Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 50, 9 December 1876 — Page 2
| This text was transcribed by: | Jennifer |
| This work is dedicated to: | To Puakea N.: your kindness inspires me. |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA.
Ua uluolu i ke Alii ka Hoi ka ha@a ana i keia mau hookohu maiaio iho :
Ho@ J. Mo@ Ninith -- Kahina Kakelaina, ma kahi o Ula E. W. L. Mo@honua i waiho mai His H. A. P. Carter -- Kehioa o ko na elua e ma kahi o His Ex. W. L. G@@@ @ waiho @@@
His Ex. J. M. Kape@a -- kuhina Waiwai, ma kaho o His Ex. J. @. Walker. i waiho mai.
Hon. A. S. Hartw@@--Lo o Kuhina, ma kahi o Me Ex. W. H. Castle i waiho mai.
Hale@@ Iolani, Dec 7, @@7@ @@@ @@@ @@@
Ua o@uolu i ke Alii ka Moi ka hookoho ana i na @@a poha @@ inoa malalo iho, i mau Koin@na, i koike ai me ka olelo Hooholo i hooholoia e ka Au@@lelo, i kepaienaha @, 1878, ue hooulu hoo ai i ka lahui Hawaii ma@ua."
H. R. H. W. P. Leleiohoka, W. R. Castle, C. R. Bishop, Rev H. H. Parker, a me Rev. M. Ko@ia.
A me na mea noia ua inoa malalo iho i mau Ko@iaina, i kolike ai me ke kanawai, me kokoa'ii ka hoeoeu ana i ka oloana kaloko o ke aopuni," i apohola i Sept @5, 1875.
W. L. @@en, H. A. Widemanoa @e H. M. Whitney.
Haieaili Iolani. Dec 3, 1876. 731 @@@ 788
Ua oluolu i ke Alii ka Moi ka hookaha ana aku i na poa maiao iho, no ke Kea Hoohano @on o Kalakaua :
@ Hon. H. A. P. Carter a me Hon. A. G. Wade i mau hoo Lona.
Ia His Ex. J. M. Kapena, His Ex. S. Kipi, Col. W. F. Allen, Col. C. H. Judd a me iloa, J. P. Parker, i mau Hos Halealii Iolani, Nov. 16, 1876.
E malama na ia kulaia Aupuoi malalo @@, a e panila na ipuka hale Oihana Aopuni, ma ia mau la pakani :
Poaiua, Novemaba 2@, ka la i hauwiia mai ai ke kuokoa o liawaii nei e Kerikaula Nui a me Farani.
Poakahi, Dekemaba 25, la ia Karisima @a.
Poakahi, Ianuari 1, 1@77, Ia Hape Noia.
W L MOEHONUA, Kukioa Kaiaiaina.
Keena Kaialaina, Nov 20, 1876. 78@ @@@ 754
@ Hon. H. A. P. Carter a me Hon. @ G. Wale i mau hoa Luna.
Ia His Ex. J. M. Kapena, His Ex. S. Kipi, Col. W. F. Allen. Col. C. H. Judd a me Iloa., J. P. Parker, i mau Hoa Halealii Iolani, Nov 16, 1776.
E malamala na ia kulalu aupuoi nuaiaio iho, a e panila ia ipuka hale Oihana Aoponi, ma ia mau la pakani :
Poaiua, Novemaba 2@, ka ia i haawiia mai ai ke kuokoa o Hawaii nei e Beritania Nui a me Farani.
Poakahi, Dekemaka 26, ka ia Karisima @a.
W. L. MOEHONUA, Kuhina Kaiaiaina.
Keena Kalalilua, Nov 20, 1876. 783 @@@ 754
E noho ana ka Lonokanawai Alapeki F. Judd no ka hoolohe ana i na hihia hoopii mai na Aha Apana mai o ka mokupuni o Oahu, niu na wahi i hikeia halalo iho :
Ma ka hale noho o J. A. Hasinger Esq., ma Kahuku, i ka Poako u, la i o Dr. kemalha, hoia a haina la.
Ma ke kauoha a ka Aha.
JNO. E BARNRD, Kakauolelo.
Honolulu, Novembaba 24, 1876. 782 145 781
Ua hookokuia ka poe nona na iaoa malalo iho i kela la, I Ageua Heoiaio Palapaia Kela i kulike ai me na hooko ana o ke Kanawau e hooluli ai i na Pauku i me 2 o ke Kanawai e hoomana ana i na Palapala kepa. malalo o ka Pauku 1@17 o ke Kanawai Kiwila i apouoia ma ka hu 26 o Ioiai, 1872, a apaoola hou ia i ka la 25 o Sepatemaba, A. D. 1876 :
S. W. Wilcox, ..................... Lihue a me Kola, Kauai,
A. H. Smith ......................... " : :
Chan. H. Dickey ................. Makawau, Maui.
