Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 43, 21 October 1876 — Page 2

Page PDF (1.84 MB)

KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.

E Hoolohe !

Ke makemake nei makou e lohe pono na Luna Kuokoa a me ka poe lawe pepa ina aole e loaa aku ka pepa o keia pule i kekahi poe o oukou, alaila, e manao iho lakou no ke kaa ole o ka uku nupepa ka mea i hooneleia ai lakou i ka pepa ole. No ka mea, aole no e hiki ia makou ke pai wale i ka pepa me ka uku ole ia.

MA KE KAUOHA.

UA hookohuia ka poe nona na inoa malalo iho, i mau Agena Hooiaio Palapala Kepa, i kupono ai me na hooko ana o ke Kanawai e hoololi ai i na pauku 1 a me 2 o ke kanawai i hoomanaia e ka pauku 1417 o ke Kanawai Kivila, i aponoia 1 Iulai 26, 1872, 1 i aponoia i Kepakemaba 25, 1876.

L. Severance.......Hilo, Hawaii.

J W Keaomakani...... " "

Simona K. Kaai............Kona Akau a me Hema.

G W D Halemanu }...... Hamakua, Hawaii

J K Kaunamano }

C K Kapule.................Makawao, Maui.

T N Birch.....................Wailuku, Maui.

D Aholo }..................Lahaina, Maui.

D Kamalopili }

J W Kalua................... Lanai.

W L MOEHONUA, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Oct 14, 1876. 777 3ts 779

UA OLUOLU i ke Alii ka Moi ke kauoha ana mai mahope iho o keia la, aole loa e ae ia kekahi mea e aie ma kona inoa, koe wale no ke kauoha mai ka mea aku nona ka inoa malalo iho. JNO. O. DOMINIS, Kakauolelo o ka Moi

Honolulu, Oct, 7, 1876. 775 3ts

Ua oluolu i ke Alii ka Moi, ka huikala ana aku a hookuu i na kanaka malalo iho :

Alana, Kekuihewa, Alohikea, Hulu, Hapa, Kailiaukea, Kahoalii, Kawika, Jno. Padedena, F. Padekena.

Halealii Iolani, Sept 21, 1876 776 3ts 777

Ua hookohuia ka poe nona na inoa malalo iho, i mau Agena Hooiaio Palapala Kepa i like me na hooko ana o ke Kanawai, e hoololi ana i ka pauku l ame 2 o ke kanawai, e malama ana i na aoao hana aelike i hoomanaia e ka Pauku 1417 o ke Kivila, i aponoia i ka la 29 o Iulai A D 1872, a i apono hou ia, i Sepatemaba A D 1876.

Henry Waterhouse...............Kona, Oahu,

Chas. T Gulick....................... " "

G. Barenaba........................Koolaupoko, Oahu, D W Kaiue..........................Molokai.

W L MOEHONUA. Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina. Sept 24, 1876. 773 3ts 777

Hoolaha no na Dala.

Ke hoikeia aku nei ka lohe, ua hooholo ka Aha Kukamalu o ke Alii ka Moi, i keia olelo hooholo malalo iho, i ka la 24 o Sepatemaba :

Hooholoia — Ke hoopaa nei ka Aha Kukamalu i ka waiwai io o keia mau dala malalo iho nei, no ka lawe ana ma ka waihona Aupuni : O na hapaha Paniolo, Mekiko a me Peru, ua like no ia me ka hapaha Amerika he 25 keneta. JNO. S. WALKER,

Kuhina Waiwai,

Keena Waiwai, Sept 29, 1876. 775 4ts 777

I kulike ai me ka Pauku 3 o ke Kanawai e hoololi ana i na Pauku 1, 2 a me 3 o ka Mokuna 59

o ke Karaima, e pili ana i ke ola o ka lehulehu, ua oluolu i ke Alii ka Moi ke hookohu ana aku i na keonimana malalo iho i mau lala no ka Papa Ola :

His Ex. W. L. GREEN, Peresidena,

His Ex. W. R. CASTLE,

Hon S. G. WILDER,

Dr. R. McKIBBIN,

Dr. F. R. HUTCHISON.

Halealii, Sept 22, 1876. 774.

Ka Nupepa Kuokoa

— ME — Ke Au Okoa

I HUIIA.

Published every Saturday, $2 a year

HONOLULU, OKATOBA 21, 1876.

