Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 11, 17 March 1877 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XVI. HELU 11. HONOLULU, POAONO, MARAKI 17, 1877.  NA HELU A PAU 798

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA!

 

C A ME C

 

Ka Laau o kou Hale!

 

No Hea la?

 

KA INO HOI NO KAHIO

 

WAILA MA!

 

Nana aku no hoi ia la,

 

OHI KA IO o KA LAAU o MAKAWAO

 

i ka ua mea o ka nani o

 

Na Papa, Na Laau.

 

C A ME C

 

Na PONO KUKULU HALE

 

O NA ANO NO A PAU,

 

C MA KE KINI O C

 

Na ALANUI PAPU a me MOIWAHINE,

 

...... Honolulu ......

 

MALAILA E LOAA AI E LIKE ME KA

 

makemake no ke

 

Kumukuai make pono loa

 

 

 

 

PAPA, PAPA, PAPA

 

Na PAPA huluhulu,

            Na PAPA manoanoa,

                        Na PAPA i kahiia,

                                    Na PAPA kepa,

                                                PAPA hole keokeo.

                                                            PAPA hole ulaula

 

NA LAAU!  LAAU!

 

NA KUA

            NA KAOLA,

                        AAHO,

                                    MOLINA,

                                                PEAPEA,

 

            PINE HULUHULU,

                                    PINE I KAHIIA,

 

Na Papa a me na Laau Ulaula!

 

PILI ULAULA

            PILI KEOKEO,

                        PANI PUKA,

                                    PANI PUKA A ANIANI

                                                IPUKA ANIANI

                                                            OLEPELEPE!

 

PENA O NA ANO A Pau

 

Hulu Pena mai ka liilii a ke nui

 

AILA PENA!

 

AILA HOOMALOO,

                        WANIKI,      PATE.

 

NA LAKO

 

o kela a me keia ano.

 

NA AMI-PUKA HALE,

 

                        NA AMI-PUKA PA

 

ANIANI!

 

Pepa Hale me na lihilihi.

 

E LOAA NO MALAILA

 

Paakai Helu 1.

O KAKAAKO a me PUULOA

 

            No ke Dala kuike, e loaa no na mea a pau i haiia ae la no ke kumukuai emi loa

            O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, loaa # ku aoa ia lakou, e hooko koke ae mai ana no ia me ka lewa pono.

E kipa nui ilaila, i ike i k oiaoa

 

Ka huakai Hoola a Hooulu Lahui

a ka Moiwahine Kapiolani.

 

Ka Makia Paa o ko laua Aupuni.

 

UA PUNI KA MOKU O KAKUIHEWA

 

Ua kauuia, ua Kupu, ua uiu, ua

lau ma na home kuaaina.

 

I hoomanawanai pu ia me kona Pokii Alii

Ka Mea Kiekie ke Kaina Aliiwahine Kapooloku.

 

            Ua heluhelu koke aku la o J Kaae i ke Kumukanawai o ka Ahahui Hoola a Hooulu Lahui o Punaluu Koolauloa.  I lawa no a pau ka J. Kaae hana o ka iho makawalu mai la no ia o na apana keokeo o Maleka.  I puolo ae ka hana, ua hiki ka huina i ke $45.60.  I na kenikeni e nakeke ana iloko o ka eke, ua koho ia na luna o ka Hui, penei:

                        Mary Kauahikaua                    Peresidana,

                        Kamoa Wahinemaikai,            Puuku,

                        Kanamu Kekeiokalani,            Kakauolelo.

