ia ke kakauolelo o ka Hale e uku ae i na lunamakaainana i hookahi haneri dala pakahi mai loko ae o na $6,500 i hookaawale hou ia no na lilo o keia Ahaolelo." Owai ka poe i ae i keia haawi dala hou ana i na lunamakaainana e like me ke noi a keia olelo hooholo, a i uhai hoi i ka pauku 56 o ke Kumukanawai a manao ole i ka rula 42 o ka Hale ? Aole anei o Aholo, Kahuila, Kaiue, Kanealii, Kamauoha, Pilipo, Kauai, Helekunihi, Kalaukoa, Aiwohi, Nawahi, Halemanu, Mahoe, Nahaku, Nakaleka, Mahelona, a me Kaina ? Ke pane mai nei o Ulele hua kepau, o lakou nae no a pau, hui mai me na alii hiki lakou i ka 24 ka nui.
            Ina ua manao na lunamakaainana i koho no ko lakou pomaikai pilikino ponoi iho i pa hookahi haneri dala hou, he mau lilo no ka Ahaolelo ka nele o na hoa i ka aahu ole, kahi poi ole, ka ia ole, ka aie ia hai, ka uku moku e hoi aku ai i na home, heaha ka mea i noi ole ia ai iloko o ka $15,000 i hookaawale mua ia ai i na la mua o ke kau ?
            Ina he oiaio ka oukou e olelo nei e pa haneri dala hou i na lunamakaainana, aole ma ke ano uku, aka, ma ke ano hemahema, e kikoo anei ke kakauolelo i na bila pakahi no na lunamakaainana me ke kakau iho, " Hale Ahaolelo o 1876 ia Nawahi aie. No kona mau lilo o ka noho ana i ka Ahaolelo o 1876, he hookahi haneri dala ?" E hooiaio mai no anei ke komite o na Buke Helu ia bila ? He lilo anei no ka Ahaalelo kela mau dala hou 100 no kona noho lunamakaainana ana ? He mau lilo anei keia pakahi haneri dala hou ana i na lunamakaainana wale no, koe na'lii ? I ka hoolako ia ana o ka Hale i na pooleta a me na lako kakau, hoolako pu ia na hoa a pau o ka Hale, aka, i keia mau lilo hou e noi ia nei, nele hoi kekahi aoao o ka Hale. Aole anei ma keia e akaka ai, he uku hou keia no na lunamakaainana wale no mawaho ae o ka ke Kumukanawai i ae ai ? A ina he uku hou maluna iho o ka $250, aole anei ua kupono ke kapa ia lakou he pakaha dala kiekie maoli ?
            Kai no, ua manao ia na lunamakaainana i hele mai e kau i na kanawai no ka aina, he mau ona lakou maluna o na aina, he mau loaa piha i kela a me keia makahiki loihi e lawa ai ka noho ana e kau mai i na kanawai maluna o ka poe waiwai a me ka poe ilihune eia ka aole, a ina pela, alaila, ua komo mai lakou malalo o na kumu hoopunipuni a wahahee. O ia maoli no ka manao o kekahi pauku o ke Kumukanawai o ka hele mai o ka poe kuonoono o ka aina e kau i kanawai a no ia mea i kau palena ia ai, aia a he loaa makahiki a he waiwai paa hihia ole, alaila kupono e holo balota lunamakaainana.
            Ke wikiwiki nei ua poe nei e kukala akea, ua pilikia lakou a hemahema maoli a he hiki ole ke hooloihi i ka ahaolelo ma na hana, me ka hauhili aku maluna o na kuhina ka hewa. Aole o lakou kaupaona pu i na hewa ma kela a me keia aoao. Ua loihi ko lakou hoopaapaa ana ma kekahi mau ninau pili kumukanawai a mau olelo hooholo, a o ka hewa o kekahi poe a makou i ikemaka ai, oia ka lili o ka poe i hooneleia i na luna helu ole a manao lakou e hoololoiahili i na hana i hala ka manawa helu a hookahi ka nele like'na. Aka, i ka hooko ana i ko lakou lili, o lakou iho la kai hoonele loa ia a hemahema, a ke holo nei malalo o ka hooholo ae i puu dala no na lilo o ka Hale, alaila, noi lima nui hou aku i pa haneri dala pakahi hou, ka mea i hana ole ia e na kau ahaolelo i hala a akahi wale no. O ke kau keia nanaa i hoohilahila loa mai i ko kakou kulana kanaka ko na Hawaii mamuli o ka lele kamoko ana e hahai i ka pauku 56 o ke Kumukanawai a me ka hoike aku i ke ao holookoa, he poe hune loa ka poe kau kanawai o ke aupuni Hawaii ma o na elele la o na makaainana mai.
            O ko makou manaoio maoli, aole loa e ae ia kekahi uku hou i na lunamakaainana oiai e halawai ana ka ahaolelo no ko lakou akoakoa makahiki ana, mawaho ae o na dala a ka pauku 56 o ke kumukanawai i haawi ai. Ina no hookahi o lakou noho ana a hala he elua makahiki, aole no e uku hou ia. Ina no lakou i noho a hune iloko o ia wa aole oia ka mea e uhai ai i ke kumukanawai. Aka ina lakou i hookuuia e ka moi a kahea hoa ia e halawai, e uku hou ia no lakou, a ina hoi i noho hana lakou a hookahi la oi mamua ae o elua makahiki, ke manao nei makou he mana ko lakou e kohu i ona mau dala hou no lakou, no ka mea, ua pau mai la ka manawa o ka $250 i ka puni ana o na makahiki elua a he la hana keu hookahi kela.
            E kamailio hou aku ana makou no keia mea mahope.

