Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 45, 4 November 1876 — Na Kanawai o 1876. [ARTICLE]

Na Kanawai o 1876.

; HE KAKAWAI £ kokua ai ik i Hoeuea aaa i r-a oihaoa ■ ku'oko ote Aop*.nī. No ka nM»a, He mao sp«na «in» oai »loko o keitt »upao< i kupooo i ka mahi aui i . ke ko, l i*ī, kiiV, a nie o» mea uiu e af, i * hrki «ie ke rn««hi ia oo ka tteie i ua Wrhi e - p«e »i na w»*p< a me n» wbi knpono e , * hooi'i ai i na nkaa*, a me na - lanoi mai ia • m«a wabi p*e aku a hiki i ua miu aioa uei, ti inaluua o ia mau sina. | A n» ka rata, (le maa ap*oa aina hou ; : nku kekahi itoko o keia »uprui i hiki ke < ;■ . ī booutu la ke ko a irve na mea e ae,' i lua e lawe'ia ta wai oia mao eiu», ; : i mea e houpuiu ai, a i io&a hoi ka mea nt- ! ; wa e hookaa i na wiii & me uu e ue i i piii me iea mih'ai tV» aina, a oo ka hor. j j makauKau aua i nu mea olu oo ka m«kcke.; | A, no ka mea hoi, He mea poao na Ke j | aupuni e koku* i Ka hooh«>ih(ā ame ka • I iioeueu ana i na oihana mahui o ke aupuni. ; !Ni;!#llt, j E hooholoia e ka Moi a me ku H<»le Aha*i oleio oso Hawaii P e Aiu>i i ikoakoa : | iioko oka Ahaoieio Kau KanaWii uke 1 j Aupuni : i | Pauku I Na ka Moi iioko oka Aha- j | kukamalu e hoonoho i mau kom'aim, eko- \ | iu niiiii kanaka knpono, a o ka lakou hau<«, ; j e heie e naiiī i kekahi, a o a * apaua » pau ! ;o oa Mokupuni o keia Pae Aina, i manao : la he mau w<thi kupouo i ka oM-iaa iiiahu.i, | i mahi oie i.i mainua, a uu inahi hapa ia pa- j ha, a maiiope iho o ka naua akahele ana, e | hoike aku ma ka paiapaia i ke Knhina Ko-! hiiain», ika nui oka «iui i muiiao ia iie J kupono ke muiii i<i mt) k» poioaikui, u me ke ano o na meu kanu i h<ki &e houniu i» maiaiia, ame ka hiki oka hioa am ina | w&hi j.ae, ena ia inau Wahi, a me aa raea e j |aeno Ka hooili una ina ukana, a me na | aiauui e hini uku ai maiaila, a me ka iiaua ; aua i na anwai eniluua- o i>i iuni aina, no I ka hoopuiu au-, a no ka hnolak" ana i ku j me* e iioukau ai i n.t wiii, ame ua hiua j hou eaen iakou i ike ai ua hiki, a he ku- j pouo hoi i mea e iu ai ua pooo ma- j hiui o kahi a lnkou i l ana ai, a e hooma- j kaukau ua mau komie.na ia, a e kauoha | ( p<shd e hoomakaukau īa, me ke akahele, i i | iioike o na iiio i uianao ia oia uiau haua ; | hou, na paiapuia aua aiua kupouo a me ua ] wea e a iokou i mauao ai he pouo ke | hoike. j Pauku 2. I mea e hiki ai ke hooko po- ! no ia oa mea i hoakaka ia rna ka Pauko j mamua iho nei e loaa uo i ua man komiainu !