            No Kaliuwaa, ka auina oia la, ua pii aku la ka Moiwahine a me ke kama alii wahine Kapooloku no ka makaikai ana i ka wai kaulana o Kaliuwaa, mamuli o ke pailata ana a Kuaiwa ke keiki papa oia nahele lipo.  I ka Moiwahine e ku ana mamua pono iho o ka waa nui, a e kuhikuhi ana ke pailata no ka hoopii o Kamapuaa ina ohua ona ma ua waa nei iluna o ka pali.  Ia wa i kaa mai ai kekahi pohaku nui, mai luna mai o ka pali.  I kona haule ana ilalo, ua like ke kani me ke kani ana o kekahi pu kuniahi o Puoina, a lele liilii aku na mamala pohaku i o aia nei, me ka a pu o na huna huna ahi.  Ua pili pu ka manao o ka Moiwahine no keia hana ano kupua o ka uka waokele o ke kaina alii wahine Kapooloku, na kapalili ka puuwai a haalulu ke kino no ka makau.  No ka mea, o ka lua keia o kona ike ana ina hana kupanaha a ke kamaeu Kamapuaa, a pakele ai o Kahalepouli, Piikoi, mai make no ilaila i ka hele ana me ka Moiwahine Emma Kaleleonalani, e makaikai.  O ka loihi mai kahi a makou e ku haalulu nei a hiki i kahi i haule ai o ka po haku he hookahi kaulahao.  Nani ka pakele ana.  Nolaila, e hoomaikai ia na lani,  Ua nee haalulu aku la ka huakai imua a hiki pono i ke kiewai, ua luu wai iho la ka Moiwahine, a me kona pokii, a huli hoi aku la, no kai o Punaluu.  Ma ka hora 3 oia auina la, ua pulelo aku la ka huakai imua o Hakipuu ka pahu hopu.  A na na lima palupalu o Miss. Hariata Kaehu, i apo aloha mai i ke kaoo alii, a hookipa pumehana aku la ma kona home pua rose, nona paha keia.

 

Aohe a = u mea hoohihi ole o laila,

He makamaka ke oho o ka palai lipo i ka na.

 

            Mahope iho o ka paina ahiahi, o ka lilo aku la no ia i ka aina moeuhane, aohe lono ae i ka palau a Kuaiwa ke kakaolelo o ke alo alii.

            Ma ka hora 9 o ke kakahiaka Poalima Marati 2.  Ua haiolelo ka Moiwahike imua o na makaainana maloko o ka luakini Hoole Pope ma Waikane.  A ua kokua ia kana olelo lani e J Amara, G Barenaba a me Rev. J N Paikuli.  Ua heluhelu ia ke Kumukanawai, a ua koho ia na luna o ka Ahahui Hoola a Hooulu Lahni o Waikane.

                        Mrs. K Paikuli                         Peresidena,

                        Miss. Hariata,                          Puuku,

                        Kawaikini                                Kakauolelo.

            O ka nui o na dala i luluia ma Wai kane ia la he $37.20.  Ma Waikane i hoomaha ai ka Moiwahine i kana hana Hoola Lahui, o ka palena iho la ia o kona haawina hana, no ka mea, ua pau mua ka Apana o Kaneohe a me Kailua, i ke kkulu ia e ka Moi, o ka nui o na Apana i hookahuaia e ka Moiwahine Kapiolani, no ka Makia o ko Laua Noho Alii, ma na paia kuaaina he Eono penei:

                        Elua,                            no Waialua

                        Ekolu                           “ Koolauloa,

                        Ekahi                           “ Koolaupoko.

            O ka nui o na dala a pau i lulu ia ma keia huakai Hoola Lahui a ka Moiwahine Kapiolani, he $280.98, aoi aku a emi mai paha.  A ua waiho no ke dala o kela a me keia apana.  Na ia hui no e malama a e kokua aku i ka poe nele ina he mau pilikia io i hiki ole ke pale ae, no ka neo.  I ka hookuu ana o na hana, ua paina ka aina awakea o ka huakai alii ma kahi o Kamealoha.  Ma ka hora 3 oia ahiahi, ua kaha aku la ka huakai imua no Kaneohe.  Ma ke ahonui o ka Luna Kanawai W E Pii, ua ka mau ka paina ahiahi.  O ka Noble S G Wilider kekahi maia paina liula.  A pulelo malie aku la ka huakai imua no Maunawili ka home Lauae o Mrs. Maraea Boyd. Ua nalowale ka ili o kanaka, hiki aku la ka huakai alii no Maunawili.  A na ia home Mokihana i hookipa pumehana aku i ka Moiwahine, kona pokii alii, a me ka lehulehu.  Ua paina aumoe ka Moiwahine, a me kona mau ohua.  O ka haule aku la no ia e hooluolu i ka luhi o ke kino i ka luaiele ia e ka lio, a halawai aku la ma kela aoao me Muliwaa ka mea, iaia ka nonoholua i hooaiki ae ka hie, aia ka la iluna, e haule ana hoi he ku a ua koikoi, manao ae la ka pae ole i Kou, no ka ino mai o ke alanui.  Aole i hoomaha iki ka haule ana o keia ua Lanipili a hiki i ka hora 2 o ke ahiahi.  Ma ka hora 12, na noho ka Ahahui Hoola a Hooulu Lahui o Kailua a me Waimanalo.

