Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 53, 30 December 1876 — Page 1

Page PDF (1.72 MB)

This text was transcribed by:  Marti Steele
This work is dedicated to:  R. Dwayne Nakila Steele

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XV.          HELU 53.          HONOLULU, POAONO,           DEKEMABA 30, 1876.

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA!

A ME

Ka Laau o kou Hale!

No Hea la!

KA INO HOI NO KAHI O

WAILA MA!

 

Nana aku no hoi ia la,

OHI KA IO o KALAAU o MAKAWAO

i ka ua mea o ka nani o

Na Papa, Na Laau.

A ME

Na PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU,

MA KE KIHI O

Na ALANUI PAPU a me MOIWAHINE,

Honolulu

MALAILA E LOAA AI E LIKE ME KA

makemake, no ko

Kumukuai make pono loa

 

PAPA, PAPA, PAPA

Na PAPA huluhulu,

            Na PAPA manoanoa,

                        Na PAPA i kahiia,

                                    Na PAPA kepa,

                                                PAPA hole keokeo.

                                                            PAPA hole ulaula

NA LAAU!  LAAU!

NA KUA,

            NA KAOLA,

                        AAHO,

                                    MOLINA,

                                                PEAPEA,

PINE HULUHULU,

            PINE I KAHIIA,

Na Papa a me ua Laau Ulaula!

PILI ULAULA

            PILI KEOKEO,

                        PANI PUKA,

                                    PANI PUKA ANIANI

                                                IPUKA ANIANI,

                                                            OLEPELEPE!

 

PENA O NA ANO A Pau

Hulu Pena mai ka liilii a ke nui

AILA PENA!

AILA HOOMALOO,

            WANIKI, PATE.

NA LAKO

o kela a me keia ano.

NA AMI-PUKA HALE,

            NA AMI-PUKA PA

ANIANI!

 

Pepa Hale me na lilihili.

 

E LOAA NO MALAILA

Paakai Helu 1.

O KAKAAKO a me PUULOA

 

                        No ke Dala koike, e loaa no na mea a pau i haaia ae la no ke kumukuai emi loa.

                        O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, loaa'ku ana ia lakou, e hooko koke ae mai ana no ia me ka lawa pono.

            E kipa nui ilaila.  A ike i ka oiao

                                    775 3m 778

 

HE MOOLELO

NO

NO AAHOAKA KE KOA

A ME

KONA HANAUKUPANAHA ANA

 

HE MOOLELO KAHIKO NO KAUAI.

[Unuhiia no ke Kuokoa.]

 

            UA hanau o Kalaleia, na Kapaopao kane, me Kahale wahine, o Anehola no ka aina hanau.  He mau alii no keia mau mea no na Koolau nei.

            Aia ko laua wahi noho i Kalaewahiwai, aia i ke alanui hele mauka, o kahi noho maa no ia o na lii.  Ia laua e noho ana he mau mea opiopio na lana.  Ua hapai o Kahala ia manawa, o ka hele ia a ka wa e hanau ai Kui ka Hekili, Olapa Kauila, nei ke Olai, kahe ka wai ula, ekolu po, ekolu ao, aole he mea a hemo iki o ke keiki pilihua ua lii.  Hoouna ia ke kii i ke Kahuna.  Oia o Kanoeoalakai, aia kona wahi i noho ai i uka o Waioiha.  I ka hiki ana aku o ke kii, e noho mai ana no kela, ua hele a mahana i ka awa, kona kapa e noho ana, he kuina Akaka, o Milolii kahi kuku nui i keia ano kapa.  Ia wa ua ike e mai no kela i ka huakai a keia kanaka, ninau mai la kela, heaha kau huakai o ka hiki ana mai i o'u nei?  I hoouna ia mai nei au e ke alii o Anehola, e Kapaopao, no ka hanau o ka wahine, a kolu po, a kola ao, aole he mea a hemo iki o ke keiki, nolaila, kii mai nei au ia oe.  I maila kela, aole au e hele pu aku me oe i keia la, aia a popo a ahiahi hele aku au a moe i kahi o Kuaehu i Aliomanu.

