Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 48, 25 November 1876 — Na Kanawai o 1876. [ARTICLE]

Na Kanawai o 1876.

HE KANAWAI L hoololi bi iKe Kauawai e pili ana i ki pa-i o oa hiuia a ine n» lioopii, uu«nuli oko miKe, «uare, a bineki»rupa Mia p»iha o ka poa iloko oia mau hihia. E hooholoia e ka Moi a iue ka H.ite Ahao'elo oKo H«wa i P<e Aiun i «koakoa iloko o ka Ahaoielo Kau Kanawa» o ke Aupun» : Pauku I. A'ile e liio ka rn«ke Bna oka mea hoopi', -a u Ka meu ho >pii la pah», iuu kekahi hihi», i uiea e pau ai ia h>iopii aua, aka na hiki no Ke hooiuau ia e like uie Ka ineu i hoakuKa ii muhope ae uei, a inu e piu aua kekahi bihia ke o)e na hoakaku aua o keia kauawai, mamuli oka uuke aka o kokahi o Da aoao, u na hiki hoi ke hoala ii a hoomau akn ka lnlna malalo o keia kauiwai ua hiki uo i ka meu i hoopii la, a o ka mea paha i ili ni ka hih'a i hon. pauee ia, ke uoi uka nia ka palopala ho<>pii, e koi aku aua i ka mea hoopii, a o ka inea pah.i i loau ia la ke kuleaua e bana ukn i ka hihia ma kahi oka mea hoopii, )na ua make oia, e haua nku ka iiiliii ehke me na mea i hoakaka ia iūii kuiu kanawai, ilokoo ka mauawa i kauoha la e ka lunakaiuw.ii ; a lua aole i hauaia peia, aiaih, ua hiki i kh inea i hoopii ia u o ku mea pab;i i ili ai ka hihia i hoop-aoee ia, e hke me ia i olelo ia maluua, e hoike aku ia aha no ia hauu ole ana, a e hoakaka pu akn i ke ano o ku mea hoopii (h o ka inei paha i honpii ia, ina nx ka aoao hoopii i noi m-»i,) a e IOAa ia ia ka olelo hooholo no n» koioa o ka hihia, a me ka hoakaka «na, mai ka mea hoopii u mai Ka moa paha e loaa ia la ke kuleana eha ua aku i ka hihia nia kahi o ka mea hoopii, a ina ina ka mea hope e ohi ia maloko ae o ua waiwai oka mea inake kauolia a oiake kauoha ole paha.

Pauku 2. I ua he elua a oi bo mea hoopii, a mea i hoopii ia puhi, a ua make kekahi a oi ae o lakou, a ma, ua koe mai ko kumu o ka hoopii i ka mea hoopii, a mau mea hoopii paha e ola aua, a i ole ia ua mau paha ke kuleana hoopii aku i ka mea i hoopii ia, a muu mea palia i hoopii ia e o!a una, aole ia he inea e puu wale ai ka hoopii, aka mahope iho o ka hoike ia ana aku oia make ena ma ka moolelo o ka Aha e hoomau ia aku eku no ka haua iu ana'ku o ka hihia ma ka hoopii o ka mea hoopii a mau mea hoopii piha, e kue ana i ka mea i hoopii la. a mau mea paha i hoopii ia e oln aua. Pauku 3. lua ua make ka mea hoopii nona wale no ke kuleana hoopii, a o ka mea hoopii paha i koe mahope paha o ka make aua o na mea hoopii e ae, alaila, ua hiki uo i kona hope ma ke kauawai, ma ka ae aaa mai o ka Aha a o kekahi Lunakauawai p'aha, e hoike aku uo ia mike ana, a e hoakaka pu aku oia no kona hope ma ke