Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 19, 12 May 1877 — Page 2

Page PDF (1.84 MB)

This text was transcribed by:  Walt Kekoanahenahe Bodnar
This work is dedicated to:  Halau Malamalama 'O ka Mahina

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AUOKOA I HUIUA.

 

ma ke kauoha.

 

            UA hhooko@

            Eia ka papa i keia wa: P@ J W Maka@ a me @ Brown.                   J. MOTT SMITH.

                                                                                                                        Kahina E@

            Keona Kalahina, Mei 1, 1877.

 

            Ua hookohuia o me Thoma@ F @ Alanui no ka A@ Hamakoa. mokupuoi o Hawaii.  @

W @ Ha@make.                                                                     J. MOTT SMITH.

                                                                                                Kuhina Kalaha@

            Keona Kalalaina. Mei 1, 1877.

 

Kuai kudala o ka hoolimalimaaina aupuni.

 

MA KA PO@ONO, LA 23 o Iune, ma ka hora 12 @ o HOUALO. @ Kalae. @ Kahanui, he @

                                                                        J MOTT SMITH,       

                                                                        Kah@ K@

            K@a Kala@ Mei 1 1877.

 

            Ua @ e hoouna mai i keia keena, i ka mea nona ka inoa malalo.                    W F ALLEN.

            Mei 1, 1877                                                                                                     Luna Dute nai.

 

            E hoolewaia ana ke kino kupapau o ke keiki alii make W@ Pi@ Le@hoku Kala@wa, i ka paikolu, la 23 o kela malama, ma ka hora 10 A M mai Haleani lolani 'ku.

            Keena o ke kiaalua o Oahu.  Honolulu, Aper 18, 1877.

 

            UA oluolu i ke Alii ka Mai. ka hookohu ana aku ia John O Domini@ K. G. C. I Luna Naino ke Kea Hoohanahana o Kalakaua.                                          W F ALLEN,

                        Kakauolelo o ke Kea Hoohanohano o Kalakaua.

 

            Ua oluolu i ke alii ka Moi ka hookohu ana aku la Kaneia W F ALLEN K G K I Kakauolelo a i puuka no ke Kea Hoohanohano o Kalakaua, ma kahi o John o Dominis K. G. C I Waiho mai.

 

            Ua hookohuia o H Helekunihi i ke la ia i Luna Alanui no Hana        J MOTT SMITH

            Kee@a Kalaiaina, Aper 14, 1877.

           

            Hoolaha a ka Puaku.-E Komo aha ke aio alii Hoko o ke kanikau pihya no ka Mea Kiekie ke Alii WILLIAM PITT LELEIOHOKU KALAHOOLEWA i make, mai kea la aku a hala na pule elua mahope pau o ka hoolewa ia ana maila e kanikau hapa mai la wa @u a hala he elua malama mahope iho o ka hooiewaia ana.  I ka wa kanikau piha, e k@ino na wahine i na nahu eleele me na lihilihi eleele ; a i ka wa kanikau hapa, e kouio I ka kahiko keokeo me na NUINUI eleele.  O na luna aopuni a me na mea a pau i pili i ke ula ahi, e kau lakou i na kanikau ma ke lakou mau nahu a pau.  O na kane ina he luna aupuni, e komo i ka paaelele, ma ke kanikau ma ka papale a ma ka Ema hema no ka wa kanikau pina; a no ka wa kanikau hapa, i kanikau ma ka papale a me ka lima hema.  O na hoa o ka Aha lelo a h@ na Lu@ Aupuni o na aina e mai, na Kanikeia a # na Agena Kaiepa ke konoia aku nei lakou e malamahoko o ka mahawa kauikau i hoikela, a ua kono pa ia na lehuleha e hoika aku i ko lakou aloha i ke Keiki Alia i make, ma ke komo ana i na hoanona o ke kanikau hako o ka manawa i kaaoha ia.            JNO, O, DOMINIS.

            Keona Puuku, Apr. 10, 1877.                         Kokoa Puaku

 

Ka Nupepa Kuokoa

ME

Ke Au Okoa

I HUIIA.

Published every Saturday, $2 a year

 

HONOLULU , MEI 12, 1877.

 

            Ke hoopiha ae nei makou malalo iho ma kahi o ko makou manao pepa i kekahi hapa o ka Hoike a ke "Komisina imi pomaikai no ke aupuni," a ke kono nei makou i ka lehulehu a pau, e heluhelu iho me ka noonoo no ka pomaikai i hoikeia maloko, o na aina kahi a na Komisina i makaikai aku ai.

 

Ka Hoike a na Komisina Roiala o Ke Aupuni.