            Eia na mea au e hoi aku ai a hai aku i ua mau alii 'la.  E kii aku i Maiakini i Puawa hiwa me ka lau no, aia i uka o Kealia keia wahi, eia ka lua, e kii aku i wai i luna o Waialeale, aole me ka ipu, me ka lau o ka Mokihana, puolo a paa lawe mai, a hiki aku au hana.  A pau keia mau olelo a ke Kahuna i ka hai ia mai, hoi maila ke kanaka, a hiki imua o Kapaopao, ke alii, hai aku la i na mea a pau ana i lohe ai mai ke Kahuna mai.  A lohe ke alii, huli ae la ia a ninau i na lii a pau e noho ana.  Owai la ka mea kupono e kii i keia mau mea i kuhikuhi ia mai nei e ke kahuna.  Hulu ae la o Kahala me kona eha nui, a ninau ae la i koua kaikunane ia Pohakumalumalu, e-o-oe paha ke kii i ka awa i uka o Maiakini, ae maila kela, owai ke kii i ka wai, o Keanuoaipo ke kii i ka wai i luna o Waiaileale.  He manawa ole hiki mai keia mau mea a elua, ia ahiahi no hiki mai ke kahuna a moe ma ka hale o Kuaehu.  O Hoku ia po, a ao ae, o Hoku no ia ao, maia la hele mai ua kahuna nei; a hiki imua o Kapaopao.  Ua makaukau na mea a pau, okau hana wale no koe.  Ia manawa mama ia ka awa mai ke aa, a ke kino, a ka lau, awali ka awa hui pu me ka wai, a hamo ia mai ke poo o ke alii wahine a na waewae, ia wa koke no kui ana ka hekili, olapa ana ka uila, nei ana ke olai, ia wa koke no alala ana ke keiki i waho, he keiki kane, he paele ma ke kua mai ke poo a na wawae,---he ili maila ma ke alo, a hala na la he umi moku ka piko, kapaia ka inoa o Kalalea, pau ae la ka pilikia, ua hemo ke keiki.

            Ia ku a koko no hapai hou no o Kahala, ka hele ia a kokoke i ka puni.  Ono ae la o Kahala i ka ia he Olali-moe-one o Halaulani, kokoke e hanau i ka po io Kulukulu ke ao, Hano ka po, kui ka hekili, olapa ka uila, nei ke olai, ia po no hanau ana ke keiki, i hanau ae ka hana he kaikamahine, kapaia ka inoa, o Nalehuaolulupali, lilo ka hanai o kei kaikamahine ia Hoohila, he kaikunane no Kahala, aia kono wahi i Lumahai.  O na keiki wale no keia a keia mau alii.  Oi noho aku a nui o Kalalea, a kilakila ka nani, ke ku a ke kanaka maikai, o kana hana mau o ka hee-nalu.  Nana aku ua keiki nei o ka hai mai o ka nalu o Kanahawele hele ka nalu a polipoli maikai.  Iho aku la laua nei me kahi aikane aia nei oia o Palikoa, he wahi keiki kaloha keia, nana aku la kela a he kanaka lauoho ole, hole kela me ka pupu weuweu a kanu iho la maluna o ke poo, me ka i aku eia ka lauoho o ko poo--he ae la ka aka a kanaka.

            Iho laua nei a hiki i kai a aia ia wahi ma kela kapa o ka muliwai o Anehola, aia malaila keia nalu o Kanahawele, o kahi luana mau no ia o na kanaka, o keia wahi.  Aia ma kela aoao kahi i noho ai o kekahi elemakule he kilokilo, he nana ouli o ke kanaka, o ka inoa o keia kanaka o Kuaehu.  Ia Kalalea e heenalu ana me kahi aikane me Palikoa, he oi keia o ke keiki akamai i ka hee-nalu, aole oia e hee i ka nalu aia wale no i kalala, hele keia a ku kaea o na waa liilii.  Ua ka pihe a haalele wale, kana mea o ke akamai.  Pela mau no e hana mau ai i na wa a pau.  O ka hana mau no a ua elemakole nei o ka nana ia Kalalea, a i iho la la i ua paha o ke kane keia a kuu moopuna, ola na iwi, o ke elemakule, wahi ana iloko o na iho.