                        Mrs. Kaehu,                Peresidena,

                        Maraea Boyd              Puuku,

                        Kia Holt,                    Kaukauolelo.

            No ka nui o ka ua maia la aohe he nui o no hoa o ka Hiu i hiki mai, he la lulu kenikeni keia e like me ka manao o ke Kumukanawai, o na Ahanui a pau.  A pau ka lulu dala ana, ua hoike mai na Komite, ina pilikia a lakou iike ai ma ko lakou mau Apana iho.  A ua loaa ma kekahi apana kekahi wahine i loohia i kekahi pilikia e hiki ole ai iaia ke malama iaia iho.  Nolaila, ua hele kino aku ka Moiwahine e ike maka ia mai nawaliwali, he mea ehaeha no ka naau ke nana aku ina palapu ma kona kino.  He mai puha keia, aohe wahi muumuu, ua nahaehae a me kahi huluhulu, ua weluwelu, aohe kapa o kana wahi pepe. A naia wahi huluhulu nahaehae e hoomoe pono ole ia laua i ka po.  Aloha ino? a lima makahiki kona loohia ana i keia poino.

            A ua lawe ae la ka Hui Hoola Lahui o Kailua a me Waimanalo, e malama i kona ola a me kana keiki.

            Ma ka hora 4 o ke ahiahi Poaono, ua haalele aku la ka huakai alii ia Maunawili, a hoopiipii mai la ka ihu o na lio no Honolulu, ke kulanakauhale alii, ua uhi paa ia ka pali o Nuuanu e ka noe, a me ka ua liili, noomanao wale ae la no ka mea kakau no Mr. Nahoi.  Aka, aole i haalele mai na mana Lani i ka huakai a ka Moiwahine.  Ma Luakaha ma kai i halawai ai ka huakai a ka Moiwahine, ma ka Moi.  O ke kulu mai la no ia o ka ihu o na lio no ka Hale Alii Iolani.

            Ma ka hora 6 oia ahiahi, ua hookipa pumehana mai la ka home alii i ka huakai a ka Moiwahine Kapiolani Good bye!  Good bye, me ka mahalo haahaa ia = u mau Lani Alii a me kuu mau hoa ukali o na pali hauliuli o na Koolau, aloha ino.  E hoomaha ae au maanei.  Ke hoi nei ke keiki o ke Ehukai o Puaena, ke kau mai la ke ao poo puaa iluna o Kaala.  Me ka Welina.

                                                                                    C. N. KALAMA.

            Honolulu Maraki 5, 1877.

 

            NUHOU!  NUHOU!! CC Heaha ia Nuhou, wahi a ka mea ninau?  Heaha ma ka hoi kaa o ka lakou la ae hoi?  I ka Poaono ae la 3 o Malaki nei hele mai kekahi mau mea e mare ia i mua o kahi kahuna pule pope ma Paoaakako, ma ka apana o Koolauloa nei, o ke kane he haumana na na wahi kahuna pule pope nei, a o ka wahine, no ka hoomaha ona Moremona, eia ka nuhou o ua wahi kahuna pule nei, aole ia e ae e mare, ina mea mare ina aole e papatema ia kela wahine a ae mai hoi i hau ma@ nana, a piipii kai no hoi ua wahi kahuna nei, a ma hope, na ae aku ka wahine a papatema ia, a mare ia iliola, he mea pono a ua nei pela e hana ia ai ua mea mare e hooweliweli ia? a e @ pu ia hoi ka mana Aupuni, a me @ mana uhane?  aole loa, ahe like paha keia me ka mahomeka i kela wa kahiko o ke kolo@ ma lahi lima, o ka @ ma kahi lima.

