Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 9, 3 March 1877 — HE MOOLELO NO AAHOAKA KE KOA A ME KONA HANAU KUPANAHA ANA HE MOOLELO KAHIKO NO KAUAI. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO AAHOAKA KE KOA A ME KONA HANAU KUPANAHA ANA

HE MOOLELO KAHIKO NO KAUAI.

[ Unuhlla no ke Kuokoa.~\ DELU 7. MAKENA wale na uiele i liakuia e ua'lii no mi keiki uei, aka, mainuli o ka niukemake 0 ka uiea kakau, e lawe pakiko mai ana oia a hoopuka aku, i ole ai e huhu mai ku elemakule uaua keia moolelo. 0 ka opu o Koananai e hapai ana ia manawa ; ua nui loa, a i ka piha ana o na mahiua elima, ono bon ;ie la ke alii i ka uhi molalehua o M.ikiala—o ka haua 110 ka pii e eli ; na laua ia 110 e pii, pii pu no ;ne na'iii a me 111 aialo ; eli kaue eli ka wahine, ho-a ke ahi, pulehu ka uhi, hookahi ka nukumoo Lke ana.

Oi uoho aku 110 hoi lakou nei, a ono hon ae la uu alii nei i k;i ulu oo o Kniauokeki—»ia wale uo kei.i mau walii i Kealiii. No keia waiii k.i ulu ula a 1110mona ke ai aku, ke pau 110 ka ulu hoo kahi ia oe, "Ko'u ka puu i ka wai a ka naulu." Loaa no hoi keia ouo, ai ke'lli, pau ia pilikia.. Noho aku la.hoi lakou uei n hiki i kā maluma i o Weio, a ma ka po i o Huna, 1 kui iho la ka hekili, oiapa ka uiia, nei ke olai, kuiie ka wai ula, hoomaku iho | la ke Aiiiwahine e hanau, eha po eha ■ ao o ka hoekohi ano, aohe waiii mea a Lianau iki, o ka heie ia a kuhel ihela ke Aiiiwaiiine, a o nn'lii hoi, ua heie a pi[iafku, noliiia, ua kena ia kekahi kaoaka e kii ia Kanoeoalakai ke kahuua. j I ka po mamua ae o ka hiki ana aku | o ka eiele, u.i ike mua 110 o Kanoooalakai, o hiki aku ana kekuhi eleie iuuia 1 ojia ke ao «e. Aia nae i ke ao ana ae, iiiki io ana no ka eieie. Pa no kahoa i kamaaina, koino aku la keia iloko. Ninau mai la o Kanoeoaiakai, Pehea ka piiikiu o ke alii ? I aku la ka elele, Kai no hoi o ka'u ia i kii mai la ia oe, he piliuia auanei kela o kaua mai, ua hopohopo ka m tuao o na'lii, a nolaiia au la i. kii mai nei ia oe, a iua e loaaole ka pono ma kau haua ana, aiaila, o ka piiikia uo ia, no ka mea, eha ae nei po eha ao o ka nahnnihu ana, aohe wahi mea a hanau iki, oi ikaika mai ka leo o ke'iii i ka auwe a, a pahemo pu walo mai no. I mai la ke kahuna, Aohe pilikia, e hoi oo a ]v«iiikikolo. ako nku oe i umi kauua hua Mokihana ; hoi aku no hoi oe a Kauhakake, ako aku oe i nmi kauna pua kukui : a hiki oe ma Uiuoui i, ako mai oe i eiua pualehua, i hookahi ma kahi a ka ia i hiki mai ai, a i hookahi hoi uia kahi a ka la e uapoe ai ; hoi no oe a kii loa aku no i ka wai o Kawelomahamaliaia } aia i Llomaikawaa, puo lo mai Q)o ka lau o ka h.m, alaiia oe hoi mai a hiki i ka hale. Apopo hoi a ahiahi, hele aku au a moe i Moioaa, i kahi o Ki*laeomano ma. a i ka wanaao i ka i o Laau au e hiki aku ai, A pau.no na olelo a ke knhuna, o ko ia uei hoi mni la uo ia a hiki i Kahiktkolo, Io?ui na kauna hna mokihana ; a hiki no Ltoi i Kuuhakake, loaa na kauna pua kuk'iu ; a hiki no hoi keia i Oluoma, lsaa «a pna lehua, o ko ianei boi ui'ii l i no ia, m ikai loa no keia a hiki i Honiaikawaa, a loaa no ka wai, poolo no a paa i ka luu hau, a o ka hoi mai la no ia, me ke kipa kauhale ole a hiki aua iiuua o Kalalea a me na'lii,» hoike aku la i na mea a pau a ke kahuua i hahai raai ai a ine4;ona wa no hoi o hiki mai ai t oa iiio ia ho raea hauoli i ka oianao o ke Aiiiwahine a me na mea no a pan, a hooknhi wale no nuea i koe, o ke kali ana aku i ka wa e hiki uiai ai. M i ia hi » ahiahi. hele mat la o Kanoeo&lakai a moe i Moloaa, a ma ka