J. J. Halstead ...................... Wailuku, Maui.
W. Mershorg ...................... Kohala Akau, Hawai
Z. K@ai .............................. " " "
J. H. S. Marti@ ................... Kan. Hawaii
S. M. Naukana .................... Waholoa, Oahu.
W. L. MOEHONUA, Kuhina Kalaiaiua.
Kaena Kalaiaina, Nov. 13, 1876 781 @@@ 783
KUOKOA BUKE XVI.
Huro no ka Makahiki 1877 !
HE MAKANA HIWAHIWA !
KE KII o ka Makua Alii M. Kekuanaoa, ka Imilani o Hawaii nei, ke paiia nei kona kii hoolele-aka, e hanaia ana a olinolino me he Hoku Loa la o ke kakahiaka o ka makahiki hou, a haawi makana wale ia aku i ka poe lawe KUOKOA e hookaa e ana i kinolu i ka uku pepa no ka makahiki, oia
ELUA DALA WALE NO !
Ao @@@ nui no pa@@ ka @@@@@@@@ ona hoomanao ana o oukou no Mataio Kekuanaoa, ke Kiaaina Alii o Oahu, ka hoahele o na Moi na Kamehameha I, II a me III, a imi haku hoi o na Moi na Kamehameha IV a me V. Ka Makua o ka poe aloha aina a pukaua ikaika o ke aupuni. A i ka wa i hoihoiia mai ai ka Hae Hawaii e Adimarala Tamakii iaia ia popo ia ai ka Hae Hawaii a hilinai ia aku nana o kuki hou i ka Hae a hoopulelo ae i ka welelau makani kohaihai o ko kakou mau pukoa nani.
E ala mai oukou e lawe i kona kii i mea malama na oukou.
E HOOLOHE ! -- Aole e hoouna ia kekahi kii kekahi luna nupepa a lawe pepa paha, ina he aie kona no ka makahiki mua.
Ka Nupepa Kuokoa
ME
Ke Au Okoa
I HUIIA.
Published every Saturday, $2 a year
HONOLULU DEKEMARA 9, 1876
UA HOOMAOPOPOIA mai, ma ka Poakahi aku nei i hala, ua hoihoi aku ua Kuhina o ka Moi i ko lakou mau palapala hookohu, a ua oluolu i ke Alii ka lawe ana aku i na hookohu mai o lakou aku. O ke kumu o keia haalele honua ana, oia no ka like ole o ka noonoo o na hoa o ka Aha Kuhina no kekahi kumu hana e ka'i nei i kona hopena. He oiaio, aole e haawi pio wale ana k noonoo o kekahi lolo, no ko kekahi, ke hoomaopopoia ka oiaio o ka kela a me kaia no kekahi kumu hana pili aupuni. Ke kue na manao a like ole na noonoo, he kaawale no ka hopena no ia Aha Kuhina. Nolaila i make makeia ai ka Aha Kuhina, e lokahi lakou ma na kumu hana ano nui pili aupuni, a aole hoi e mahae a mokumoku. He pono ia lakou e huki a e imi like ma na mea e pomaikai ai ka aina. Pela ka hoomaa ana mai a na aupuni kahiko a naauao o kakou ma keia mea he hooponopono aupuni naauao ana. Aohe a makou mea e kamailio nui ai no ka Aha Kuhioa e puka aku ana, no ka mea ua kamaaina ka aina ia lakou.
MALALO O ke kolama ma ke kauoha o ko kakou pepa o keia la, e halawai mai auanei ko ka lahui mau maka me ka papa Kuhina hou i hookohu koke ia iho nei e ka Moi, oia keia :
Kuhina Kalaiaioa -- J. Mott Smith.
Kuhina o ko ua aina e -- H. A. P. Carter.
Kahina Waiwai -- J M. Kapena.
Loio Kuhina -- A S Hartwell.
UA PISEPINE ka hiki ana mai i o makou nei ma ko makou auo hoolaha nupepa, na palapala ahiahi a me ka hoinoino a kekahi o kakou i kekahi poe. Ma kekahi, ua pololei, a ma kekahi, ua hakoia ma ke ano huhu pilikino. No ka poe e lili hala ole wale aku ana i kekahi poe ka makou e papa loa aku nei mai noho a hoouna mai e hoolahaia ma ke akea. Aole pela kakou e pono ai, o ka lili aku i kekahi kanaka, alaila hoolha mai la. Nawai i ao ia oukou pela e hana ai. Eia no hoi kekahi mea hilu loa i ko kakou lahui iho, ina e hookiekie ia ae kekahi mea ma ka oihana, o ka elieli mai la no ia o kekahi malalo e pao ai. Waiho loa oukou i na manao o ia ana, a e aloha kakou kekahi i kekahi.