Nu Hou uloko.

                E holo ana ke Kilauea no Hilo i ka Poakahi Sepatemaba 4, i ka hora 5 ahiahi.
            Ua make emoole kekahi o na Kahunapule Enelani ma Lahaina i kela pule aku nei oia o Rev. C Searle mahope o hookahi wale no hebedoma kaa mai ana.

            KAU I PALAHEMO.— Ua pupu ka huila o Kau i ka olelo hooholo pakaha dala, aohe kaa ma ko oukou aoao e ko Kau poe, ke niniu nei no ma kona palai huila iho.

            KA HINA NUI A — Ua hana hou iho nei na lunamakaainana o oukou i olelo hooholo e haawi hou ia laua i hookahi haneri dala pakahi. Oia ka hope o ke koho i ka ua

            I ke ahiahi Poaha iho nei, ua hoao hou o Kilauea e holo, a mawaho koke ae nei no o Lae Ahi, ua puka ae la kona ipuhao ma kau wahi, a hoi hou iho la ka paakai i Honolulu.

            " Ua pau ka waha i ka io lio" e ka poe poo la, o kahi lunamakaainana hoole i ka uku lunamakaainana i ka wa mamua o ke kohoia ana mamuli o kona ae ana iho nei e lawe pakeu pali i hookahi haneri dala pakahi.

            Ua pau iho nei ka aua ana o na haole kalepa i na ko paa no ka holo ana mai nei o ke kuikahi panailike a ua hala koke aku nei eha moku piha i na ko paa a me ka laiki, a ke hoopiha nei ka lima a holo aku.

            Ua hoi aenei o Alekenio oki lauoho, kahi umiumi a me ka hana aila hamo lauoho aala ma Alanui Maunakea, makai mai o ka huina o na Alanui Beritania a me Maunakea ma ka aoao mai ma Ewa. Ke koi aku nei makou i ko makou mau makamaka e hele nui ae ilaila, no ka mea, he oluolu loa ka uku.

            Ua hoopanee loa ia e ka ahaolelo ka noonoo ana o ka bila hoomanamana no ka hoololi ana i na kaha ulaula o ka hae Hawaii maluna a o na kaha keokeo malalo, no ka mea, oia ka mea e lilo mau nei na oihana i na haole, wahi a ke kuhikuhi lalau a ke kumu a ka luna hanohano o Honolulu i puni wale ai a maloeloe hewa na lima i ke kakau.