 

I KA MEA HANOHANO KE KUHINA KALAIAINA; Aloha oe:

            Ano, ke hoike haahaa aku nei ka poe no lakou na inoa malalo nei, o lakou na Komisina i hookohuia e ke 'Lii ka Moi ma ka Ahakukamalu, malalo o ke Kanawai, "Ekokua ni i ka hoeueu ana i na mea ulu o keia Aupuni," i aponoia ma ka la 25 o Sepatemaba, M.H. 1876.

            I kulike ai me ka Pauku akahi o ua kanawai nei, ua haalele iho la lakou ia Honolulu nei ma ka la 20 o Feberuari, 1877, maluna o k ka Moiwahine Beritania manuwa ka "Fantome," i haawi manawalea ia mai, no ka lawe ana aku i Hawaii i ua Komisina nei, o ka oluolu o ka Mekia J.H. Wodehouse, ko ka Moiwahine Bertania Komisina a Kanikela Kenela hoi.

KA APANA O KOHALA.

Ua pae aku na Komisina ma Mahukona i ka la 21 o Feberuari, a ma kahi la mahope iho, ua holo aku la lakou i Kohala-loko,  Ua ike lea ia ma ka makaikai ana o na Komisina, na loaa mahiai o ka aina, ma ka holomua ana o na hana i hapaiia ai.  O ka Hui Wiliko o Mi.  Hind, i kukuluia mamuli o ka oihana mahele i na loaa, (mawaena o ka mea kanu ko a me ka mea wili) ua honiaio mai ia he kumuhana puka i na aoao a i elua, a he hoike kumaka ia no ka holomua o ia ano lawelawe ana.  E hoaohou ana o Mi. Hind e kukule i ka wili hou ma ia ano hana hookahi no, a e hoomahuahuaia ae aua paha na lawelaweia ana o keia wili e ku nei.

            No ka loaa ana o keia mau ano hana, o ke kukulu ana i wiliko hui ma ka mahele, o keia ke kumu nui, nana i hoolalelale i na kanaka o ia mau wahi e hoomahuahua i ka oihaua mikiala; a no ka manaolana kahi e loaa mui ana he mau pomaikai nui ke hoohuiia ka puu dala me ka hana,-oia kahi kumu nui nana e hoonui i ka paeliia ana o na aina ho nui wale i hiki kupono ke mahiia.

            Aia no hoi ka Hui Mahi Ko o Kohala, he Hui ia no lakou ponoi ko lakou, na piha lakou i ka mikiala i ka hana a me ke kanu ana i ke ko.  O na aina e pili koke ana, ua pau i ka lilo, a eia ke mahiia nei; a ke pahola aku la me ka mahuahua ka mah@ia ana, ma na wahi mamao aku, i manao ole ia mamua he kupono ke mahiia, ua hoike mai nae na hooikaika mau ana aku i na hopena maikai, a ke manao nei makou he mau kuuna no koe no na mahi hou ana aku, e lo@ po@ mai ai ka waiwai puka.  O kauka Waita, aia no hoi oia ke hoomahuahua @ ke hoonui ae nei no hoi i n@ hapai hana ana o kooa mau aina maikai.

            O C. F. Hart, ka lunakanawai Kaapuni, aia oia ke hoohoihoi la i na kanaka o Makapala a me Niulii i ke kanu ana i ke ko ma ke ano hui mahele.  na na kanaka e kanu i ke ko, a na ka Lunakanawai Kaapuni Hart e kukulu i ka wili.  He momona maikai loa ia mau aina, a ua oleloia aohe e loaa ana na maloo ino; a he mea kanaina ole ka loaa ana mai o na oo ko maikai.  O na awawa, ua piha i na mea ulu o kakou nei, a ua mahuahua ka ulu nui ana o ke kalo.  Ua hiki ke manaolanaia, e holomua maikai ana keia mau ano hana, i mea e hoohoihoi ai i kahi poe e ae o ia ano, no ka pono o na kanaka a me ka hoeneu ana hoi i na l@ko ulu o ka aina.  He momona maikai ka aina e waiho la mawaena o Niulii a me ke awawa o Pololu, oia ka aina kikilo i makaikaiia e na Komisina; a aole i hoeneu nuiia na lako mahiai o ia mau aina.  He mea nui i na Komisina ka hoomaopopo ana i ke ano eleu a makaala o na kanaka o keia apana, he mea ha'o i ikea mahuahua ole ia ma kahi mau apana e ae, o na wahi o ka oihana mahiai e hoohana mahuahua ia ana, oiai, o ka hoohoihoi ana ia mau mea, he kakoo ikaika no ia no ka malama a me ka hoola ana i ka lahui.

