Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 3, 20 January 1877 — Page 4

Page PDF (1.67 MB)

This text was transcribed by:  Puakea Nogelmeier
This work is dedicated to:  Pua Hopkins

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Gospel Singer p 15.

1

Koni! koni! koni mau!

Kali! kali kamahao!

Owai la ke koni ana?

Owai hoi ke kali nei?

Iesu no ke Lii aloha;

Wehe ae i komo mai.

Cho.-Koni! koni! koni mau!

Kali! keli kamahao!

2

Koni, koni, koni mau;

Kali, kali kamahao!

Koni mau, paa nae ka puka,

Lohe ole, kuli no,

Lilo i ka lealea,

A palaka ka naau.

Cho.-Koni, koni, &c.

3

Koni, koni, koni mau!

Kali, kali kamahao!

Luaole ke aloha,

Ahonui ano e!

Kali Iesu, ake nui

I wehea i komo mai.

Cho-Koni, koni &c.

4

Ku a koni ma ka po,

Kali ma ke anu nop

Minamina i kuu uhane,

Lilo kona o ʻ a no ʻ u,

Ane nae e hele aku

No ko ʻ u nei hookuli mau.

Cho.-Koni, koni, &c.

5

Hamau ea! pau, ua pau;

Ole leo hea hou,

Pau keaho, pau ke koni,

Pau ke kali ana no ʻ u;

Ua haalele Iesu ia ʻ u la,

Auwe au! ua make mau.

Cho.-Koni! koni, pau, ua pau,

Kali, kali, pau a mau.

Hawaii.

 

HAAWINA KULA SABATI.

HELU 5-SABATI, FEB. 4.

 

KUMUHANA.-Elia me Ahaba.

 

            PAUKU BAIBALA.-Na I Lii 18:5-18.

            5. I mai la hoi o Ahada ia Obadia, e hole oe ma ka aina i na kumu wai a pau, a me na kahawai a pau; e loaa paha auanei ia kaua ka manu e malama ai i na lio me na hoki i ola, o hoonele ia kaua iho i na holoholona a pau.

            6. Mahele ae la hoi lana i ka aina a pau ia i ka hele ia. Hele ae la o Ahaba ma kekahi aoao, oia iho no; a hele ae la hoi o Obadia ma kekahi aoao oia iho no.

            7. Oiai o Odadia ma ke alanui, aia hoi, halawai mai la me ia o Elia: a ike hoi oia ia ia, moe iho la oia ilalo ke alo, i aku la, o oe no anei kela baku o ʻ u, o Elia?

            8. I mai la oia ia ia, owau no: e hele oe e hai aku i ko ʻ u haku, aia hoi o Elia.

            9. I aku la hoi kela, o ke aha la ko ʻ u hewa e haawi ai oe i kau kauwa i ka lima o Ababa e pepehi mai ia ʻ u?

            10. Ma ke ola ana o Iehova kou Akua, aohe lahuikanaka, aohe aupuni, kahi i hoouna ole aku ai kuu haku e imi ia oe ilaila: a i  ka lakou olelo ana. Aole ia, lawe oia i ka hoohiki ana i ke Akua, o ia aupuni a me ia lahui kanaka, i ka loaa ole ana ou ia lakou.

            11. Ano hoi, ke olelo nei oe, e hele e hai aku i ko ʻ u haku, aia hoi o Elia!

            12. Eia hoi auanei keia, a hala au mai ou aku nei, e lawe aku ke Uhane o Iehova ia oe ma kahi e ike ole ai au; a hele au e hai aku ia Ahaba, aole hoi e loaa oe ia ia e pepehi mai auanei oia ia ʻ u; aka, ke weliweli nei au kau kauwa ia Iehova mai ko ʻ u wa kamalii mai.

            13. Aole anei i hai ia i ko ʻ u haku ka mea a ʻ u i hana aku ai i ka wa i pepehi ai o Izebela i ua kaula o Iehova, o ko ʻ u huna ana ae i hookahi haneri kanaka o ko Iehova poe kaula, papakanalima ma ke ana, a hanai aku ia lakou me ka berena a me ka wai?