I KA HOOMAKA ana o ko kakou au hou malalo o ke Kuikahi i imi loihi a i hooliloia na dala, he nui wale na hana mikiala hou e hiki ai ke hapaiia me na dala nui ole, a i ole ia, me ka hoohuihui ana paha o kahi kumu waiwai o kela a me keia kanaka e makemake ana e hooholo ia Hawaiii nei imua. O ka mahi kope, laiki, maia, paka a me na mea ano like, ua hiki no ia i ke kanaka Hawaii e hooholo aku imua ina ia he kanaka e manao ana e ohi i na hua malalo o ke Kuikahi. He moeuhane palaualelo ka manao wale ana aku, holo ae la ke Kuikahi Panailike, alaila e noho wale no au a kiiia mai e hele e hana, alaila hoopii aku au i ka uku hana. Aole na ka pomaikai e imi mai ia oe, aka nau e imi aku ia ia. Ke paipai nei makou me ka ikaika a me ka hoomaha ole i ko makou mau hookanaka a pau, e pelu na kuli i ka mahiai a e loaa ia oukou ka hua ohaha o ka honua.

Eia no hoi kekahi, o ka poe mea aina e pili kokoke ana ma na wahi mahiko i kupono no ka hooulu ana, ua hiki no ia oukou ke mahi no oukou iho a ma ka mahele oo ko ka helu me ka mea wili. Ua lohe mai makou i ka moolelo o kekahi kanaka Hawaii ma Kohala a me kekahi poe ma Waialua aenei, ua hana lakou pela a ua ohi i ka hua poepoe o ko lakou luhi me ka olioli. Ke hoomahuahua aku nei lakou i ka mahiai ana, a me he mea la, e mahuahua aku ana no ko lakou mau loaa i keia kau houluulu ae. O keia poe a makou i hoaiai ae la maluna, ke noho alii nei lakou maluna o na haneri, tausani a me ke kuonoono. Nolaila, o ka makou pule, e pomaikai like ka poe a pau e hooikaika ana ia Hawaii e holo imua me ke kamawae ole ma ke ano o ka ili a me na waihooluu ano like ole.

HE NOI KA NUNE a me na kamailio hoonui olelo wale ana mawaena o kekahi hapa o ua ili ulaula i hooneleia i na pomaikai ole mai na alii mua mai a i keia wa. I kekahi manawa, ua kikoi wale aku lakou i na kamailio ana a oi loa aku maluna o ke kupono. Ke hoomaka nei lakou e lili no ka loaa ole ia lakou o na oihana aupuni, a pela aku, a pela aku. Aole makou i lawe mai nei i keia manawa, i mea e hoohakaka ai i na waihooluu like ole ma ke kino, aka, ua noonoo nui makoa me ke kuokoa ana i hope a imua, a na ui ae la a nana i ka noho ana hookuonoono o ke kanaka Hawaii a me ka ole.

O ka mea mua i halawai mai me ko makou kiionohi maka, oia no ka hema-

hema o ke kanaka Hawaii i ka hookuonoono ana ia ia iho, ka imi ole i ka waiwai nona iho, ke ku ole o na hana mikiala ano nui na ka Hawaii iho, ke ala ole mai o na hana mahiai ano nui e ikeia mai ai ke hoola nei oia ma ke ano mahuahua, ke ku ole o na hale kuni a ia hana hookuonoono aku ia hana aku.

No keia, ua kuemi hope makou i hope me ka leha aku ia mua, aia wale no me ka piha i ka ike a me ka heluhelu nui ana i na buke hoonaauao lehulehu ka mea e hoomahuahua ae ai i ko ke kanaka malamalama no kona kuamoo.

Pehea, eia anei me kakou ka poe naauao io maoli ? Ua hookuonoono io anei na kanaka Hawaii a i ole ia o ka hapa nui paha ? Aole. O ko kakou hemahema nui keia o ka ike ole i ka malama ana i ka kakou mau loaa. He ikaika no na Hawaii i ka hana, aka, o kona kuonoono nae, he nele. Ina he mau Hawaii kuonoono kekahi, alaila, aole i piha ka poho lima. Ina e noho kumakahiki pu mai ke kanaka Hawaii me ka pake no na makahiki elua, alaila i ka pau ana o ko laua manawa hana, e ku ana ko ka pake hale kuai lole, a o ke kanaka nae e kepa hou ana ia e hoopaaua hou ia Ua hiki anei i keia ano kanaka ke ohumu aku i ka loaa wahi pomaikai ole mai o ke aupuni ? He mea haohao ia. Ina ua hiki ole i ka Hawaii ke hookuonoono nona iho, hookuonoono anei ia no hai aku ? Ma keia e koikoi ole ai paha ko ke kanaka ohumu ana.

Eia no hoi kekahi, o ka poe nui e malama nei i ke ola o ko kakou aupuni ma na auhau, oia no ka poe waiwai, aole he ili ulaula, aka he poe ili e aku i ko ke kupa nona ka aina. Nolaila, o ka miki ma na haua mikiala, ka hookuonoono a me na mea ano like, oia no ka hiki mua o na pomaikai o ke kanaka. Ina no aole e loaa oihana aupuni ana oe, aka ua lako nae oe nou iho, alaila, uo oi loa aku ia o ka pono. E hilinai kela a me keia maluna o kona mikiala hana a hookuonoono iho, aole ke kuko wale aku me ka hilinai makehewa a loaa wahi oihana mai, alaila pomaikai.