            Aole e hiki pono loa ke hoomaopopo ia ka nui o ka aina e hiki pono ai ke mahiia; i keia wa, eia ke kanaia nei ke ko ma na wahi kiekie, i manao mua ole ia ai he kupono, a ma kau mau wahi, ua manaoia he maloo loa.  Ua ulu nui ke kalo pahupahu maloo ma na kiekiena o Makapala a me Niulii, a he mau tausani eka aku koe, aole i pau i ka mahiia; a aole no e nele ana ka hoohua nui ana mai o ka aina, ke mahiia aku ke kalo, ke ko, ke kope, a me kahi mau mea ulu e ae.  Ua oluolu, a huihui maikai ke ea.  Ma ka aoao akau o keia apana, aole no i mahuahua pono loa ka nui o ka wai; a he mea kupono ka hooia e malama mai i na pono ulu laau ma na kaki mauna.

            Ua hiia mai makou, i ka pomaikai o Mi Hind i ka loaa ana o ka wai ma ka eli ana eloko o kahi awawa e kokoke ana. O keia wai, ua manaoia no kona wili hou. He hoike ana mai keia ia ka hana akamai ana, mamuli e ka imi ana aku i ka wai iloko o ka opu o ka honua; a he mea kupono no hoi ia e hoohoihoi aku ai ma kau mau wahi okoa aku.

            Ke hoike aku nei ke Komisina, he mea kupono, e hana hou ia a paa pono me ke akea na alahaka, e pili ana mawaena o Makepala a me Niulii ; e eli hou ia iho a haahaa kamoe iki iho na alanui, i mea e kupono ai ke kaa ia ana o ke ko; a e kokua pu aku hoi ke aupuni i ke kukulu ana i mono ma ke awa pae o Dr. Waita, i mea e hoohamamaia ai no ka pono o ka lehulehu ua awa pae la, a pela pu hoi me na alanui e holo aku ana i ke awa.

            Ua nana pono ia e ke Komisina ke awa pae ma Honoipu.  Aia ma kahi lae pohaku o kewe ana iwaho o ke kai, he 80 paha kapuai a keu aku, kahi ia o ka waapa e pae aku ai; a aia maluna aku o ia paala pohaku e uhi pu  aku ai ka nalu me ka ikaika launa ole, e paa pono ole ai kahi mea a ka lima kanaka e hana ai.  He maikai no kahi o ka moku e ku ai, a o kahi no o ka ukana e hooili ai iluna o ka waapa, kahi pilikia.  Ke hoike aku nei ke Komisina, he mea pono e hoopahupahuia kauwahi o ua lae pohaku nei, i wahi no ka waapa e piti aku ai, me he la i 60 kapuai ka loa, a i 15 kapuai ka laula, a i eilima kapuai ka hohonu, ma kahi haahaa loa, oia hoi, ma kai e pae ia nei i keia manawa. Ma ka nana pono anna, na olohaka olalo o kauwahi o ua lae pohaku nei, he ana hohonu aia malalo ponoi; a he mea no hoi ia e hooemi mai ai i ka luhi o ka hookaawale ana i na pohaku helelei i ka hoopahupahu ana.  Ua manaoia, ina e holopono ana ka hana hou a me ka hoomaemae ia ana o na awa pae nei o Honoipu, ua lilo ia i mea e hoohikiwawe ae i ka laweia ana a me ka hoopae ana mai o na mea ulu a me na ukana; a e lilo pu no hoi ia i kumu e hoomahuahua ai i ka waiwai a me ka pomaikai o ia Apana.  Ua manaoia, o na lilo ma keia hana, e hiki aku ana i i ka $1500.  Ke hoike pu aku nei no hoi ke Komisina, he mea pono e hana hou ia ke awa ma Mahukona, ma ka hoopahupahu ana i na pohaku e keakea ai i kahi o ka waapa e hookomo mai ai.

            Ua hoike mai ka maikai o na alanui o keia Apana, i ka malam a me ka mikiala o ka Luna Alanui o Mi. Homes i kana oihana, a he mea kupono ka haawiia o ka mahal iaia.

            O kekahi mea nui i koe, i kumu e hiki pono lea loa ai ke hoeneu ia o na waiwai kuloko o keia Apana, oia no ka laweia ana mai o kahi mau haneri ohana mai na aina e mai, i mea e hooholo pono loa ai i na kumuhana o na kanaka mikiala hana o ka Apana o Kohala.

NO WAIMEA.

            Mai puuhue aku, holo aku la ke Komisina i ka Apana o Waimea.  Aia ke moe la ke ala ma na kakai mauna o Kohala, ma Kawaihei-uka aku; o na ululaau ma keia wahi, na pau i ka make, a ke hele aku la e nalowale loa.  Ua hoolilo nui ia keia mau wahi no ka hanai holoholona, a he aina kupono nae i ka mahi uala na kakai mauna.  Ma na wahi lululu, aohe e nele ka ulu nui ana o ke kope, aka. no ka nuku o na kanaka a me ka pau i ka auwana ma kau mau wahi okoa, ke kumu e oneanea loa ai ka aina.  O ke kula momona a i piha i na kanaka mamua o Waimea, na ano oneanea a papaala i ko makou hiki ana aku, he kii ano e ehaeha ai, ke haomauao ae ia Kohala-loko ma kela aoao o ka mauna.