            14 Ano hoi, ke olelo mai nei oe, e hele e hai aku i ko ʻ u haku, aia hoi o Elia! a e pepehi mai no oia ia ʻ u.

            15.I mai la hoi o Elia, ma ke ola ana o Iehova o na kaua, imua ona e ku nei au, e hoike io aku no au ia ʻ u iho ia ia i keia la.

            16. Hele aku la hoi o Obadaia e halawai me Ababa, a hai aku la hoi ia ia ; a hele mai la o Ahaba e halawai me Elia.

            17. Eia kekahi, i ka wa i ike ai o Ahaba ia Elia, i mai la o Ahaba ia ia, o oe no anei ka mea i hoopilikia i ka Isaraela?

            18. I aku la hoi oia, aole na ʻ u i hoopilikia i ka Isaraela, aka, nau, a na ka ohana a kou makuakane, i ko oukou haalele ana i na kauoha a Iehova, a ua hahai hoi oe mamuli o na Baala.

            Pauka Gula, Olelo aku la Iosua, No ke aha la oe e hana ino mai ai ia makou? E hana ino mai ana o Iehova ia oe i keia la. Iosua 7:25.

 

2

Ka poe e ai makani nei,

A maona ole no;

E na pololi me na mai,

E hele mai oukou.

4.

Ka poe maule makewai,

Mai lilo i ka po;

Maanei ke kumuwai maikai,

E hele mai oukou.

Pule no na aina e aina e, aina nele, aina hoomana kii, &c.

 

Na Ninau a na Kumu.

            P 5. Owai Obadia, a heaha kona ano? P . Heaha hoi kana hana aloha? p 4. Heaha ka Ahaba kauoha ia Obadia? Heaha ka pilikia nui o ka aina? p 2. No keaha ka wi? no keaha ka ua ole? Ehia makahiki i hala me ka ua ole? p1. Kokoke anei ka ua? Nawai e hoona mai?

            P 6. Pehea ka laua hana i pau ka aina o ka hele ia? Laua wale no anei ka i hele? O laua paha ua luna, he mau kauwa paha kekahi i hele pu.

            P 7. Owai ka i halawai pu me Obadia? A pehea iho la oia? A ninau pehea?

            P 8. Pehea Elia i pane ai? a kauoha aku ai?

            P 9. A pane Obadia pehea? no keaha kona makau?

            P 10. Heaha kekahi mau olelo a Obadia? No keaha keia huli ana ia Elia i kela wahi, i keia wahi? A loaa ole pehea ka hoohiki? Nawai i huna ia ia i loaa ole?

            P 11. Olelo Elia ia Obadia e hele a hai aku aia owai?

            P 12. Kanalua no nae Obadia, heaha ke kumu o kona kanalua ana? No keaha e pepehi ai Ahaba ia ia? He kauwa weliweli ia Iehova o Opadia mai ka wa hea mai?

            P 13 Heaha ka Obadia ninau ia Elia? owai keia mea pepehi i na kaula o Iehova? Ehia kaula a Obadia i hoopakele ai, huna ai? A hanai ia lakou me ke aha?

            P 14. Ehia hai ana a Obadia i keia mau olelo hookahi  ? nani kona makau?

            P 15. Pehea o Elia i hoohiki ai? makau anei oia i ka make ia Ahaba?

            P 16 Hana anei Obadia e like me ka Elia kauoha? Na keaha i hoopau i kona? Pehea hoi o Ahaba?

            P 17. A i ka halawai ana o Ahaba me Elia, heaha kona ninau hookano?

            P 18. A pane aku Elia pehea me ka wiwo ole? Na keaha i hoopilikia i ka aina? Owai ko Ahaba makuakane? heaha hoi kona ano? Owai kekahi akua hoomana Ahaba?

                        Mele.-Him. 216. 11. Leo.

 

1

E huli, e kanaka auwana nei,

Nohea la ka ikaika e hele i k apo?

Mahea la ke kino e pomaikai ai,

Ke lilo ka uhane a make mau no?

2

E huli, e huli, o make oukou,

Haalele oukou i na aoao kekee;

Na Iesu ke ola i hoomakaukau;

Pehea la na uhane? e make anei?

 

Na ninau a ke Kahu.