MA KEKAHI MAU kanawai a ka Ahaolelo i hooholo iho nei, a e paiia nei ma ka nupepa, ua ike iho makou i ka hemahema maoli o kekahi mau pauku o ka uuuhiia ana ma ka olelo Hawaii. Ke manao nei makou, e ano poliuliu ana na loio Hawaii a me ka lehulehu i loaa wahi namu ole, i ka hoomaopopo ana i ke ano o ka olelo ana a me ka io kahi e hookahua iho ai i ka manao maoli. Ma keia e ikeia ai ke kapulu o ka poe nana i unuhi a me na lunamakaainana a kakou i hoouna aku ai me ka manao he poe naauao lakou, a e hana pono ana i ko ka lehulehu mau pono. Oia anei ke kumukuai kupono o na dala he iwakalua kumamakahi tausani a ka lahui i pau iho nei ia lakou ? Aole pela. He pono e makeeia ko ka lahui waihona aole e uhauha wale no ua hana kupono ole. Ke ao mai nei keia mau hana kapulu i keia mua aku, e akahele ka lahui i ka wae ana i ona mau elele no lakou no na hana pili i ko ka lehulehu pomaikai. Oiai ua paa ke kanawai me ka hemahema, nolaila, me he mea la, e kaliia ana keia mau nahaehae a noho hou ua Ahaolelo, alaila pani apana. Poho ke dala i lilo wele me ka waiwai @@@.
UA HIKI MAI imua o ke aupuni mamua o ka pau ana o ka manawa i hoolahaia ai no ke kapili ana i mokuahi holoholo pili aina no kakou e like me ke kanawai a ka Ahaolelo i hala iho nei i hooholo ai, he elua mau noi - hookahi o ia mau noi e makemake ana e hoouna mai mai i ka mokuahi huila aoao Olemapia mai Kapalakiko mai. Ua holo mai no keia wahi mokuahi i Honolulu nei mamua a ua ike ko keia kulanakauhale. Ua aa hoi o Poka ma, na laua e kapili i mokuahi huila mahope e like me ka nui i makemakeia, a na laua e hooholo i ka mokuahi me ka uku mai o ke aupuni i $1,250 no ka malama. Mamuli o na kumu i ike ole ia e makou a me ka manao aha la o ka poe iaia ka mana e ae aku, ke waiho pu nei keia kumu hana me ke akaka ole. Ina e aa ana ke aupuni nana e kapili i ka mokuahi, e hiki aku ana na lilo i ka $150,00 a oi aku. A i ka nana ana i ko kakou waihona mauleule e aie ana kakou i keia puu dala me ka uku kuala kiekie i ka poe mea dala. A no na lilo o kona holoholo ana, me he mea la, e hiki aku no i kela a me keia makahiki i ka $25,000 maluna a o kona mau loaa ponoi. A pau na makahiki he umi, e lilo ana mailoko aku o ka waihona o ke lehulehu no keia mokuahi na dala aneane e hapalua milona dala !
KO BISIMAKA HOINO I NA KAHUNA KATOLIKA ROMA
He mau la mamua iho o ke kaua nui ma Sedana mawaena o na Farani a me Geremania, oia hoi ka wa a ka Moi o Perusia i kaikai ae ai i kona poo oihana a ma Barley-Duc, e hoomakaukau ana o Bisimaka e noonoo i kahi e ku ai o kona wahi noho, lohe iho la ia, e ku wale ana ka halekula malaila, aohe kanake maloko, kauoha aku la i kana kuene oiai ua hele kona mua iho, e alakai iaia iloko o ua halekula la. Ia laua me ke kuene i keehi aku ai i ka hale mua o ke kiekie, kahi hoi e ao ia ai na papakula, ike aku la ke kuene i ko Bisimaka ano helehelena huhu, me ka pupuku o kona mau maka i ka wa e kaalo ae ai ma kela a me keia puka liilii e kiei mai ai mailoko mai o ke keena. Aole hoi i ao ke kuene e ninau aku i ke kumu o kona helehelena huhu, aka, i ko laua hiki ana aku iluna i ka lua o ka hale kahi hoi i hookaawale ia ai na puka elike me ia ano ma ka hale ilalo, aole i hiki i ko Bisimaka inaina ke numi iho, a nolaila hooho maoli ae la ia, "aia ike oe i keia mau ke na, ka mea i halawai ole mai me ko'u nanaina ke ole e hoalaia mai ko'u inaina no ka poe Iesuita (kahuna Katolika Roma.) O lakou na kanaka nana i halihali mai i ke kaua maluna o Farani a maluna o lakou ka hewa no keia popilikia ana o Farani. Ina e pau keia kaua ana, e makemake ana makou e kipaku aku i na kahuna Iesuita a pau mai ko makou aina aku, e hoi mai no lakou i Farani, a e hooholo lea loa aku i ka lakuia ana o Farani, a e lilo keia i enemi no makou a i hoopai nou."