iiei ke kokua kupouo ia uoa i ku wa i uiakem<ike iu, eka L<um ona H*ua Huu f ka Luna Au;v Aiua ume koua uuiii kukua, a me ka Luru Awa o Houolulu mi ka hoomakaukau anu i na hoiae o na lilo i mauao ia, od aua aio.i, ame ua hoike e ae f a e h-iuu lakou me ka uku h ju ole ia aku. Pauku 3. Ma ka waiho ia ana mai o kekulii oia iuhu hoike, na ke Kuhiua KaUiaiua e waiho .»ku ia mea no ku noouoo i* ana e ka Moi iloko o ka Ahakukamalu, a iua e apouoia ia mea, alaiia e hoomaka ako Ke Kuhiua i olelo ii i ka haua aua i aa wahi pae, ka hoomoe ana i uh niouo, na alauui, na auwai, a me na haoa hou e ae, u like me ka hoike i waiho ia aku a e like puha me ia i hoopouopouo ia iloko o ka Alhkukamala, ama keia ua hu.wi ia ka maua i ke Kuhina i olelo ia e hoohana i na piuhao i hiki ke hoohaoa ia nn ka hana aua o ia mau haoa hou, a e haoa iDa aelike no ka hana aoa oia mau mea o iike me koua manao he pono. Aka hoi, auie e hoomaka ii kekahi o ia mau ii.ioa hou, aia a mahope oko uoi la ana ma kekahi pilapaia noi i waiho la imus o ke Kuhiua Kalaiuina i kakau inoa ia e kekahi poe mea aiua ekolu a 01 ae paha maloko o ia Ap*na. l'auku 4 I mea c ioaa ai ke daht no ka hooko ia aua o ua mauao o keia kauawai, ma keia ua hoomana ia ke Kuhin 1 » Waiwai i kel\ a tne keia meuawa e like rne kabolo mua oua o na hana hou, e hoopuka aku i nu boua me na kupona i hui ia no ka puu d »la aole e o ; eku «na mamaa o ka huina Elua llaneri Tdusani pala, a e kau ia ka uku panee ma na bona ī oleio ia eole e oi aku aua mamua oka eiwa kent ta no ka makshiki t c uku ia i kela ame keia hapalua ; e kakau inoa ia na booa i olelo la eke Kuhiaa \V<tiwai a e kakau

• iooa ia do hoi e k* Lnnn B 'ke Helu, ;i e | kau ia maluuu o ia maa b.nu keia tnau liua- • olel»>. 4, Na Bv>oa ona Mana Ho ), ELanuwai o 1616" h e huokaa ia ua mao bona ia i ka ; manawa i hoakaka la m» ke alo, eka hoi, j aole e ui aku mamua o iwakaiuakumanuii- | ina makahiki mai ka U aau o ka hoopukn l la ana o U mau boua. | Paoku 5. Ma keia ua haawiia k« maoa | i ke Kuhina Kaiaiaina e kuaio bku a e la- { we, a e paa no ke aupuni Hawaii i ka aioa a me ka wai, ī ka waiwai pia a waiwai ī kupooo no ka h»ua a me ka malama ana o na btna hou i kaaoha ia e haoa ia m«i ka Pauka 3 o keia kauawai. loa o hoomaopopoia ka uko o ka poe ooaa ka aioa a wat l paha i lawe ta, a i hoopoioo ia pnha e like ! «ne ia i hoakaka ia ma na Puuke 2, 3, 4, 5, j 6, a me o ke kanawai i apouo«A ma ka | U q Auga« 1860, i kapaia " He Kauaw»i e haawi anA i ka m*u* i ke Kuhiua ; KaUiaioa e lawe i ka aioa a mo Ua wai i i manaoia oo ka O haoi Wal o Hoooluiu" a j ioa no ke Aupuni Hawaii ka aina a me ka