                                                                                    M. N. IKEPONO

 

Ke ano o na hana a ka Haku ma

ka Pae Aina o Makonisia ma ka

MOKUPUNI O MILE.

 

            Ua hele pu no hoi au me na luna kahiko, no ka malama hoolaa Makini ana, a ma na himeni, ua lilio ia = u ka hapanui maia haawika, elua luakini oia, ma Arbara me Eneijak.  Ua maopolo ma keia mea.  aole io no i haalele mai ka Haku ia makou.

            21.  Ka noho ana ohana.  Aole no i like ka noho ana oha o Hawaii nei, me ko Mile, aka, ma kahi mau mea, ua like no.  Eia wale no kahi ano okoa iki: he ano like loa ko lakou noho ana ohana ana me ko na haole, he mea nui na elemakule i ka lakou mau keiki i ka lakou mau kuakahi a kualua, aole lakou e pa ki-ke, e like me ko Hawaii nei mau keiki, ka olelo aku i kahi elemakule a me ka luahine. Eia hoi; i na ekolu eha mau eeiki a kekahi mau mea, alaila, o ka rula no keia mau keiki, eia no ia.  O ke kaikuaana, oia ka mea nui o lakou, aole e hiki i kona mau pokii ke pa-ki-ke, a olelo kiekie maluna, ina e hana pela, alaila, e make ke kaikaina naaa i pa-ki ke i ke kaikuaana. o na keiki kane wale no nae keia.  I na hoi elua a ekolu mau kaikamahine, alaila, ua kapu no ka hanau mua, aole nae he mea e make ai, e like me ko na keikikane.  Aka hoi; i na he kaikamahine ka ka mea hanau mua, a he keiki kane mahope ona, alaila, aole no e lilo ke kapu o ke keikikane no ke kaikamahine.  He kapu no kaikamahine ke moe makahi moe o na keikikane, pela no na mea a pau i hoolaa ia no na keikikane, kapu loa.  I ke ia wa nae, ua pau ke kapu e pili ana i ka make a o na kapu e ae, ke mau nei no, he hiona nae o ka pau loa ma keia hope aku, oiai, eia ka malamalama o ka Euanelio ke nee aku la imua o lakou.

            22.  Kahi umeke a me kahi ipukai a lakou.  Aole a lakou mau umeke, aole no hoi he ipukai, e like me ko Hawaii nei.  I na lakou e hele i ka lawaia, a loaa ka ia, hoi mai no pulehu, a moa, alaila, lu no i kela ia iluna o ke ili ma kae o kapuahi; a pela no hoi ka ai, alaila, o ka ai no ia, a pau no ka ai ana, koe ke koena ai, a ia, alaila, hou aku la kela a me keia i kana koena i ka paia o ka hale, a i na e kii hou aku, ua pau i ka iole, naonao, elelu, &c.  Aka, i keia wa, na loaa kahi e waiho ai kahi koena ai a ia hoi, a ke ai nei lakou maluna o na pa, a na pau aku la ke ano mua.  Nani no na hana a ke Akua ma ko na aina e.