            E waiho iki kakou ia Kalalea----E huli ae kakou e nana ia Kuaehu a me kana moopuna o Koananai, he kilakila keia o ka wahine ui, a nani hoi ke nana aku, aia keia kaikamahine i uka o Kahihikolo, kahi i noho ai o na makua o keia kaikamahine, o Pueo ke kane, o Kahikikolo ka wahine.

            He mau alii no keia, o laua no na lii o Koolau a puni.  Ekolu no mau keiki a Pueo, me Kahihikolo.

            Penei ka moolelo o ka hanau ana o keia mau keiki.  I ka wa i hapai ai o Kahihikolo i ka laua hiapo aia i Kilauea ko laua wahi i noho ai.  I ka hiki ana i ka wa i hanau ai, eha po, eha ao, aole he mea a hemo iki o ua keiki nei, kupilikii na makua uo ka hemo ole, eha hou po, eha hou ao, hanau ua keiki nei, o ka po i hanau ai i ka po io Mahealani, ka malama i hanau ai io Kaelo.  Nolaila, o Kaelo kane, o Pulu Kaeloelo ka wa hine, hanau kanaka i keia malama he kanaka he kanaka kapulu, a he wahine kapula.  Ia po kui ka hekili, olapa ka uila, nei ke olai, kahe ka wai ula, i hanau ae ka hana he keiki puhi, holo ana i kai keia keiki puhi.  He keiki kane.

            Ia koko no hapai hou no o Kahihikolo.  Iloko o ka lima o ke kuu ana, ua manao na makua, ua pau la hoi ka hanau kupanaha ana.  Nolaila, hoomaka na alii o Koolau e haku i ka inoa.  Haku iho la o Kahili i kana mele, he alii wahine ia.

            Nani Kilauea he kuahiwi no Koolau,

            Kahiko no Puna i ke ala me ke onaona,

            Onaona aala na pua i ka waa,

            He waa kele ua ka makani Kuiwailehua,

            He lehua ke aloha na ka makemake,

            O kuu makemake ua ko ae nei,

            O ka iini nui noia a ka manao,

            O kuu lei aloha ua hiki mai e.

                        Haku mai hoi kekahi alii kane.  Oia o Pilaa i kana mele, he inoa no noua keiki nei.

            Nani Kauhakake i ke ao a Kanaula,

            He uluhoa au ia Waiakalua,

            Ika hana mao ole me Kikiopua,

            He pua aloha na'u ka Mokihana,

            I lei aloha me kuu hoa e,

            He hoa i ka makani he Ulumana,

            O kuu lei aloha ua hiki mai e.

                        A pau keia mau mele i ka haku ia, he mea paa naau ia i na alii o na Koolau, he mea nui no ia i na alii o ka wa kahiko, o ka haku i na mele inoa.

            Haku hoi o Leleaanae he alii wahine i kana mele.

Lei Haena i ka Ua paupili,

Pili aloha me na lehua o Luluupali,

Oamana hala ai a ke Kinau,

He ia ai ia na kuu makemake e noho nei,

E noho ae ana i ke kau o ka nele,

Ahiki mai no oe pono iho au,

O kuu lei aloha ua hiki mai e.

            He nui na alii i hale mele, e kali kakou a mahope aku.

            O ka hele ia a ka manawa i puni ai.  Hoomaka na lii e hoouka i ke mele inoa.  O ka hele ia a ka wa i hanau ai, eha po, eha ao, o ka hookohi ana aole he mea a hemo aku.  A hala ia mau po, a me ia mau la, pono ole ka manao o na makua a me na lii, elima po, elima ao, i ke ono o ka po, kui ka hekili, olapa ka uila, nei ke olai, kahi ka wai ula, i hanau ae ka haan, he keiki puhi no he kaikamahine, hanau i ka po o Mahealani,  o ka malama i hanau ai o Kaulua, o Kaulua kane, o Lanihua ka wahine, hanau kanaka ia malama, he hokua leholeha.

            Holo ana no i ke kai keia puhi.  Pili hua na makua no ka hanau kupanaha, alua keki, alua no i ka hanau kupanaha.  Ia koko no hapai hou no o Kahihikolo.