            O ka oihana hanai holholona ka mea nui ma Waimea ; na lilo ia i mea hoimi i ka oihaua mahiai.  Ua emi ka wai a me kahi mau mea, mamuli o ka malama pono ole ia ana o na ululaau ; a ma ka nele aua i keia mau mea, na pau na kanaka i ka hele aku ma kahi e.  Ma kahi halawai ana o na makaainana, i malamaia i ka la 26 o Feberuari, ma ke Hale Hookolokolo o Waimea, ua nui ka hoohalahala o na kanaka, no ka nuku a me ke ino o ka wai i na holoholona; a ua hoopuka mai na kanaka i ko lakou manao, e hoike aku na Komisina i keia mea imua o ke Aupuni, i loaa ai ka mea nana e hoopau ia mau ino.  Oiai, aole i pili pono loa ia ka hana a na Komisina malao o keia kanawai, aka, ua manao lakou, he mea kupono ka nana ana mahope o ke ola a me ka holomua ana o na kanaka o i apana, a malia o hiki mai anei ka manawa a hoeueuia ai na waiwai ulu-nolaila, ua hele aku lakou a nana pono i na auwai nei, a hiki wale i kahi o ka wai e mahele lua ai.

            Ua kupono ka hoolhalahala ana o na kanaka.  Ua ino maoli ka wai a lakou e inu ai, i ka hehiia e ka bipi, ka lio a me kahi poe holholona e ae, a no ka lana malie a me ka ikaika ole o ke kololio o ke kahe ana o ka wai, aole e hiki ke hoomaemae iaia iho; a ua lilo ka malahia o ia mea, i kumu e loaa mai ai ka mai a me ka make, mawaena o na keiki ka hapanui.  He oiaio no, e loaa ana ia lakou ka wai maemae, ma ko kii ana i na wahi mamao aku, he mau mile ka loa; aka, he kakaikahi ka poe e kii ana pela.  Aole no paha he mea kahaha ia, ino e kanu ana kahi i kana ooai, a hehi wale ia mai e na hipa a ka poe waiwai koikoi a bipi paha, ua mai ka ohana, malika na ka inu ana i ka wai ino,-a nawai e ole e niha ae ka manao hana a me ka hoomanawanui, a haalele iho la i kona home, a imi hana aku la ma kau mau wahi okoa aku, e loaa pono ole ai puha ka home iaia.

            Ma ka noonoo ana o ke Komisina no ka pono o na makaainana o keia Apana, ke hoike aku nei, he mea pono i ke aupuni ke hoomaopopo, a e hoolawa pono hoi i na kanaka i ka wai ma na ohe wai, a ma o na auwai la hoi i uhiia, i ole ai e loaa i ka hanaino ana o na holohholona.  He mea kupono e hooinuia na holoholona mai na wai i hookioia maloko o na ha-wai.  O na wili, na hale hooluu ili a me kekahi mau hale hoohana e ae, he mea pono e hoolakoia ka wai no ia mau mea maloko mai o na ohe wai.

            He ane puahiohio i ka makani na kula o Waimea a me Puukapu, i pai mahuahuaia mai nae hoi ke pukiki ana, e ka olohelohe ana o na ululaau o na la ihala.  Ma na wahi lehulehu wale, ua maikai pono ka aina no ke ko a me kekahi mau mea ulu e ae.  I mea e hoeueu ia ai na loaa mahiai o keia mau wahi, he mea pono e hapaiia na hoao ana no ka hoihoi hou ana mai i ka uliuli mau o na ululanu, a e hooponoponoia ka hookahekahe ana i ka wai no na pono mahiai.  I keia wa, ua lilo nui loa ka wai no na pono hanai holoholona; a oiai nae, me he la, i ka nanaina aohe kue o ka poe hanai holoholona, i ke kukuluia ana o ka oihana mahiai, aka, he mea nae e makau ia ai aole e holomua ana, ke hoonele ia na mauna a me na kula ia ka uliuli o na ululaau.

            Me he mea la, he hana naanao, ke noonoo ia ka pono a me ka pomaikai o na ano oihana a pau, o ka oihana hanai holoholona kekahi, ina e hoemiia ka nui a me ka lehulehu ino o na pu-a bipi, e hoanehenehe aku la e hookau aku i ka poino nui, aole wale maluna o Waimea. aka, maluna pu kahi o ka Apana o Hamakua.  Ua makau ia, me he la, aole paha i mamao loa aku ka manawa, a lilo ka hapanui o na aina maikai i ka mahiai, i wahi kupuno ole no ka mahiai a me ka hanai holoholona; a o ke kumunui o ia, no ka maumaua mau a me ka hahana kahi o ke kau maloo o keia mau hooilo hope mai nei, a no keia mau kau maloo, ka nele i ka wai ole o na waipuna.  Ua oleloia, he mau tsusani ka nui o na bipi i pau i ka make i ka hooilo i hala iho nei no ka nele i ka wai ole; a pela pu me na hale hooluu ili a paila bipi na ku wale no kahi mau malama no ka nele i ka wai ole.