Na Nu Hou Kuloko,

Aohe haalele iki mai o Kaneikapuniu i kana mau moopuna. Ke hookikina mau mai nei no ia i na kukuna welawela o ka la.

E holo makaikai aku ana ka moku kaua Beritania " Fantome" ia Kealakekua Kona Hema mahope o ka loaa ana mai o na leta.

Eia ke kaahele nei i ka loa a me ka laula o Amerika Huipuia ke keiki alii alua a ka Moi o Suedena, o Haku Carl Oscar kona inoa.

Ke pii nei ke kumukuai o ke kope ma Honolulu, a ua hiki aku ke kumukuai i ka 21 keneta o ka paona. Waiwai maoli ke kope

Ke hoolahaia mai nei kekahi mau aina no ke kuaiia aku i ka poe e makemake mai ana e loaa ona mau aina a no na wahi dala hapa mai.

Mamuli o ka nee ana aku o Mr. J. A. Hassinger Hope Luna Dute o Honolulu nei i ka aina Hanai Holoholona o Kahuku, ua hookohuia o Mr. E. R Hendry e pani i kona hakahaka.

Ma ke ahiahi o ka la 21 o Sepatemaba, ua ku aku ka moku kula " Jamestown" i Kapalakiko mai ke awa aku o Honolulu nei. O kekahi o kona mau keiki ao, ua haule iloko o ke kai a make loa aku la.

Ua ike iho makou i ka nani o ke kahua paani Koroke o ka Ahahui Kawaihau, a e hoomaka ana lakou e paani i keia mau la aku. Pehea aku la la hoi ke Kilo Hoku. Eleu no ke Kawaihau Boys.

E malama ana ka Poe Poo La i

ahaaina nui ma ka la 28 o Novemaba e hiki mai ana, a i ka puni ana o na makahiki he 33 o ko Hawaii nei noho kuokoa ana. Aia ma ka Hale Papaa o ke aupuni e ahaaina ai.

MAU LA KULAIA !— He elua o kakou mau la kulaia aupuni i ka malama koke aenei o Novemaba, oia hoi ma ka la 16, la hanau o ka moi a oia ka la 28, la kuokoa.

A ka hora 12 awakea o ka la 18 o Novemaba aenei, ma Aliiolani hale, e kuaiia ai ma ke kudala ka hoolimalima o ka Hotele Hawaii. A i ka la 1 aku o Ianuari e hoi mai ai ka mea e lilo ai ka hoolimalima a noho iho

MOKU KALEPA IOLANI.— Ua kapiliia mai nei ma Enelani kekahi moku no Kale Oleloia ma o keia kulanakauhale, a o kona inoa ua kapaia o Iolani. Ke hoopihaia la ua moku la me ka lanahu a holo pololei mai i Honolulu nei.

O ka nui o na dala pepa aupuni i hoolahaia iho nei mawaena o keia anaina iloko aku nei o kela mau malama, ua hiki aku no ia i ka $130,000. Eia ka ninau, ua like anei ka waiwai io o ia mau dala pepa ma ko na dala gula, e manaoia mamuli o ke kanawai hou e ohiia na dute o ka Hale dute ma na dala gula ?

HALE KUAI HOU.— Ma ka Poaha iho nei o keia pule, ua wehe aenei o Mr Magain i kona Hale Kuai lole hou ma alanui Nuuanu, makai iho o ke kihi o Polelewa. A o ka poe puni lole a pau, ua konoia lakou e hele ilaila.

Elua a ekolu mau mahiko hou ma Hawaii e hapaiia nei, oia hoi, aia ma Papaikou a me Laupahoehoe i Hilo a me Kohala, Elua o lakou e kali nei o ke kukuluia o ka wili.

KA PUKA O KA MAHIKO — Ua lohe mai makou, o na dala i kuaiia ai o ka aina hanai holoholona o Kahuku a me Malekahana ma Oahu nei, a lilo ai ia Kimo o Lahaina, oia no ka puka o kona hapa mai ka mahiko mai o Lahaina. Pokeokeo maoli. Na ka palahu ia.

Ua laweia i ka Hoikeike nui o Pilabelapia, mai ka mokuaina mai o Iowa kekahi wahi wahine uuku, o Magareta Minot kona inoa. O kona kiekie, he 27 wale no iniha, a o na makahiki he 23. O kona kaumaha aia ma kahi o ke 31 paona.