Ua hanau ia o Bisimaka e na makua hoole pope i ka 1815 ; ua hoouna ia oia e imi i ka naauao i ka 1820 ma ke kula hoele pope malalo o ke kumu ao Piamann i Berelina : i ka 1827, haalele aku la oia ia kula, a komo i ke kula hoole pope o Ferederika Wiliama, oia kula, hookahi wale no makahiki ona i hele ai, a i ka 1828, komo oia i ke kula hoole pope o Kloster, ke kula ana i noho haumana ai a hiki i ka 1832. Mai ka 1832 a hiki i ka 1837, ua hele oia i ke kulanui o Gottengen, Griefswald i Berelina.
Na Nu Hou Kuloko,
He mau la kuni kudala nui iho nei ka Poakole a me ka Poaha no ka Hale Ku dala o Mr. C S Bartow.
Ua oolea maoli na paka ua i haule iho ai ma ke kulanakauhale nei, i ke kakahiaka o ka Poalua aku nei.
Ke makaikai la ka manuwa Fantone ia Hilo, a e ku mai ana paha i Honoluu nei, i kekahi la o keia hebedema ae.
Ua make emoole kekahi pake miki ma ka hana kikiala ma Waialua, i kekahi la o ka hebeboma i hala, me ka maopopo ole o kona mai i make ai.
PA HOU A ALII OLANI. Ua ike iho makou, ke hoomakaia nei ka hana hou ana i ka pa o Aliiolani Hale malalo o na dala i hookaawaleia iho nei e ke kou Ahaulelo i hala.
Pa Alii. -- I ka nana aku ia loko o Hale Alii i keia manawa, he kea o ka maemae. Me he mea la, aohe wa e ae i ikea ai ka maemae a me ke ano hanohano e like me ko keia wa.
NA KULA LA AUPUNI O KONA OAHU. -- E hoomaha ana na kula la aupuni o ka Apana o Honolulu nei, mai ka la 17 aku o Dekemaba a hoomaka hou ma ka la 2 o Ianu@@@ @@@@ @ @@@@ mai @@@@.
KE KILAUEA -- I ke ahiahi Poakahi iho nei, ua holo aku ka Lunakanawai Harris a me ka Loio Kuhina, e malama i ke kau kaapuni o na mokupuni o Maui e malamaia ana ma Lahaina i ka Poalua mua o Kekemaba.
Ua huli hoi aku ka moku kalepa Syren o ka laina o Buroa ma, e holoholo nei mawaena o Honolulu a me Bosotona. O kaua mau ukana nui, he aila a me ka ili pipi. E hoohiki ana paha oia i ka home iloko o 110 la holo.
NA BUKE -- Ua piha loa na hale kuai buke haole o kakou i keia mau la, oia na buke kupono no na makana manawalea ana aku i kela a me keia makamaka no ka hauoli i ka pau ana o ka makahiki a me ka hoea hou ana mai o ka makahiki hou.
AUAHUI HOOLA LAHUI O KAWAIAHAO. -- Ma ka Poalua iho nei, ua malama na wahine o Kawaiahao i ka lakou hui hoola laui a ka Moi i kukulu iho nei, a ua luluia na kokua ahiki i ke kauakolu dala a keu, aole nae i laua mai ka poe makemake i koe.
Ma ka la 14 o keia malama e ku mai ai ka mokuahi "Auseteralia" mai Kaleponi mai no ka holo loa i na Paualaau o ka hema - Ma ona la, e lohera mai ai na mea hou ano nui.
Ma kekahi o na olelo hoolaha e paka aku nei ma ko kakou pepa o keia la, e ikeia ka hoolaha ku mau a Mr. J M Davidson, he loio a he kokua no na mea hihia a pau e hele aku ana me ka pilikia, a nana uo e hoomaha mai imua o na aha hookolokolo a pau imua o keia aupuni.
WILI IHI LAIKI. -- Alua a ekolu senei mau la o ka hoaoia ana o ka wili ihi laiki a Mr. Hopper ma Aieahou. Ilaila makou kahi i makaikai ai, a ua ike makou i ka holopono o ka haua. Aole no ia pau loa na mea i makemakeia e hana no ka ouku o ka laiki. Maemae nae na laiki i pau ka ili i ka ihiia e keia wili.
KULULU I KE ANU. -- I ka Poaono ua nui mamua iho o ka la 28 o Novemaba, ma haluku iho o ka la 28 o Novemaba, ma haluku iho la na paka na koikoi maluna o na hale pea o ka poe ana-aioa e noho aua ma ka piko o Haleakala. Ua hoomanawanui lakou ahiki i ka polu ana o ua bake a me na lakou ana-aina, alaila haalele iho la i ke kahua a hoi aku la i Makawao, kahi a lakou i hiki ola aku ai.
