Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 15, 14 April 1877 — Hoike a E. Bailey, ka Ele- LE O KA PAPA HAWAII, NO KA PAEMOKU O MAIKONISIA. [ARTICLE]

Hoike a E. Bailey, ka EleLE O KA PAPA HAWAII, NO KA PAEMOKU O MAIKONISIA.

I[Kakauia no ka Lauui llawaii.] Aole loihi ko inakou ku aoa uia Bu-; taritari i ka bolo raoa ana. Holo houi makou i Ebon ma ka la 11, aka, ku hou, iuakou ma Butaritari i ka hoi ana inai,' mai ke komohana i ka la 19 o Dek. E noho ana na misionari iloko o na hale i kapiliia i ka papa ma na aoao, a| he paku papa no hoi ; aka, ua ako ia' maluua i ka lauliala, a i ole ia, i ka lau| niu, uaua ka lauhala o Maikonisia_; aj iua e ako ia ka hale i ka lauhala e nwil na makahiki o ka paa ana, aka, e ako! pinepine i ka lau niu no ku popopo wawe. Maikai ka waipuna o Butarit=iri. Hoo-j piha makou i na pahu wai o ka mokuj malaila. He aina momona, aka, he aina! haahaa o like me ka nui o Maikonisiaj nui ka niu ka ape a me ka hala. Aia ma ka aoao akau he |mokupuni liilii, o Makin ka inoa, elua paha ekolu paha miie ke kaawale. He hale pule okoa ko Makin ; o Rev. R. Maka ke kahu oia ekalesia, a ma kekahi wahi ma Butaritari—malaila he hale pule okoa, he 56" ka nui o na hoahanau malalo o ka malu 0 Maka. 0 ka ekalesia ma ko makou wahi i ku ai, aia ia Rev. Mr. Kanoa ka malama. Ehiku wale no ka nui o na hoahanau j ua nui lakou mamua, aka, hoi hope ka nui. N 0 Nan Teitei kekahi hoahanau kupaa. Ma ka hanau ana he hoahana a ke alii. Mahalo au i ka oluolu o Nan Te»tei, haawi mai la oia i $200. o kana dala ponoi e hana i ka halepule hou ma kona wahi. Paapu ka noho ana o na kanaka ma keia wahi. Eia maanei ka maneapa oi o ka nui o pa maneapa a pau o Kilipaii. Aole aa 1 ana pono, aka, olelo kekahi 200 kap. a keu kona loa f 80 ka laula. 70 paha ke I kiekie. Malnlo, he hakahaka wale no a puni, 5| kapuai ke kiekie o kahi hakahaka, ua paepae ia na kua lalo maluna o na papaakea e ku nihi ana. Aole komo kona mau pou iloko o ka honua ; kaa wale no maluna o ka paapaa koa. Ua ■ kooia ka hale i na kumu nin i pio, a ua j