Kanawai, ae hooaiauia aka ka iuna ana o ka hihia. a ioa ua hoike ia aku no ka make &na o ka mea hoopii mamua o ka hookolokolo aua, alaila, e imi pu ia ka oiaio o na mea i hoakaka ia aku, a me kuleana 0 ka mea hoopii i make, a o ka olelo hoohoio i hoopukaia ma ka aoao o ka mea nana i hoikaka aku ana, a e kue aua pulia iaia, e haua ia e like me he mea la oia no ka mea hoopii ī kiuohi. Pauku 4. ina ua make ka mea i hoopii ia, a o ka mea i hoopii ia paha i koe mahipe 0 ka make ana o ua mea i hoopii ia e ae, 8 ua koe ke kumu hoopii, aLila ua hiki 1 ka mea hoop'i e hoikeaku no ia make &n«, ioa aole i hookolokoloia ka hihie, a ma ka moolelo pah» iua ua p»u mua ka hihia i ka haoa ia, a miloko oia huiko aoa e hoikaka pu aku i ka inoa o ka mea i Luna Hooponopooo Waiwai a Hooko Kauoha paha o ka mea i make, a ua hiki ia ia ia mauawa e haawi aku i kope o oa palapaU hoike U i ua Luua Hooponopooo Waiwai, a Hooko Kauoha 'ia. a me kekahi palapala e kauoha i kakau iooa ia e ka mea hoopii, a o kona Loio pahs t e kauoham aku aua i ua Luna Hoopooopoao Waiwai a Hooko Kauoha U, e hele mai iloko o na U he iwakalua mahope iho o ka hooko it ana o ia palapala kauoha maluna ona ; a ina oa haoa ole oia peU, oa hiki ka m?a hoopii ke ooi aku e hoopuka ia uiai ka oieio hooholo e kue aoa ia ia, oaa kooa ano he Luna Hoopoaopono Waiwai a Hooko Kauoha paha ; a e haoa ia no oa hihia o keia aoo, iua ua hiki ole mai ka mea i hoopii ia mahope o ka leai ana ia ia o ka palapala e kauoha

iaii t? h«!e ui&i liie me ku a;u» iua p«l*p*l:t houp*i m*u'i e kne Bu* i ua L'ina Ho-ipunop.uio Waiwai la a Hooko Kaouha pihi, e piii ana i ke kooio hut»pii j ;i inn ua pane <ile m-ii Sa me » i hoopiiia i kinohi, mainua o kona make ao;», aliilM, e pane ka inei huo i hoopii ia i Ua vva i ka p tlap.il 1 h>>opii a me ka palipala hoike. a ina ua p+no mna ka mea i hoopii ia i kinoiii, mawnii o kona make una, alaila, e pano k« me?* hou i hoopii ia i ka palapala hoike wale no me ke ano hoole aku, a palo eae paha i knoono m;» e wuiho uku ium kon» ano he Louu Hooponopono Waiwai a Ilooko Kaoohapaha, ak», inB ua ae mai ka Ahu a Lunakana\Vrti paha, alniln, ua hiki no ia ia © waiho'hou aku i kekahi mau mea hou e pane aku aua i kn palapala hoopii, a e hookolo kolo pu ia n!i haua e pili ana i ka palupaia hoopii u me ka puliipala hoike, a ioa e kn ka aoao hoopii. aluila e loau ia ia ka olelo hooholo no ka aip, a pun dala paha i itiakemoke la e hoihoi mai, a e loaa no ia ia na koinii no na huna mumua o ka waiho ia ana mai o ka palapala hoike, a mahnpe o ka w>iho una mai oia palapala e like me he hihia 'la i hoomaka mun ia ma ka inoa o ka Luna Hooponopouo Waiwai, a llooko Kanoha p«ha.