            23.  No na ia a me na kapu o ka hana ana a na kanaka.  1  No na ia ku.  Eia na ia ku ma ka olelo Makala, a i unuhi pu ia ma ka olelo Hawaii, Milmil, oia ka opelu, Pati akule, ma ka olelo Hawaii.  Aowol nehu, ma ka olelo Hawaii, Tou, piha, ma ka olelo Hawaii, Ikiairk, aole ino Hawaii, oiai; aole ia oia ano ma Hawaii nei;  Penei e hana = i no ka opelu, e hana i pa pohaku, a paa, me ka hookoe i puka ma kahi e pili ana i ke kai, oiai, o keia pa, aia i uka, e pili aku ana i kaha-one.  A mai kekahi aoao aku o ka puka o keia pa, ma ka aoao hohonu o ke kai, ua hoomoe ia = ku he launui i wili ia a loihi, a hiki aku i kau wahi papau, me ke komi pu ia me na pohaku.  I ka wa nae e kai nui ana e pono ai keia hana ana.  I ka wa e pii mai ai ke kai a hohona, ua pii pu no me ka ia, a ua komo no maluna o ka launiu i hoomoe ia ai, a ma kau wahi e ae no hoi i ka wa e pii ai ke kai.  Aka, i ka wa e emi ai ke kai alaila, oia ka wa e paa ai ka ia o kela launiu.  Mahope iho, no ka maka = u o ka opelu i kela launiu, ua imi i wahi e pakele ai, a oia ka wa e hookokoke ai i ka puka o ka pa.  I keia wa, oiai na kanaka e pee ana, a e paa = na na lima i na pohaku o kela a me keia; i ka wa i hele ai ka ia, a e kokoke ana kahi e komo ilako o ka puka o ka pa, ia wa kela a me keia e hoonou ai i na pohaku iloko o ke kai, makahi e kokoke ana i kahi e hoolii ana ka opelu, aole nae mawaena o ka ia a me ka puka o ka pa, aka, mawaho mai o ka ia.  I kela wa i hoonou ia ai na pohaku, ia wa i holo ai ua ia a pau iloko e keia pa i olelo nuiia ae nei.  A o ka wa noia i komo ai ka ia iloko o ua pa nei, ia wa lakou e paipai ai na lima a me ke ki-ki na waha, o kela a me keia mea.  Pela iho la e hana ia = i a loaa ka opelu, ua like no ko ke akule, me ko ka opelu.  O ka nehu a mea ka piha, penei e hana = i; O ka upena e hana = i, oia ke kaunoa, a o ka hana ana, ua like no me ke kolau ohua ana a mau ia kolau e ae.  Eia na kapu o keia mau ia he kapu ke kopi i ka paakai, kalua, aiwaha, a i na e haki keia mau kapu, o kana wale loa nola o ua mau ia ku nei.  O ka nehua a me ka piha, aole kapu.

            No ka malolo; Eia ke ano o kona lawaia ana.  E hana mua i mau pu-a launiu maloo makahi o ka haneri a oi aku a emi mai, i ka wa pouli, aole mahina, oia ka wa e lawaia = i.  Aole hoi pono ma ke alo o ka aina, aka, ma ke kua o ka aina e lawaia = i, makahi hohonu o ke kai.  E kukulu ke kia, a e hana ka pea, a e holo.  I ka wa e holo ai, e hana ka waa a holo loa.  I ka wa e holo ana ka waa, aia he kanaka e ku ana, me ka lamalama i kona lima, mamua o ka ihu, a hookahi kanaka e paa ana me ka upena ma koua lima e moe ana mamua o ke Jim, a i ke i ka ia, hoohei i ka upena, a pela e hana = i ia, a nui ka ia.  Elua mau kanaka e ku ana ma ka Rou, a me ke Kupak.  O ka hana a ka mea ma ke Kupak o ka pailaka, a o ka mea ma ka Ron, oia kahi lawaia.  Eia ke kahea ana a ke pailaka ma ka olelo Makala.  Jure, hoopololei ke ano.  Lomet, ua hala loa kakou iwaho o ka aina. Loen, hoihoi i ka aina ke ano.  Eia ke kapu o ka malolo. 

1.  Kapu na waaine i ka wa e hanaia = i ka launiu, a i na e ikeia, a o kahi wahine i ka e hana ia = i, e make ia wahine.

2.         I ka wa e hele ai na kane i ka lawaia malolo, eia ka olelo ana.  Auro.  E komo ia na hale e na kane, ma ka olelo Hawaii, o o ka hana ia wa, o ka hao i na waiwai o loko o ka hale, aole pono i na wahine ke noho iloko.