heohulīia ka kuaiu i pio ra*loko o £ haie. a īilo ia i Voa. Eiuu uae hioa hqa 0 ka hale i k» mak»ni ino, i ku wa 1 kukola ia'i, mamua o ka p*a pono «na. Aole no oa kamika a p«iu lewi o Bnt *ritari i Makiu—3ooo Ukou—aolo Ukou a paa i hnna. aka r o ka pr?e a paa e noho »oa iaa ia wahi kokoke %%»]o «no, tio ka mea, nai na mAiieap* e ae ma Botarit tri, he l»aie hnia, he h:tie hookip* uiaiihioi, a he hale ahaoleio hoi ka maueapA. Olelo na misionari, aole nai ka aihoe ma kei« wahi. Iko iakoa w» hele, aoIt? e kolohe ia ko Ukou hale a me ka waiwai. Haawi mni na imsiooan i ; haneri oiu no ka Hoku Ao. luu pioepine makoo i ka wai o ka niu i ko makou holo auo ma Maikonis\a. Ua pa ia ka pa o n* kumu, he pa poIhaku —he papaakea no loko o ke kai a Ikahakai paha. Mahuahna iki ko iakou uoa maanei. he eka p*ba a me ka hapa ke hui ia me k;i loi ape. Nui m ioli ka «pe i 10 pnha kap. o kuua kiekie, a keu aku kekahi, He kino nui loa koim, aku, | o ka ai ana ua ane like me ka ai ana i krt pauku iaau, aoie momona e iike me ke kaio o Huwaii nei. Maikai ka hua o ka hala, a ono loa i ka ai ana. Haawi mai o Malaia, ka wahine a Rev. Mr. KanOii » ka hua uui lua makou e ai ma ka moku, he 30 pa« uua ke kaumaha i ko'u mauao. I k«kahi manao aua, e aho maanei ke | kula nui o Kiiipali, no ka mea, he ai | maanei, he aina wi o Apaiana. Maikai | oo hoi ka holo o ka moku a komo maioko o ka lakuna. E oi no ka maikai o ka wai, he ano lako na kanaka. Aka, eia paha ka mea keakea —o ka ino oko Alii. Lehalehu j !kana mau wahine, ona pinepiu» oia, a ? pepehi waie. Oia ke aiii naua iki pu a make na kanaka Hawaii ekoiu i kona manawa aona. A pepehi no hoi oia i kekahi mau ? Iwahine ana a make. Aole maopopo ka j ipono o ka noho ana, ka mea ia i kaulan | i luo kona ai ana i ka io o ka wahine, i ai »nana. Ike makou i kekahi keiki ana 110 a 12 paha ona makahiki. nui loa a Imomoua kona kino kapa ole, 100 pauna Ipahu ko kaumaha ; kau waie no ia mailuna o ke kua o ke kanaka, aole make|make e hele ma kona wawae ponoi, me |he bipi la i kupalu ia i ka nana'ku 1 I kuu noouoo ana Ika home ma Kiii- | ipati, aoie e maopopo ka pouo o ka haua ii keia manawa, ioihi ka hooikaika ana o | |jna misionari maiaiia, 20 makahiki, a ua | 1 hua maikai ika hua. Aole makehewa | I ka hoomanawauui iloko o ka piiikia nui 3 waie, a ke maiauiaiama mai nei ka po|uii oia Pae Aiua, aka, nui loa ka hana e Ikoe, u ua nawaiiwaii na paahaua e koe, |a ua haule kekahi i ka make. | Kakaikahi na mea e koe ana me na % kino oluoiu, o ka hoi pinepine mai e ā hoomaha ka pono. Nawai e hapai ika | hana i ko lakou hoi ana mai, a mahea I hoi na panihakahaka no na mea i ma|ke? " Noiaiia, i ko'u manao, ekolu mea eka 3 uei imua o kakou. | 1. E haalele kakou i kela kihapai, e ahoihoi aku i na misiouari o Enelani—a l' i ole ia, l 2. E hoonui ina misionari Hawaii no ia a iawa a i iiiki ole ia, | 3. E haawi hou i kumu a i dala no ke f|kula nui o Kilipati, i uui ka poe mahkaukau i kumu no iakou iho. I Ke hele nei ka Misiona o Kilipati i gka uawaiiwali loa, nui ioa na kauaka oia spae aiua, a ke puka mai nei ka malamailama, uole niake waiho e pio hou i ka Ipouli. | Ina e ola, a ikaika ke kula nui iua ®dala $1.000, a haawi no me ka minami|na ole, e ohi auauei e like me ka helu |ana. 1 He kihapai nui keia. Oka nui ona akanaka o Kilipati, ua manaoia e kekahi She 30.000, aka, manao kekahi he 50.000. jgMalia paha he 40.000. Ona pae aina lelua, o Makala he 10.000 wale no, a hiHki' paha i ka 15.000, 5.000 o Ponape, g3.500 no na Moi lloek, o Kiiipati ka haipa nui o Maikonisia. Aua pili pouo ākeia kihapai ia kakou o Hawaii nei. gMakeinake na kauaka o KiJipati i na Ikumu Hawaii, oluolu ko lakou manao i Ina kanaka Hawaii. Ha poe Polunesia liakou e like me ka lahui Hawaii 9 No ka paapu ona kanaka, me ka uu|ku o ka ai e bele auanei iakou ma ua iaiun e i ola no lakou. E hoouaauao ia alakou mamua o ko lakou hele ana, oi Inoho kamaaina 'ua lakou, a e hiki īa lu|kou ke ao, a heluheiu i ka olelo a ke lAkua ma ka lakou oielo ponoi. I lua e ninau ia mai, ehia misionariHaIwaii e hele malaila i lawa, eia ka'u, i leha uo Tapiteua, elua ma Nououti, akaihi ma Maiaua, akahi ma Kuria, elua ma |Tarawa, a, iua e haalele ua misiouari o |Euelani i ua mokupuui ma ka heuia, oia |o Arorae, Onoatoa, Nukuuan, Aranauka, |Tainana, aiaila i eono hou aku no ia mau imokupuui—l6 ka lawa pouo i keia ma|uawa, aka, ina e kahaha oukou no ka Inui loa, aiaila e haawi i aha no keia ho!"lo ana o Hoku Ao, a mahope kekahi, uo ka mea, he pilikia ka hana uo ka uuka o na iawehana. E haawi i ko onkoa mau kauaka maikai no ia hana, o oa mea oi loa ka oukou e haawi. Oka mea hoohoio ika haua maanei, e oi aku ia malaila, o ka inea alakai i na kanaka maanei, e oi aku ia malaiia. Oka mea naaapo, a mea ole maanei, e mea iuuluu wale no ia malaila, he mea ole loa no. Oka mea puui waiwai, a pani hanohano, aole make hele. Aka, oka mea naaaao, a inea manao kupooo, o ka mea i piha i ke aloha o lesu, oia ka mea kapono ma ia hana. Aole make ioleiua o ka mauao, e pau ioa ka manao ma ka hoola aua i ua kauaka mailoko mai oko iakou pio ana i ka hewa, a e hooiilo ana ia lakou i poe naauao, i poe kanaka no ke Akua. Ma ka pepa hou e hoike au i ka Mo|kupuui o Makuia.