Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 3, 20 January 1877 — Na Kanawai o 1876. [ARTICLE]

Na Kanawai o 1876.

Paukn 4*2. E hiki no i kela mea keia mea i lioopiiia no ka liewa ku i ka 'uoopaiia no ka make, e koi aku i ke kßkanoleio, oia a o kona loio paha, a loaa mai ka p&lapal* inoa o ka poe jure no ia kau liookolokolo, a e loaa hoi iaia ka paUpala kii aku i na hoike e oiaopopo « ai kona pono. Pauku 43. Ma na hihia fe!oni a pau ina he inea hiki ole i ka niea i hoopiiia ke hoolimaliina i loio nana e kokua iaia, e hiki no i ka Aha ko haawi i loio nona, noloko ae o ka poe loio i ae ia, a nana no e hooikaika ma ke koku i ana iaia me ka nku ole ; a ina e hoole kekahi loio, he hoowahnwaha no ia i ka Aha. Pauku 44. 0 kela kanaka keia ka» naka Hawaii, i kukuluia malalo o kekni hi palapala hoopii hoahewa ko koi ana i ka Loio Kuhina,i kope o ka palapala hoopii hoahowa ma ka oleio Hawaii. Pauku 45- Na ka Loio Aupuni e hoomaka i ka hana, a e lawe mai i kona mau hoike a me na mea e maepopo ai, a pau na hoike o ka aoao i hoopiiia a me ka hai ana o kona manao, o koua ioio p;»ha iinua o ke jure, alaila, na ka Loio Aopuni e hai aku i kona manao imua o ke jure, a o ka pau no ia o ka hoopaapaa ana. X.—NaPaleAna. Pauku 46. 0 na kanaka a pau e hookolokoloia ana no na ofeui, e ae ia no iakou mahope iho o ka pau ana o ua ha na a ka aoao hoopii, e hana i olelo panepiha, a olelo pale paha i ka hihia ma o ke kokua a loio la paha, Xl.—Na like ole ana a me na hoololi. Pauku 47. Ina ma ka hookolokoloia aua ma kekahi palapala hoopii hoahewa, o hoea inai kekahi liko ole mawae na o na mea i hoakakaia iloko o ua palapala hoopii hoahewa nei a me nu olelo hoiko i waihoia mai i hopiaioia no ua palapala hoopii nei, alaila, e hanaia a e ku no hoi i ke kauawai i ka Aha, e4awe ia mai ai ua hihia nei, ina e manao ua Aha nei i kela kumu like ole, aole he mea nui e pili ana i ke kuleana io o ka hihia, aole e loan ana ho poino i ka mea hoopiiia iloko o kana olelo pale ma ia mau kumu, ke kauoha i kela palapala hoopii hoahewa, e hoololiia a like me ka hooiaio ma ua wahi nei e okoa o ka palapala hoopii hoahewa, a ma ua ano pu hoi a ua Aha nei e manao ai lie pouo, a ma ua kumu hoi e pili ana i ka hoopauee ana i ka hookolokolo e hanaia ana imua o ia jure, a i ole jure okoa paha e like me ka ua Aha noi o manao ai he pono, a mahope iho o ua lioololi ana uei, e hele aku ka liihiaimua, a i na wa e heie aku ai ka hihia imua, ma na ano no, a e like loa ia ma na mea a pau a me na haawina like. e pili ana i ua mea e ili mai ana maluna o na hoike, e hoopiiia mai aua no ka hoike wahahee, a ma kekahi ano e ae paha, me he 'la aohe like oie i puka mai ; a ma na hihia j a puu o ia auo, e hoopaheeaua i ka hookolokolo ana, e ku no i ke kauawai i ka Aha Hookolokolo, ke hookuu i kejure i hoohikiiu mai ka lanou haawi ana i kekahi olelo hooholo a me ke kena pu hoi e kakan kua īa kn palapalai hoopii hoahewa i na huaolelo "aa hookuuia ke jure" mai ka h,aawi ana i olelō booholo, Aka nae, ma ua mau hihia nei a pau i hoopaneeia ai ka hookolokokolo ana e like ine ia i olelola ae 'la, e ku uo i ke kanawai i ua Ahahookolokolo nei ke hoomahuahua i ka bela o ka mea hoopiiia a me ka hopo a uiau hope paha (ina he hopeJ ma ke auo like ; » ma na hihia o ia ano, o ua hoike i hoounaia i ka palapala kii e haawi mai i ka lakou 01010 hoike, e paa malnna o lakou ke kuleaua e hele mai e haawi i ka lakou olelo hoike pakahi, a o ka mea hoopiiia kokahi e paa maiulo o ke kuleaua e he> le mui i mea e hookolokoloia ai oia ma ka manawa a ma kalii o ua hookolokolo aua nei i hoopaneeia aku ai me ka hoopaa hou 010 ana ma kekahi palapala bela hoo, a i ole kii hou aua paha me ke-