 

            No ka uhu.  Eia ke ano o kona lawaia ana.  He like loa kona upena me ka upena kolau ohua, a elua no lau, e like no me ka lau ohua.  O na mea nana e nana ka ia (kiu), oia no na mea e paa = na i ka upena, a o kahi mau kanaka, aia i uka loa kahi i ku ai, a ia laua ka lau kahi i paa = i.  I ka e ike ai na kiu i ka ia, eia ka olelo a laua, Elon iik, nui loa ka ia, ma ka olelo Hawaii.  Ia wa, eia ka ia ke pii nei i uka, ma kahi ano oawa, a hala loa i uka, ia wa, holo na mea e paa nei me ka upena a kau; i ka wa e hoi mai ai ke kai, hoi pu mai me ka uhu, a i na he mau haneri ka nui, e pau ana no lakou a pau i ka make.  A i na he wa hohonu o ke kai, alaila, i ka wa e hookuu ai ka upena, oia ka wa e ko ai ka lau ma kela aoao a me keia oaoa.  Eia na kapu o ka uhu.  1.  Aole e ai na wahine i keia ia, ina e ai, o ka make noia.  2.  I na e ho-a ia ke ahi, aole e ike na wahine i ka uahi i ka wa e pulehu ia = i ka uhu, ina e ike, make no.  He nui aku no na ano ia, aole nae he mau kapu o lakou.  E ninau mai paha auane oukou.  Ke mau nei no anei ke kapu o ka lawala ana, a me ka ai ole o na wahine a me kahi mau kapu e ae.  Aole, ua pau na kapu, ua ai na wahine.  Ua auhee ka pouli, ua pau na kapu i ka hiolo, a ua puka mai ka malamala.  Nanai wale ka ke Aku mau hana.

            24.  Ka hanau keiki ana a me na kapu.  I ka wa e nahunahu ai, e moe ana ka wahine i lalo ma ke ano kunihi; A aia he kaula i hoopaa ia kekahi piko iluna kekahi piko a o kahi piko, e lewa ana maluna = e o kahi e moe ana ka wahine, a i ka wa e ikaika loa ai ke kua koko, alaila, hopu ae ka lima o ka mea hanau i ua kaula nei, a puliki a paa, a pela no e paa = i a hiki i ka wa e hanau ai ke keiki.  I ka wa no e hanau mai ai ke keiki, alaila, o ki koke ae no ka pilo a moku me ka na hii ole ia i ke kaula, a waiho iho la no pela.  Naau po paha ea?  Eia na kapu o ka hanau keiki ana.

                                                                                                                        (Aole i pau.)

 

Ahaaina mare ma Haleaha Punaluu, Koolauloa

 

E ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe CC

            Ka wahaolelo o na keiki ai aupuni a kupa Hawaii hoi, a kulaiwi hoi o na olelo hoolele hauli, hoola paawai, o na lehulehu mai ke piko o ka la puka o Makanoni, a nalo aku i ka mele olu o lalo.

            I ka hora 12 o ka la 3 o Maraki, ua malama ia he ahaaina mare, ma kahi i olelo ia malona, no S. Makakoa no ia wahi no, me Vaseti Lahaina w@ no Laie-maloo.  Ua kai aku ka huakai mai ka hale noho aku o ke kane, a ma ka luakini Katolika.  Ua kahiko ia laua me na aahu i ano like me ka hau o Maunakea ke aiai, a i hiale mai hoi i ka make o ka lehulehu, me he mea la o ka wailiula o Mana, a he lei omaomao ma ke poo o ka wahine, i kipona ia me ka pua keokeo.