 

            Na makua. Heaha ke kumu hana? Owai Elia? Heaha ka ke Akua olelo mua a ia no ka ua ole? Ua hooko ia anei? I ka makahiki ehia o ka ua ole i olelo hou ai o Iehova ia Elia no ka ua? A hai mai e aha oia? Aia anei i ke Akua ka ua me ka ua ole? Ua wale anei me ke kumu ole? A maloo wale anei ka aina me ke kumu ole? Pono anei ke ohumu a hoohalahala no ka ua, a no ka ua ole?

            Na keiki. Owai keia kauwa alii i makau ia Iehova mai  kona wa kamalii? Okoa anei keia Obadia, a okoa kela Obadia ke kaula? Owai ka Haku o keia kauwa? Ahaba-he haku maikai anei oia? Hoomana oia ia wai? Ina he mau haku hewa, he mau makua hewa ko oukou, pono anei ke hoohalike me lakou? E makau oukou ia wai? Heaha ka mole o ka naauao? Heaha ka oukou e hana ʻ i i ka poe pilikia hoomaau ia, pepehiia? E kokua, e hanai, e imi e hoopakele e like me Obadia.

            Ke kula a pau. Hai mai i ka pauku gula. Owai kela nana i hana ino i ka poe Iseraela? Pehea Akana i hana ino ai? Heaha kona hope Owai keia e hoopilikia ana i ka poe Iseraela? Pehea kona hoopilikia ana? No hea ka ua ole, ka maloo, ka wai ole, ka wi? Pela anei i keia wa? Mahea kahi e imi ai i ka ai me ka wai a loaa ole? A noi aku, aole nae e loaa? Luka 16:24,25.

 

Mele.-Him. 204 S. Leo.

1

Ke hele aku nei oukou

Ilalo i ka lua po,

Ma kahi hiki ole ae

Ka noonoo, mihi, huli mai.

2

Malaila no e okiai

Na Sabati, na halawai,

A kau maluna o lakou

Ka pouli, make oia mau.

Pule no ka poe hewa &c.

Haawina no Feb11. I Na Lii 18:19-29.

 

            Ua kapaia o Holani, oia ka paredaiso o na pipi wahine. Heaha la ka mea i kapaia ai o ia inoa?

            I kela a me keia makahiki , e uluna mau ana o Kalakata he 40,000,000 eke moene, a hookahi hapalua o ia heluna, e hoounaia ana i Kaleponi, e hoopihaia ʻ i i ka huita.

            Ke manao waleia nei e na makamaka o Peresidena Kalani, e kohoia ana oia i Luna Senate mai ka mokuaina mai Ilinoi, kona aina ponoi iho.

            A ka la 14 o Feberuari ae nei, e noho ai na Hale Ahaolelo elua o Amerika Huipuia, e helu i na balota o na Elele koho Peresidena, mai kela a mai keia pea mai o ka aina.

            O ka nui o na keiki hele kula o Kanada, he 199,986, a he 85 ʻ 580 o keia huina ma ka averiga, e hele mau ana i kela la keia a, no elima a me hapa malama kula o ka makahiki.

NU HOU MISIONARI.

 

            Malalo iho nei ka moolelo i kakau ia e Kapena Colcord o ka moku Hoku Ao no na mea e pili ana i kana huakai mawaena o na paemoku o Maikonisia  a makou hoi i unuhi aenei ma ka olelo Hawaii no ka pomaikai o ko makou mau makamaka heluhelu:

            "Ua haalele iho makou ia Honolulu nei ma ka la 5 o Iuly. 1876, ma na kino ola he 18. Ma ka huakai holo aku ua maikai ka makani a malie ka moana.