Panku 5 Aole e lilo ka make ana o kekahi o na aoao elua, ma keia impe aku mawaeua o ka olelo hoohoio a ke jure, a iiio ka olelo hooholo o ka Aha i kumu e hewa ai, ina ua kakuu ia ka olelo hooholo iloko o ka moolelo o ke kau i hoopuka ia ai ka olelo hooholo a ke jure, a ina ua make ka mea hoopii ma kekuhi hihia mahope iho o kekahi olelo hooholo ku i ka wa, a mamua o ka olelo hooholo hope ma ia hihia, aole e lilo ia mea i kumu e pau ai ka hoopii, ioa n* hiki ia hihia ke hoopii ia e ka Luna Hooponopono Wuiwai a Hooko Ka« uoha paha i Kinohi. A ua make ka mea i hoopii ia uiahope iho o kokahi olelo hooh< - la ku i ka wu, u m<>mua hoi o ka olelo h >oholo hope ma ia hilua, oole e hlo ia mea i kumu e pau ai ka hoopii ina ua hiki ia hihia ke hoopii ia ma na Luna Hooponopono Waiwai a Hooko Kauoha paha o ka mea i hoopii ia; a ua hiki i ki wea hoopi/, a ina ua make oia muhope iho o ku hoopuka ia ana o ka olelo hooholo ku i ka wa, al >ila, e loaa no i kona Luna Hooponopouo Wuiwai a Hooko Kauoha paha, kekahi palnpala hoaia hou e like me ka mea i pakui ia mahope o keia kauawai, a i ole ia he palapala ano like me ia, e kue aua i ka mea i hoopii ia, ina oia e ola ana mahope o ka olelo hooholo ku i ka wa, a ina ua make oia, alaila o loaa »aia uh palapala la e kue ana i kooa niou Luuu Hooponopono Waiwai a Hooko Kauoha paha, e hoike mai i *na komu e aohau ole ui, a e ohi ole ia ei, oa poho ma ia hihia • a iua ua hiki mai ka mea i hoopii ia, a o kona Luna Hoopono pono Waiwai a Hooko Kauoha paha, ma ka hoihoi ana mai oia palapala i olelo ia, a hiki ole ia ia ke hoine i na kumu kapono e hoopuka ole ia ai ka olelo hooholo hope, a ina paha ua hele ole mai, alaila e niuminau ia ka nui o ke poho, a i oie ia e waiho ia ka nui o ka poho i maoao ia e hookomo uiB ka olelo hooholo hope i ke Kakauolelo o ka Aha a ma ka hoihoi ia ana mai o ka palapala kena, a ma ka haawi aoa paha i ke kauoha me ka nuī o ka olelo hooholo i kakau la ina ke kua, i ka mea hoopii a i koua Luoa Hooponopono Waiwai a Hooko Kauoha puha, alaila e haawi ia ka olelo hooholo hope loa no ka mea hoopii, a no koua Laoa Hooponopuno Waiwai a Hooko Kiuoha pah», oana ia palapaia hoala hou, e kue ana i ka mea i hoopii is, a i kona Lun» Hooponopono Waiwai a Hooko Kauoha pah». Pauku 6. Aole e līlo ka mare ana o kekahi wahine nana ka hoopii, & oia pahi ka mea i hoopii is, i kumu e pau ai ia hihia, ska hoi e mau no ka hana ia ana oia hihia a hiki i ka puka aoa o ka olelo hooholo, a ua hiki ke hooko ia oa olelo hooholo la maluoa o ka wahiue «alo no, a i ole īa mamuli o ka palapala hoike, a palapala hoala hou e like me keia kaunwai, ua hiki oo ke hoopuka ia ka alelo hoohoio e kue ana i ke kaoe a me ka wuhioe, a e hoopuka ia pjlapala hoomalu waiwai mamuli oia olelo hooholo. A ioa e hoholo ia ka pooo no ka wahine, alaila ua hiki ke hoopuka ia ka palapala hoomalu waiwai ma ka maoao kaoa kaoe, me ka haoa ole i kekahi palapala hoala hou t a paiapala hoike paha paha ; a ;oa ma kekahi hihia oia aoo ua hoopii ka

