Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 8, 24 February 1877 — Hoike a E. Bailey, ka Ele- LE O KA PAPA HAWAII, NO KA PAEMOKU O MAIKONISIA. [ARTICLE]

Hoike a E. Bailey, ka EleLE O KA PAPA HAWAII, NO KA PAEMOKU O MAIKONISIA.

ri > ka Lahui Hawaii.] He }>,iJapaia hoike keia no na mea a ka Ki<;īe o ka Papa «Hawaii i ike ai i ka linL >ana maluna o ka Uoku-Ao mai Honoliilu a i Maikonisia. a hoi bou mai i Honohihi, i na maiama o Inlai a hiki i I.)».-k. a mo La hapa o lan. 1877. E hai mua ana au i kekalii inau inea ; no ke ano o na aina a me na kanaka ma ; na wahi i ike ia i ko makou holo ana. i Aia īna ka palapala aina na Paemoku .■ «> (iilipaii, Makala ame Karolxiina, e | uit »•; ana mawaenakonu o ka moana Pa- ; kiliku. L"a Laule iki iho ka mea hema i ]oa o lakou malalo o ka j)oaiwaeMa, aj mal.iila moe aku ma ke komohana akau j u hiki i ke degere 7 ma ka akau, a ma- | Wiu na o lō.'i c a me 175 ° loniku hiki- j na. He nui ka ua ma kekahi o keia i inuu apana o ka honua, a he wahipohu j i kekalii manawa, a makani i kekahi j munawa, lauwili wale no ka makani i | l>-kahi liapa oka makahiki. Ma keka- j }ii u ahi, he makani inoi kekahi mauawa. He wela no. No ka nui o ka ua a ine ka wela, hikiwawe ka ulu o na laau, a uiiali loa na aina. Aole n»ie e like ka , uliuli o na wahi a pan, no k/i mea, ma J na aina o Gilipati, aole nui ka ua i ke- j kuiii inanawa. Ma keia mau makahiki, | uuku ka ua, a nolaila uuku ka hua o ka ! iiiu—he hapa wale no, rne he la e inae ; w;iie aua na lau o ka niu ke nana'ku. | Aku, e hoomaka ana ka ua ma ka moku | o I >utaritari —oia ka mokupuni akau loa o (lilipali, a inalaila aku a hiki loa i ke koinohana o na mokupuni o Mortolok, he ua nui no.

Puapn u.a kino o na kuuiulaau ikaliiiiu :i īno mi niea pili wale. Eia lioi kekahi ano o keia mau Paeuina, ho paapu i ka ululaau mai o a o. He laau kiekio ka nui, ho niu, he ulu, ;i pi:Ja aku. Ama ka Paeaina o Gilip:iti a inti Makala, lie maikai ka ulu o ka liala, a uui kona hua. He 30 paona kt? kaumaha o kokalii hua. He ulu 110 kekahi laau, ame ka ulu ai wale, he 111:1 u laau nui a kiekie ma na aina ua. : l'a kalai ia ke kumu ulu i waa, ao ka laau nui oka haie, he ulu no ia. He mea 010 110 ka ulu o Hawaii nei, he liiiii, popopo wale, a he liilii ka liua, aoh? momoua. Aole nae he ulu ma na moku o Gilipati, ma Butaritari, Makala a 1110 Kavolaina walo 110. j Kia kekahi, elua wale 110 mokupuni ! kiekie ma Maikonisia, kahi e nolio ai j na Misionavi, o Kusaie mePopape. O koia mau mokupuni elua, ua liko me Kawaii nei ka oi iluna o ka moana ; eia na»', he 2,801 kap. wale no ke kiekie o kahi oi loa iluna o Ponape, a kokoke kap. ko Kusaie. Aole wahi kaawalo o keia mau mokupuni elua i ka uu'a ulu, mai kalii oi loa iluna a liiki ilalo i ke kai, a iloko lioi o ke kai, ma na wahi papau e pili ana ika aina, ke ulu nei kekahi laau ho paapu wale, ka manakorowe. He pama kekalii laau ma Pouapo, lie oolea kona hua, a pono ke kalaiia i mea paa e like me kokaniho elepani. He vanika kekalii laau ; malaila. Pena na kanaka ika waa i ka alaea, alaila haino i ka io o ka hua vanika a paa loa ke pena. He nui no ka laau o kela me keia ano ma ia mau moku elua, aka, aole e hiki ia'u ke liai aku i ka nui. Koe keia mau mokupuni elua, ona moknpuni e ao a pau loalie haaliaa walo 110, e like me na walii ulu niu ma 1 L iliaina ame Waikiki. He mau kapuai elua a hiki i ka aonokekiekieoka nui o lakou miiluna o ka ili o ke kai. Ho mau aliua nae ma ke kau wahi i liiki ika umi kap. palia. A īna Blokil, ua hiki palia i ka 14 kap. kekahi. He lepo a me ka pohaku maoli ma Pouape me Kuaaie, aka, ina na iaoku- ; puui liiuihau aohe lepo, he one waie no i liuiia me na apana pupu, akoakoa a me na mea oaeoke k&i. O ke ano nui o na moku haahaa, he kohola e poai ana a puni ke kai lanamaiie. A ma ke kau wahi eoi aua ke kohola maluna oke kai, a ili ke one, a pela : aku maluna, a haule ka ua kupu na mea ulu o kela me keia ano. mo- : kupuni oia kahi e noho ai na kanaka, he loihi a ololi. oka loa oia mokn- : puui, mai ke kaulahno hookahi a hiki i na milo he 20 ; a o ka laula, mai ka j hapawalu a i ka hapalua mile, kakaikahi na mea oi mawaho o ka hapalua mile |o ka iaula, oka nui o lakou, emi i malalo o ka hapalua mile. | Ona wahi i puni i keia kohola, ua i kapa ia ma ka olelo Beritenia, he lakuj na, a ma ka olelo Hawaii he loko, loihi : kekalii lakuna, poopoe kekahi. He 20 mi- | le ka loa okekahi, elima w ale no c> keka- • hi. Pela ka laula, he 10 mile ko ke- ] kahi, 1$ ko kekahi. O kekahi, aa ane paa a puui i na mokupuni liilii i paa i ; ka ululoau, niu, a pela aku. Ma kekaJ hi wahi ua kawalawahi no. Ma kekahi v'

lakuiiA lie wahi i korno ai ka moku ma ka pukū o ke kohoi:i ; a » > ke kiili; r<a y»aa a aole waki e komo aika mo k*a. e k/ilt'vra jrale no ia laawi'iLo. He wai ko aa uiokupuni o Miiikonisia; aka, ma na mokupimi la, be wai 4 kai, aoie maikai ke ina. Aia nia na : wahi na, na ono ka wai. He kalo ma ia mru aina. Ma Martok»k, he kaio \ inaikai e iike nie ko Hawaii nei. Ahe ' ape no ma kekalii mokupani. I t Ade i ]YiU.) \