            Ma ka la 23 hoea aku la i Peru Ailana. Iulai 24, i ka hora 5 ahiahia, ku aku la i Tiputea, he 18 la mai Honolulu, a ianei lohe mai la makou i ka lono kaumaha, no ka make o ka wahine a Kapu. He maikai no ke ola o na misionari e ae. Mahope iho o ka hoolele ana aku i na pono no lakou a me ka lawe ana mai i ka lakou mau leta, ua kau mai la o Mr. Kapu me kaua mau keiki, a  haalele aku ia ma ka la 27 no Apamama a ku ilaila ma ka la 29. He hoolele aku la i na pono no na kumu o Gilibati, a lawe mai la he pahu aila me na hookupu a na kanaka, a haalele aku la ia ahiahi no Miana. Ku makou ilaila ma ka la 30, he 5 paha mile mai kahi noho o na kumu; ua hoolele aku i na ukana no na misionari, a lawe mai la i na leta a me na kokua hookupu, a elua la i kali ai no ka makani, a haalele aku la i ka la 3 o Augate no Mariki, a ku aku la i ka hora 6 oia ahiahi. Loaa aku na kumu me ke ola maikai, hoolei aku la i ka ukana no lakou, a haaleel aku la i ke aumoe no Apiana. I kekahi kakahiaka ae, Aug.4, ua komo aku la makou i ke kuono maikai o lakou, a ku iho la iloko o 6 anana ka hohonu me ka maikai o ka honua no ka paa o ka heleuma, he hapa mile paha ke kaawale mai kahi mai o Mr. Taylor. Ua loaa aku oia a me kana wahi keiki ia makou me ke ola maikai i oi aku i ko kela makahiki a makou i haalele aku ai, a o ka noho ana o na kanaka ua kuonoono mai.

            He manawa pokole mamua o ko makou ku ana aku, ua hoopai ia ka mea nana i pepei ia Mr. Keyes, a me he la ua ane kau aku ka lia maluna o na kanaka, me ka hoomaopopo iho i ka hewa oia hana.  Ua hoopae aku makou i na ukana maluna o kekahi uwapo i hoomakaukauia e Mr. Taylor a kukulu iho la i kana pahu hae a makou i lawe aku ai, - he makana iaia mai na makamaka aku o Honolulu nei - haawi makana aku la he hae Amerika, ka mea hoi i haawi ia mai nana e Mrs. Scott, ka wahine a ke Kanikela Amerika o Honolulu, a ua lawe aku o Mr. Taylor me ka hauoli, a he 13 pu aloh i ki ia eia; a haalele aku i ka la 8 no Butaritari, a ku aku la i kekahi la ae.  Hoolele aku la ia Mr. Kanoa a me kona ohana, me na ukana, a i ka la 11, haalele aku la no Ebona.  Ua maikai ka hakai a hiki ilaila i ka la 17.  Ua kahaha makou i ka ike ana ia Mr. Snow malaila, oiai, ua lohe mai makou ua holo aku oia i Strong's Island.  Ua ano maikai mai kona ola, a o ke ola o kana wahine a me na kumu e ae oia mau no ka maikai.  I kekahi la ae hora 11, ua komo aku la makou iloko o ke awa.  I ka la 22, haalele aku la no Jaluit, aka, i ka hemo ana mai ke awa aku, ua ili aku la makou, a ua hemo hou no me ka poino ole, a ku aku la i Jaluit i ka la 24.