wanauo i oieioia, hiki 11 oi-», i lohe ia iiku i k;i o an.i mai o kc oli : An n l;i e iino. Anii ke keh >u hni ma ke a!o, ile iMMiiuini ei;i a hiki aku, Ii ki la, hiki—e, liiki i ku m *1 tnia o Welo. A pan no hoi ke o;i ana a ke kalmn-i, pa no kahe.i a kamauina, a komo aku la no hoi keia iioko, a huli koke ae 1h no a !»in iii i kahi kanaka elele i hooun-iia »ku «ii, Ua makaiikaii anei na iwea a pau i kauohuia ia oe? Ua lako ia mau a pnu, wahi a kalii kaiiaka. Olelo hou aku la ko kahuna, 0 na kauna mokihhna a me na kanna pna kukui, e poe a wali, hookoino iloko o ke poi,a hui pu me kela wai. A makaukau keia mau mea, hapai ia aku la ke poi a me na pna lehua elna, a waiho ia iho la ma ke ulo o Koauauai a me ke kahuna. Aia nae iloko o ia manawa, liapai ae la ke kahuua i kana pule p;ile keiki, a pnaua ae la *. "E Uli i ka wai opna a lani, A l.»ni olh, ola—e, He hana, eia la, E kulana a ka poipoi, a ola—la, Hoohemoia mai ana he keiki, A ola —ia, ua hemo, Koia mai, a ola—la, Amama, Ua noa.' ; A pau keia pule ana a ua kahuna nei, haawi aku la ia i na pua lehua, hookahi ia K ilaiea, a hookahi no hoi ia Koananai. Ia wa, hookomo iho la na kahuna nei i kona lima iloko o ke poi wai, a hamo aku la ma ko kua o K.oauanai, mai ko poo a hiki i na wawae ; a o ke kui iho la no ia o ka hekili, olapa ka uiia, a nei ke olai, ua ka ua koko, kahe ka wai uh), ke hooinan la no ke kahnna i ka hamo ana ; ma ke kua ka mua, ma ka aoao akaii ka lun, a ma ka aoao hema hoi ke kolu, ama ke alo ka eha, Aia hamo ana, hoomaka iho la keia mai ke poo a hiki i ka houpo, ili iho la ke kuakoko iluna o ke kaliun;», me ka nee pu inai la no me kona mau lima a hiki ma ka piko, al>«la ana ke keiki iwaho, a i nunaia iho ka hana he kaikamahino.

A pan ke keiki i ka hoomaemaeia, a waiiio i;i iho hv pehi, me ke kapu ole ia 0 ku inoa, aia a hahi ke iuiahnlu, hemo k« piko, alailn kapaia iho la ka iuoa o ua kaikamahiue nei, o Iloku ilele, a ua lilo no ia Kalalea a ma 1-Loauuuai ku hunai ana o keia keiki. 1 ka pau aua o ka ke kahuua mau hana, hoi aku la oia i koua home kuahiwi, 1 ka uka iu auo kaaaka ole, hookahi no kanaka o na manu noho kuahiwi. Noho iho la no hoi na'iiii, o ka huia a ine ke kilu ka haua, a o ka haku mele iuoa no hoi no keia kaikamahine. A na kekahi kupunowahine no i haku i kaia mele, penei : N <ni Haena i ka pali o Nualolo, [ile, A Nualolo i ka weiona a keahi i ka uinE kokolo ana ka auhau me ka uiomoku, He ahi hoelia ia i ka iii o ke kanaka, Me he kanaka la ka la no Mailehuna, A Mailehuna ike i na peaheke n ke koo* lau, [hila, Ale he auna mann la i ke one o HoOAohe liana a ka wai kolo pne i ke anu, Anu Mamalaho li e ke anu i ke koekoe, Ahu kupauaha i ka ua makaupiii, U—hu, Ua lai—e, U—hu, He aloha—e. 110 nui uo na mele i hakn ia, a e waiho iki nae kakou a k-i wa kupono, a e hoi ae kakou a e n m* i ke keiki Aaho»ka ke koa, ua puka aku ia oia raai kona hanau kupaiauahaia ana, a ke hanai ia nei oia. Maanei nae, e waiho ana kakou nona uie kona mau kahn hanai, a e huli ae kakou a nana aku i Hawaii no ka puukoko, e malamaia la e Kahawali a me kana wahine, na puka akn la mailoko aku o ka puokoko he keiki ilio, ua like no ia me ka mea i hoakaka mua ia ai e ke kahuna. 0 kahi nae i waihoia ai o keia pou« koko, iioko no ia o kekahi iiokeo, uw ka waliii i a paa i ke kup« ouholowai Olaa. Aia nae ma kekahi 1-*, na hoio o Kahawaii i ka iaw«ia f oiai o kana hana mau no ia, a o Kanokawahine hoi, e kukn

