Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 50, 9 December 1876 — Haiolelo a ka Moi ma Kaumakapili, Dekemaba 3, 1876. [ARTICLE]

Haiolelo a ka Moi ma Kaumakapili, Dekemaba 3, 1876.

O liu kakou Hauu.

En'a Makaaikana aloha : Ua noi aku au i ko oukoa Kahu Ekalesint e hulawai kakou i keia la, uo ke kuka ana, no ka kakou haua nui i ko kakou Uhui kanaka e emi nei i ka make ; ahe niau wahi oleio uuku ka r u, ahiiln, e koho oukon i Peresidena a i uiau Luua e ae i hiki ai ke kukuluia kekahi Hui Hoola Lahui. 0 kekahi ano uni no hoi o keia halawai ana, o ka noi ana uku ia oukou, e hoao kakou e hoopaa i ka make e haluku nei iwaeua o kakou mehe waikahe la. E hoopaa mua kakou i ka puka liu nana e ume nei ia kakou ilalo. Aia a paa ia puka, alaila, e niauao ae kakou e hooulu hou i ka Lahui.

Ua waiho aku au imua o oukou o ka makia o ko'u aupuni, oia no ka "Hooulu Lihui." Ua lehulehu loa na ano, i lawe ia no keia olelo. He mau ano kekahi e pili ana i na *hnna kalohe, a he hoolilo walo kekahi poe ia oleio paaui me ka hoomnopopo ole i ke koikoi a a me ke kaumaim oia mea.

0 ka mea i ulu mai ai keia manao iloko o'u, oia no ke aloha ana i ko kakou lahui, ka aiua, ke aupuui a me ke one hanau o na kupuua i pau aku nei i ka inake. Aole keia he mea hon aenei.

Mai ke au i noho nlii ai o Kauikeaonli Kamehameha 111., a hiki wale i keia wa, mailaiia mai ke ake nui una o na Moi, e hoopaa mai i ka make mawaena ae o kakou a lnki wale i keia wa, a o ka kakou hana o ka hahai aku mahope o ka lakou mau hana, a me ko lakou mau manao maikui. Ia Kauikoaouli ka wa oiaio i hoomaka mai ai ka Hooulu L ihui ana. uo ka mea, mai ia wa mai ke kahe nni ana o na kanaka i ka make. I ae ai kela ma kana oielo alii, o ka makia o kona aupuni, "O ke kanaka pono, o ko'u kanaka ia !" Aia iloko o keia mau huaolelo | ke kukonukouu o ke aloha oia Alii i kona lahui kanaka. lloko no o keia mau huaolelo, ua lawa ua mea a pau no ke ola o ka lahui kanaka. Aole e maoao ia, o ke kauaka haipuie waie ka mea e hoolawaia ma keia haawina ; aka, o ke kanaka hana i na pono a pau. 0 ka mahiai, ka maUma ana i ke kino a me ka noho pono ana. Ehia o kakou i malauia i keia olelo ? He kakaikahi loa. A o kuhikuhi ae no wau, o ke kahuua o keia ekaleaia. O keia ko ano o ke kii a me ke knlana o ke kanaka i hoolohe ia 100 aloha. Eia ae o Keliipio, o Holokahiki, o Moanauii; 0 ke ano o ka iakou mau haua, o ka malama i ke kino ; a pela kakou e noho ai. E noho pono. Qe nui, na "Hooula Lahui" ana a Kauikeaouii. O kona haawi ana i na aina i ua makaainana, oia kekahi kumu nui ana i manao ai, e nlu ai no ka lahui. Aka, ua ike ole kakou ia wa i ke ano o ka olelo a ke Lii. He uhanha ka kakou hana i ka wa i loaa mai ai ia pomaiktti, a awili pu ia e kahi inaoao kuhihewa me na poioo e ae kekahi, aia hoi, aole i pono loa na hua o ka pomaikai i mauao ia ae, t loaa mui ana. Ua pomaikai ka poe i malama i ka olelo a ke lii, a o ka poe i malama ole, ua poino Ukou ; aka, owai ke kalaiaina e ike e aua i keia mau kina. Hiki mai la kakou i ke au ia Liholiho Kamehameha IV. Oia mau ana no ka hiolo o na kanaka i ka make. Aohe he makia aupuni a nei Aiii ma ka olelo ana, iio ka mea, ua ike oia, ha hookahi no mamala olelo a kona inua, a o ka huli wa!e aku no kana i na mea e pono ai ia olelo. Aia ma kana mm hana ame kana Moiwahine kane make i aloha nuiia, e noho mai nei t e ike ia ai, be makia uo ko koo* aupuni. Heaha ka lao* liana ? Eia. Ike laua i ka make o keia lahui kanaka, ua ku ae laua, me ka maioeloe, a heio iho Uo* oie ka wela o na poo i ka la, e »oi im i • me 6 loaa

