Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 8, 24 February 1877 — Ke ano o na hana a ka Haku ma ka Pae Aina o Maikonisia ma ka Mokupuni o Mile. [ARTICLE]

Ke ano o na hana a ka Haku ma ka Pae Aina o Maikonisia ma ka Mokupuni o Mile.

I 9 Ka lakou ai a rae ke ano o kn bana j aun. —liia na ai o kela mokupuoi, nlo, | liala, niu, ape. He nui na ano ulu. Xo I ka ulu maoii. Penei ke ano o ka hana ana o ka uiu maoii. Pii ka ulu a nui, wa'awa'u ka ili i ka wa maka no, ! mahele i eha apaoa, a o ka ikoi kiloi. lio-o iloko o na koko e lawe ai a ho-u iloko o ke kai no na hora 5 a 6, alaila kii aku, uhau me na laau a palupal'i, lawe ina kahi i hoomaemte mua ia, waiho malaila no elua po a me elua ao, alala hookomo keia ulu, e lomi a pau, ulii me ka lau o ka ulu a paa, a waiho no na ao elua a me na po eiua, alaila hue hou, a hana hou e like ine mamua, a pela no e hana'i a maloo, hookomo iloko o ka pahu, a o ka pau no ia o ka hana. No ka hala. Penei e hana'i ia ai, hele mua ka wahie a nui, h;»li ke a a nui, alaila, pn ka hala a nui, eli ka imu a kohu imu ki o Hawnii, a e like no me ka hana aua 0 ka wahie o ka imu ki o Hawaii nei. pela 110 e hana'i ka imu o ka hala, kan no hoi ke a t a ho-a no hoi ke ahi, hele ka halii, kauwewe. a lako keia mau mea. kalua ka imu. I ka w T a e kalua'i, 1 po 1 ao huai. I ka wa e huai ai, ua hamo mua na kan.ika i ka aila, kakua na pa'u muikai, noho na kane ma kae o ka imu, a me na wahine ; o ka na wahine h»na, o ke oki i ka mu-o o ka hula, o ka na kane, o ka wa'u. I ka wa hana, e puka pu ana me na leo huia ia wa o kela a me keia. A pau ka wa'u ana lomi e like me ka poi, a wae no hoi ka huluhulu. Mahope iho, ua uohola ia ke aa hala a me ka uhi ana i kekahi lan i ike ole ia ma Hawaii nei, a lio-o ka hala iluna o ia wahi me ka hoopuupuu, a mahope o ia, palaha like a like ka manoanoa, alaila, kau aku iluna o ke ahi, a mo-a kahi aoao, huli no hoi, a mo-a, alail« f kaulai i ka Ia a maloo, ina hook«hi aeluapahala, alaila owili iloko o ka lauhala, haulioa ke kaula a paa, a waiho iluna o ka haka iloko o ka hale. He nunui ke I-o a he loloa, 110 3, 4, 5 anana ka loa, a he hookahi apo a oi a emi mai ke nui. No ka ulu hua. He nui ua ano ulu ma Makala, a ua pau ae nei ka moolelo o ka ulu maoli, a o ka uiu hua koe. O keia ulu, he ooi a kalakala o waho, a o kahi ulu no hoi, he like no me ko ka ulu maoli, a o ka hua wale no o loko kahi i ano e ai. Ua ano like no ka hana ana o keia ulu me ko ka ulu mua, a eia wale no ke ano e iki, i ka wa e pau ai ka wa'u ana o ka ili, hou i ka laan iloko, ume ma o a maanei, a hemo mai ka ; hua, pela no e hana'i a pau, lawe i ke | kai, a e like no me ko ka ulu mua hana i ana, pela no e hana'i. 0 ke koenao na ! uln, he olap.lapa kekahi ano, &c. Eia I na inoa pakahi o na nlu ma ka olelo ; Mnkala. Mejolap, Mejuo7i, Meliklik, | Petakta, a he nui aku. No ka hiki ole | ia'u ke unuhi ma ka olelo Hawaii, nola- ; ili*, aole inoa Hawaii. 