            E waiho iki  kakou ia Kahihikolo a me ka opu e hapai la.  E huli ae kakou a nana i na keiki puhi.  Aia ko laua wahi i noho ai i kahakei no o Kilauea, he lua nui, aia ka pohaku nui e ku nei a hiki i keia wa, ia laua i noho ai a nui ua mau keiki puhi nei, i aku la kahi kaikuahine i ke kaikunane, ono mai nei ka hoi au i ka wai.

            I aku ke kaikunane e pii hoi ha kaua i ka wai, ae, wahi a ke kaikuahine.  Oia oni ko laua nei.  Oia nee.  Oia wala.  Oia holo.  Oia hele ko laua nei a hiki i kuahiwi, loaa no ka wai a kahi kaikuahine, kahe ana i kai, o ke kaikunane hoi, aole i loaa, a hoi wale no me ka nele.  Aia no keia mau auwai i Kilauea e waiho nei a hiki i keia wa, aia no i ke alanui, ua kapaia no ua mau auwai la, o Kaauwaiakapuhi, he wahi makaikai ia no ua wahi la a hiki i keia wa.

            E haalele kakou ia laua nei e oni ana i ke kai o Kilauea.  E hoi ae kakou e nana ia Kahihikolo, a me ka hanau ana o keia keiki e hapai nei, oia noho aku o laua nei a nui loa ka opu o Kahihikolo.  Hoomaka hou na alii o Koolau e haku i na mele inoa.  Haku mai la kekahi alii wahinei o Hoakalei.

Nani Haupu he kuahiwi no Huleia,

E hue ae ana loko i ka ukana he aloha,

E aloha ae ana o na Kiakaunu,

He kaunu wahahee nau e ka makemake,

O ka loko hana no ia e hana nei,

Hanahana mau kaua no Haiku,

E ku mai oe e ke aloha o maloeloe.

O kuu lei aloha ua hiki mai e.

            O ka hele ia a ka wa i hanau ai, ua puai, ua hanau ua alii wahine nei i ka po o Hoaka, o Ikuwa ka malama, o Ikuwa kane, o Hoopaupauaho ka wahine hanau kanaka he kanaka leo nui, he wahine leo nui.

            I ka po i hanau ai akahi no o Kuaehu a noho pono aku i ka wa hanau, no ka mea, he kilokilo kana hana, o ka he le ia---a ka manawa e hanau ai.  Hookokohi mai la na ao o ka lani, kui ka hekili nei ke olai, olapa ka uila, kahe ka wai ula, a Kanaloa, opaipai na kukulu o Kahiki, elima po, elima ao, i ke ono o ka po hanau.  I hanau ae ka hana he kaikamahine.  He uiui he ninau, ka kela alii, ka keia alii na wai e kapa ka inoa o ke alii, na ke kupunakane na Kuaehu.  Nolaila, kapa iho la o Kuaehu i ka inoa, o Koananai, mokapiko kani ka pahu.  Hani ia keia kaikamahine a nui, aohe puu, aohe kee, o ke ku a ka wahine maikai, hookahi no hana a ia nei o ke kui lei Mokihana, o ka laau hookahi no ia o kona pa, kaia nei noho ne moe kahi kahu o na me Kaikioloweo, he wahi kuapuu keia.  Oia noho aku a nui a-piha na makahiki he umikumamalima.  Ua manao na makua a me ka alii e hooao o Koananai me Kahuoi, he keki alii, no keia mai Tahiki mai uo Kalewanuu, a i kona wahi i noho ai Ianini, o kona wahi noia i pae mua mai ai me kona kahu, me Kaholoala, a me Hanapai, he mau kanaka koa keia.