ana oi**, n o Ua hoi<eo nei. aia no uuna \ kahi i kau ai, a e huonuiu ana no «ae | keia i ka nana uua iUila, puiwa ae la ] nae keia i ka oni aua ne o ua hokeo nei, j 110 ka mea, aohe aiakani ma ia !a, e'ku- ; leana ai la hoi ka oui ana : hoomuu ioa ■ no ia i ka nana ana, aia me, nui loa ne f ia ka lewa auao ua hokeo nei i o ianei, me he k.-naka hula pele la. L : lupuni loa ao la keia i ka makau, rue ka iioohu- j oi i ke kmun o ka lewa ana o kahi i ( waihoia ai 0 ka hanai a luua, ua poina i nae iaia na olelo a ke kahuna, aka, hoo-! niauoo ae la nae oia, ua komo i<\ e ka i iole, a oia la ke kumu i oni ai. Aka, ike ī 0 akn la nae oia i ke kane, e pae mai \ nna i ke awn o Waiulanla. aia no ia wa* i hi ma ka akau mai o ka lae o Kumnka- ] hi. o ko ianei ku ae la no ia a holo aku ; la ; o na lima o na wawae, a ku ana hoi ] imua oko kane. Pane mai la ke kane,; Heaha ka mea i paukiki ai kou holo aiia ; mai nei ? I mai la ka wahiue, Ileaha ; mai ka kau, o ka hokeo kahi iwaihoia'i j 0 ka hanai a kaua, ua komo ia paha la | eka ioie, a 1 ole ia, healia la ; nana aku ; no hoi, lewa launa ole ua hokeo nei i 0 i a iaiiei, me he kanaka o hnla pele ana. ] Mamuli o ko Kahawali ano kilokilo, na- ] na }ie la oia i na onli 0 ka lani, a i mai j la, 0 ka han ii no a kau.i, no ka inea, j ma nehinei, oia ka piha ana o ka makahiki a ke kahuna i o!e!o mai ai, a ma keia la ka hoomaka ana o ka niakahiki | hou, nolaila, e hoi oe a wehe i ka ipu.l ua puka aku la ka hauai a kaua, u mai ■ noho nae oe a welie naaupo, 0 paa pu ■ aku oe me keia ia ula, a o kekahi puawa no hoi, alaila, hahau aku oe, u ia | wa oe e wehe ai i ke poi, 110 ka niea,' eia la he knpua ka hanai a kaua. A ina ; 110 hoi oe o rnaka ? u, waiho iho 110 pela ;t hoi aku au, a na'u no e wehe i ke poi. Ia wa, hoi aku la ua wahiue nei a hiki i ka hale, e lewa mai ana no ua hokeo nei, me na anuenue elna e pipio ana mawaho, o ka eehia iho la no ia, a maiile iho la. Ko ke kane nolio hoi ia a hoi mai, aia nae kana wahine ua maule, he mea kaumaha loa ia i'kona nana aku la uo i ka lewa nvai 0 ka hokeo, a nana iho la hoi ua muule loa ka wahine, nolaila, mahele lua iho la kona noonoo, a hooholo iho la oia, e hoao tnt)a ma ka hoopakele ana i ka wahiue, ioa e hiki a hiki ole paha. ■ Kii aku Ia oia i ke poi, a hoopiha iho la i ka wai, a waiho pea iho la oia elua | la-i iloko o ka wai, a lalau iho la oia i j kekahi Ia i, a kuehu aku la iluna o ka | wahine, e hoomaka ana mai ke poo mai | a hiki i na wawae, me k>i pule pu no ; o ka hele no hoi ia a kualima, oni ana ka lau o ka wawae; hoomaka hoi ma ka lua oka la-i, o ka hele no hoi ia a kuaiima, oni ana ke kino a puni, koe nae ka ieo a me ke kaakaa ana mai o na ma- | ka, nolaila, hoomaka aku la keia ma ka lorni ana a hiki i ka puka ana o ka huaoielo, a ola loa ae la. Ninau aku li ke kane, Heaha ke komu o keia make ana iho nei 011 ? Pane | mai la ka wahīue, Aole au i ike i kuu ; m*ke ana, aka, o ka mea walo no uao i | maopopo i kuu manao, aia wale no i ka |wa a J u i ike nku ai i kela mau anueuue, \ o ko'u eehia iho la no ia, eia ka ua ma--Ike loa. I mai ke kaue, Hoi mai nei | paha wan e waiho ana, kai no hoi he j waiho a hiamoe maoli ia hei, eia ka ua | helo loa no. Mauao iho nei au e kii j uina i ka hauai a kaaa, eia hoi, he alohu j hope kou», a noa no ke alo'aa mua, no- ! laila, hoomaka iho nei no au e haua j mua ia oe. ! Mahope iho o keia mau kamailio ana | a laua, ninau akn la ke kane, Auhea ka | aahu kapa i hooinakHukauia no ka ha- ; nai a kaua? I ruai la ka wahine, Aia no la iloko o kela ope. Pane nku )a no ke kane, E aho hoi ha e kii aku oe i keia maiiawa, no ka raea, eia ka wa e puka inai ai ka ilio niailoko uiai o ka , puukoko. Kīi aku la no hoi ka wahiu<3 | a lawe inii ta i ua aahu kapa oei, a ka- ) awi uku la ia Kahawali. { {AoU 1 pau.)