Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 11, 17 March 1877 — Hoike a E. Bailey, ka Ele- LE O KA PAPA HAWAII. NO KA PAEMOKU O MAIKONISIA. [ARTICLE]

Hoike a E. Bailey, ka EleLE O KA PAPA HAWAII. NO KA PAEMOKU O MAIKONISIA.

[Kakauia no ka Lauci Ha*aij.] Holo makou i ka pan ana o ka pule īoalima o Hokn Ao, mai Honoluln i ka f> o Iulai, 1876, a ike mua makou i ka mokupuni o Peru T oia kekahi o n.a Kiiipati, raa ka la Sabati, Iulai 23. Aolo makou i pili i ka aina, maalo wale ae, a holo hou aku a i Tapiteuea. I ke ao ana o ia po hiki makon. a holo malie niai ka aoao Hikina kahi i ike mua ia, a poai a hiki ma ka aoao Ko- ( moliana, ma kalii e noho ai oMr. Xalimu ma ; malaila kuu ia ka heieuma i ka }iorr*. r> o ke ahiahi. Mamua o ko makou hiki ana, holo e mai o Kev. Mr. Kapu e haiawai me makou maluna o ka moku. 0 kana olelo mua ia «aakou, "ua ma-; o Maria." | Oiaio no, ua make kana wahine, he j waliine i mahaloia e na misionari a pau nu kona lawelawe uuiikai ana ma ka ha- | ua a ka Haku. He mau hoike nona na k« iki ekolu, no kona alakai aua ia lakou ina ka pololei a me ka pono. Holo mai no hoi o Mr. Nalimu e ike ia makou. Oluolu kona noho ana a me kana wahiue, a me ka laua keikikane, elimapalia makahiki ona. 1 ke kakahiaka nui o ka la 25, holo makou iuka maluna o ka waapa, irtu ka ukana o Mr. Nalimu ma, he poi, herena jiaa, raiki, a pelaaku. Holo kawaapa a liiki loa i ka puka o ka pa hale e pili ana i ke kahakai, nokamea, hekai piiia. I ka emi ana o ke kai, mamao aku kahi e pae ai, & maloo kahi papau, he hapa mile. Noho no au ma kahi o Nalimu ia la, a i ke ahiahi hoi hou maluna o ka moku ; aka, noho kekahi poe epaiomeka makika a ao k.i po. K noho ana o Nalimu ma iloko o ka h.'ile laulialu a mekalauameka ha-niu; elua papa ke kiekie; he keena moe maluna. : O ka papahele a me na laau a pau o ka hale, no keia aina no; koe walo no he koena paa i ka papa Noweke a me • ka laka, e paa ai na waiwai o lakou; no ka mea, lie poe aihue loa ko Kilipati; eia walo no ka mea lilo ole, o ka mea loaa ole ia lakou. 0 ka papahelo o ko keena maluna, I he iAvi o ka laau niu, a ua uliiia oia i ka j moena o ia lau no. Oia no hoi kalaau o ka pa iiale; he mau hiau liilii eae kekalii. Komo wale na kamaaina a pilia ka hale, a me na pa hale, o makaikai i I na malihini. Hele kekahi o makou e makaikai i ka aina; mai ka aoao Komohana ka hele ana a i ka aoao Hikina, he hapalua mile \>aha. O ka aina a pau lie one, oia hoi, hu apana pupu, ako'ako'a a me na mea like i nahaha a i anai ia e ke kai. Paapu ka aina i ka niu, hala a me kekahi laau liilii, ua like me na laau liilii o liawaii nei e ulu ana ma kaliakai. 1 ko makou hele ana, hele pu kekahi mau kane a me ka poe kamalii. E la- ' we ana kokahi o na kano i ka moa kane : liilii e kuai, a he pupu kakelealii. Aole ; nao maua i kuai. Hoi mai makou, ai pu me Nalimu j ma i ka aina awakea, lie berena, he i-a ! a pela aku. I nuno li3iau i ka wai o ka niu, a me ka to-ilav, oia ka wai i loaa i ka oki ana o ka mu-o o ka i\iu; oia hoi ke ola , nui o ko Ivilipati. Pii lakou iluna o ka niu i ko kakahiaka a me ke ahiahi me : ka ipu, oia hoi he iwi uiu, o lawe mai i : kela wai. Aka, iua e ku kela wai aliala kekahi mau hora, alaila, e awaawa, ; a e oua ke kauaka ko iuu. Oia ke ku1 nui o ka ona nui o na kanaka, no ka īuakomake no i ka ona. lla holo maikai ka hana*a ka Haku ma Tapitouea; 80 na hoahauau. Elua poe o ia aiua, ho Karistiauo a he pegana. Aole au i hiki ma ko Kapu wahi i ka • holo aua o ka waapa ilaila, 110 ka mai. ! Aka, ua holo kekalii poe o makou ilaila, a ua mahalo i ke aloha o ua kanaka no ka holo ana o Kapu ma. Olelo mai o Kalimu, aole ana kula i keia wa, no ka hale ole. Wawahiia ka hale kula i loaa ke kahua e kukulu ai i i ka hale pule. Ike au i ka heluhelu, ka ' himeui a me ke kakau lima aua o kekahi poe ma kona hale noho. Hai mai na misionari, he nui ka ona anu o na kanaka. Hai mai hoi no ke kanaka kilokilo ua; a ua nui ka poe hahai mamuli ona. • Aka, aole nui ka uama keia mau maka- • hiki; a nolaila uuku ka hua o ka niu. He poe uwauwa keia. Kulikuli loa ; ma ka moku i ko lakou pii ana maluna i me na mea kani a lakou, ho moena, i basket, pupu, ia a pela aku. O ka baka ka lakou mea makemake ! nui loa, aole lukou e manao i ka mea e ! ae, aia a loaa ole ka baka, makeiuake i ka mea e ae. Aole mea o lakou e lilo ole ke hoawiia ka baka. Nolaila, lawe •' mai ka poe kalepa, ka poe manao ia la- | i kou iho wale no, me ke aloha ole ia hai, ll I iawe mai iakou i ka baka e kuai me % ** —«