Ma ka la 13 o keia malama mauka aenei o Puumaniania, Maemae, make iho la o Aikau me ka ike ole o kana wahine, na keiki a me na kini makamaka. O Hana kona aina paa, a i holo mai nei oia i ka maauauwa paka. Iaia nei i hiki ai ianei, kii mai la na lima lewalewa o ka make, a kaili aku la. Aloha ino ia.

Ua hoomahuiia makou e Kalaiaehu o Wailuku, ua hoohui ae kekahi mau kaikamahine o ka malu Hekuawa a me kekahi mau keikikane i aha mele malalo o ke alakai ana a S K. K. Nawaa a me J. K. Waiwaiole, a ua uniki lakou i ka lakou mau mele i hoomaamaa ai, ma Wailuku, Makawao a ma Haiku, a ua loaa no na okeni.

HOLOHOLO WAA — Ua ikeia aku ke Kakauolelo o Haimoeipo a me ke Kakauolelo nui o ke Kilohana i ke ahiahi Poakahi iho nei, e aoloia ae ana e ka waa ma ke kai o Kuloloia a pae i Ainahou. I ka makou ike aku, e kiekekei wale ana no laua iluna, a mai hu la paha ka a-ka ina i hookahuli wale iho hoi kahi hoe waa, aole hoomikioi loa ae hoi kela a pulu ole ana no a pae i Ainahou.

Ua lilo aenei i ka Banako o Bihopa ma ke kahua a me ka Hale Kauka mua iho nei o Kauka Hopemana. Ua kukulu iho nei o Kauka Hopemana i hale uinihapa hou nona ma Waikiki koke iho no a o ka hoi aku koe iloko ona e noho ai. E wawahiia ana ka Hale Kauka mua ma ke kihi, a e kukuluia ana i Hale Banako malaila. E hoihoiia mai ana ka Banako malama dala malaila e ku ai.

AUAU KAI KENETURIA — I ke ahiahi poeleele aku nei o ka Poalima, oiai e pikokoi ana na kanaka ma ka uapo o Kilauea e ku mai ai, aia hoi, ua kiolaia mai ke kaula oluna o ka moku e hoopaa ai i uka nei. A ia lawe ana mai e hoopaa i ka pou, aia hoi, ua hihia ae la kekahi mau wahine elua i ke kaula, a kuho ana iloko o ke kai. I ikeia i ke pi ana mai o na ihu, ua hele aku la a pulu elo. Oiai akahi no laua a auau-kai i Ainahou, nolaila, ua kapaia ko laua po auau kai, o ka po auau kai Keneturia, oia hoi he haneri makahiki.

Ua hoike mai o Mr. S K Kalaeohiiaka o Kailua, Hawaii ia makou ma ka leta, " Ke huliamahi nei na kane, wahine a me na keiki i ke kanu paka. Aole i ikeia mamua aku ke kanu nui ia o ka paka, e like me keia wa. He paa mau eka ka kekahi, mau koele ka kekahi a he mau kihapai ka kekahi."

—" Ke pala nui mai nei na hua kope i ka loku mau a ka ua i ka nahele. Moe kaoo o na keiki maauauwa i ke kula o Keahualele. Hikikii lua i ka lehua o Alakai."

Ua lohe wale mai makou, ua kuai kekahi haole waiwai o Kaleponi i kekehi mahiko ma Hawaii nei no ke kumukuai he $172,500. A o ua mahiko la, ua haawi makana aku oia, no kana keiki, oia kona hooilina a e hana aku ia me ka hiki iaia me ka manao ole aku he wahi lihi koe i ka waiwai o ka makuakane. I ka Poakahi iho nei, ua huli hoi aku ua opio la e nana paka i kona kumu waiwai nui e puka ai a like aku no paha auanei me ka makuakane ka waiwai.

I ka Poakahi iho nei, Okatoba 16, oia no ka puni ana o ka makahiki holookoa o ke Kama Aliiwahine Wohi Opio Victoria Kaiulani Kawekiulani Lunalilo Cleghorn. Ua haawi ae kona makuahine alii i ahaaina Hawaii ma ko laua home ma Waikiki kai, a ua hoohanohanoia ka ahaaina mamuli o ka hiki kino ana aku o ka Moi a me ka hooilina a me ka lehulehu.

Haina i ka Ninau Helu.

Ua loaa mai nei na haina o ka ninau helu i hoopukaia ma ke Kuokoa o ka la 30 o Sepatemaba, mai na poe mai nona keia mau inoa : S H Loion, W R Kaainahaaheo, J S Lihau Anuenue, a me Haumanakula o Kaumakapili mai. O ka mea nana i haku i keia ninau, oia no kekahi Hawaii ili keokeo.

Ma na mea e pili ana i ka ninau helu no ka lio hoopaa kaula, aole no he poepoe loihi (ellipse) kahi i heleia e ua lio la. Aia wale no ma na rula o ka poepoe maoli (circle) ka hana ana a pau o keia ninau. O ka haina a ka poe i hoike mai nei, oia hoi he 998.8 kapuai kuea, aole ia o ka haina pololei. Ua 20 a oi ae ka paewa o keia haina. Ua ku i kula na poe heihei nei.