kahi palapala kii hou p;Jiu nu ia kumu, ma iii auo no. a e līke h» he mea o ka mea hoopiiia i hoopiia mua ia a me na hoike i kii mua ia me ka paiapala kii e hele mai e haawi i ka lakon olelo hoike, ma ka manawa a tua kahi o ua hihia nei i hoopaneei;» aku ai. Aka nae, ina hookolbkoloia aku ua hihia uei imua o kekahi jure hou aku, alaila, e pu no ke aupuui a me ka mea hoopiiia ke kue like i ua juro e like la me ke kuleana like i loaa ia laua raa ke kue aua i uu jure mua, mamua iho o ko lakou hoonohoia ana he poe jure uo ua hihia nei. All.—Olelo Hoouolo a na Jore. Pauku 48. Mu na hihia e hoikeia mai aua ma ka hookolokoloia aua o ke* kahi kanaka i hoopiiia no kekahi ofeui. ua pupnle ua kannka nei i ka manawa 0 ka hanaia aua o uaofeni nei, a ua hookuuia ua kanaka nei, alaila, ua makemakeia ke jure e imi maopopo ina ua kauaka he pnpule i ka manawa o ka hanaia aua o kela ofeni, a e hoike oiaio mai ina ua hookuuia ua kanaka nei e lakou niamuli o ia pupule ana, a ina i ike ia e lakou he pupule ua kanaka nei i ka manawa o ka hanaia ana o ua ofeni nei, alaila, o ka aha i laweia mai ai ua hihia nei e hookolokolo, e kauoha oia e lioo* paaia ua kanaka nei ma kahi a nia na ano a ua aha nei e manao ai he pono a liiki i ka manawa e hoikeia aku ai i ko ka Moi makemake, a ma ia manawa e ku no i ke kanawai i ka Moi me ka ae o kona Aha Kuhina, ke haawi i kauoha no ka paa pouo ana i ua kanaka nei i ike ia he pupule, oia kona makemake, a ma kahi a ma ni? auo ana i manao ai he pono. Pauku 40. , Ina ma ka hookolokoloia ana o kekahi kanaka i hopuia nf> ka feroni, a ī ole misidamina, e puka i)iai imua o ke jureiia o na olelo hoike 'la, aole ka mea i hoopiiia i hoopiha pono i ka hewa i hooiliia maluna ona, aka, ua hewa wale no oia no ka'hoao aua e hana i ua hewa nei, alaila, aole no e loaa ke kuleanae hookuuia ai ua kanaka uei ma ia kumu,aka,e hiki uo nae i ke jure ke hoiko mai Ika lakou o!ele hooholo, aole ka mea i lioopiiia i hewa no ka feloni, a i ole misidamina i hooiliia maluna oua, aka, ua hewa nae no ka hoao aua e hana i ua hewa nei, ama ia mau.awa e ili maluna o ua kanaka nei ka hoopai o na ano a pau, me he la ua ahewaia oia malalo o ka palapala hoopii hoahewa oo ka hoso ana e hana i ka ftJopi muoli, a i ole ia paha 1 oleloia ma ka palapala hoopii hoahewa, a aole no e hoopii hou ia kekahi kauaka no ka hoao aua e hana i ka tVloni, a i ole miaidamina aua i hookolokolo

mua la au Pauka 50. lua ma ka hookolokoloia ana o kekahi kaiinka no kekahi misidamina e puka mai aua ma o na olelo hoike la o ua kuuiu i hoikeia mai he hewa feloni ia ma ke kanawai, alaila, aole no e hookuuia ua kauaka la mailoko ae o ka hewa misidamina malalo o >a kumu, a aoh.e: kanaka i hoopiiia no ia misida« miua, e hiki ke hoopii bou ia aku mahope no ka leloni, inalalo o ia mau kumu mua i olelo ia ao nei, ina aole ka Aha i laweia aku ai ua hihia nei e hookolokolo. e maii io pouo ma kona noouoo mai* kai, e hookno i ke jore mai ka hookua ana i keia olelo hooholoma na hookolokolo aua nei, a e kauoha pu ana hoi e hoopiiia na kanaka nei no ka feloui, a ma ia hihia, o hiki no ke lawelaweia ua kanaka nei m \ na ano a pau, a me ho mea la hoi aole ua kanaka uei i hookolokolo iki ia no ua misidamina nei. Pauku 51. Ma ka palapala hoahewa no ka powa, no ka aihue, a no kekahi ofeni e ae mamua o ke degere hookahi, e hiki uo i ke jure ke hoomaopopo ma ka olelo a na hoike, aole kupono, ka hewa i oleloia ma ka palapala hoopii hoahewa, alaila, e hooholoia no e hoahewa aku iaia ma kekahi degere malalo iho. Pauku 52. Ina ma ka hookolokoloia ana o kekaki kanaka i hoopiiia no ka hewa pue, a i ole moe kane ana, a i o!e me ka howa o ka lima ikaika aoa, a i