; at»a ka manao aloha e h lau i mai i daU ; i mea hiki ai ia Uua ke kukuiu i Hale- ' uiai, uo ka poe i loohia i k \ pilikia i ka mai a i hiki 010 ia Ukou ke kokua ia lakou iho. T Nani ino ke aloha o keia mau Alii i keia lahui kanaka. a ke ku nei ka Halemni o ka Moiwahiue, i kia hoouianao mau ioa, no ko iauu aioha ana i ko iaua lahui kanuka iho. Hiki mai U kakou i ko Kamehameha V. «u. Aia hoi ho "Hooulu Lahui" kauaka no hoi ka nei Alii. Ua ike ae la kela, ua lawa na hana i kona mau mua, a i mea e ulu hou ai ka lahui, ua kiiia na iahui kauaka, o na ano koko like a lawe mai Ia ianei ; i mea e noho ai iwaena o keia lahui, a ma na tnare ana, e loaa ai ke koko hou e ulu hou ai Uha. Ua hoaoia keia, aole nae i holo pono loa ; aka, ua pouaaikai kakou no ka holo pono ole aua, uo ka mea, he mau kumu no kakon e makaala mau ai, uo ka nialama ana i ke ola o ka Uhui. Hiki iho la kakou i ke au o Lunalilo. No ka pokole o kona mau la, noluiU, aole no i ko loa na mea nui ana i manao ai. Aia no iloko o kona au, ka hooikaika loa ana o koua aupuui, e hookaawaleia na mai pake ma kahi i hookaawaieia ai no lakou. Aka, ua lilo keia i mea o iiuiiu kuiiihewa loa ai o na makaainana i na manao hooulu iaiiui a Lunalilo I. Maloko no o keia hale ku'u ike niaka ana i ka manao kuhihewa o na makaainana uia kekahi haiawai i kukulu ia, no ke kuka ana no ka pono ole o ka laweia ana o na mui pake i Molokai, a e pono e hoihoiia mai no n* keU « in« Ueia e malama. Aia ma keia ke kuhi-: hewa loa. He makeinake ke aupuni o Luualilo I. e hoouiu i ka lahui, ma ka hookaaWale ana i ka poe mai hauuiia me ka lele, a eia nae ka na makaainana, Aole. E noho pu mai no a make pu iho me makou. A heaha ka hope o keia mea ? Eia o ka lele aku o keia mai ino niaiuua o kela ame keia e hapala ai, a loaa aku ana, a pela e ai liilii ai me ka lohi a hiki i ka nui loa ana e hiki ole ai ke kinai.

Eia hoi. ua komo mai nei kakou iloko o keia au. Ua lawe ae au i ka'u wahi hakina o ka na Kamehameha mau hana ma ka i ana iho, i4 O ka Hooelu Lahui, 7 ' oia ka makia o ko'u aupuni. Ke hoomaka nei e hana. a ke ike nei au he uui. Ha hana hiki ole ia'u hookahi, ke ole oukou e kokua pu inai. Aia a like a iokahi ko kakou manao e komo maloko o keia hana, alaila ; o kanahai iki mai no auanei ka make iwaena o kakou ; a e manaoUna ae kakou e ola a e ulu hou ana ka lahui Hawaii. Nolaila ; ke noi nei an, e koho keia halawai i Peresidena a me na Luna o keia Hui i hiki koke ai ia kakou ke hoomaka koke akn i ka haua. Mamua nae o ke koho ana, he wahi manao uuku ko ke Keiki Alii e hoopukaaku ai ioiua o keia Aha. a pau ia hoomaka na hana.