Wbhine. a ih piie akn k'.i hihia ma , kona loio, an* i Uoho ai mamaa o koaa ma» Te ana, he mana uo ko ia Jo:o e hoomau aku i ku h >opii aua, a pale ana paha i ka h'hia ke ole e hoopaa la kona mana e hanu pela e ke kaue o ua w*hiue U i mhro hi, a hoololi ia ka loio e like uie ka uiea mau o k» Aha. Pouko 1 Aole e lilo ka hmekimpa, a haawii ana paha o ka waiw«i i ua Komia - i oa e ka me'hoopii ma kekahi hoopii nm na hi- | hia i hiki i na Komisīiia, a kahu waiwai, ke hoopii no ku pomaikai oka poe i a.o ia, i mea e pale aku ai i ka hoopii ke ole ue ia na : fKo.nisi na a fC«hu Wuiwai p>ha e hoomau |iiku ka h hia, a e huopia no k» hookaa «u<> tnn koiua oua hihia I», ma ke Kauoha o •kekahi Lunukanawii i losia uo ia mea iloko o ka wa kupono o ua Lunakanuwii la i kuuoha ai, ak» ua hiki no Ue khli ka hihia a li'ki ua Komisina a Kahu W'uiwui pahae houholo i ko laKoo manao e hoomau aku, a e hoopuu paha i ka hoopii, a iua ua Inna 010 a hoole pah% na Kou>isitia a Kahu Waiwai paha e hoomau aku i ka hihia a e hoo paa no ka nku una ina koinn iloko o k;t manuwa i olelo ia m» ke k iuoln, aluilu oa j hiki i ka oiea i houpii ia, iloko o na laewa- | In, mahope oia h<*na ole a hoole ana pahi j e hoike aku ma ke anojpale i ku bineks>ru pi a haawi aua i na waiwai i na Koinisin>i. Paukn 8. E hoopan ia ama keia ke hoopau ta uei ka Pauku 1042 o ke Kan.iwai Kivila. Palupala Kena. Kalakaua, ma ka lokomaika o ke Akua, Stc Ia Ksquiw. Ilamuku o be Auponi, aikona hope, Aloh». Ke Kanoha ia aku nei oe e k«i i« o— e hele mai imua o ko makou Aaa Hookolokolo Kiekie (a Aha j Kaapuni p.ih«) ma ke kau e I Aha. e malama ia ana mu ke Keena HuoI kolokolo oka H ile Hookolokolo ma | Mokupuni o ma ka ld o e hiki mai ena. e hoike i ke kumu e heln a e ohi ole ia ai oa poho e A. 13. (a i ole ia e C. D. ka Luua Hooko Kauoha o ka Palapila K&- | uoha hope loa aA. B.) ekue ena ia oe (a ina he hoopii e kue ana i ka hope im ke Kanawai, e hookomo maanei kona inoa, a me kona ano Hooko Kauoha o ka | Palapala Kauohu Elope loa ,) | ma kekahi olelo hooholo ku ikawa no t ka pono oAB. i olelo ia ma ka la o

- ■ma ia Aha i olelo ia e kue ana ia oe. A e koi Bkn oe ia i olelo ia, iua uole oia e hana pela ua hiki ia A B. (a i ole ia, kona liope) ke helo a e ohi malalo o ka palapula hoomalu. I hoike, a pela aku. Apoaoia i keia la 19 o Sept. M. 11. 