Nu Hou o na Aina e.

Ma ke ku ana mai o na kiapa " D. C. Murray" a me " Mere Belle Roberts" i ke kakahiaka onehinei mai Kapalakiko mai, ua loaa mai keia mau mea hou malalo iho :

Ua kakauia he kuikahi mawaena o na Ilikini Saioka i kaua iho nei me na haole a me ko ke aupuni agena. O ke ano nui, e noho kuikahi me ka maluhia o na aoao elua, aole ka hoonioni kaua.

He ikaika loa ka hooikaika ana o na aoao elua o Amerika Huipuia no ka aoao o laua e noho mana mai ana ma ke koho balota aenei o Novemaba.

Ua hiki ae ma Kapalakiko ke Kuhina Kaua Cameron o Amerika Huipuia a me ke Generala kaulana Keremana o ka wa kaua huliamahi aku nei i hala. NO EUROPA.

Ua noi aku na luna aupuni o na aina ma ke alo o ke Keiki Alii Millan o Serevia, e hooloihi hou aku i ka noho kaua ole ana o na aoao elua, me ka hai aku, ua ae pu ke Suletana i keia hooloihi ana aku.

Ua telegarapa aku nei ke aupuni o Tureke i kona mau luna aupuni e noho ana ma na alo alii he lehulehu, ua hoouna aku ke Suletana he 16,000 pauna dala Tureke no ke kukulu hou ana i mau hale no ka poe karistiano o Bulgaria i luku mainoinoia ai.

Na ka mokuahi Feranakalina e hoihoi mai ana i ka aihue dala nui kaulana Tweed mai Sepania mai.

Ua pau iho nei kahi eneenemi mawaena o Enelani a me Kina no ka pepehiia ana o kekahi ohana Beritania e na pake. Ua ae ke aupuni o Kina e uku i ka ohana o ka poe i pepehiia.

Nu Hou hope loa.

Ma ke ku ana mai o ka mokuahi " Zealandia" i ke awakea onehinei mai Kapalakiko mai, ua loaa mai na mea hou malalo iho :

Ua pii ke ko paa a me ka laiki ma Kapalakiko. He 8 3/4 keneta no ka paona ko paa, a he 7 keneta no ka paona laiki.

Ua lanakila ka aoao Ripubalika ma ke koho balota o ka mokuaina o Ohio a ua lanakila hoi ka aoao Democarata ma Indiana. He mau mokuaina kanaluaia keia, no ke akaka ole o ka aoao paa oia mau mokuaina. O ka mea maopopo nae ina e lilo ia mau mokuaina ma ka aoao hookahi, alaila puka molaelae ka Peresidena. Aka, ua mahele loa laua i keia kau koho balota. He koho ana Peresidena kokoke loa keia ae e like.

Ua make o James Lick kekahi o na haole waiwai o Kapalakiko.

Aole i pau ke kaua ma Tureke. E kimo paha auanei o Europa a pau iloko o ke kaua. He haliu wale no keia.

Na hunahuna Mea hou o na Aina e.

Kokoke e 150 mau Katolika Irelani o Canada e hoomakaukau nei e holo i Roma i keia makalii ae a e lawe pu ana lakou me na makana i ka Pope nona ka huina i hiki i ka $10.00 ma ka inoa o na Katolika Irelani o ke kulauakauhale o Montreal.

Ua ikeia kekahi lio hihiu ma ke kaona o Waco mokuaina o Tesaka, e holo ana me ke kino make o ke kanaka, ua nakiikiiia a paa iluna o ke kua o ka lio. He keu o ka manaonao.

Ua hoole ka Emepera wahine kuewa Eugene, aole oia e noho hou ana e pai ia mai ke kii e ka poe pai kii. No keaha iho la la hoi ?

Ua hoolaha akea ae o Eugene, ua hoopaneeia ka holo makaikai ana mai o kana keiki i Amerika Huipuia.

I ke ahiahi o ka ia 14 o Sepatemaba, ua hopuia a hoopaaia iloko o ka hale hoopaa lawehala o Rev. Alapaki Midensky a me na kaikamahine he kanaha kumamalima no ka hulahula mau iloko o ka luakini. O keia kahunapule, he kahuna Katolika Polani. No ka hulahula mau ia oloko o ka halepule i na po a pau a ma ke kulikuli o ka poe e noho koke mai ana i ua luakini la, ua hoopiiia a hopuia ua poe puni hulahula nei iloko o ka hale o ke Akua. I ke kakahiaka ae o ka la 15, ua hookuuia na mea e ae a pau mai ko lakou hoopaaia ana, a koe wale no ke kahunapule ao hulahula. He keu keia a kahi kahunapule puni lealea ke naiia la ke kalohe a ka hale o ke Akua.