UA HAI MAI O KEIKI PAI KII. -- Mai kana hoomaua ana aku nei i ka aina hao au, a oa hoi hou aenei ma kana oihana mua i hele a lehia o ke P@i Ku, aia ma ke aoao Kemohana o ka huina o na Alanui Holele a me Papu, ma Ewa mai hoi o ka Hale Kuai o Ake ua e ku nei ma Monikahaae. He mau ike pai kii hou kona i hoomahuahuaia mai ma keia hele loihi ana aku nei. Hele ae!
AOHE OIAIO ! -- Ua huimeia mai imua o makou kekahi pilapala mai Waiohinu, Kau mai, e hoole ana i ka oiaio ole o ua mea a Jao.W. Kalua o Kau i hoolaha ai ma ko kakou pepa helu 45 Ke olelo aku nei makou ia J. W. Kalua iua oia he kanaka o pee ana malalo o keia inoa, e mihi oia i keia hana hoopunipuni ana i hapala wale ai maluna o na inoa maikai o kekahi pue e ne.
I kela Poaono aku nei i hala, ua holo aku ka moku kalepa "Ceylon" uo Kiua. A maluna ona, i hoi aau ai ue kauaono haha mau pake mai keia awa'ku Ua hoikeia mai, o ka hapa nui o lakou, ua hoi aku i ko lakou ama hanau, no ka pa@kiki loa o ka loaa ana mai o ka opiuma maanei. ua ahona ke puhi ana i ka opiana mamua o ke ola wale ana iho, a nolaila i hele aku ai ia poe ma kahi a make pu ai me ka opiuma.
"KULANAKAUHALE O NU IOKA" -- Ua ku mai keia mokuahi maluna ae iloko nei o ke awa ma ka auina la Puakahi aho nei, he umi wale no ua la holo mai Fiji mai. Ua haalele oia ia Kikane, Novemabi 15, a ia Fiji Novemaba 24. Novemba 15 a ia Fiji Novemaba 24. Ua ae oia i ka lonita Hikina 180 [degrees] a me Komohana ia po no. Hora 4 o ka la 25 o Novemaba, halawai me ka mokuahi "Kulanakauhale o Kikane" mau keia awa aku e holo ana i na panalaau. Ma ka Poalua ae, ua holo'ku no Kapalakiko.
KA HOKUAO. -- Ua ku aku keia kialua Misionari ma ka mokupuni o Peru, kekahi o na moku o ka Pae Aiua o Kilipaki, i ka la 23 o lulai, he 18 la mai Honolulu aku nei. La 24 ae, ku aku oia ma Tapiteota, a he eha la malaila ; ma ka la 4 o Augute ma Apaiana ; ma ka la 9, ma Butoritari. ma ka la 24, ma Pae Ama o Maike la. Maikai ke ola o na mea a pau o laua o ka moku, a pela no hoi na misionari. Auhe mea hou ano nui e ae i koe e hoike aku ai.
AHAHUI HOOLA LAHUI O KAUMAKAPILI -- I ka Poaha iho nei o keia hebedoma, ua hoike ke Keiki Alii Leleiohoku ma kona ano he Koa@te imi Kumukauawai no ia ahahui, a ua hooholoia na piuku me na hoololi nui ole no ka hoiau o ka hakuia ana. A ka hora 4 o keia Sabati ae (apopo), e halawai hou ai ia ahahui maloko o Kaumakapili no ke kakau inoa a me ka hookupu pu ana o ka poo o makemake ana i keia hana.
MAU MAKE WALOHIA. -- I ka wanaao Poalua iho nei, ma Keoneula, Honolulu nei, make iho la o Keoki Kalaau, kekahi o na keiki kukulu hua kepau o ke "Kuokoa" uo ka manawa he mau makahiki aku nei mamua i hala, mahope o kona mai loihi ano. Ua waiho oia mahope nei, he hoapili he wahine, he mau makua a me na kino makamaka e paiauma a na nona. Me lakou ko makou kanikau pu ana.
I ka Puaha iho nei, malalo aku o ka uapo a Kamika, ua haalele mai la o Lahela Kaholokahiki, wahine a ka Mea Mahaloia W. L. Holokahiki i keia ola ana, a ua hele aku la i ke alanui kahi a kakou a pau e ukali aku ai. Aloha ino ia.
HANA IO KA HAIOLE -- Ma ke ahiahi Poakolu iho nei, mawaena o ka hora 6 me 7 P.M. ua komo ae kekahi haole ona rama me kona ho maloko o ka rumi hookipa o ko makou hale moe, oiai makou e nanea ana i ka aina ahiahi. He keu no hoi ka nana, aohe alii nui a mea hanohano e ae i komo i keia hale me kona lio, oia nei hookahi wale no ke keu. Ua hoopaaia ka haole koluhe, aia ma ka Hale Wai, kahi paa ai. J H KEONI
Kikihale, Dekemaba 7, 1876
NA PALAPALA I KE KUOKOA.