            Ilaila ua loaa aku ke kumu me ke ola maikai, a e holomua ana ka hana.  He 5 la ko makou ku ana ilaila. O keia ke awa kipa o ke kahua nui no na oihana o ka pae moku Maikonisia.  Aia ianei ka hale kuai nui, a maikai o ka hui o A. Capelle & Co., he 100 kapuai ka loa, he 30 ka laula, a o ka lilo he $8,000, a o na mea kuai oia no na pono a pau a kekahi e makemake ana no ke kumukuai haahaa.  He 4 moku no keia hui, a hookahi he kialua 200 tona, e kalepa ana ma na awa ku no ke kuai ana mai i na kaula hulu niu, a hoahu ia i Kaluit, a hoouna loa ia aku e Europa.  He mau hale noho maikai ko lakou , he hale kamana me ka hale amara, he hale pule nani a he hale kula ma ka olelo Beritania.  O na kanaka maanei, ua aahu i na kapa, a ua nui ko lakou ia Kapali, ke kumu, me ka manao maikai i ka hui i hai ia ae la.  He awa maikai keia, aohe wahi pilikia, a e hiki no ke holo aku a holo mai me ka pilikia ole i ka wa makani.  Haalele makou i keia wahi ma ka la 29 o Augate no Mille, a i ka la 1 o Sepatemaba, ku aku la i ke awa.  Ilaila, ua hoolele aku makou ia Ieremia me kana wahine, o Ebona, no ka noho ana ma kahi o Mr. Kahelemauna, ka mea hoi i make aku mahope koke iho o ka haalele ana aku a Hoku Ao i kela makahiki.  Ua hauoli makou i ka loaa ana aku o ka hana e holomua ana, a ua nui ke kaumaha me ke aloha o na kanaka no ke kaawale aku o Mrs. Kahelemauna mai a lakou mai.  Ua kau mai oia maluna o ka moku ma ka la 4 me kona aloha i ka haalele aku i ka ilina o kana kane mahope, a holo aku la no Aeno, a ku aku la i kekahi la ae.  Kalewa iho la mawaho, a hoomau aku la o Mr. Whitney ma kana hana misionari. Lawe mai la i na hookupu a na kanaka, a haalele iho la no Majero.  Ku aku la ilaila i ka la 6, a loaa aku la na kumu me ke ola maikai, a mahope iho o ka hoouna ana aku i na ukana a me ka lawe ana mai i na kokua a na kanaka, ua haalele iho la ma ka la 8 no Jaluit.  Ku aku ma ka la 11, a lele aku la o Mrs. Kahelemauna, a i kekahi la ae, haalele aku la no Namarik, a ku aku la i ka la 15.  Kau mai la o Mr. Snow me kana wahine, a me Mr. Whitney a me kona ohana, me ko lakou mau ukana a me na kauwa.

 

Ka paikau koa nui o na Rusia.

            Sana Peteroboro, Nov 15 - I keia awakea, ua malamaia maanei he paikau koa nui o na Rusia mamua o ko ke Duke Nui Nikolasa haalele ana iho ia Sana Peteroboro, no ka hoi aku i ka Hema e noho Aliikoa nui maluna o na koa Rusia. Ua kukulu lalaniia ma kekahi aoao o ke alanui, na  ukali o ka Emepera, oiai he puali nui okaa no lakou.  Ma kekahi aoao mai hoi o ke alanui, na Elele koa o na mana e ae o Europa.  Ua hiki pu ae ma ke kahua hookahakaha, na Kuhina noho o Farani a me Geremania, he mau kanaka noiau nae no a elua ma ka paikau koa; a pela nae no na Kanikela o Enelani, Farani a me Auseturia.  Ua piha hoonaukiuki ke anaina no ka hiki ole ana mai o ke Kuhina Tureke e nana i keia hookahakaha nui.  He elima minute paha mahope iho, hoohoia mai ana, Eia ae ka Emepera ke hele mai nei; a aole i emo, kikaha ana he kaalio, e kauoia ana e hookahi wale no lio, i ukaliia e kekahi kaa e aku, e kauoia ana e ekolu mau lio, ua kuupauia no hoi ka holo o na lio.  Maloko o kahi kaa lio uuku hookahi lio, e noho ana ka Emepera me ka ukali ole, ua hele hoohaahaa mai no ia, e like me kona ano mau ke hele iho oia.  Lele mai la ka Emepera mailuna mai o ke kaa, a kau ae la maluna o ka lio.  A ia wa i halawai mai ai ke Duke Nui Kikolasa, ka Alihikaua e noho alalaka ana maluna o na koa ma Sana Peteroboro a puni, a ke anaina nui hoi e kali aku nei o ka paikauia. He la hanohano a kilakila no ke Duke Nui, oiai ua hookohuia aku oia e noho Alihikaua Nui no na koa ma ka Hema, a he mau la koe, alaila, hoi aku ma kona kulana. Hoomaka aku la ka Emepera e hele, alaila, hahai aku la kona puali ukali a me na Luna Aupuni o na aina e mai, komo aku la mawaena o na pa mea kanu, kahi i kukuluia aku ai na pua'i pukai. Mahope o ka makaikai akahele ana a ka Emepera, me kona mau maka ponoi, alaila, hoi ae la ia a ku iho la ma kahi o ka pahu. Alaila unuhiia aku la ka puali koa holookoa ma kela aoao mai o ke kuea, alaila, hoomaka ka hele ana o na koa. He mea e mahaloia'i na Rusia ke olelo ae, ma ua wahi a pau e pau a lakou e paikau ai, ma na wahi a pau e pau a lakou e paikau ai, ma ma ke kahua kaua, a ma ke kahua hookahakaha paha, o ka lakou paikau ana, he ku i ka mahaloia. Aohe walaau, aohe hawanawana, aole holopukaka ana o na lio o na Ahaiolelo, me he mea la ua ike mua no kela a me keia Ahaiolelo i kana mau kauoha iho e lawe hele ana e hooko. Ua lawe no hoi kela a me keia koa iho i na kanawai a pau o ke koa.