I ka hebedoma alua o Sepatemaba, me he mea la, o ka averiga o na leta i hookomoia iloko o ka Hale Leta o Nu Ioka, ua hiki aku ia i ka 325,000, a oiai hoi, ia manawa hookahi no o ka makahiki i hala, ua 275,000 leta i ka la ma ka averiga ana. O ka nui hoi o na leta i komo mai maloko o ka Hale Leta mai na aina e mai, ua 150,000 ma ka averiga ana, ua oi aku i ke 30,000 leta o ka la no ia manawa hookahi o ka makahiki i hala. Nui io no hoi na leta a makena aku la no hoi na dala o na poo leta.

I ka make ana o kekahi haole waiwai o Nu Ierese, O Mr R. Graves kona inoa, ua hooili aku oia i $10,000 no ka Papa Misionari o Amerika e hoouna nei i na Misionari i na aina e, a me kekahi mau hui manawalea e ae.

Mai ka 1868 mai a i ka 1870, o na loaa makahiki o Beritania Nui he $4,300,000,000 ; ko Farani, he $1,000,000,000 ; ko Geremania, he $3,625,000,000 ; ko Auseturia, 3,000,000,000 ; a o ko Rusia, he $2,000,000,000. Mailoko mai o keia heluna

loaa makahiki o na aupuni naauao o ke ao nei, ehia la o ia mau loaa makahiki i malamaia no ka hoowaiwai ana e hoomahuahua ae i ke kumu waiwai. He mea maopopo, he hookoe mahuahua ke kanaka Farani i kona loaa i wahi waihona a oi ae mamua o ke kanaka Enelani, a o ka Amerika hoi, he uhaai loa. O ia no ka mea i holomua ai kela aupuni ma ka hookaa ana i kela auhau kaua iho nei a Geremania i hookaumaha ai.

He hapa keneturia i hala aku ma ka okana aina o A trim, Sekotia, e hia ana kekahi kanaka elemakule no ke komo pu ana iloko o ka pepehi kanaka, i ka wa i liia ai, moku iho la ke kaula, haule iho la ke kanaka i ka honua. Make koke aku la ka Ilamuku e li hou iaia, aka lele mai la kana mau keiki imua, a keakea mai la aole e li hou ia ko lakou makuakane n ka manawa alua no ka mea, aole kanawai o ia ano. Hoole aku la ua elemakule nei i kana keiki keakea, a olelo aku la, aole ia e pono e ola hou aku o hoohoia mai auanei e kanaka, eia na kanaka hapa make nei.

Ua hoouna ae na Hui Hoomaemae Kopaa o Sana Lui Missouri he palapala keakea i ke aupuni o Amerika e noi ana e hookomoia mai na kopaa o Cuba iloko o Ame-rika me ke dute ole.

Eia kekahi mau aina kumukuai nui a me na Hale o ke kulanakauhale o Nu Ioka iloko o kekahi mau alii o Europa. He mau hale nui a me na pa noho ko ka Emepera Eugene, a ke ohi nei oia he $65,000 i kela a me keia makahiki mailoko mai o na hoolimalima. Aia i ke Duke o Nassau kekahi pa aina ma Alanui Allen, a ke ohi nei oia he 12 hapa haneri ka puka maluna o ke kumukuai i ukuia ai no ua pa la. O ke Duke Nui o Makalanaboga - Sehweria oia ka ona o na pa a me na hale ma Alanui Elm, a o ka Moiwahine Victoria no hoi kekahi mea aina ma Alanui Laula. Aia nae kona mau waiwai ma ka inoa o kekahi haole Beritania. Ke paa nei hoi ka Moi o Suedena he pa aina nona na dala he $500,000 ma Nu Ioka. No ke Keiki Alii Rukini Alexia kekahi Hotele e ku la ma Alanui Laula.

NA PALAPALA I KE KUOKOA.

Ka Haiolelo kue a ka Luna o Kona

Akau imua o ka Hale Ahaolelo no

ke Kanawai e Hoomana ana i ke

Kuhina Waiwai e aie i $300,000

NO NA MAKAHIKI HE 20, MA KA 9 KENETA NO KE DALA I KA MAKAHIKI, MA KA LA 21

O SEPATEMABA 1876.

E KA LUNAHOOMALU :—

Ke kokua nei au i ke noi e hoopanee loa i keia Bila Kanawai ; a mai na hoakaka ana mai a ke Kuhina Waiwai mai, i na kumu a lakou i manao ai e hoaie i ke aupuni me keia puu dala nui :

1 I mea e hookaa ai no ka aie lahui ke hiki aku i ka wa e hookaa ia'i, $177,000.

2 I mea e kokua ai no ka oihana wai o ke aupuni, e pono ai ka lahulehu, $25,000.

I mea e uku ai no ka hana ana i kahi mau hana hou o ke aupuni, $10,000.