10 No ko lakoo man waa.—O ko lakou mau waa, no loko mai no ia o ka ulu, a me na laau pae. 0 ka hana ana nae o ka waa ulu, peuei e hana'i no ka wa e kua'i ; hailona e mamua, a maikai ka hailona, kua ; a i ino ka hailona, aole e kua, a pela 110 na laau pae, he hailona mua no, alaila, wawahi, a i ino, alaila, makehewa ka hana. Aka, ina he maikai ka laau uln a me ka laan pae, alaila, auwaha a hamama, hana no hoi a maikai, waiho ia peia. Ma ia hope no, kua bou no oua maif ulu, me ka hailona mua no nae, kalai no hoi a pau, alaila, pili ka mainua a mahope o kela mea i

iiuw;ih>» 11)1) 5 ia, a u» kap »i?i U nv> ka ! i oit?lo "«Ilm." K. *lni hou l»oi i knlr. in<iu p»pH, a kapili ia mnu mea io«i ko .Iu j ia kela mea i auwaha num ia, a hoopna. pou me na "Jira,'* ahiila, oia iho la ka waa. A paa ka waa, alaila, hanaia na ia-ko ; o ka loa, hookahi anana a rae ka | hai-lmia. Maluna okn ia ko. ua hanai* I he holapapa, aole nae e pau loa kn iako, I hookahi paha kapuai a me ka hapa kajhi e koe, a loaa ? ku ke araa. 0 k*i* pai ku. ua paku huiua-ha in, a o ke kiekie o i kela paku, he hapaha kapuai, a oia kalii e noho ai na wahine i ka wa e holo ai, |a ua kapaia ia Kupv»k, o kei», aia ma jka aoao hema oka waa. 0 "Rou, oia j ka holopapa raa ka «oao akau o ka waa, j a oia kahi e noho ai ua kane. Penei e | kana'i. Ua like uo ka loa ona laau o keia holopapa me ko ke "Khpak,'* aole nae i paku ia keia aoao e iike me ko na wahine aoao, ua hanaia no uae a maikai loa. No ka pe-a o ka waa. 0 ka lauhaia i ulana ia i moena, oia no ka pe-a o na waa, lie wahi ano okoa iki uae, a penei ka hana aua. E liaua mua ike kahua ma ke ano huina-kolu, alaila, e hoomoe i na mea i ulana liilii ia, a e hoopilipili i naapana, me ka, humuhumu pakahi i kela a me keia apana, a palahaiaha huiua-kolu, a e hoopaa i laan mawaho o ka pe-a, malalo » niaiuaa. I ka paa ana o ka pe-n, hookomokomo i na liulu manu mawaho o na kihi o ka pe-a a me I na hookuina i ka wa i humuhumu ia'i,a ! 0 ka hopena no ia o ka hana ana o ka j pe-a. Ua akamai no kein poe. i 11 I£ahi e uoho ai na uhaue o kanaka. —0 Naeo, oia kahi e noho ai na j uhaiie o kana.ka! 0 Naalklk, he moku- ; puni ia ma ka akau aku o Mile, a ina e j holo mai i Mile, ekolu la a loaa aku o 1 j Naalklk. Ina e make ana ke kanaka, , j alaila, e hoike ka uhane i N«eo. Eia i kekahi moolelo pokole. Elua ano oka hele ana o na uhane, a ua mahele ia pe- j nei. Ina e make ana ua'lii a uie ka poe kuonoono, alnila, hele ko lakou iuau j uliane aku iluua o Naalklk ame Naeo. j J He kowa, a aia ma ia kowa, he kanaka | | e ku ana me ka upena, a o kana han», o | | ka hoohei i na uhane o ka poe hauoha- j j no a me ko na'lii ; eia waie no ka mea j e pakele ai na uhune, ina e mama ka ie* ■ le ana o ka