Ka Moiwahine ma Hana.
Ua hoopomaikaiia ko Hana nei i ka ike ana i ka Moiwahine. Ma ka po o ka Poaha la 23 o Novemaba, ua hoopuiwaia ko uka nei e ke oeoe o ka mokuahi "Kilauea" e hai mai ana, eia mai ka makuahine o ka lahui, a mawaena o ka hora 8 a 9 paha, ua kau mai la ka Moiwahine Kapiolani i ka honua, a me ke'lii Kapooloku, a me ke kakinolelo o ka Hale Ahaolelo kau o ka makahiki 1876 Mr Brown, i ukaliia e na lima hookipa o ke'lii Kiaaina Jao. M. Kapena. Ua pii aku la a ma kahi o Mr A Unna, malaila i moe ai. Ua hoohalaia kekahi manawa o ka po me na uliuli lealea.
Poalima, Nov. 24. I ke kakahiaka o keia la, ua pii ka Moiwahine a me ke'lii Kapooloku, i ukaliia e Mr Unna iluna o Kauiki, e hookolo ana i na meheu o Kalani Kalakaua.
Mamua o ka hele ana o ka huakai kaapooi a ka Moiwahine, ua haiolelo mai la ka Moiwahine, i kokuaia o ke'li, Kiaaina Jao. M. Kapena, a me Hon. E. Helekonihi, a penei ke ano aui :
'Aloha oukou e na makaainana o ka Moi Ua hauoli mua au i ko'u halawai mua ana me oukou, ua ike oukou i ka Moi, na kaapuni oia a ua hiki mai ma Hana nei, he elua mau makahiki i hala a@u@@. O kau huakai o ka hai aku i kona anoanoi, he au puni "huoala lahu," no ka mea, ua kaumaha kona manao no ka neoneo o ka lahui, nolaila, ua lawe ae oia i ka makia o kona aupuni, O ka Hooulu Lahui.
"A ua hele mai oia e paipai i kona mau makaainaua ma ia mea ; a pela no hou ka'u huakai. Ua ike oukou ia Kaahumanu I., a me Kapiolani Nui, ua kaupuni lau. e ao aku i ka pono. Owau hui, ua kaapuni au ma ka'u huakai e piipai aku ia oukou, no ke leo o ka Moi oia ka "hooulu lahui," a ke hoi aku nei au ia aoukou e malauna ia na loina no ke hooulu ana i ka lahui.
1. O ka mal@iu a i ke kino, me ka noho maemae ana.
2. O ka malama i no keiki.
3. O ka malama i ka pono o ke Akua, i ao ia ia kakou.
Ke malama pono ia keia mau loina o ka noho'ua, aole u'u kanalu@ e ulu no, e ulu no ka lahui. Aloha oukou."
Kokua mai ke Kiaaina Kapena i ka haiolelo a ka Moiwahine, penei:
E na makauinana o na Moi : -- Aole nui loa Ka'u mau huaolelo e kokua aku ai i ka leo o ka makuahine o ka lahui, ua ike oukou ia ia i keia la, a ua lohe i kana mau olelo paipai e pili ana i ka makia paa o ka lahui. Owai o na Moiwahine i hele mai e ike ia oukou, e like me keia? O Kaahumanu, ua hele mai oia e ao aku i ka pono o ke Akau. A o Kapiolani ko kakou mai kuahine lahui, ke kaapuni nei ola e ao aku e hooulu i ka lahui. Nolaila, e malama oukou i ka olelo a na'@i o hauie wale.
Mahope ua noia o E. Helekuuiui ke kui kaa i ka haiolelo a ka Moiwahine.
Mahope o kaua, haiolelo ana, ua haawi ia ekolu huro no ka Moiwahine Kapiolani, a ekolu no ka Moi Kalakaua.
Ua kau ae la ka Moiwahine a me na hoa hele ma na miula a me na lio, a holo komohana akau, a ike i ka wai anapanapa, a pau ka makaikai ana, o ka holo aku no ia, o Koolau ka inu. Ma o aku o Kamehaikana, haole ke'lii Kapooloku, i okupe ka miula ; o ka mea laki loa, aole i ena ke'lii Mailaila aku a Nahiku, malaila, ua paina ka huakai ; a mailaila e kau ai ka Mowahine, ke'lii Kapooloku, ke'lii Kiaaina, T. Brown, ma ka waapa no Wailua. Ko'u huli mai la ne ia o Hana ka ihu o ka liu. "E kiai maalaniia ka Moiwahine Kapiolani e na laui." Ko'u oiaio po, E. H.
Hana, Maui, Nov 27, 1876.
Aha Kaapuni Apana Elua.
Imua o ka mea Hon. A. Fornander, ma Mokulao, Kaupo, ma ka la 21 me 22 o Novemaba, M H 1876.