            Ua hoomaka ka hana ma ka luakini, me ka pule, ‘e ko makou Makua iloko o ka lani &c,” e ke kahuna Farani; pau ia, himeni, pau ia he olelo paipai na ke kahuna, i na mea mare, e pili ana i ka Baibila.  Ua hoomaka ia keia hana i kinohi, e ke Akua, hookahi kane, a hookahi wahine, a mahope mai, i ka wa ia Aberhamama, a pela aku, he lehulehu na wahine a ka mea hookahi, he ano pono ole ia hana.  A i ka wa o Iesu, i ao pono ia mai ai kakou no ka poe mare.  Mareko 10;2-12, Rom. 7:23, 1 Korineto 7;8-16, Epes, 5;22-28.  A pau ia, ua ku mai na mea e mare ia ana ilona, me no haa ku mare, Maraea a me Bila Bele.  A pau ka mare ana, himeni, a hookuu ia ka halawai me ka pule a ka hui, “e ko makou makua iloko o ka lani &c.”  Ua kono ia mai ke anaina, e hele aku e paina; ua ai piha ka lua o ka inaina i na kelekele puaa, a me ka momona o ka b@pi, i hooluu ia i ka inu; a ua hoi no kela mea keia mea me kahi puolo.  A e puana mai auanei Ka Baibala “e mahalo ia ka mare no na mea a pau.”

                                                                        J. L. K. KEALAKUHILIMA

            Laie, Mar 5, 1887.

 

Paue ia Hi. Kauaihilo

 

E ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe: CC

            Ke koa wiwo ole, nana e alo nei na ole kawahewaha, na pali piiku, na iho = na kolilo, mai ka la uli a i ka welau o Haehae, a palemo iho hoi i ka ilikai o ka Moleolu.  Ua ikea ma kou helu 9, aoao 33, o ka la 3 o Maraki, nona ke poo, “aole he oiaio.”  E ke hoa, aole au i hopuna i kekahi palapala, me keia mau huaolelo nu i waiho mai nei.  Aole me ka manao he oiaio maoli no, aole i kakau kuu hapa pulima i kekahi oia mau olelo, a hopuna i ka LAHUI HAWAII, he ole loa no, e hele oe a nana i ke kope o keia mau olelo, ma ka = u wau kope e waiho mokaki la paha ma ka hale pai o ke KUOKOA, aia hoi na olelo oaoe, e pili ana no na opua 12, no ka mana wai momona, na oeleo pili “Nupepa Kuokoa,” hoa a Kiilau, leo na ka m@, na kumumanao &c., aole no e like ko lakou ano.  No ke aha hoi wahi au?  No ko = u kakau ole ana me ko = u lima ponoi, ma ia palapala.

           Na kekahi mea e ae i kakau i keia mau olelo, a kakau aku la oia i kou inoa, i mea e eepa ai au ma kana hana; ea, auhea oe e ka mea nana i hana i keia, epee nei iloko o ka apiki, e like me kou hoeepa ana ma ko = u inoa, ka mea aole au i hana, a na ke Akua o ka lani e hoeepa ma ka lio, a e wiaho kaka i kou mau wawae ma ke alanui,

            No kou kihala a ana mai nei no ka inoa kookamani, aole au i hookamani ma keia inoa, no ko = u kupunakane keia inoa, a o Pai kekahi inoa ona, oia hoi L. Lua Kuhi Kealakuhilima.  U@ puka ae keia inoa, no koua kaao hele ma ke alanui, ke hele i Honolulu mai Waialoa ae, a no ke kuhi au o na lima ma kaua moolelo kaao, i ke alanui, a kapaia Kealakuhilima.  He hookamani anei au, ke hapai ae i ka inoa pili i ko = u ohana?  E kaana i keia II Kauaihilo, ke ole au e kuhikewa, o oe ka i kau ae i ka inoa hookamani, ma ka helu 5, aoao 18, o ka la 3 o Feberuari, nona ke poo “pepa pili dala.”  Aole he kanaka o Punaluu o Lualii oia nae paha, no ko = u lohe ole ea?  He wahie kahawai o Lualii, no Makao, kuhi o ka luna alanui, oia nae paha, he hiki i ke kahawai ke kakau, a hookomo = ku i ke KUOKOA.  Aole anei keia o oe e H. Kauaihilo.  Ua ninau au i kekahi o Punaluu ia Lualii, hoaa mai no, aka, ina na kuhihewa, me a = u ao keia mau olelo.

                                                                        J. L. K. KEALAKUHILIMA.

            Laie, Mar. 5, 1877.