ole me ka moe ana i ke kuikamahine malalo o ua makahiki he umi o keia au« puni, a i ole malalo o ua makahiki he umi paha, ina aole e holo pono ka manaookejureua hewa oia no ia mau hewa, aka uae, ua lawa ma ko lakou mauao. ua hewa oia no ka lawelawe aua me ka man »o e hana i ua hewa noi, alaila, e hiki no i ke jure ke hoike mai i ka lakou olelo hooholo, aole oia i hewa no ka ofeni i hoopiiia ai, a e hiki hoi ia lakou ke ahewa mai i ua kanaka noi no ka hiwelawe ana me ka mauao e haua i ua hewa nei. Pauku 53. lua ma ka hookolokoloia ana o kekahi kanaka malalo o kekahi pala|«ala hoōpii hoahewa no ka powa, e puka mai imua o ke jure, aole ka mea hoopiiia i hana i ka hewa powa, aka nae ua lawelawe me ka manaō e powa, alaiIn, aole e knleana ana ka mea hoopiiia e hookuuia malalo o ia kumu, aka nae, e hiki ana i ke jure ke hoike mai \ olelo hooholo na lakou, ua hewa ka mea hoopiiia no ka lawelawe ana me ka manao e powa, a ma ia manawa e kuleana ana e hoopaiia ka mea hoopiiia ma ua ano a pau, me he mea la na ahewaia oia malalo o ka palapala hoopii hoahewa no ka lawelawe ana ma ke ano kolohe, me ka makemake e powa ; a aolie hanaka i hookolokoloia pela e like me ia i hoikeia ae la, e hiki ke hookolokolo hou ia no ka lawelawe ana me ka manao e powa, no ia hewa ona i hookolokoloia'i pela. Pauku 54. Ina ma ka hookolokoloia ana o kekahi kauaka i hoopiiia no ke apuka ana i ka waiwai i waihoia iaia e malama, e hooiaioia mai, ua lawe oia i ka waiwai i oleloia ma na ono e hiki aku ai ma ka manao o ke kanawai i ka aihue,-alaila, aole no ia he kumu e kuleana ai oia e aka lioi, e 'hiki no i ke"jiire ke hoike mai i olelu hooholo na lakon, aole ua kanaka nei i hewa no ke apuka i ka waiwai i waihoia aku iaia e malama, aka nae, ua liewa no oia no ka aihue, a ma kela a ma.keia degere paha, a ma ia manawa no e ili ai malnua o na kanaka nei ka hoopai ma na ano a pau, e like la me lie mea la ua ahewaia oia malalo o kekahi palapala hoopii hoahewa no ia aihne, a ma ke degere lioi i hooholoia. A ina raa ka hookolokoloia ana o kekahi kanaka i haiu mai no ka ailme, e honiaioia mai, ua lawe oia i kawaiwai i oleloia ma kekahi ano, e manaoia ai ma ke kanawai, he apuka aua i ka waiwai i paihoia aku e malaina, alaila, aole ma ia kumu e knleana ai oia e hooknuia, aka nae, e hiki no i ke jure ke hoike mai i olelo hooholo na lakou, aole i hewa ua kanaka nei no ka aihue, aka; ua hewa no ke apuka ana i ka waiwai i waihoia akn e malama a me ka hewa o i» ano, a ma ia manawa uo, e ili ai ilnna o ua kanaka nei ka hoopai ma na ano a pau, me he mea la uaahevvaia oia malalo o ka palapala hoopii hoahewa, uo ua apuka ana nei i ka waiwai i waihoia aku e. malama, a a ma ke degere pu koi i hooholoi««. A i ole ka aihue i olelo mua ia, e hiki no ke hoopii hou ia akn no ka aihne, a i ole no ke apuka i ka waiwai i waiho ia aku malama mahope akn ma ia mau kumu uo nae i olelo mua ia.