keia |x>e naaupo. O ka pahi no hoi . kekahi mea makemake nui. La like ? me kona lima akau i ke kanaka Kili- | pati. \ A pau ka hana ma Tapiteaea, ee mai I o Kev. Mr. Kapu a me kana mau keiki j ekolu. aiaila holo makou i Apemama. Hala ia makou o Nonouti no ke kuI pono ole o ka makani. | He ukana na Mr. Sowther, he haole ! i noho ma Nonouti, ma ka inoku. Ao|lenaehiki; a mahope lohe makou ua •' hala oia i Kikaae. Mai ke ka- ; pena i kona ukana i kekahi mau waa i ; halawai me makou mawaho aku o No- | nouti; aka, haohao oia no ke ano hupo | o na kanaka. | I ka makahiki 1S74, pepehiia na ka- ! naka o ka waapa i paema Nonouti; mai f lilo ka moku holookoa, pakele i ka ho- | lo ana'ku. Aole misionari e holo ana \ malaila i keia wa. O Rev. Mr. Leleo ma kai noho malaila; a loohia i ka mai, hoi ma Apaiana; malaila no lakou i kela manawa. He kumu nae no lakou iho no, he kanaka i hele i na makahiki mamua ma Tiji e hana no na haole kanu. A hala kekiihi mau makahiki, hele hou oia i Samoa, malaila hoahanau oia. A i kona lohe ana i ka nele o kona aina hanau i ke kumu ole, hoi mai | oia e ao aku ia lakou, a ua olelo e holo | maikai ana kana hana. I ka holo hou | ana o Uoku Ao, e pono e ku malaila, e ! lawe i misionari no lakou, a e nana i ka hana; no ka mea, mahalo lakou i ka misiouari Hawaii. Ku ka Uoku Ao ma Apemama i ka la 29 o Iulai, a haule ka heleuma ma ka waha o ke komo ana i ka lakuna. Holo makou me Mr. Kanoa ma, a me Mose Kanoaro, ke kumu Kilipati e noho ana ma ia mokupuni-ma kā waapa a pae iuka, ]awe ia ka "oiia malama hou" o lakou. Hele makou e ike i ke alii, o Tem Binoka. E noho ana oia malalo o ka malu o kekahi mau niu, maluna o ka moena. Halii ia ka inoena no makou, a ka- j mailio oluolu makou, o Mr. Kanoa ka maheleolelo. O ka helehelena o Tem Binoka, ualikemekoKamehaineha III. i Puipui ano e kona kino. I ke kamailio ! ana, kena ia ka wahine e kii i ka ipubaka, a pulii oia nieka ikaika. Ku oia iluna i kekahi manawa, moe i kekahi; manawa, a noho i kekahi manawa. j He palule hapa huluhulu kona, a he j lolewawae, oia kona aahu. Mea e ka | noho malie o na kanaka, no ka me he alii pukiki oia. Hoi inakou iluna o Hohu Ao, kuai o Mose me ke kapena i kekahi lako nona, a hiki i na dala he 25, oiakona uku j makahiki. A ahiahi hoi o Mose iuka maluna o ka waa o na kanaka, a holo makou i Maiana. {Aoh ipau.)