*ii i kat»ouo fce kwe tt • tae fca haohae.» ia no o» pjo ōio* h>o ne», fO i kei* tta fjsa<rii* k« m»a» i ke Kehio» KiUii'oa e i«we a e hoohioa aka u m»o ci»i n<* <t <n«a h&ua t noe ka haa* hou oie #ka msh <- p< o ken, soeb uka o!e i ke »Qpani. Pauku 6. M< p«a am o kekahi o r.# haea bon i h*awi ia k» uiana e hia* tmmu!t o keu k»oa»»», e aub*a i » & ohī u uo ka pomaikai, o ka Waihoo» Aupuat he «u--bau enaloua o oa aina » i»au i hcK>poaj»?*ui ia raatnoli oaa tnn« hoa i oieloi), e kau is ka auhao i o e'o ia ke ano kau'ike 00 ka eka aina i aiahi i*. a)i« hni aole e oi kka in& diU elo« uu k* eka hookahi no ka inakahiki, a im o ka Uwe i& aua oiai o Ka w«ti oia ka haoa hou i h;tuj» n- t uo ua ha--0« hoopolo, »!ail«, aole e oi aku i ns diia ewalu no ka makahiki uo keln me keia eka lin -h» ia, &oo na haud e ae e kau ia ka aohau e Uke me ka mea \ kupooo a kauhke i ka manao o ke Rubiaa i olelo ie. Paoku 1. Mi keia oo hauwi la ka ms< ua i ke Kuiina Waiwei e uka aku i na lilo ka be!e Hupono o u» qmu kom<Btna a!u a aie uu Luua i hele pu me Uliou, oisi Ukou e hana ana ia hana, a o keia niau tiio, a ine nu uku poho i hooholo ia p.iha mainuh o u Pauku 5. o keia e uku ia uin'ioko mai o oa 'oaa o na bom i hia«ri ia ka niiui» e hoopuka ka Pauku 1 o keiu kanawai, a ma ken» ke kaunha >a uei ke Kuhina Waiwai e mainm'i i B;ike Helu hnawale o na luaa o n<i bona i ho;jpuka ia oo &eU a ine keii hina hou i h iu» ia, a uo na lilo a pau 1 hooiilo ia qo ba lnua ;uia o im h.ina hou i kauoha ia e hana maaiuli o keia kauuwai, a ua iiio e ae n pili sna ia uiou mea i kauoha itt ma keia Pauku a e iioiko uKu ia m.iu mea i kela a tue ken Kuu 0 Ka Ahoolelo, a inik ua oi aku nu li>»a mamua o na iilo, alnla e iiio m no kn poni;«ikai o ka Waihona Aupuui. Pauku 8 Ma keia na haawi ia ka mnni 1 ke Kuhina KaUiaiua e hana i na rai;i kupono a pau e piii ana i ka aua o ua wahi p Q e u uie ua aUuni u mea e ae, no ka hooiii i n » ukann, i hana ia (id;muli oU3 oielo o kaouwui, a iua ua hana ia he auwai uo ka hoopulu uu* a oie na hana e ae t e hooponopono i ku nui o ka wai i hiki i na nua o na uiua i kokoke ia auwai ke lawe, a uie ku nmiiuwa a me ke auo oia lawe ana ame n>i rola ame na hooponopono e ae i manao la lie pono, Pauku 9. Ma ktt epouoia una o kekahi hoike e ka Moi iioko oka Ahikukamalu, e like me ia i hoakakaia ma ku Pauku 3 o keiu kanawai, iua ua pili ia hoiko i ka haU4 uin o kekahi auwai uo ni ham hoopuiu, a i mea paha e !oaa ai ka me i nnoa e h uia

| i ua niea ulu, alaila ua Ue Kuhina Kalaiai:na e hoolaha aku ma kekahi mau uupepa eluo aoi aku paha i p.ii i* ina Houolulu, no ka manaw* ana i mauao ai he pouo, do na koho iloko o na wahi i siia ia mui keka- ' hi poe a mau hui paha e haua i ka h.wia i ! manao ia ma ka a>uvdi i maoao ia ui.i ko | lakon lilo pouoi, A uo ko i.ikuu haua ana i ; uj hana la, ma ke>a ua hauwi iu ka mana i | ke Kuhiua Kdlaiaiiid t a u< kauohi ia oia e ; haowi aku ika mea koho jka ae no ka j hooliinalima oka auwai i munao ia no ka i mauawa uole e oi » na makahiki he kuunI k'olu, roe ka maua e lawe i na puka a p;iu i | loaa mai ma ia auw>»i uiai. A e ho» hou ia | auwai a me na hana hou e pili ana i ke Au ; puni, ma ka pau ana oka inan&wu i oielo 'ia, a e hoopaa ke uupuni e uku ia he uku panee ma ke kumu lilo oia mau nuwai, aole eoi aku ina keneta eouo. E inAuao ia, o ke koho ana uo ka inanawa pokole o ika hoolimalima ana a me ka uku ■ panee ! haahaaa loa ma ke kumu lilo o ke aupuni e ! hoopua ai, oia ke koho inaikai ; aka hoi, : na ka mea koho i ae ia e haawi i ke Kuhi- | na Kalaiaiea i palapala hoopaa mmkai a ) kupooo maialo o kekahi hoopai i hoakuka | ia ma ia palapala hoopua, nu ka hana o ka i auw.ii i olelo ia iloko o kekahi maaawa i j hoakakaia ma ia palapala hoopaa. lua aole ; i waiho ia mai kek«hi koho kupono, alaila ! ua haawi ia ka maua i ke Kuhini Kalaiai* |na e hana aku i ka hana me ka n&ua ole i ; kekahi olelo iloko o keia Pouku e ana, | a ina ua hana ia keiahi hoolimaliona, alaila | ua haawi ia ka maua i ke Kuhiaa Kalaiui- | na i olelo ia e hana aku e hko me la i kaui oha ia m* ka Pauku 5, o keia kaaawai uo | ka lawe ana i ka aioa a me ka wai i kupo- ; no, a e pih no na olelo o ia Pauku 5 i keI kahi hana o keia ano.