Pauku 55. loa ma ka hookolokoloia ani o kekahi kanaka i hoopiiia no ka imi waiwai a loaa mai mamuii o ka hoopunipuni, e hooiaioia mai ana, ua loaa mai iaia ua waiwai nei i oleloia ma na anoe lilo aku ai ma ka manao kanawai i aibue, aole mamuii o ia kumu e kuleana ai oia e hookuuia, a aohe kanaka i hookolokoloia no ia misidamina, e hiki ke hoopii hou ia aku mahope, no ka aihae malalo o ia maa kumu i hana mua ia. Pauku 56. Ina ma ka hookolokoloia ana malalo o kekahi palapala hoopii hoahewa no ka aihue e paka mai aua, o ka waiwai i hoakakaia ma na palapala hoopii ho*hewtt nei, ua aihueia ma ka miuiiw» hookahi, be mau manawa kaawale na wa i laweia ai, alaila, aole ma ih kumu e makemakeia ai ka aoao hoopii e wae, o ka lawe hea la ka lawe ana

e lawelawe mua ia «i e la, ioa uae aole e puk i mai aua, ua oi aku mamuao ekoiu lawe aua, a i ole ua oi akn mamua o eono maiama i haia, mawaena o ka iawe mua una, a hiki mai i ka lawe hope aua, a ma kela a me keia o ia mau lawe hope ana e makemake ai ka aoao hoopii e wae i ua oiau lawe ana 'la aua e lawelawe ai, aoie nao e oi aku maiuua o ekolu inae maopopo ana, ua hanaia mawaeua 0 na malama eono, mai ka lawe mua ana a hiki i ka hope o ua mnu lawe »na nei. Pauku 57, Ina ma ka hookolokoloia ana o elua a oi aku paha kauaka i hoopiiia no ka lawe hui aua i kekahi waiwai i loaa mai, alaila, e hooiaioia he hookahi a oi aku o ua poe kanaka nei i loaa a lawe kaawale i kekahi apana a mau apana paha o ua waiwai nei, a e ku no i ke kanawai i ke jure ke ahewa uialalo o ia palapala hoopii houhewa i kekahi o ua mau kaiiaka nei, e hooiaio ia mai ana, ua loaa mai a lawe i kekahi apaua, a mau npana paha o ua waiwai nei. Pankn 58. Ina ma kekahi palapala hoopii hoaliewa, he elua a oi aku mau kumu uo ka oihue kolohe aua, a me ka loaa pn ana mai, e waihoia aha ma hoopii kue i kekahi kauaka, alaila, aolo e makemakeia e wao ka aoao hoopii i ke knmu aha e hana mua ai ; aka, e ku no 1 ke kanawai i ke jure nana e hookolokolo i ka hihia ke hoopuka i ōlelo liooholo a'hewa, no ka aihue ana i ka waiwai, a i ole 110 ka loaa a lawe aua mai i ua waiwai nei, a i ole, kekahi apana paha a man apana paha o ua waiwai nei, mo ka ike no he waiwai i aihueia. A ina o ua palupala hoopii hoahewa nei i waihoia aku e kue aua ia i na kanaka elua a oi aku paha, alaila, e ku no i ke kauawai i ke juro nana e hookolokolo i ua hihia nei ko ahewa i ua kanaka a pau, a i kekahi paha o ua poe kanaka nei i oleloia ua hewa, iua no ka aihue aua i ka waiwai, a i ole no ka loaa ana mai paha a lawe ana i ua waiwai neij« i kekahi apaua paha, a mau apana o ua waiwai nei, me ka ike no he waiwai i aihueia, a iole ka hooholo i hookahi a i ole oi aku o ua poe kanaka nei i olelola ua hewa no ka aihuo ana i ka waiwai, a e ahewa hoi i ke koena mai o ua poe nei no ka loaa ana mai a lawe ana i ua waiwai nei a i kokahi apana paha a mau apana paha o ua waiwai nei, me ka ike uo he waiwai i aihue ia.

Pauku 59. lua ma ka hookolokoloia ana o kekahi kauaka no kona piii ana iioko o kekahi hoohaunaele, a aha hoohaunaele kue i ke kanawai, e like me ia i hoakakaia ma ka Pauku 10 oka Mokuua XXXVIII o ke Kanawai Karaima, a i lawa pono ole i ka manao o ko jure, ua ku i ka hewa ua kaoaka nei no ia me», aka hoi, ua lawa pouo i ko lakou manao ua hewa ua hewa ua kauaka nei no kekahi misidamiua e like me ia i hoakakaia raa ka pauku mamua iho, alaila, o hiki noi kejure ke haawi mai i olelo hooholo na lakou, aole oia i hewa no ka ofeni i hoopiiia ai, aka, ua hewa nae no kela misidamina, a e hiki no hoi ke hoopaiia ua kaneka aei e like me ia hewa.