            Ua lohe mai makou, e paiia ana ka palapala aina o Hawaii nei i kahaia ai e na ana-aina aupuni a hoounaia aku nei i ka hoikeike nui o Piladelapia, maluna o ka papa pohaku i kahaia ke kii, a e hoounaia mai ana na kope i Hawaii nei no ke kuaiia ana i ka poe makemake a me ka hoolako pu aku hoi i na hale kula o kakou e ku mai nei no ke kumukuai oluolu.

            KE KUIKAHI MA MAUI.— I ka wa a ke kuna " Nete Mele" i haalele iho ai ia Honolulu nei i ke ahiahi Poalima i hala, aia hoi ua kahiko iho oia iaia iho me na kahakahaha lole o na wai-hooluu ano e, no ka hauoli i ka holo ana o ke kuikahi panailike. Iaia i kokoke aku ai i Lahaina, no ka mea, oia wale no ka moku mua nana i lawe aku ka lono no ka holo ana o ke kuikahi, e ohu ana no ua mau hae la. A i ka lohe io ana aku o na kanaka a me na haole, aia hoi, na Iubile ae lakou a pau a haalele kekahi poe i ka lakou mau mea hana.

            UA ULIA POINO O KILAUEA — Mahope iho o ka haalele ana o Kilauea i ke ahiahi Poakahi iho nei, holo aku la ia a malalo mai o ka Lae o Kalaau hoomaka mai la ke kulu o ka wai o kekahi ipu hao. Aole oia i hoi koke mai i Honolulu nei, aka, hoomau aku la oia i ka holo a ku i Lahaina. Malaila i hoolele ia ai ko Lahaina a me ko na wahi e ae mau ohua o Maui a me na eke leta, a hoi mai la a ku ma Honolulu nei i ka hora 6 ahiahi Poalua.

            Ua koho makou iloko o ko makou manao iho o ka olelo hooholo a ke alii o Kona i waiho ae ai i ka Hale Ahaolelo e uku hou i na lunamakaainana walo no pa akahi haneri dala, he hulu ia e pena ana maluna o na lunamakaainana hoakamai olelo i kinohi, " he poe hoemi lilo" lakou, a ke hapaia nei ia ta eleele ma na wahi a pau o ka poe i koho ma ia aoao, me he mea a e olelo mai ana, ua hehiia ko lakou hoomanaoia ana malalo iho o na kapuai o ko lakou mau hiku makaainana nana lakou i koho aku. Ua akaka ina i hooholo io ia, he poe puakuka haalele loa lakou.

            HE HAWAII I KE KAUA !— Aia iloko o ka puali kaua o Generala Crook e hakaka nei me na Ilikini Siosa he kanaka Hawaii maoli e hele nei malalo o ka inoa Gouiard, he kiu kana hana. Ke ukuia nei oia he $10 no kela a me keia la, a mamuli o kana hana ana i pakele ai ka puali kaua holookoa mai make. Ua ola oia ma ka aea mahope o kona haalele ana ia Hawaii nei, a ua auwana oia i Mekiko Hou a noho mawaena o na Ilikini ma na wahi lehulehu a hiki i ka lilo maoli ana ona he keiki hanai na ka Ilikini kaulana Sitting Bull. I ka hoomaka ana mai nei o keia kaua, ua haalele oia i na Ilikini a komo aku la me na koa haole Amerika, kahi ana e noho la he kokua ikaika oiai ua maopopo iaia na poopoo o na Ilikini.

            HOKA KE KAULA !— He mau la mamua aku nei, ua hoolaulaha ae ke kaula maka koala o Puunui ; a ua wawa ia mau lono i na paia o na luakini, a penei na huaolelo : " Aia a kaakaa kuu mau maka, alaila holo ke Kuikahi Panailike, i ole e kaakaa kuu mau maka, aole no e holo, &c." A i ke ku ana mai nei o ka mokuahi, ua loaa mai ka lono, ua holo ke Kuikahi Panailike. Ua kaakaa aku nei paha ua maka nei o ua kaula nei, a ua ike paha ? Pehea no la hoi e nele ai o ke kaikaina keia o Baala. He hoowahawaha no ka paha keia kaula i ka huli ana aku nei a ka Lani alii i ka pomaikai o keia Aupuni. Hilahila wale oia a me na kahu akua ona. Pehea la e nele ai ka huakai a ke Keiki a Keohokalole ? KAWAIAHAO.