Ko Napoliona manao no Rusia.

 

            I ko Napoleona manawa e noho ana he pio ma ka mokupuni o Sana Helena, ua kamailio laua me Barry O'Meara no ko Rusia mau manao; Iloko o na makahiki pokole, wahi a Napoleona, e lilo ana o Kunatinopela ia Rusia, ka hapa nui o Tureke a me Helene. O ka mea keia a'u e hoomaopopo nei he oiaio, mehe mea la ua hana io ia. O na hoao ana a pau a Ale kanedero (ka Emepera o Rusia) ia'u, e ae aku, oia wale no ka hooko ana i keia mea hookahi, ka lawe ae ia Konatinopela. Aole au i ae aku, no ka mea, ua ake e au e uli mai ana he mea nui ma Europa. Iloko o na mea  a pau a kakou e hoomaopopo aku ai, e haule io ana no o Tureke iloko o na lima o Rusia. O ka hapa nui o ko Rusia mau makaainana ma ka hoomana he mau Helene, a'u hoi e olelo aku nei, he mau Rusia. O na mana e poino ana a e kue aku ana i keia, oia no o Enelani, Farani, Perusia a me Auseturia. Ano, he mea hikiwawe wale no ia Rusia ke kono mai ia Auseturia e kokua aku ia la ma ka haawi ana aku ia Auseturia, i ka okana aina o Serevia a me na okana aina e haliu aku ana i na palena o Auseturia a hiki loa aku i kahi kokoke i Konatinopela O na mana wale no e kue aku ana i keia, o Enelani laua me Farani. Ake ina no laua e hui wale no, aole ia he mea e keakea aku ai. Ua hiki loa ia Rusia a me Auseturia i na manawa a pau, ke hooko aku. Hookahi aliiwahine a Rusia e haaheo ai, oia ka lilo ana o ke kalepa ia ia ma na wahi a pau o Kekaiwaenahonua. E hakaka aku ana ia ia Enelani, maki aku oia i kona mau kea i Inia me 70,000, oiai he uuku wale no, a ina he 100,000 mau koa Cossack hou ae, o ke pahemo no ia o Inia mai ko Enelani mau lima aku. Maluna ae o na lahui a pau o Rusia wale ka lahui maka'u ia. Ua oi ae ka wiwo ole o kona mau koa mamua o ko Auseturia, a aia malalo o kona mana e hiki ai ke hoola i puali kaua nui e like me kona makemake. Ma ka ikaika, o na koa Farani a me Beratania wale no na koa hoohalike aku me na Rusia. O keia mau mea a pau, ke ike e aku nei au. Ua hala loa ko'u ike imua loa mamua o na mea e ae a pau, a ua makemake au e kukulu hou i ke aupuni o Polani, me ka hoonoho aku i moi ma ke poo. Aka, no ka paakiki o na Kuhina o Enelani, aole i ae mai. He haneri makahiki i koe, a e mahaloia mai ka'u, a e noho kanikau auanei o Enelani no ke ko ole o ka'u mea i makemake ai. I ka manawa a na aupuni o Europa e i ike ai. I ka manawa a na aupuni o Europa e i ike ai, ua lilo kekahi o na aina maikai o Europa ia Rusia, alaila, e olelo mai auanei lakou, ua pololei o Napoleona.

O ke Kaua, he Karaima kiekie anei la?