Apouoia i keia la 25 o Sept. M. H. 1876. KALAKAUA K. HE KANAWAI E kauoha ana, im i mauao u e kaai a hoohooliaoaluna pnha i kekahi aiua aopuoi alaila ma ke kud*la e hana'i. E hwhohia ia e ka Moi a me ka Hale Ahaulelo o ko Hawaii Pae A'na ī akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aopuni : Pauku I. E kuda!a ia oa aina auponi a pao i maoao ia e kuai a hooiimalima aku p«ha, mahope iho o ka hoolah* ia ans aole emi malalo o oa ta be kanikola, koe nae na aioa, a apaoa aioa paha i hiki ole aku koaa kumukuai i oa dala Esolu Haoen, a aole nae e mahele liilu ia iua he aioa nui, a apana »ioa oni paha i oi ako kooa komakaa mamaa o Ekolo Haoeri, maLio o kekahi maa nopepa, elua a oi «e paha i pai u mi Hooolulama ka olelo Hawaii a me ka olelo Bcritmia. Oia mau kuai aua e kudjla ia ma ka puka o ka Hale Aupuoi m» Ho* aolulu e *e Kuhina Kalaiaioa a ma kana

kauoha p»h« i aou* K»k»u*»M«>, * e h*a» uia i ke»4 b«aa m* ka uk» ole ; Maloko o oa hooUha i o!eto ia milani, • haakaka pooo h ke aoo o k* aio* i maoao ia e ku- ' dal», kahi i ai, lt* oai o na eka, ke | •oo me k* ho*kak» ana i ke kii o i» ain», r * a • milani» m» ke Keen» o ke Kuh»u* i * oa miß4?r4 » P*°» * 04 keU »**e« kei» i rnei e m»kem-»ke »o* e oao», e hele aisfai* r I» e n«u» ai. laa u* ooi i* ui»ī kek*ht »(* ; o» aopaoi e kaai, » o» koho :* mii ke ku* moko*', aUila e hookomo i« i*oko o k» i Oieio H *>Lh* ke kwmukuai a ka sue» ooi | i haawi <iia< ai, a m» ia kumokuai t h<x>ios-; ka ai ke kobo an» ke hiki i k» w» e kwd»*a j i ' a Paoku 3. A»!e i pili na oleio o kei k«- f j u*wai i kekahi Hiua o ke aupuni. ina na hi- < ! hia k&uiike mawaeua o ke aopuai a me ; j kekahi kaoaka ina o« hoopa»paa oa aoau 1 eUa i ka me» imna ia aioa, aole no hoi e ! pili i oa aina i haoiilo ia ui» ke auo paoai, I a me ke Ku<*i ao» »au i kekahi Aina Aupi - j ni, a loaa m«i kekahi apana aina, i make- ; niake ia tu> kekahi alauui, kahna haie ai« ) puoia bana e ae paha oo ke aupunu ! Apoaoia i keia la 25 o Se|*t. M. H. IST6 | KALAKAUA R. i i | HE KANAWAI | I E hooinaopopu &i »o ka \cuino ao* cnfti i j | ke Keen* o ke Kohina KaUiaina, e na 1 j Kom>Biaa Paiena Aina, o na kope o ua j | Palapala Hooi- Paiena Ain» a paa i hoo- j j puka ia e lakou. | ) No ka inea he mea kupouo e waiho h | mai i ke Keena o ke Kuhina K*laiaina na i kope o na PaUpala Hooia Paiena Aina a ! p»u i hoopuka u* e' na Komis«n* P.ileua Ai* | ; T»i, no ka nana ia ana : Nulaiia. { ! E hooholoia e ka Moi a a>« ka Halo Ahso- j leio o ko H«waii Pae Ama > akoakoa iio- j j ko o ka Ahaolelo Kt>u Kanawai o ke | Aupnni : | Pauka 1. E i'i ka hana msluna o kela ; o me keia Palena Aina e waiho | ; i ke Keena o ke Kohina KaUiaina' i kek«ln kope hooi«>ia o na Palapula Ho<»io Paio j na Aiua e hoopuka ia ann e l;<kou inn keia j hope iioko o na la he kans»k«»lu m»hope | * uia hoopuka ia nna. a o ns k 'pi», hooiaia | hoi kekahi o nt» Palwp-la Oooia Paleua Ai- i ; ua i hoopuka ia e Inkou a e ko lakou mua | ; palia ma la oihoaa, mamua aku, lioko o na j ! maiama eouu mai ka la aku o ka aponoia j | ana o keia kanawai ! I Pauko 2 He kopono e oku ia ia poe > ; kom'sina a e uku ia no hoi e ua Kuhina la, ; | iie 25 keneta, no kela a me keia hook&hi ' i hanen hopunaolelo iioko oia mau kope pa- | ! kahi. | | Paoku 3. £ lilo keia i kanawai mai ka I ; ia tku o kona aponoia ann. j j Aponoia i keia la 25 o Sept. M H 1870. | KALAKAUAH. 1