            MAKE EMOOLE.—Ma ka Poakolu, la 23 o keia malama, auamo ae la o Kamaka Uma a me kona kokoolua i kekahi waa papa, mai ka uapo kai a L. Kamika a hiki mawaho iho o kahi o Bila Holo, ma Kaumakapili, o ka hehee iho la no ia a make loa. Ua haohaoia ke kumu o keia make, aka, ma ka ike a ke Kauka, ua moku kekahi aa o ka a-i. He 22 a oi kona mau makahiki. Ua make oia me ka minamina nuiia, no ka mikiala a me ka mikioi ma na hana noeau a kona mau lima. Ua waiho iho oia ma keia ao, he luaui me na oho hina, he mau kaikuaana a mau kaikaina, he mau kaikuahine a me na kamalei a me na hoa'loha, he lehulehu wale, a na lakou e kanikau aku nei ma keia aoao o ka lua. Ma ka hora 4 o ka la 24, ua ukaliia aku kana huakai hope loa, a kanuia iho la ma ka ilina kaulana ma Maemae.

He kaahele ana e makahiki i ka Hoikeike Nui.

                [Kakauia e Rev. S E Bihopa ] Ma ia wahi aku, hele au ia Bona (E. P. Bond.) Aia kona wahi hana, maloko loa o ka Lua o kekahi hale nani nunui, ua hoomalamalama kona mau keena me na kukui. O ka Luna malama ia o kekahi poe Hui Malama Waiwai. Nui na keena liilii i paa loa me ka Hao, a me na laka, a me na Uwea Uila. Malaila e waiho ai na kanaka i ko lakou mau waiwai makamae, a me na pepa waiwai nui, e pau ole ai i ke ahi, a i ka poe aihue paha. He poe kiai mau malaila ; ke ao a me ka po. He lehulehu wale na laka hoomalu, he paa loa hoi na pani hao. O kekahi mea nui nae na uwea uila. Ina e hoomaka kekahi mea kolohe e hoopa aku i kekahi pani, a laka paha, na ka uila e hoolaha koke aku a hookanikani i na hale, a lohe ka poe e kiai ana. I ke awakea, haalele au ia Bosetona, a holo mawaena o Connecticut e ike i na makamaka. A hiki i ka Poaha Iune 15, pae aku au ma ke kulanakauhale Pookela o New York, malaila i noho ai elua po, a i kakahiaka nui o ka Poaono la 17, holo ma Piladelapia. Piha loa ka puali koa loihi i ka lehulehu o ka poe holo makaikai i ka Hoike Nui " Centennial" Pau koke o Nu Ierese i ka maalo ae ia'u hookikina aku makou mawaena o na mala nani o Penesilevania, a hookokoke aku i ke kulanakauhale nui o Piladelapia i ka hora 9 30. Holo aku na kaa a pili koke aku i na puka-pa o ka Centennial. Nani ka moe kiekie a loihi ana o na hale nui elua, e welo paapu ana na hae, he hapalua mile a oi ka loa oia mau hale elua, e like me ka loa mai Kawaiahao a hiki aku i ke alanui o Nuuanu Aia mawaho i kukuluia ekolu hale Hotele nui, e hiki ai ke hookipa 5000 paha malihini i ka po.
            Aohe liuliu, haawi au i kuu hapalua, a komo aku i kekahi o na puka-pa. Imi koke aku au i ke Keena Hawaii maloko o ka Hale Nui, a loaa koke no. He nui kuu mahalo i ka hooponopono maikai ia o kona keena. Ua kukulu ia na paia maikai me he mau hale pa'la me na pani aniani ; a ua hoonohonoho ponoia na mea he lehulehu o Hawaii nei, e hiki ai i na malihini ke makaikai. Ua like no paha ka nui oia keena Hawaii me kekahi halekula apuni, a luakini uuku paha. He 30 paha na malihini e makaikai ana, ia'u i komo ai. Aohe o Hikikoki malaila ia hora, nolaila auwana aku au elua paha hora a awakea. Aka, pehea la e hiki ai ia'u ke kakau i na huaolelo kupono e hoike ai i ke ano kupanaha o na mea a'u i ike ai ? E hele auwana ana au maloko o kekahi hale nui, he 30 paha eka aina kona palahalaha, i piha i ia ahu iwaho me na mea nani a kanaka i hana, a i huli ai ma kelu aina keia aina o ke ao nei. He ano e koke ae la kuu naau, me he la e nalowale ana au ma keia palahalaha nui o na hana kupanaha me he ano pupule la kuu auwana wale ana i o a ia nei ma ia hele nui me na malihini he 150 paha e kau liilii ana.