Poalua, Nov. 21 -- Hoihoi ana o ka moowaiwai a E Helekuuihi a me J K Nakila, na Lunahooponopo o ka waiwai o J Nakila Hoaponoia.
Ke nui a Kala, e hooponoponoia ka waiwai o Kekuamana, kona kupunakane. Ua hooholo ka Aha, he moopuna po@oi o Keakuamana ; a no Koko ka aina a me ka hale laau, e like me ka hoolilo ana manua. A ua hoonoho pu ka Aha ia Koko i Lunahooponopono no ka waiwai o Kekuamana. D. Kahaulelio no Keala, o Kililika hui no Koko.
Poakolu, Nov 22 -- Ke liu kue ia Nahau, hihia hewa, hoowalewale e moekoloho. Ua hoomauia ka olelo hooholo a ka Ana Apana. O Kahauleho no Nahau, J K Hanuna no ke lii.
R Maineki kue ia Nahau, hihia waiwai, he koi pono, he hoopii mai ka Aha Apana mai o Hana, ua hoopaiia o Nahau ma ia Aha i na $60 a me $3.25 koina. A no ka hamo ole la ana o ka heu o ka wauke, ua hooemita ke puho $5 hoopai me ai koina o ka Aha. D Kahaulelio a me Kililika no Nohau, a o Bila Halstead no ke Lii.
Ke Lii kue ia Moewaa, Kunewa, Uha, Kahawa, Kimo Kekua a me Kealoha, he lawaia uku mawaho o kuaau o Haneoo. Hoomauia ka olelo hooholo a ka Aha A@@na. Ua hoopii i Aha Kiekie no ke Kau ma Wailuku. Bila Halstead a me D Kauaulelio no Moewaa ma, Kililika no ke Lii.
Ke Lii kue ia Mose Pipi, he hihia hewa moekolohe -- no ka hookolokolo ana me ka palapala hoopii ole, ma ka Aha Apana ma Hana, nolaila, ua noiia, e hoopaoia ka hoopai. Ua ke ka Aha, a hoopauia ka hihia. me ke ao ia o na maakai. Bila Halstead no Mose Pipi. E HELEKUNIHI
Ka la hanau o ka Moi.
Ua malama lokahi ae na makaainana o ka apana o Kona Hewa i ka la hanau o ka Moi.
Ua hoomakaukau ia he papaaina o D. H. Nahinu no ua malihini o kahi loihi mai, a me na kamaaina pu kekahi.
Ua malama ia he halawai hooulu lahui ma ka luakioi o Pukaana. Wehe ia na hena o ka la ma ka pule a H. Manase, mamuli nae o ke kauoha a ka Peresidena Nahinu. Waiho mai ka Peresidena o ka la i ke komo hana, oia keia : O ka hooulu lahoi kuwaho, a o ka hooula lahui kuloko. Owai ka oi ?
O M. Kaeo ma ka aoao hooulu lahui kawaho, a o H. Mauase ma ka aoao hooulu lahui kuloko. Ua hahana ka paio mawaena o na aoao elua, na pale aku a pale mai, a ua kukua no hoi kekahi poe ma ka aoao a lakou ia manao ai he oi.
Ma ka nana ana ma na aoao elua, me he mea la, hokahi aoao i kokua noi ia, oia hoi, o ka hooulu lahui kuwaho ka oi, a ma ka helu ia aua o na kokua ma na aoao olua, ua hiki aku ka holuna o ka aoao kukua i ka hooulu lahui kuloko i ke eono, a o na kokua o kekahi aoao, ekolu. Mahope iho o ka pau ana o na kamiio a oa hoa, ua ku mai la ka Peresidena e hoopuka i kana olelo hooholo, oia noi ka hooulu lahui kuwaho ka oi. me ka welina.
J. K. KALIAMOKANU.
Hookena, Kona, Nov. 16, 1876.
Nu Hou o na Aina E.
Aole akaka ka Peresidena. !
Nene Kaua ma Europa !
M-muli o ka ku ana mai o ka moku Fleetford i ka Poalua nei, mai Kapalikiko mai iloko o na la holo he 18, na loaa mai ia makou keia mau nu hou noo nui malalo iho:
Aole i akaka ka mea i kohoia i Peresidena no Amerika Huipuia me ke koho bilota mai nei o Novemaba 7. He 181 na bilota i akaka lea no ka aoao Democarata a he 173 no ka aoao Ripubalika. he elua mau mokoaina i koe, aole i loaa ua heluna balota oiaio. O na mau mokuaina la, oia no o Lousiana a me Florida. He mau mokuaina Hewa nae wale no a i elua. Iua e lilo ana ia mau mokuaina a i elua no ka aoao ripubalika, alaila, puka ku Peresidena a ka aoao Ripubilika he hookahi wale no bilota oi, a ina e lilo ana kekahi mokuaina ia ka aoao Democarata, hele okua ia aoao iluna o ka noho kiekie o ia aupuni. He eumeume a me ka hakaka ikeika ma ua mau mokuaina la i koe, ke hele la na puupuu a me ka waha o ua pu panapana a i na maka e au aku ana o kela a me keia aoao. Ina e akaka ole ana ka mea puka i peresidena ma ke koho ana a ka lahui, alaila, e kaa no ke koho ana i Peresidena i ka Hale Ahaolelo nui o na makaainana ma Wainetona. ina e lilo na ia hale, puka ina ka aoao Democirata, no ka mea, oia poe ka hapa nui o ka hale i keia manawa. ma keia kuinu paha muanei e ne ole ai ka aoao republikica e hookuu aku na ka hale e koho mai.