            Aole ke Komisiha i manao maanei e hoopaapaa nui na na ninau hoonaukinki o na kumu i pau ai i ka make o na ululaau, a ke maloo nei hoi na kahawai a me na waipuna; a ona me keia holo mau ana o na bipi, he mea makehewa ka hoao ana e hoihoi hou mai i ko lakou mau uliuli mau.  Aka, ina he manao nui ke Aupuni e malama mai ia hapa o ka mokupuni o Hawaii, ma kahi poino ano nui e hiki mai ana, he mea kupono ka hoao ana i keia manawa, e hoihoi hou mai i na ululaau.

            Ma keia mea, e hoopuka aku no makou i ko makou minamina i na apana aina Aupuni a Leialii hoi i hoolimalima koke ia ihe nei no ka hanai holoholona, a no ka manawa laihi no hoi.  No ka mea, aole i hoakomoia kekahi mau hoakaku ana ma na palapala, e malama ai i ka uliuli mau o na ululaau; a o kahi mea minamina nui no hoi, ka houle ino loa ana, malalo o ko lakou mau kumukuai kupono.

            Ua manao ke Komisina, he mea ano nui loa keia a ke Aupuni o hoomaopopo ai; a huipuia hoi ma keia mea ka holomua ana o keia mau apana waiwai nui a i elua.

            He nui wale na laau hina maloko o ka ululaau, a o ko lakou laweia ana aku he mea ia e hoopomaikai ai i ka ululaau; a e hoihoi pu mai ai hoi i na poho, ke laweia e kuai i wahie ma Honolulu

                                                            (Aole i pau.)

 

Na nu hou kuloko.

 

            Ma ka auina la Po@kolu iho nei, ua holo aku ka moku kaua Fantome, e makaikai ia Maui.

            Aia ma ka hale Kauka o McWayne, e loaa ai na omole hoopau kohu lole a Mr, Ingram

            Eia ke kukulu ia nei ma Ainahou, he hale Keaka lio, i poai ia i ka pa papa. E hiki mai ana he keaka lio i keia mau la ae.

 

            E hele ae oukou, ma ka Hale Ku ai mea ai o Friel a me Bush, e kuai ai, i na lako mau ai, no ko oukou mau home.

 

            E malama hoohanaohano loa ia ana ka la II o Iune, ma Kapiolani Park, Waikiki.  He mau le@le@ e@e kekani e malama ia ana.

            I ke kakahiaka P@alima iho nei, ua ku mai ke Kilauea mai H@ mai, a ia ahiahi no, na holo aku oia no Nawilwili, a ka la S@b@t@e hoi mai ai

 

            HAWAII IMI LOA.-Ua wehe ae kekahi Hawaii Ponoi, he Hale kahi umiumi ma, ke alnui Beritania, a ke kalokalo ae nei makou, e kipa ia kona Hale e na Hawaii Ponoi apau, ou a Kulaoakauhale Ahi Nei.

 

            Ua loaa mai ia makou, he leta mai a J.S, Niolopua mai, e hoike ana no ka hana a kekahi luna p@ah@o, aku, na manao makou, o kona pono, i na ia ua ike ua he wa ka luna, e hoopii oia i ke poo oia oihana; aole ka hele loa mai i mei nei.

 

            HANA MIKIALA KULOKO-E a ma Honolulu nei, o mr Vehliog. i na kukaepele Hawaii, a he maikai maoli i ka ike aku. Ke kuai ia nei keia ano kukaepele maikai, ma ka bale Kaui o Mr. A. L  Kamika Opio, ma Alanui Papu.  E hoohoihoi kakou i na hana mikiala kuloko.

 

                        "Me he ao uaula la,

                        Kahi wai o Koleaka,

                        E uke la we ae op,

                        O meheu kou pui kanu."

            I ka hora 5 o ke aaiahi Puaha iho nei, ma Ko'eaka, elanui Papu, ua ulele ae la kekahi mau hapa maikai i ka laua kumu hana maluna o na pua kanu.  Ua ku i ka pelapela ka hapa nui o ka laua mau olelo, nolaila, i hoomanao ia ae ai kela mau wahi lalani mele maluna.