Ma keia mau hoakaka ana, aole ia i hoike mai i ke alanui oi ae o ka maikai no ka imi ana i ke dala e hookaa ai no keia aie ana, me ka hookaumaha ole mai maluna o ka lehulehu. He mea akaka loa i ka ike aku, eia no na hookaa ana maluna o ko kakou mau auhau ia ana ma keia hope aku.

Ina hoi i manao na Kuhina e aie no na pilikia i hoikeia mai nei, heaha la hoi ko lakou mea i hookupono ole ai i ka puu dala aie ma keia kanawai, e like me $212,000, a ke aupuni i manao ai, oia kona mau pilikia hiki ole ke pale aku, aka, ua hooi loa aku lakou i keia hoaie ana, he $88,000. Ma keia mea e ikeia aku ai, aole no ua mau pilikia la i manaoia ai ka aie ana me keia puu dala nui ; aka, he mau mea okoa e ae no a lakou i manao nui ai.

Ina he mau makua lakou no ka lahui, a he aloha ko lakou i na leo o ka lehulehu e kahea mai ana mai na wahi mai a pau o ka aina e hoopauia ka aie lahui e noho nei, ua hiki no ia lakou ma kekahi ano, ke hookaa i kela aie lahui, me ko ke aupuni mau loaa ponoi, me ka aie ole aku i ka hai ; a ua hiki no ia lakou, ke kaohi mai i na hoolilo nui ana, ma ke kapae ana i kahi mau haawina e pilikia ole ai ke waiho ; a ke hoao no hoi e hoohuihui i kahi mau hana ; a ke hooemi hoi i na uku makahiki o na luna aupuni ; aka, o na Kuhina, ma ko lakou mau hookele ana, ua hapai ae no lakou kou me ka hilahila ole i ko lakou mau uku a kiekie, he $10,000 no elua makahiki, a pela hoi i ka poe malalo mai o lakou, a he mau puu dala nunui e ae o lakou i hoopuipui ai a nui loa me ke Kupono ole. E hiki ana ka huina dala iloko o ka Bila Haawina a lakou i hoomakaukau ai, i $1,223,979.79.

Aole no hoi maluna wale o na Kuhina keia hoonunui ana me keia mau hoolilo nui ; aka, o ka hapanui o keia Hale ka poe nana i hoomahuahua hou ae ina lilo iloko o ka Bila Haawina. Ina e hoao ana kakou e ume hou i na haawina nunui a ko kakou hapanui i hooholo iho nei mailoko mai o ka Bila Haawina, ke manao nei au, e hiki ana no i ko kakou mau loaa ponoi ke uku aku i keia aie $177,000 ke hiki aku i ka wa e hookaa ai. He mea hiki no ia kakou ke lokahi, e kapae ae i ka $50,000 o ka hoopae lima hana. Ka hooemi mai i $30,000 mailoko mai o ka haawina o na koa. Ke kapae ana i ka uku ana i na lilo o ka holo ana o ka Moi i Amerika $20,000. Ke ka-

pae ana i ka uku Kuhina noho ma Wasi-

netona $8,000, a me kekahi mau puu dala nunui e ae, e hiki ai ka haina i ka $300,000 a oi aku ka hooemi mai, alaila, e nele auanei kakou i ka aie ana e koiia mai nei

ma keia kanawai.

Ma ka noonoo ana, ua konoia keia aie

ana no kekahi mau kumu.

1 I mea e hiki ai ke ukuia na haawina o ka Bila Haawina e like me na olelo ana

maluna.

2 I pani hakahaka no ke kanawai aie

miliona.

I mea no e hoohihia ai i ke aupuni hiki ole ke hoopakele ia. (E hoakaka pokele

aku au.

1 I mea e hiki ai ke ukuia na haawina o ka Bila Haawina. O na loaa i manaoia e ke Kuhina Waiwai no elua makahiki, e pau ana ma ka la 31 o Maraki 1878, he $830,000. O na hoolilo ana hoi i kohoia, he $1,223,979.79. Ma ka aie hoi $300,000. A iaa aole e hana ke aupuni i ka mokuahi, $100,000

Alaila, ua aneane like na loaa me na loaa me na hoolilo ana, he $1,130,000 na mea loaa ; a he $1,223,979.79 — $100,000 = $1,123,979.79, a e like me keia haina, ua akaka iho la ma keia aie ana i hookaaia ai keia Bila Haawina nui, a lakou i koho mua ai.