            Aka, ua paa e ka manao o Kuaehu, o Kalalea ke kane, a kaua moopuna haku, e hooao ai.  Nolaila, ua like ole ka manao o na makua a me na alii, me ko Kuaihu kona kupankane.  Ua paa ka hoopalau o Kalalea me Koananai ke alii puukani o na Koolau.  Ua noho wale i ka uka o Kanihikolo, kona hale alii nani i kahiko ia i ke ala o ka Mokihana, a me ke ala o Kalauae o Makana.  He loihi no ko laua  noho hoopalau ana, hookahi makahiki, a pau ka noho hoopalau ana, kokoke i ka wa e hoao ai na alii.  Ua kauohaia na alii a pau o na Koolau e hoomakaukau i na mea a pau e pono ai ka mare ana o na lii, hoounaia o Pohakumalumalu e kii i wai i Kemamo i wai einu no na lii i ka wa e mare ai, kii ia ka opae kahuli Aali o Pohakuhapai, a me ka moe wai o Kalualihilihi, a me ka ia mai o ka puka, a me na hala ai mai a ke Kinau, a me ka pahapaha mai o Polihale, a me na mea ala mai no a pau o ke kuahiwi.  a makaukau keia mau mea a pau.                                               (Aole i pau.)

 

Na Kanawai o 1876.

 

            E kakau aku ana i na Lunakaanawai o Ka Aha Kiekie a i ole i kekahi paha o lakou.  A na ua Lunakanawai nei a na lakou hoolookoa pana e haawi i palapala kauohe ma ia manawa malalo o kona a o ko lakou lima paha ma keia ano:

                        Ia...........................Esquire,

                                    Ilamuku o ke Aupuni Hawaii.

            No ka mea hoopaa ia nei....ma kou lima mamuli o ka palapala hoopaa o....................Esquire, Lunakanawai Hoomalu a Apana paha o..................................ma ka hoopii uo ka hewa...............................a no ka mea ua hooiaio ia mai imua o makou (a imua o'o) e ka Mea Hanohano.................................ka Loio Kuhina o ke Aupuni, ua hoole oia i ka waiho ana mai i palapala hoopii e kue ana ia.................................i oleloia, no ka hewa....................................i oleloia.  Nolaila, ma keia ua haawi ia ka mana, a ke kauohaia aku nei oe e hookuu koke ia..................................i oleloia mai kou paa ana mamuli oia palapala hoopaa.

            Haawi ia malalo o ko makou a o (ko'u lima) i keia la..........................o..............18.......

............................................} Na Lunakanawai a Lunakanawai,

............................................} o ka Aha Hookolokolo Kiekie.

            E kauoha ana i ka Makai Nui a Luna Paahao peha o na mea ia ia ka paa o kela a me keia lawehala e hookuu koke ae mai ka hoopaahao ana, i ka lawehala i hoakak ia ma ua palapala nei no ka hewa nae i hoakakaia ma ua palapala hoopaa nei.

III.----HOOLOLI ANA I KAHI E HOOKOLOKOLO

ai (Venue.)

            PAUKU 6.  Ka hewa o kela me keia mea ina he kokua hewa, no ke kokua ana mamua a mahope mai paha o ka hana ia ana o ka hewa feloni ua hiki ke lawelawe ia, ninaninau ia, hookolokolo ia a hooholoia a hoopai ia hoi e kakahi Aka i luaa ka mana e hookolokolo ai i ka feloni maoli, a i ole ia o kela a me keia feloni paha i hanaia ma kekahi wahi, a ma ia hana ia ana hoi oia feloni i lilo ai ua kanaka la i kokua hewa i hoopaaia ai hoi oia no ka hookolokolo ia ana.

            PAUKU 7.  O ka hewa mare lehulehu ua hiki no ke lawelawe ia, nieniele ua, hookolokolo ia, hooholoia a hoopai ia hoi ma kela a me keia wahi mana hookolokolo, iloko ai nae hoi oia mana hookolokolo, i hopu ia ai ka mea hewa a i ole pua ia ai paha, ma na ano no a pau, me he mea la maloko maoli oia mana hookolokolo ka hewa i hanaia ai.

            PAUKU 8.  O kela mea keia mea e lawe mai ana i kekahi waiwai lewa, dala, a hoopaa waiwai paha, a i ole he waiwai e ae o kela ano keia ano, me kona ike no ma ke ano kolohe a ano aihue i kue i ke kanawai ka lawe ia ana, ka loaa ana mai, hoolilo ana papa, a i ole hoolilo ia ana paha ia hai ua hiki no, (ina no ua hoopii ia oia ma ke ano he kokua hewa mahope o ka hanaia ana o ka hewa feloni, a i ole ma ke ano he mea maoli nana i hana ka feloni, a i ole he mikamina wale no paha, kai lawelawe ia e hoopii ia maloko o kela a me keia mana hookolokoloko, o kahi i loaa ai a i waiho ai paha o kekahi waiwai malalo o kana hoomalu ana, a i ole ma kela a me keia mana hookolokolo o kahi o ka mea maoli nana i hana ka hewa mua i hiki ai ke hookolokolo ia me ke kanawai, e like la me ka mea i lawe mai i ka waiwai kolohe e hiki ai ke lawelawe ia, hoopii la, hookolokoloia a hoopaiia ma ka mana hookolokolo o kahi i loaa maoli ai oia waiwai kolohe ia ia.

            PAUKU 9.  O kela mea keia mea e aihue ana i kekahi wahi o kekahi moku i loaa i ka pilikia, a i ole, e hana ana paha i kekahi o na ofeni i hoakakaia ma ka Pauku 6 o ka Mokuna 23 o ke Kanawai Hoopai Karaima, na hiki no ke hoopii ia a hookolokoloia imua o kekahi Aha Kakau.

            PAUKU 10.  O kela mea keia mea e hana ana i ka ofeni kakau apuke, a i ole hoano e ana paha i kekahi palapala o kela ano keia, koi ane aku e lawe, a i ole, haawi ana aku paha e lawe ia kalepa ana paha, a hoolilo ana aku paha i kekahi palapala o kela a me keia ano, me ka ike no ua kakau apuka ia, a i ole hoano e ia paha ua hiki no ke lawelawe ia, hoopiiia, hookolokoloia, a hoopaila maloko o kela a me keia mana hookolokolo kahi on ai hopuia ai, a e paa ana paha ma na ano no a pau, a me he mea la, maloko maoa no oia maua hookolokolo kahi o kona ofeni i hanaia ai.  A o na kokua hewa a pau, ina mamua a mahope mai paha o ka hanaia ana oia hewa ua hiki no ke lawelaweia, hoopiiia hookolokoloia a hoopaiia me kela a me keia mana hookolokolo kahi ona i hopuia ai, a e paa ana paha oia ma na ano a pau, me he mea la, o kona hewa a me ka hewa o kona mua, ua hana maoli ia no maloko oia mana hookolokolo.

            PAUKU 11.  Ina o kekahi kanaka o haawi hoolaha aku a hoolilo aku paha iwaho i kekahi ano dala hoopunipuni, a dala waiwai ole maloko o kekahi mana hookolokolo a haawi hou hoolaha aku a hoolilo aku paha iwaho i kekahi dala hoopunipuni, a dala waiwai ole ma kekahi mana hookolokolo okoa ina no ma ka la mua ana i haawi hoolaha aku a hoolilo ai iwaho i olelo mua ia a i ole maloko o na la he umi mahope koke mai no oia manawa, a i ole ina elua a oi aku paha poe kanaka e hana ana ma ke ano hui maloko nae o na mana hookolokolo kaawale paha, a i hana lakou i kekahi hewa e kue ana i ka Mokuna 31 o ke kanawai karaima o kela mea hewa keia mea hewa ua hiki ke lawelaweia, hoopii ia, hookolokoloia, a hoopaiia, a o ka hewa nae i waihoia mai, ua hanaia ma kekahi o keia mau mana hookolokolo i oleloia ma na ano no a pau, a me he mea la ua hana maoli ia a hana holookoa ia ka hewa maloko oia mana hookolokolo hookahi.

            PAUKU 12.  Aole no i kauoha paa ia e hoakakaia ka venue hookolokolo iloko o ke kino o kekahi palapala hoopii hoahewa, aka hoi, o ka mana hookolokolo i hai ia ka inoa ma hai waho o ua palapala nei ke lawe e manao ia o ka venue ia o ka hi hookolokolo o na kumu a pau i hoakaka ia iloko o ke kino o ia palapala hoopii hoahewa, koe nae ma na hihia e makemake ia ana ia manawa a mahope aku nei paha na hoakaka kuloko, alaila, oia hoakaka kuloko e hai ia no maloko o ke kino maoli o ka palapala hoopii hoahewa.