 

            NO KE KUOKOA.-E halawai ana na makaaiuana o ka Apana o Ewa, ma ka luakini o Waiawa, ma ka la 15, a ma waianae hoi ma ka la 17, o keia malama, e kuka, a e noonoo pu me ko lakou lunamakaainana, no na mea e pono ai kakou@loko o ke au o ke Kuikahi Panailike, a pela aku. A e hele nui ae kakou a pau maloko o ua mau wahi la; e kiana i kahi momona o ka manao, ehapu ai, a e hilinai aku i ke Akua man lo@, ka mana@lana o ka Apuna i holo i mua na hana o ka lahui

 

            PUNI KA IA HE KULE.-Ma ka la 7 o keia malama, na puni Kekule ma ke one o Maeaea, Ehukai o Puaena, Waialua; Ouu Ua manao ka mei i ke pono, ua oi aku na ia i hoi i ka opena, mamua o Akahi Mano.  O na makaikai kaulaua ma ia la, F.S. Pratt  J. M. Davidson, Henry. Macfarlane, E. T. O'Halloran, S. N. Emerson. Miss, S. Emerson, a me Charles Hairoma. Nani ka lokomaikai o na L@ni.

                                                            KEANOAHIAHI.

            Waialua, Oahu Mei 8, 1877.

 

Nu Hou Hawaii !

 

Ke kai Mimiki Nui!

 

He ina pele hou ma Kilauea.

 

            Ma ke ku ana mai o ke Kilauea i ke kakahiaka onehinei, ua hoi mai ko makou Poo ma ka Oihana, a mai a ia mai i loaa mai ai ia makou keia mau mea hou ano nui loa i waihoia no ke Kaokoa wale no:

            Ma ke ahiahi o ka la 4 o Mei nei, na ho a ae ka ina o Pele he auwaha pele e lapalapa lalani ana mai ka lua mai a i ke kae pali  Ma ka hikina akau aku o ka lua. He ike kumak@ ka Lanahoopu@a i keia hana.  I ka la 7 ae i ahiahi, ua eli iho o Pele he lua pele hou nui he 75 kapuai ka hohonu.  Mamua o ka hamama ana o keia lua pele hou, na hele kino aku ko makou poo maluna o ke s-a pele, a e lapalapa ana ka pele ma kela a ma keia aoao, aka, iaia a me kona alakai i hoi mai ai a kaawale, na hamama ae he lua pele hou, a pio koke iho la o Halemaumau, ka lua kahiko.

            Mamua ae o ka ikeia ana o keia mau mea hou, he mau olai lehulehu he umi kai hoonaueue e iho ma Kau.  He heu keia a ka mea hou ano nui

Ke kai Mimiki.

            Mahope iho o ka hora 5 kakahiaka o ka Poaha ia 10 iho nei, na ikeia ke kai mimiki a hoee ma Honolulu nei, a ua hoomauia mai pela a po.

            O ke kiekie o ka pii a me ka emi ana ma Honolulu nei, he 6 kapuai.

            Ma Kawaihae he 6 kap.

            Ma Kakena      "   8 kap.

            Ma kahului      " 22 kap.

            Ma Lahina       " 12 kap.

            Ua manao wale ia, mai na kapakai mai o Mekiko a me Amerika Hema e pili ana ma ka Pakipika nei, i kuoe hele mai ai ke ia kai.  Ina pela, e lohe no kakou mahope-

 

            UA HU AE KA PELE MA HANALEI-Aia ma ka aina o waiaiha, apana o Hanalei, he lua pele nui.  Ua hu ae keia lua pele me konaikaika nui; a na kahe aku ka pele ma na aina e pili koke mai anailaila.  Eia na inoa o na aina i uhi ia e ke a pele o Haena, Waipa, a me kekahi hapa o W iole nei, a pulelle waie aku i ka lihilihi o na aina. He kakoik@hi loa ka poe i pakele mai iloko o keia pilikia nui weliweli. H@ine ka puana ilohe mai ai na kini puni mea ho u o kaua, mai ka la kolili ae i Kumukahi a ka noenoe wailua o ka la i Niihau. Aia ma ka aina i hoike ia ae nei maluna, he nui ka ona o na kaue, a me na wahine, na ke ki pukekahi a lakou. Ua hanaia ka alani iloko o na iou ume@e, a me na pahu ua waihoia he mau la i awaawa, alaila inu Ua hoikeia no la e inu ai i ka alani, o ka Poakolu, a me ka Puaono, hele nui mai na kanaka o kela wahi keia wahi e inu, a nui ka ona o keia mea keia mea; o ka lilo aku la no ia o ka wahine a kekahi i kela kanaka e, a pela koi keia kanaka i kela wahine e, moku kana i ka ohe la.  A heaha ka hana i koe, he neo ia la.  Uolu mai la ka nououele, hakaka me ka weliweli nui.