uhane mai Naalklk a Nauo, j alaila ola ia uhane, a i mama ole, alaila, j hei ia uhane i ua-wahi kanaka nei, a o | ka make no ia. Ina hoi e make ka poe | haahaa loa, hele ko l»kou mau nhane | ma ka ae-one a hiki i Naeo, ao ka pa- ; lekana no ia, oiai, aole pilikia ma la ala. ; Nolaila, ua kapaia ia wahi, kahi e iioho ai na uhaue, a oko lakou iani no paha , ia. | 12. No na kahuna lapaau. —līe mau kahuna lapaau no ko Mile, e like no me : ko Hawaii nei. Eiua ano lnpaau. 1 Ka lapaau ana i ke kino kanaka. Ina e mai j kekahi mea, a kii ia ke kahuna, i ka wa ! e hele mai ai ke kahuna, oia hele no a ; hookomo i ka laau, nie ka ninaninau , inua ole ike uno oka mai. Ina he puu j ka mai ma ka a-i a uie kau wahi e ae o | ke kino, alaila, o ka hehu ke hana, oia j ka i-a uouoa. He mau pule no ko lakou i Ika wa-e lapaau ai. Aole nae a lakou j mau puaa, moa, awa, e like me ko Ha- j waii nei poe kahuna. He mau aumakua ! no ko lakou, a o ka inoa, M Jitob," aole i ; loaa ka inoa ma ka olelo Hawaii. Ua ; ike no lakou ika hoounauna. Ina e i makemake ka mea enemi e hoino aku i j kahi mea, penei e hana'i, Ina e puhi | ana i ka paka, a e ai ana i ka mea/ii, ! alaila, e olelo penei. E kii oe aia mea j e make, <fcc. 2 lua e noho ana kekahi | uhane iluna o kahi mea, me ka ai o kela \ uhane i kela kino kanaka, a nui ka,mni, j a e aneane aku ana paha e uiake, alaila, i penei e ka poe nona kela mea e ! ai ia nei eka uhan'e. Ina no Aka uha- I ne e ai nei ia E, alaila, e kii na ohana o ! E e hele mai e lapauu ia E. a peuei e ! lapaau ai. Ina ina ka opu ka eha oE, I alaila, e hamohamo kn lima o ka wahi- : ne, a o kahi keiki a A, ina o kahi mea o | lakou kai hiki ae, a e olelo ae penei, u e ! heie mai oe mai iaia mai, aole au ai a ia | olail»/' "Hoi kaua," alaiia, ku ae Ia ! kahi ohana o A a hole aku ; hele aku a j loihi, me ka paa o ka uhane o A. i ka lima, a mamao iki, kiloi aku i ka uhane, | ine ka oleio aku penei. M E hele o*?, a I mai boi hou oe eai in E." Mahope o I ia, hoi bou no i ka haie o E a bana hou i no e iike me mamua, a ma ia hoi bou I ana, aiaiia, o ke noi no ia i k« uku, me j ke oia oie oka mai. Ano iike no hoi j me na kauka haole keia poe ke ola ole ! no o ka maī, a o ka lawe no ka ia i ka i uku. E na ma kamaka e, na boa iloko o ka ! pono o Kristo, na hoa hoi iloko o ke au 1 naauao o ka aiua kuiaiwi a n» lani a ka- j kou i pao aku la, ka home hoi a na inahhini e kaena nui ai. "O ke Aupuui Hawaii ka Home Nani, ka Puu Oioina hoi ana malihini e kipa mai ai." Ano, ua hala aku ia ka hapa mua o ko kako u mooielo, ame na inea a pau e piii ana. ! A ina keia mahele hoi, e hoike aku ana i au ī na auo a pau o ke au hou a maua i noho ai me kuu kane ; ae noi aku ana | waui i ko oukou mauaoiana hookahi e I awili p u i a u | o h tt mawaena o oukou fl a me a o, a na na lani e kokua mai. I (Aok ipau). lh —