Ke liki la kela a me keia aoao o na aoao o na aoao hakoko, ua lanakila lakou ma na mokuaine i koe elua, aka, no ku maopopo ole o na haloua oiaio i hiki ae i ke kahua o ke aupuni, nolaila, e kali aku kakou a akaka pono mai mamua o ka hoopuka ana aku i ka mea oiaio.
Ke hoike mai nei ka mea kakau o ka nupepa Teribiune ma Wasinetona, ke manao la ka poai o na puali koa a me na aumoku, e hoopuka kokeia aku ana he mau kauoha no ka houluulu ana ae i ona mau koa ikaika ma Wasinetona i ka manawa e heluia ai na balota o ka poe Elele koho Peresidena i kohoia ai e hele i Wainetona, i mea e hoopau koke aku ai i na nune hoohakaka e ala mai ana ma ia wa.
NO EUROPA.
Ua hiki ae ke kauoha ma Woolwich no 40 000 000 kihene poka, e makaukau iloko o umikumamawalu hebedoma, a 40,000 pahu pau@ i kahi e hookomoia ai ua mau poka la no ke kukaa a hoouna aka.
Ke olelo nui nei ka nupepa Manawa o Ladana ina e hoole o Tureke i ka hooponopono ana i ke kaua mawaena ona a me Serevia e like me ke noi a Rusia na kekahi aha noonoo, alaila, ua makemake oia e kaua.
Ina e hoole o Euelani i ke noi a Rusia e hooponopono i ko Toreke pilikia ma ka hooholo ana a kekahi ana noonoo, alaila, eia wale no kana hana i koe, o ka hokaka iku me Rusia, a i ole ia, o ka hohe wale, me ka waiho aku ia Tureke no kona hopena weliweli.
Ke holukiki mai nei kekahi lono, ina e komo aku o Rusia me kona miu koa iloko o Tureke, e lawe ae ana o Enelani i ke kulanakauhale o Kona@nopela a paa i kona lima me ka mauao e kue aku i ka enemi. O kona manao ka paa ia Konatinopela a me ke K.kenela mai ko Rusia pulama ana mai e lilo ia ia.
Mamuli o ka loheia ana mai, ua kokoke loa ko kaua mawaena o Rusia a me Tureke, ua hoopoia na uku ukuna mokuahi mai Amerika mai.
KA HAIOLELO HOOWELIWELI KAUA A KA EMPERA O RUSIA.
Ma ka la 10 o Novemaba, ua haiolelo aka ka Emepere o Rusia ma ke kalunakauhale o Moscow, Rusia, penei : Ua hauoli loa ia i ka ike ana ia Rusia holookoa a pau e lokahi pu ana ke aloha no ka poe karistiano ma Serevia a me Monetenegero, aka, maluna ae o ua mea a pau, 'o na pomaikai oiaio o Rusia," ua oi aku kona uni nuia iloko o ka puuwai emepera a me ko ka lahoi. E holo ana ia e hoopakele i ke kahe ana o ke koko o na keiki o Rusia; e hookiekie ae i ke kulana o na kiristiano ma ke ano hana maluhia, ma o ke kuka ana la o kekahi aha awao naauao e weheia ana ma Konetinopela, aka ina e haule pu wale kela mau kuka ana no ka hooholo ana i ko Rusia mea i manao ai e noi aku i ke Suletana," alaila, wahi a na Emepera la, "ua manao pau wau e hana kuokoa owau hookahi wale iho no" A ua lana kona manao, "a Rusia a pau, e pane koke mai ana i kona wa e kahea aku ai i kana mau keiki," ke mamo oia he pono ke kena aku no ka hanohano o ka mea a ka lahui e hoi ana. Ua hoopau, ua Emepera a i kona huioloelo me kela mau hoooelo: "Na Moscow e alakai i ke kaua oia o kona lao la. E ae mai ke Akua e kokua i ka kakou misidoa laahia." O keia no na hua olelo hope a ka Moi o Peresia mamua ae o kona hele ana aku me kona puali kaua e ae i ka ua kaua a ka Emepera Napoleoua IIL, i ke kau o ka 1810.