            -Aia ma ka hale o Onaona, a me ka hale o Kikiko, a me Kealaula, a me Kahawaii, e hana ia 'i keia ona alani. Ke kahea leo nui mai nei ke Kanawai ia oukou, mai hana, mai inu, o eh@ oe i ka ua Kipuupuu o Waimea.  He lohe ke ola, he kuli ka make, he mau haneri dala ka hoopai. Ma nehinei, ua hele mai kekahi makua, e hoopii i ka Luuakanawaii no ka haalele o ka lana kaikamahine i ku lakou noho puana, ua kii aku ku luna makai e hopu a na ike au i kei; ua lawe ae ka makai i keia wahine lalau i ka hale pauhao. Ua hele ke kane mare a keia wahine i ke ka. mana, e imi ana i pono no laua, ua lilo pa, ha ia pono a keia kane i imi ai i mea ole i keia ewa hoolalao.  Ke kahea leo nui mai nei ko kakou Moi lani maloko o na nupepa; o ka makia o kona aupuni, o ka hooulu lahui. E hoopau i ka inu ana i na mea ona a me na hewa e a@; ke kumu e emi ai keia lahui. E malama pono ka makua i kana mau keiki ma ka hoopono, e kupaa ia na hoowalewale o keia a@.

                                                E. K M@kepa.

            Waiole, Hanalei, Ian,. 16, 1877.

 

            NA AUI O KOOLAULOA-He nui ka wi ma keia apana i keia manewa, ke hahana nei ka wi, ua lilo na wahi pai ai liilii no ka hapalua, o L@ie a me Kahana, pii i ke kahu ki a me ka ape, o kekahi poe hoi, ke kii nei ka ai i Waialua a me Waiahale.

            No ka raiki.  He nui ka raiki mai Kahana a Hauula, pulelo aku i Laie. Ina he makemake kou e lone i na himeni lealea, e lohe no oe mai Kahana a hiki i Hauula, e hoolohe oe a manaka, o i hoihoi aku a kuliaul@ hoolone pahu oe a i koolan@nei, pau no hoi ka hoihoi, a i ninau mai oukou, Heaha hoi ka mea o ka kulikuli ana? he Himeni e ho@lele aku ai i na manu a@laiki.

            Make ma ke kai o Ha@ul@. Makala 11 o Aperila make ma ke kai o Miss. Kaupeo. Makanui. He 3 aui aku kona mau makahiki, ke kumu o keia poiuo ana, ua kena aku kona kaikuaana i ki mea mahuahua ae e hele i wahie i kahakai, a ia nae ua hah@ ua wahi kaikamahine la me ka ike ole mai o kona kaikuaaua, a na ka haohao ia ana, i hele aku ka hia, e lana mai ana iloko o ke kai na make loa.  No ke aha la keia make?-E ia no ka malama ole.

            Ke hana nei no na moremona i ko lakou mau hana, ke hoala nei no i na hui, hui opio, hui L@niloa, oia na elemakule, nui hoopololei, ke paipai nei no na Komite hoola lahui, o ka'u mea aloha he kanaka makapo oia o kakaa, aole malamaia; he o aku ka poe nana o malama hoaa wale iho no, a hea ia hoi kokua iho na Komite hoola lanui i ka moa pilikia e like mo keia makapo.

                                                                        G. B. HUELO.

            Koolauloa. May. 7 1877.

 

Nu Hou o na Aina E.

 

Ladana, Apr. 9 – Ke kukakuka nei o Rusia me Peresia ma ke ano kokua aku a kokua mai, a na waiho mai ka moi o Peresie i 50 000 koa e hui pu me ko Rusia p@ koa ma An@tobia

            Kon Tinopela, Apr. 23.-Ua haalele aku ko Rusia Amabisadoa ma Tureke a me kona ukali ia Konatinopela, a na h@oneea aku ko Rusia mau lako kana mai na pona mai o ka Hale noho o ka Amabasadoa.

            Kischeueff, Apr. 23.-I k@ wa a ka Emepera Alekanedero o Rusia i ka la inebinei e paikau aua i na koa, ua haiolelo aku oia i mua o ka Puali Koa Helu Eiwa penei:  "Ina e halawai aku oukou me ka enemi, e hoike ia oukou iho he poo wiwo ole, a e hoo@au aku i ole e haule ka hanohano kahiko o keia Puili Helu Ewa.  Ke lana nei ko'u manao, aole e hau'e hope ana na koa hou ui mawaena o oukou i ho ni ole i ka hohono o ku p@ud@, mai ko lak@ mau h@a koa kahiko mai i komo mua iloko o na kaua.  Ke lia nei ko'u manao, e hoi koke mai ena oukou me ka lei alii o ka hanohano lua ole.  Ua hana au me ko'u @noo e kapae ae i ke kaua a me ka hookahe ana i na koko, aka, aole i nookoi@. Eno ke hookuu aku nei au ia oukou e hele kino i ke kaua."