            PAUKU 13  E mana no ma ke kanawai i kekahi aha kakau, a i kekahi Lunakanawai paha o ua aha nei ma na manawai, oiai kekahi hihia karaima e hanaia ana ma ua aha nei, ina ma ke kanawai ua kuloko ua venue nei o kahi e hookolokolo ai, a ina aole paha i kuloko, ke kauoha aku e hoololi ia ka venue o kahi hookolokolo; a e kuuoha ma Honolulu paha, a i ole ma kahi wahi o kekahi aha kaapuni e ae i manaoia e hookolokolo ai, ma na hihia a me na kumu hoi e loaa ai ka pono kaulike i makemakeia ai no ka hihia, me ka noho nae malalo o na kumu a ua aha a Lunakanawai nei paha ma kona noonoo maikai e kau mai ai.

IV.----KA HOOHUI ANA I KA POE HOOPII IA MA KEKAHI MAU HIHIA.

            PAUKU 14.  O kela a me keia huina o na poe kokua hewa me na monawa kaawale a pau e kokua ana i kekahi feloni, a o kela a me keia huina o ka poe e lawe mai ana ma na manawa kaawale no a pau i kekahi waiwai holookoa, a i ole apana paha, a ma ka manawa hookahi no nae ka aihue, lawe, kaili, hooikaika ana a loaa, a apuka ana, a i ole hoolilo ana puha ma ua ano nae e ko ai i ka feloni, ua hiki ke hoopii ia me na feloni maoli iloko o ka palapala hoopii hoahewa hookahi a me ka uiki no ke hookolokolo pa ia, ina no aole ka mea maoli nana i hana ka feloni i hookomo pu ia iloko o ka palapala hoopii hoahewa hookahi, a i ole ua paa paha i ka hoopaa ia, a i ole e hiki paha ke lawe ia mai e hookolokolo ia.

            V.----O NA PALAPALA HOAHEWA HEA LA KE LAWA ANA A PIHA PONO O KA MANAWA.

            PAUKU 15.  Ame palapala hoopii hoakewa no kekahi hewa e manao ia na lawa ole noka nele i na hoakaka no kekahi kumu makehewa ke hooiaio io, a i ole no ka haule ana o na huaolelo "e like me na mea i hoike ia maloko o ka moolelo," a i ole "e like me na mea i hoike ia ma ka moolelo, "a i ole "e like me na mea i hoike ia ma ka moolelo," a i ole o na huaolelo " me ka ikaika a me na mea eha," a i ole o na huaolelo "e kue ana i ka maluhia," a i ole no ka hookomo ana i na huaolelo "e kue ana i ka rula o ke kanawai," me ka hookomo ole i na huaolelo "e kue ana i na rula o ke kanawai," a i ole me ka hoololi ana paha i kekahi o ia mau olelo no kekahi, a i ole no ka hoakaka ana paha i ke inoa o kekahi mea i hoike ia iloko o ka palapala hoopii hoahewa ma o kekahi inoa oihana a hoakaka e ae paha ina aole ia o kona inoa ponoi; a i ole no ko hookomo ole ana i ke manawa i hanaia ai ua hewa nei ma kekahi hihia nae e lilo ole ana ka manawa he io no ka hihia, a i ole no ka hoike pololei ole ana i ka manawa, a i ole he hoike ana ua hana ia ka hewa ma kekahi la mahope mai o ka loaa ana o ka palapala hoopii hoahewa.  A i ole ma kekahi la aole e hiki io mai ana he aole ana i kekahi venue kupono a pololei, a i ole no ka nele ana o ke hupena kupono a ku malalo o na rula mau; a i ole he nele ana a he poewaena ma ka hoohui ole ia ana o kekahi mea hoopii ia, a i ole he nele ana i na hoakaka i ke kumu waiwai, a i aie kumu kuai o kekahi kumu hana, a i ole mea e ae, a i ole ka huina poho a poino paha ma kela a me keia hihia i lilo ai he io no ke hewa, ka huina pono a poino                

                                                                                                                        (Aole i pau).