 

            [Eia malalo iho kekahi hapa o ka haiolelo a Hon. J. Bright, kekahi o na Luna Makaainana o Enelani, no ke Kumumanao malune ae]

            Ua hiki mai ka manawa a kela a me keia kanaka e noonoo ai, pehea la i hiki ai i na lahui Karistiano, ke komo iloko o na kaua lehulehu? Ina i ninauia mai au e kekahi, "O keaha la imua o na maka o ke Akua ke Karaima kiekie o ka hewa?" O ka pane wale no a ka mea kino uhane noonoo e ekemu aku ai, "O ke karaima a ke kaua." Ua hoike ae kekahi. Oia ka huina hooluulu o na hewa. Ua hoomania keia karaima iloko o na makahiki he 1800, mai ka wa mai hoi a na kanaka i kukulu ai i ka hoomana, ka mea hoi a ke alii o ka maluhia i hookumu ai. Ua kukala akea ia mai, ua kukulaia ka hoomana Karistiano i mea nana e lawe mai i ka maluhia ma ka honua, a he aloha i kanaka; aka, iloko o keia mau makahiki, aole i hiki mai ka maluhia ma ka honua, a o ke aloha i na kanaka, he wahi mea makili uuku wale no mawaena o na kanaka iho, aole mawaena o na lahuikanaka. ma keia aina, (Enelani) he hoomana aupuni me na Kahu Ekalesia he 20,000, a me he mea la, pela no paha ka nui o na kokua Kahunapule o na ano hoomana a pau; o lakou a pau, ke ao aku nei, a ke haiolelo aku nei imua o na kanaka, i ka olelo maikai no ke Keiki Alii o ka Malunia; aka, me ka nana ole ia o keia, ke hele nei no na mawaena a ke kaua. Eia ke kaua imua o ko kakou mau maka, a ke hoolilo nei kakou (Enelani) i keia makahiki, he $150,000,000, no ka malama ana i puali kaua nui, a i aumoku kaua ikaika; he hoomakaukau e keia i o la honua, no ka ulia mai o kekahi kaua. Ke ninau aku nei au i na puali Kahunapule, heaha la ka lakou i hana iho nei no ka me ae pili ana i keia ninau. Iloko o na makahiki loihi a keia puali Kahunapule, i hoolilo ai ia lakou i mau kauwa ua ke Keiki Alii o ka Maluhia, heaha ko lakou mea i hoohui lokahi ole ai, e ao aku i na kanaka i ka mea e pili ana i keia ninau hookahi? Aia iloko o ka mana o na ekalesia i oi aku mamua o na kilo aupuni,ka oi o ka ikaika o ka lawe ana mai imua o ke ao holookoa, e noonoo a e hooholo no keia ninau, a i ike iho ai na kilo aupuni a noonoo, aole lakou he mau alii no na kulanakauhale o Helene a o Roma kahiko paha. He pono e lilo na Luna hooponopono Aupuni, i mau Luna Karistiano no ka lahui Karistiano.

 

KA AILA BALAKI A PINKHAMA!

He Mea

OLE KA WAI I KEIA AILA HAMO!

Palupalu Maikai na Ili Hooluu.

 

Ke noi haahaa ia'ku nei oukou, e hoao iho i keia

Aila Balaki, Hamohamo Palewai, Hoopalupalu Ili.

 

            E kuai a e hoao i na Buti, Kamaa, Ili Kaao Kaa, a i na mea ili hooluu e ae paha i loaa ia oukou. Ua lana loa ka manao, ina oukou e hoao ana pela, e mahalo ana oukou, a hoomaikai aku auanei me ke kanalua ole Ina e hamo pinepine ia i keia

AILA BALAKI HOOPALUPALU ILI,

            E mau no ka palupalu maikai o na ili, mo ka nakaka ole. Aole hoi no ka wa ua wale no e pono ai keia Aila, aka, no ka wa la kekahi. He 50 keneta no ke tini.

Aila Inika Balaki Hoomau Ili a PINKHAM.

            He mea maikai loa, i hanapaka maoliia no ka hoopalupalu ana i na ili kaa lio, na kaulawaha lio, ua noho lio, a pela aku. E hoao oe-Kumukuai no ke kini 75 keneta.

 

Na Olelo Mahalo

Hilo, Nov. 5 1875.

            Ua hoao pono wau i na Aila Hamo Kamaa e ae, a ua hoao pono no hoi i ka Aila Hamo Balaki a G S Pinkham; a ua hiki ia'u ke olelo me ke kanalua ole, o keia Aila ka helu akahi, a me ka oi o ka maikai, o na Aila Balaki a pau a'u i hoao ai.