            A awakea, hoi hou aku au i ke Keena Hawaii, a loaa o Hikikoki. Pau ke aloha ana, hele maua e paina ma kekahi o na wahi pakaukau nui ma ka aoao o ka hale, alaila ua hele a imi i ka hope Luna Nui, o Col. Asche. He paapu loa oia i na hana, ua kamailio oluolu mai nae, a ua nana i kuu palapala elele no ke aupuni Hawaii mai.
            Ia nana ana, ua ae mai e hoomakaukau ia no'u he palapala ae e komo wale mai i ka hoike i na manawa a pau. Ia la aku, loaa mai ia'u ua palapala la, a me ia kuu komo pinepine ana me ka hookuu ole aku i na hapalua, ma ke ano elele.
            Pau ia, ua alakai o Hikikoki ia'u no kekahi mau hora e hele mama ana mawaena o kela keia hale nui. Eha hale nui ka maua i nana wikiwiki ai. Ua hele maua i ke Komohana a komo mua ma " Machinery Hall," oia no ka lua o na hale loihi, ua piha i na makine paahana o kela ano keia ano. Hookahi hele ana o maua ma kona loa, he 200 anana, a hoi mai. Aole i makaikai pono iki i kekahi mea ma ia hele mama ana. Aia no kekahi pu kuniahi nui (Krupp Gun) 6 paha anana ka loa, a o kona poka loloa, ua like ka nui me ke kino o ka puaa anana. Aia mawaena konu o ka hale, kekahi Enegine Mahu ano e kona nui a me ka nani (Corliss Engine) e welo mau ana kona mau kaula elua e kiko ana iluna a i lalo, nana e hooneenee i na makine he tausani mai o a o ma na eka he 20 o ka papahele oia hale. He 500 paha na kane a me na wahine e ku ana a puni a e noho ana ma na noho e nana ana i ke kiekie a me ka hanohano o ua enegine la. He lehulehu na noho ma kela wahi keia wahi o na hale a pau e hoomaha ai i ka luhi.
            Hele hou maua mai ia wahi hookulikuli pepeiao o na makine, a hala i ka Akau he hapaha o ka mile ma kapa lokowai, a mawaena o na hale he lehulehu a hiki i ka hale nui a ke aupuni Amerika i kokoia ai e hoike ai i kekahi o na hana aupuni, a me kekahi mau mea milimili no Wasinetona mai. Ia manawa ko'u nana mua ana'ku i kekahi hale pa aniani kahi i hoonohonohoia'i na kapa komo o Kenerala Wasinetona, a me na mea hoolako i kona hele ana i ke kaua, oia no kona hikiee moe, pakaukau, na pa, pahi, o, ipu kope &c. O na pu panapana kekahi, a me ka pahi kaua. Nui ke aloha i ka ike ana aku i na mea lako a kela Makua nui,
Aole i pau.

HOOLAHA HOOKOLOKOLO.

                AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka waiwai o KAHANAWALE w. o Waialua, O., i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai A Francis Judd. Olelo kauoha e hoolaha aku no ke noi ana mai e koho i Lunahooponopono Waiwai.
            Ma ka heluheluia a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Laina Kamahiai w, o Honolulu, Oahu, e hoike mai ana, o Kahanawale w, no Kamooloa, Waialua, Oahu, ua make kauoha ole ma ia wahi no, ma ka la _ o Ianuari M H 1876, a e ni ana, e haawiia ka Palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai ia (W P Wood.) Pinehasa k, o Honolulu, Oahu.
            Ua kauoha ia, o ka Poalua, ka la 12 o Sepatemaba M H 1876, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o kona Aha, ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili, e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha, e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke Kuokoa nupepa ma Honolulu. Kakauia ma Honolulu ko Hawaii P A Aug 22, 1876.
A FRANCIS JUDD. Ikea : Lunakanawai o ka Aha Kiekie. Jno. E Barnard, Hope Kakauolelo. 769 3t 771

            AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai, ma ka hana o ka waiwai o APIA (k), o Honolulu i make. Ma ke keena. Imua o ka Hon. Chas C Harris. Kauoha e hoolaha i ke noi, e apono i na papa hoike, hookuu ana a e mahele i ka waiwai.
            Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike a Keliimakanoe w, o ka waiwai o Apia k, no Honolulu i make, e noi ana e aponoia ua hoolilo no $41.10, a e hoike   ana, o na mea i loaa mai iaia, he $ _ a e noi ana, e nana a aponoia kela mau mea, a e kauohaia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona loaa i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.
            Ua kauohaia, o ka Poakahi ka la 24 o Sept. M H 1876, ma ka hora umi o kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena, ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, oi kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na papa hoike i oleloia, a o ka poe a pau i pili malaila, e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i oleloia. A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii, e paiia maloko o ke Kuokoa, he nupepa i pai ia a hoolaha ia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii P A Augate 24, 1876.
CHAS. C. HARRIS.
Ikeia : Lunakanawai o ka Aha Kiekie. Walter R Seal, Kakauolelo. 768 3ts 771

            MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KULANI k, no Hamakualoa, Maui i make.
            Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a S. W. Kanehoalani, ka Lunahooponopono no ka waiwai o Kulani k, no Halehaku Hamakualoa Maui i make, e noi 'na, e hoaponoia kona moowaiwai, a e hookuuia a e hooholoia ka waiwai i na hooilina. Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili o ka Poalua, oia ka la 12 o Sepatemaba 1876, ma ka hora 11 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Makawao, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua. Augate 14, 1876. 769 3ts* 773

            MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o NAWELU w, no Hamakualoa, Maui i make.
            Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Kamalu w, e noi ana, e hoonohoia oia i Lunahooponopono no ka waiwai o Nawelu w, no Waikapu, Maui, H P A i make aku nei, a e kohoia i kahu no na keiki oo ole. Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili o ka Poalima, oia ka la 15 o Sepatemaba 1876, ma ka hora 12 o ke awakea, ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia. ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua. Augate 19, 1876. 769 3ts* 771

            MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o NAOHE, no Kahuku, Kau, Hawaii i make.
            Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Lulea Naohe k, e hoike mai ana, ua make o Naohe, k, no Kahuku, Kau, Hawaii H P A a e noi ana e kohoia o Mr Thos. Martin i lunahooponopono waiwai. Nolalia, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poalima, oia ka la 29 o Sepatemaba 1876, ma ka hora 9 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Waiohinu, Kau, oia ka la a me kahi I kohoia no ka Hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia. F S LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu. Hilo, Aug 10, 1876. 769 3ts 771

            MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu, ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KALAKUNIAI, no Papaikou, Kau, Hawaii i make.
            Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a W Thomas Martin, ka Lunahooponopono no na waiwai o Kalakuniai (w) no Papaikou, Kau, Hawaii H P A i make, e noi ana e aponoia kona hoike hope, a e hooholoia ka waiwai i na hooilina, a e hookuuia oia mai ka oihana. Nolalia, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili o ka Poaono, oia ka la 30 o Sepatemaba 1876, ma ka hora 9 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Waiohinu, Kau, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia. F S LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu. Hilo, Aug 10, 1876. 769 3ts 771

            MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu, ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o J LAANUI k, no Ponahawai, Hilo, Hawaii i make.
            Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Punini, ka Lunahooponopono no na waiwai o J Laanui k, o Ponahawai, Hilo, Hawaii H P A i make, e noi ana e aponoia kona hoike hope, a e hookuu iaia, a e hooholoia ka waiwai i na hooilina, a e hookuuia oia mai ka oihana. Nolalia, ke kauohaia aku nei i na kanaka a pau ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 18 o Sepatemaba 1876, i ka hora 10 o kakahiaka ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia. F S LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu. Hilo, Aug 10, 1876. 760 2ts 771

            MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu, ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o J POHANO, no Hilo, Hawaii i make.
            Ua heluheluia a ua waihoia mai ka palapala noi a G W Akao Hapai, ka Lunahooponopono no na waiwai o John M Pohano, o Hilo i make, oia hoi ka Lunahooko no ke kauoha hope a J Pohano k, no Hilo, H P A i make, e noi ana e aponoia kona hoike hope, a e hooholoia ka waiwai i ka hooilina, e like me ka palapala kauoha, a e hookuuia oia mai ka oihana Lunahooko kauoha. Nolalia, ke kauoha aku nei i na kanaka a pau ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 18 o Sepatemaba 1876, i ka hora 10 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia. F S LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu. Hilo, Aug 10, 1876. 760 2ts 771

            MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu, ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o WELEHU, no Waiohinu, Kau, Hawaii i make.
            Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a W Thomas Martin, ka Lunahooponopono no na waiwai o Welehu, no Waiohinu, Kau Hawaii, H P A i make, e noi ana e aponoia kona hoike hope, a e hooholoia na waiwai i na hooilina, a e hookuuia oia mai ka oihana. Nolalia, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili o ka Poaono, oia ka la 30 o Sepatemaba 1876, i ka hora 9 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia. F S LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu. Hilo, Aug 10, 1876. 769 3ts 771

            MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu, ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o NAUKANA I, no Honuapo, Kau, Hawaii i make.
            Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a Kamalae w, e hoike mai ana, ua make o Naukana I, o Aonuapo, Kau, H P A me ke kauoha ole, ma ka la 11 o Novemaba M. H. 1875, a e noi ana e kohoia o W Thomas Martin i Lunahooponopono no na waiwai o ka mea i make. Nolalia, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili o ka Poaono, oia ka la 30 o Sepatemaba 1876, ma ka hora 9 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Waiohinu, Kau, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.
F S LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu. Hilo, Aug 10, 1876. 760 3ts 772

            MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu, ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o NAMAUU, no Punaluu, Kau, Hawaii i make.
            Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a Chung Peu (Apeo Pake), e hoike mai ana, ua make o Namauu, o Punaluu, Kau, H P A me ke kauoha ole, ma ka la 26 o Aperila 1876, a e noi ana e hoonohoia   oia i Lunahooponopono no na waiwai o ka mea i make.
                Nolalia, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poalima, oia ka la 29 o Sepatemaba 1876, ma ka hora 9 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Waiohinu, Kau, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia. F S LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu. Hilo, Aug 10, 1876. 760 3ts 771

            MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu, ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KAPULE w, no Papohaku, Kau, Hawaii i make.
            Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Beniamina k, e ni ana, e hooiaioia ka palapala kauoha hope a Kapule w, no Papohaku, Kau, H P A i make, a e hookohoia o Thomas Martin, i Lunahooko no kana palapala kauoha hope a ka mea i make. Nolalia, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poalima, oia ka la 29 o Sepatemaba 1876, i ka hora 9 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Waiohinu, Kau, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi, me ka hooiaio ana i ka palapala kauoha, a me na mea kue ke hoikeia mai. F S LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu. Hilo, Aug 10, 1876. 769 3ts 771

            MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu, ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o John N Gilman, no Kau, Hawaii.
            No ka mea, ma ka la 5 o Augate 1876, ua waiho ia mai imua o keia Aha o G. W. C. Jones, i kekahi palapala i oleloia, oia no ke kauoha hope loa o John N Gilman, i make aku la, a me ka palapala hoopii e noi ana, e hoolaha ia kela palapala kauoha, a e hoopuka hoi ka palapala Lunahooko no Haleole Gilman me G W C Jones. Nolalia, ua kauoha, o ka Poaono, oia ka la 30 o Sepatemaba 1876, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Waiohinu, Kau, Hawaii H P A. Oia kahi a me ka la e hooiaioia ai ia palapala kauoha, a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia palapala kauoha a me ka hoopuka ana i ka palapala Lunahooko.
F S LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu. Hilo, Aug 26, 1876. 749 3ts 771