            L@d@ua, Apr 24 – Iloko o ka Hale Ahaolelo Ahi o Enelani i keia la, ua hoi@e aku ke Kuhina o Ke Na Aina E o Enelani i mua o ka Hale, ua komo aku he 17 000 koa Rusia maloko o na palena o Tareke i ku ponei.  Ma ka palapala a ka Amabasadoa o Rusia ma ke alo alii o Ladana i ke Kuhina Haku Derby, ua hoike pu aku oia, ua haawiia ke kaua i na kua Rusia apau e komo aku iloko o Tureke.

            Vienna, Apr 24 – Ma ka palapla a ka mea kakou o ka oupepa Frei Presee i kakuuia ma Gol@tz i ka la 22, ua hoike mai oia i ka nee ana o na Puaii koa o Rusia, peneia Hoekahi mahele koa hele wawae a me Esolu bataliena pakaa o Rusia i hiki ae ma Kuber a me Kital e pili la i na palena o Roumania.  O keia mau koa hikimua, ua manaoia, oia no na hikimua o na puali kua hele Ehiku a me Umi no lakou ke kulana ma ka welelau hema.  O waena a me ka welau ekou o na puali ana no lakou a pau ma ka palena o Rusia me Tureke ma kuhi kiekie o Pruth.  O ke koena nui o na kua aia ma ka hookui ana o na alanui hao o Tusia a me Roumania ma Uneheni a me Skuyeni.  Ina e hoomaka ka hele nui ana o na koa i ka hema, ua mana oia, e hooneeneeia aku ana kahi hoomoani o na koa i Boris, a mahope aku Pioejescic

            L@daua, Aperila. 24 – Ke hoike ma nei ka mea kakau o ka nupepa Manawa ma Berlina, uia ke houluulu @ ma Pruth he 20 000 kea Rusia a ua makakau loa no ka a-e aku ma kela aoao.

            Konstanopela, Apr 19.-Ua h alele iho o Hobert Pasha, ka Abhikaua nui o na aumoku kaua o Tureke ia auei, a ua holo aku i ka muliwai Danube.

            Ua pipa aku ke aupuni o Rusia i ua mea waea olelo, aole e hoike aku i ka hiki ana mai o na koa ma na palena, maioko o ka waea.

            Ua hiki ae ka Alihikaua nui o Tureke a ma kona ukali ma Verna ma kona ala e hiki aku ai i Rustchuk a me Tuitzeha.

            O ka nui o na moku kaua hao o Tureke ma ka muliwai Danube he ewalu.  Ua makaukau lakou no ke kaua.

            Ke hoike mai nei na lono, ke manao nei ke aupuni o Roumania e hoakoakoa i 100,000 koa no ke pale ana aku i na kimopo mai i ke kulanakauhale alii o Roumainia.

            Konatinopela, Apr. 24.-Ua hoike ke Kuhina noho o Enelani maanei i ke aupuni o Tureke penei:  E hoopaa ana o Ene lani i ko Tureke hanohano a me kona noho ana kuokoa, malalo wale no o na kumu i hoopaaia ma na kuikahi e hookaawale ana, he mana ko na aupuni o Europa e hooponopono pu po kekahi o ko lakou mau aupuni i launa makamaki ai.  Oiai na haalele mai o Tureke i na pomaikai i hoopaaia pela malalo oia mau kuikahi, nolaila, aole e komo aku ana o Euelani e kokua ma ko Tureke aoao.

            Sana Petereboro, Apr. 24.-I keia la, ua hoouna aku ke Kuhina Nui o Rusia i keia palapala malalo iho i ko Tureke Kuhina noho ma ke alo ahi o Sina Petereboro, Penei:  Oiai aole i hookoia la hopena kupono mamuli a ko ke aupuni Imeperiala hooikaika ana e holopono na kukakuka ana me Tureke no kekahi mau hooponopono aupuni i manao ia, na konoia mai ko'u Haku makua maunuli o kona ike ponoi iho, me kona minamina nui, e hoopii i na mea kaua.  No ia mea, e oluolu oe e hoike aku i kou aupuni, mai keia la aku, ua hooholo o Rusia e kaua me Tureke me ka hookaulua ole  Ke noi aku nei au ia oe a hoike mai ia'u i ka nui o na kanaka i pili ma kou oihana, i haawiia ai ia lakou ua palepale ae.  Ua ae ia na makaainana a pau o Tureke me ka hoopaa ole ia, e waiho iho i ka aina ke makemake lakou pela.  A o ka poe makemake e noho iho, e haawiia ia lakou na malama piha ana a ke kanawai."

            Ua Hoouna aku ke Kuhina noho o Tureka ma Sana Petereboro he palapala hoalohaloha i ke Kuhina nui.

            Kischeneff, Apr. 24.-Ua hookipa hanohano mai na makaainana o ka Emepera iaia, ma Uughe@i.  A no ko ka Emepera piha i ka houoli na pane aku oia penei: