Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 6, 10 February 1877 — HE MOOLELO NO AAHOAKA KE KOA A ME KONA HANAU KUPANAHA A NA HE MOOLELO KAHIKO NO KAUAI. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO AAHOAKA KE KOA A ME KONA HANAU KUPANAHA A NA

HE MOOLELO KAHIKO NO KAUAI.

[ L'auhiia >io ke HELU 3. 1 peui keia me'e a Knhilea e oli nei, JTjL me ka paa pu no i ka inaile i kon u iinia aia a p.i ke kilu i k:i meu e pa ui, alaila, ilium ona ka maile e kapalili ai. Ele mea mau no ia no keia ano liana lexlea mawaena o na'lii a me na makaainana i ka \v*a kaliiko. I kela manawa no lioi, kunpau mai la o Kaluluohauola i kana mele peuei : Auamo iluna ka wai o Namalokama—e, Pahee pakik* i ka limu ke kauaka—e, He kanaka kipa ka h.ilu ua hiki mai—u ! Uiki mai ana a'noi wale—e, Me he aia la no Mailehaiwale—e, | Hai anopu wale ka pua o ke koolau—e, U—hu he aloha--e. A pau keia meie a Kaluluohauoia, a j oia hele no o ke kilu a pa no, kapalulu j ana ka welelau o ka maile iluna o K.a- -| luluohauola, hui ae Ia ka aha, pakelo aku la iwaho, e hooko ana i na hana ukole o ia \va naanpo. E waiho kakou ia lakou nei e kilu a e huli ae kakou a e nana ia Koananai a me ka opn e hapai nei, ke heie aku la e piha pono na mahina eono. Ia \va, ono ae la ke Aliiwahiue i ke kalakoi 0 Waimea i Oahu, a huli ae la a paue aku i kana kane, E, ono mai nei ka hoi au i ke kalakoi o Waimea i Oahu—pehea la auanei e loaa ai keia ouo o'u ? I mai la ke kaue, He loaa no. Auhea ka hoi o Pohakumalumalu ? Ei ae no. E olelo aku iaia e hele koke mai. Ia wa no, hiki mai la o Pohakumamalumalu, a ku ana imua oke ulii. Eia wau, he ui he ninau, heaha ka huaolelo : Pane mai ia ke aiii, e kii aku oe i na hoe waa, ia Kalipoa, Papaloa a me Oneo, a o oe no hoi aha oukou. E holo oukou i Waimea i Oahu. I'Kapaeloa nae oukou e pae ai, alaila, hele akn oe a halawai pu me Keahuahapuu, alaila, e oleio ak N u oe iaia, no ka ono o ka moopuna aua i ke kulakoi o Waimea, a uaua ia e hoeu ae lua iawaia. A loaa uo ka ia, ku uo ,oukou hoi mai ana. I loa no a pnu ka olelo a ke alii- o ka hoomakaukau iho la uo ia o ka waa, a holo no ia ahiahi ; a mai ia ahiahi no a hiki i ke ao aua, ua komo lakou nei iloko o Waialua; ai ka kakuhiuka nui waie, pae ana lakou nei i Kapaeioa. Kele aku I» o Pohakumalumaiu e haiawni pu me Keahuahapuu, no ka mea, o kona makuakane no ia, be kaikunaue no kona makuahine.

Uwe iho la lana nei, a pau ka uwe ana, ninau iho o Keahuaha'puu iaPohakumalumaiu, Heaha kau huakai o ka hiki ana mai nei ? Pane mai ke keiki, He CVuo ua ko moopuua, na Koananai, ka wahine a Kalaiea, ko moopuna, keiki a Kupaopao me Kahaia. Pune mai o Keahunhapua, Ua loaa keiki mai nei no ka hoi laua ? Ae, ua puulauiwaho, wahi a Pohakumalamalu. Niuau hou mai ia no o Keahuahapuu, Heaha ua ono nei au e olelo mai nei ? Pane mai ke keiki, 0 ke o Waiinea nei ; a loaa uo la hoi makou. linai la ka makuaknne, Ae, na loaa, ina nae be niakemake i ka ia maloo, aU na hale la ua piha, a iua hoi uo ka ia hou, e kaii iki iho, a e heie ae au i na lawaia. He mauawa ole, ua makauk; 4 ® ae ia kt npena, a ahu aua i kahaone. C ka holo aku la no iao na waa a lana ana i ke koa. I ioa no a ike kQ kiio i ka ia, kahea ae la oia e kuu i ka upena. A i ke kuu aua no hoi, hookahi no opu, komo ka waa o lakou nei; ku ka pea, faoi uiai ana ia Kaoai uei. 0 ka hele no uoi ia a ohi ka pili o ke ao, pae ana ka waa i kai o Halauiaui. Hopu iho ia no

o Pohakumalumaiu eha kala, o ka pii iho Ki no ia iuka o Kahoiwui ; a i uoea aku ko ianei hana, e kilu imii aua no na ? lii» a e konane mai ana no kahi poe, ku ana no hoi keia me na kala. He mama * aku a he mama mai hoi ka lakou la oie10. , Pane no keia, I aloha ia mai nei no a pau. Mahope iho o ka pau ana ona kike oieio ana, puhoio ia iho la na kala, i hooko e ia ai ka makemake o ke Aliiwahine, mamua o ka ai aua ona mea a pan. I'kela wa no hoi, pane aku o Pohakumalumalu ia Kaialea, E hoouna ae oe i hook.ihi kanaha kanaka, e auamo mai i ka ia. no ka mea, ua hele ka waa a komo ike kaiakoi. Ua hooko koke aku Ia o Kaialea. Aia hoi a hiki aku ka ia iukß, ua hnawijikeia i ua'lii a me na makaainana. xV.kahi no a ai kekahi poe alii a makaaipana hoi o Kauai i keia ano kala, no kaanea, he loiie wale no ko lakou i ke "kalaku kaiakoio Waiuaea*" Ua pau ko lakou kuhihewa no ke kalakoi, koe nae ko iakoa manao nui ana i ke kalaku, a i ka wa i huiia ai o keia pae moku maiaio o Kamehameha 1., ka nai aupuni kauiana, akahi no a hookoia ko lakou mau iini no ke kalaku. I ka piha ana o lia mahina ehiku, ua ouo ae la no ua Aliiwahine nei i ka uhi o Niihau, a o ka hooko waie no hoi ka Pohakumalumalu a me na hoe waa. 0 ka holo no hoi ia a pae ana i Niihau, i o Lamalina ia. aku no ka hoi, makena no hoi ua mea he uhi, ua heie ka uhi a ahuwale i ka la, i ka ua mea o ka io launa ole. 0 ko iakou nei eli iho la no ia a nui, a 1 ka hoohiklhiki ana, ua komo e no ka waa, koe okoa iho no ka uhi. 0 ko lakou nei hoi mai la no ka boi ia a waeqa moaua, o ke kahuii iho ia no ia o ka waa, laua ana ka auwae kalii uuku ; pau loa aku la ka uhi i ka iilo, a lilo pu hoi me na hoe. Noke wale iho ia lakou nei i ka hoolana, aohe wahi mea a lana iki; oia hele ko lakou nei a pae ana i Pnupuupaakai, aia ia wahi makai aku o Pokii. Ano ka nele hoi o lakou uei i ka hoe ole, pii iho ia lakou nei i kalai hoe iuka o Waine ; he ekolu pule o iakou nei o ka uoho ana i ke kuahiwi, loaa no hoi aa hoe. 0 keia mako ana o iakou, ua haohao ia no ia mea e ko Kauai poe, me ka manaoia nne, ua pau pu no lakou i ka make, aole la he ahai lono. (Anle i