H£ KANAWAI : E hoofoH ai ika Paoko 1420 oko K?*oaw»i KfVi!a ifeootoiit* eke k«aiw»i I kap* ** He fctn»wai e bootW»i i *e ki- ; * omwii e pili ® o,fc *01 H»fcn * o* k«o» vrm i hoapoooi* w» ka U 5 o IqU» A. D. !S«0 Eh&ohUaia e k« M«»i » me ka H»te Ah»o Ul> oio Hawaii Pne Ain* » akoako» iloko o k» Ab«u!elo Kaa Kanawai o ke Aoponi : Paukn I- Ok» Pnuka 1420, oke kaoaw*\ kiv;U i h<H>loliu e ke kaoawni i ia "He kaoawii e huololi »i » ke kanaw*i * pili ao» i n» H.nkn a ae na kauw», i aponoi* o\a ka U t?l«rna o lula» IS&0, ke ho<»loli huu ia'ku oei ma ke kapae aua ae i i>a h iau!elo a p»u inahope »no oka huaoWk» 4 oa Looakauawai Apaua a m»lo papa M ma ka UUoi eha ou* hooloh ne«, i i olelo mua «a, a oaa ka hookumo ao* ma i* i wahi i oa hu»ole?o peaei •' e hiki ke hoop»i 11 oa mea hewi nei, aole eoi aku maaioa o elitn<i d*U oo ka hewa mou, a oo ka hew« | a pau oiahope mai, aole e oi aku mauua o ® na iIaU he umi, a i hookia ole ia u» h^opai I uei e hoopaahao la ua mea hewa oei m» ka ! hana oolei» a hiki ī ke kaa aua o ua hoopui [ nni me oa koina pu. Ai ka pau ana oua ! huopaahao ia aua nei, na ua Lunakan«Wi»t ;'U e kauoha e hoihoi hou ia ua mea hewa I nei i kona Haku, e hana ai no ke koeuA o Ikn manawa o kona hoopaa aelike mua ia | iina. Pnuku 2 Ona kauawai &me na hapa ksn«wai e kue ana I keia ua hoopau loa ia no. I Apouoia i keia U25 o Sept M. H. 1810. | KALAKAUA K. j _ ; HE KANAWAI | E hoololi ai i k* Paukn 3 ao hoopau lo» ai ! ika Pauku 0o ka Mokuna 46 oke kai oawai Hoopai Kiiraioia. ' E houholoia e ka Moi a roe ka HaU Ahnoj lelo oko Uawaii, Pae Ama i nkoakoa ilo- | ko oka Ahaolelo Kau Kaoawai oke I Aopuni : j Paukul. Ma keia ua hnnloli ia k* Paai ku 3 o ka Moknua 4S o ke Kanawai Hoo- : | pai Karaima, ma ke kapae aua ae i ka hoa- ! | olelo "Karam)a" mahope loa oia pauku, e _ ! e hookomo aua ma ia wohi ika hoaolelo | " hewa.'' I Pauku 2. Ma keia ua hoopau lo» ia ka | Pauku 9 oka Mokun» 48 oke Kanawai | Hoopai K»r®ima. i Aponoia i keia la 25 o Sei»t M H 1810. I KALAKAUA R