A.O FORBES.

            Ua hoao maua i na Aila Hamo Kamaa a G. S. Pinkham & co., a ua oi aku ka maikai mamua o na Aila Hamo Kamaa mai na aina e mai.

R.A LYMAN,

S. KIPI.

Hilo, Nov. 10, 1875. Kiaaina o Hawaii.

Hanaia e G S PINKHAM & Co., E kuaiia aku no e BOLLES & Co.,

 

HILO, Nov. 10, 1875.

            Ua hoao pinepine au i na Aila Hamo Kamaa a G S Pinkham & Co., a ua manao no au oia ka Aila Balaki Kamaa maikai mamua o na aila e ae a'u i hoao ai mamua, a he oiaio keia.

C.K HAPAI.

HILO, Nov.10, 1875.

            No ko'u ike oiaio loa o ka Aila Hamo Kamaa a G S Pinkham he Aila maikai loa no ka Hoowaliwali i ka ili. D KAMAI ma Hilo, Hawaii.

Agena, ma Honolulu 780 3m 791

 

Lole Makepono ke Kuike!

E LOAA NO IA MA KAHI O

KAKELA ME KUKE,

 

E LAA NA

 

AHINAHINA,

KALAKOA,

KEOKEO,

LEPONALO

Pena, Aila, Aniani,

Na Mea Piula,

Kopa, Aila Honua,

Aila Hoomaloo

Kui Kakia, Pakeke,

Tabu, Kaula, Noho lio,

Hulu-palaki, na Pulumi.

A he Agena no hoi no na Mokupuni o Hawaii nei no na

LAINAKINI-NAO,

LAINAKINI-MAOLI,

PALULE KALAKOA,

 

ALAPIA, KELEPA, KILISA,

Na Lole kupono i wawae,

Palule Huluhulu,

Na Lole Huluhulu,

Na Lole no ka hoohehelo ana

Lipine, lihilihi, a me ia mea'ku

 

A HE

 

MAU MEA AI KAHI

Ka Palaoa, Kopaa,

Raiki, Pia, Hoohu,

Paakai, Huaala,

Pia Kulina &c

 

A HE

 

LAAU LAPAAU KAULANA LOA A Dr. Jaynes.

Laau Kunu,

            Laau hoopau naio,

Penikila, Huaale,

A ma na Laau Hamo, a pela'ku

788 3m 709

 

ANOAI I KA LEHULEHU.

 

E kipa nai a e nana,

i kamaka ai ka ike i na waiwai nani i loaa mai nei iloko o na La Kulaia iho nei.

 

Penei ke ano o ua mau waiwai la:

 

Na Wati a me na kaula Gula,

a na Lede a me na Keonimana!

NA KAULA OPELE A NA LEDE

 

NA KOMO GULA NANI O KELA A ME KEIA

ano o na Lede a me na Keonimana!

 

NA KUPEE GULA,

NA LIPINE GULA,

 

Na gula pepeiao o na wahine!

 

e oaka ai i na pepeiao, a e hulali ai hoi na manamana lima, a e kilipohe ai hoi na a-i.

 

Na komo humahuma gula a me ke kala,

Na pihi pulima gula wahine a kane,

Na lakela gula lei wahine nani,

Na komo daimana o na Lede.

Na kaula laketa,

Na pine omau kihei,

Na laketa aniani,

Na huka gula wahine.

 

NA LAKO HALE.

NA PUNA,

            NA PAHI,

                        NA KIAHA, KALA,

                                    NA APO KALA

NA KAWELE holoiaima,

            NA O DALA o kela a me keia ano, a me na mea nani e ae no he nui wale.

 

E kuaiia aku ana no

ma ke kumukuai haahaa loa i ko na wahi e ae o ke taona nei.

 

UA MAKAUKAU NO HOINA

mea nani no kanaka makua a me na kamalii.

 

Na Kamaa Paa Loa,

e loaa no maanei e like me ka makemake; a ina e loaa koke ka ino, he hiki no ke hoihoi mai

M. McINERNY.

 

Kihi e na ALanui Papu a me Kalepa.

798 9m 799

[END]