1870 KALAKAUA R HE KANAWAI E hoololi ai i na Pauku 483, a me 484 o ke Kanawai Kivila. E hooholoia e ka Moi a me ka Ilale Ahaolelo oko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaoleio Kau Kauawai o ke Aupuui : Pauku l. E hoololi ia ama keia ke Loololi ia nei ka Pauku 483 o ke Kanawui Kivila i hoololi ia e ka Mokuna Iwakaluakumamalima o na Kaoawai o 1870, me ke kapae ana aka i ka huaolelo, "hapalua" a e hooko malaila na hoaoleio l, ekolu hapa* ba," a ma ka hookomo ana i ua huaolelo, " d-ila oiaio'* mahope iho o ka hoaolelo ~k umukuai,, , a ma ke kapae ana aku i na huiiolelo '*he d*la ma ka lima, ahe mau d*U i hooaie ia mai na palapala moraki a psu," a e hookomo aoa ma ia wahi na hoaoieio "na paUpoia aie ame ni aie i hoopai ole ia a me ua mea kanu e ulu ana" i heluhelu ia ai ua pauku U penei : Paukn 483 Oka Waiwai Lewa a pau o kela aoo keia i hoakaka ole ia ka auhau ma ke kanawai, a i hookou ole ia paha ma ke K«oawai e auhau ia i ekola hapaha keueta iloko o ke dala hookahi, ma ke kumukuai daia oiaio i hoakaka in ; Ma na huaolelo •' Waiwai Lewa oa ma. nao ia ua komo malaila na kahiko hale a pao ; oa okaoa o oa ano a pao; na moko i ooa ia ma keīa Pae Aioa, ioa maanei oa nioku, a ioa paha oa holo ma kahi e; na d*la a pao a ke kaoaka, i na palapala aie a me oa aie i hoopaa oie ia, a me na mea kaou e ulo ana, me oa palapala hoakaka mahele oka poe hoohui imi waiwai» komo ole iloko o ka waiwai paa.

Pauku 2. E hoololi ia »ma kei«» ke hoo- ! loii ia nei ka Pauku 43i o ke Kanawaī Ki- | kiv»lu i h'iololi ia e ka Mokuua Iwikalui- | komimaliiia o oa Kanawai « 1871), ma ke j kapne uaa aku i ka huaoklo "hapalua" a e j houkomo mataiii na huaulelo "ekola hapa- ! lu" a ma ka hookomo aua ina huaolelo ! •'o ke kumukuai dala oiaio M mahope ih«> o | ka huaolelu " muluoa," a e hookomo aoa i j na hnaolelo "e-helu ia ma ka apana kahi i | waiho ai me ka naua ole i kekahi morakt n ; iho o na huaolelo " Pae Aiua" ī heluhelu ia ai ua P*uku la penei : Pauku 481. E hookupu 14, a e ohi ia, i kela makuhiki keia makahiki i ekolu liapah i kenet * iloko o ke dda hookuhi, maluua 0 ko kuuiukuai d»U oi»io o ka waiwai paa | a pau iloko o keia Pae Aioa, e helu la ma ka apana kohi i waiho ai, me ka nana ole 1 kekahi m< raki, koe wale no ka wiiwai i hooknu ia mmioli n ke kan-»\f ai. Ma na huaolelo ,l Waiwii P.i*" ua manao ia ua koeno milaila na aiua nme na kauhule a puu ame na hile ame nu m«a paa e ue i kukulu la a e waiho paa oua ualuna o ka uina. Paukn 3 Oka auhau he ekolu hapaha kenct« i hoakakaiu m » na Pauku 483, a me 481 e iike me ia hoololi ii«e U unlunu e ohi la ma ka waiwai wale no \oi aku maInua oka Ekolu Haoeri DiJa iua he waiwii paa r wuiwai lewa paha. Pauku 4. oke Kanawai i kapiia •• He Kanawai e hoololi ai i ka Pauku 483 a me kā Pauku 484 o ke Kaoawui Kivila, e pili ana i na auhau waiwai lewa a me na auhau wiiwai i aponoia ma ka la 18 o lulai M. U. 1870, a me na Kanawai a me na hapa Kauuwai a puu e kue ana i keia Kanawai, e hoopau la a ma keia ua hoopau iu uo. Pauku 5. E lilo keia i kunawai mai ka U mua akn o Muraki M. 11. 1871. Aponoia i keia la 29 o S<?pt. M. H. 1870 KALAKAUA K.