2 I pani hakahaka no ke kanawai Aie Miliona. Me keia hana maalea a ko kakou mau luna aupuni, ua kuai mai lakou ia kakou, i ka inoino uuku iho, no ka inoino nui ae. Aole kakou e maka'u ke hoole ikaika kakou i keia kanawai ; ua hoole maopopo ke Kuhina Waiwai ma kona hoike, aole no e loaa ana ke dala ma ua bila Aie Miliona nei o 1874, he nui na hunahuna wahi ano. A pela pu no ke Kuhina o ko na aina e ; " ua hoole mai no, aole e loaa mai ke dala a ka mea dala malalo oia kanawai." He mau mea keia o kokua mai ana ia kakou, i ko kakou pae ana i keia kanawai, no ka mea, ina e make keia, ua nele mua no keia. O ka aie lahui i keia wa, he mea maka'u loa ia na ko kakou mau haku ; a heaha la auanei ko lakou, ke lohe aku, a ke ike mai hoi, ua hooholo kakou i keia aie hou ana, a me kona hookoia ana. Ke manao nei au, he oi aku ko lakou ino no kakou — a he poe enemi maoli kakou no ko lakoa makemake, a he ekaeka me ka pelapela loa i ko lakou puuwai ; a he ino hoi me ka hookaumaha iluna o lakou, a me ka lakou mau keiki, a he sila ana i ka poino no ko kakou aina.

Aole i pau.

Ka huakai a Kilauea no ka hoihoi

ana i na Lunamakaainana a

me na Alii o ka Ahaolelo

o ka M. H. 1876.

Mamuli o ka olelo hooholo i waihoia mai e ka Hon L. W. P. Kanealii, e kauoha ana i ka agena o ka mokuahi Kilauea, e hoihoi aku i na lunamakaainana me ka uku ole ; a ma ka lokomaikai hoi o ke Kuhina Kalaiaina, ua loaa i na kakau nupepa ka rumi ma ka papahele o Kilauea, no ka ukali pu ana i na hoa hanohano oia Hale, ma ka lakou huakai huli hoi i na home.

Ma ka hora 5 ponoi o ke ahiahi o ka Poakahi Okatoba 2, oiai ke Kilauea e kuehope ana kona huila, a e molio ana hoi kona laina hoopaa mahope, ia wa no i haawiia mai ai na huro he lehulehu wale mai ka lehulehu mai o na kanaka mauka, a haawi aku la no hoi ko ka moku poe i na huro olioli me na wehe papale, me ke aloha welo hainaka, a hemo mai la ka laina mai uka mai, a lawe aku la ke Kilauea i na ohua lehulehu maluna o kona oneki.

Eia ka poe i kau mai maluna o ka moku : na'lii, S K Kaai me kana wahine, H Kuihelani me kona ohana, W T Martin me kona ohana, na lunamakaainana T N Birch, L Aholo, J Nakaleka, L W P Kanealii, E Helekunihi, S Aiwohi, G W D Halemano, J Kahuila, L Kaina, J Kamauoha, a me ko lakou mau ohana pakahi, hui me na kakau nupepa, John Sheldon, no ka nupepa LAHUI HAWAII, B W Kawainui, no ka NUPEPA KUOKOA, ma ka lokomaikai o ke kupakako Mr Brash, ua loaa mai ka huina nui o ka poe i holo wale aku ma keia huakai a Kilauea, he 107, no na dala he ($525.00) i loaa ole mai iloko o ke eke a ka agena.

Ma ka owehewehe ana ae a ka i ao, a i ka huli ana o Kapawa, ua hookokoke aku la makou ma na ale o Pailolo, me na ea oluolu, a me na hiolani maikai ana, ma ka hora 4 ponoi ua pili mai la na waapa o Lahaina me na keiki eleu oia awa, e holoke ana iluna o ka oneki, e imi ai i mau ohua e alo ai iuka, hai aloha iho la, a lululima pu, a lele aku la ka Hon. L Aholo me kona ohana. I ke kani ana o ka oeoe, ua pili mai la ka waapa o ke keiki lalawai o Molokai, J Nakaleka, he aloha ka huaolelo hope kau aku la oia me kona ohana maluna o ka waapa no Lahaina. No ka hapaha hora wale no o ke kalewa ana, haalele iho la makou i ke awa Lai o Lele me ka hoomaopopo pono ole i na hiohiona o ka Lai o Hauola iloko o ka poeleele, a haawi ae la ke kia o ka moku i ko makou ihu ma ka hikina hema. No ka manawa pokole wale no, ua hekau aku la ke Kilauea ma ka boe, ma ka hora 6 o kakahiakanui, oia hoi ke awa kuanea o Maalaea, a ia wa no i liuliu ae ai na hoa hanohano o ka Maluhekuawa, oia na Hon. T N Birch a me L W P Kanealii. O na lima kai lulu hope aku ia laua, me na huaolelo mau he aloha.