Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 20, 19 May 1877 — He Ui! He pahaohao keia. [ARTICLE]

He Ui! He pahaohao keia.

Oia kekahi ninau i hofo aku ta kooa lupalap» ma ka "Laliui HMWaii/' o Mar«»ki 22, M H 1877, e pili aua i ke mele o *'Qanau kn paipai Kalani," i unuhiiu a hoopnk-aia raa kekahi ouin helu o ke "Kuokon a mamuli oia inele, ua puka mai nei ka Ilauiuku o ka ialani alii e noho Moi nei a nau iho la na niho, a ninau kapakahi ae la me ka huhu enaena imua o ka lehulehu. "Wohi la ma owai la ? (o u Kaiulaai"> a me na la we wale kiekio o ka mea nana i unuhi i ua mele la, e hoohaahaa loa ia'i ka Moi, e like me ia i laha aku la imua o oukou a pau na kolamu o ia "iuaina, lili, hoomaewaewa kanaaka."

A ua minamina nui no hoi au i ka ae ana o naLuna 0 ka "Lahui Hawaii," ka nupepa a kuu mau hoa i hilinai nui ai, e hoopuka ia mai, mailoko mai Ona, kpkahi "luaahi pele nni," e hoolele liilii ana i na apana nhi o ka hoino, a me ua olai o ka hoohilahila akea, a me na nakulukulu 0 ka huhu wela i punohu aku la ma na ae-kai o ka Pakipika nei. A ua ae pu aku lakou e huoa lokuhi i ka inoa 0 ke kanaka kolohe, nana e kumukaia ko Ukou makamnka, e "laipila" akea ia 0 W. Luther Moehonua. Ke noi aku nei au, "E na Lani, e aloia lakou." "Hohe wale ka mea pee, aohe mea e kokua aku, 0 ka poe lauakiia, me he mau liona la." "He mele inoa hanau no ke K ima Alii Wohi Yictoria Kaiuiani Kawekiu 0 Luualilo," a o ua mele nei, na W. L. M. (Moehonua paha) ke kupuua, 4t i haku a hooili aku." Pane. —Na ka lehulohn e hoike m«i i keia haku io ana a ine ka ole, i ole oiaio ai—no ka aleale mau anei 0 ke kiaha 1 ka ukiuki, i haniui ai ka inaina, a alala ana iwaho ? Ua lilo paha na inaka i ke kua, poniu ai ke poo, a pouli ka ike, haalele i ka oiaio, e waiho kahelaheia ae la i ka lai, f"I unuhiia e W L M"J aole i "hakuia e W L M." '*0 ke kukini hewa, Haule oia i ka Ulau." Solomona. 0 ka mua, eia ka niuau, "Wohi Ia uia owaila?" Eiahoika W L M, Wohi ole la ma owai la ? Ke waiho nei ka ninau maluna o ka ninau, me kona ano mnopopo, aole i wohi keia alii ma o Ake U, a pela aku. "Menemeue wale." E o r u kini aloha, ke ike pn ae la no kakoa, nani 010 ana no ia imua 0 na makaainana a pau, ua hoole ae nei no ka Ilamuku o na'lii, heaha aku auauei ka "oleua" i koe? he hooluu wale no. E na hoa, epouo kakou ke ninau ak'i, 1 Haahaa loa auei o Kaleleonalaui, no kona keokeo aua, maUlo o ka lalaui e noho Moi uei? Owai o oukou i aa e ae mai ? 2 Haahaa loa anei o Kalani Pauahi Bishop, uo koea keokeo aua, malalo loa 0 ka UUni e noho Moi nei ? Owai U o kakou 0 ae akea ae, o pakike kiekie ia ako oia ? 3 Haahaa loaanei o Lunalilo I, no ka haahaa loa o kona makuakane, no ka mea, he alii kna kahili ole ? Owai ka Nipoa, iapana ike ole, nana e ae akea mai, ua "haahaa," o paki ia aku kona poo i kn laau a nahoahoa iho e like me mo ko'u ? Ke hooho lokahi aku hei kakou me ka leo ntti maopopo, Aole 1, aole 2, aolo 3 o lakou i hoohaahaaia ilalo, hookahi wale no lakou a pau, a koe uae ma keia k& Ilamuku o hea U ; a pehea ko kakou manao no keia Ilamuku hoino ohaua Moi ? he makeiuake ole oukou e ike hou 1 kona aloha 010. ,l 0 keaha la ka hala a ke kanaka, I haua ino ai i ua kai la?" 0 ka lua.—He naaupo loa ka poe nana e kapa Ulau i keia iuoa, a olelo ae o "Kawekiu o Luualilo 1., a uui wale aku. Na oukou e hoike pololei mai no'a, ma keia wahi, e hoooani pu aku hoi i ko ka lUmuku hoohiUhila ana iaia iho. Eia ka niuau, Ua oiaio anei, oa kau ia penei, "Kawekiu o Lunalilo 1 ? M Ua ike auei oukou, 4< Luualīlo 1 ?" peU kou

hoopuka inuii au?» ma ke mele o K ip;»ipai?" lua ike iho oukou, aole 1 mahope 0 ia inoa, aiaila, m»i nwa aku oukou, o hil >hiU io auanei ka iUmuku o ka Moi, a hoole hauohano ae oukou i ke akea, "Aole au i hewa iho i ke T lii. ? ' Pane alua. —E ike mai oukou a pau, he naauao kiekie ka inoa hookahi (aole he poe ūana i k*pa lalau) uana i hookomo ika u 0" mawaeua ona inoa elua, penei, "Kawekiu o Luualilo." oka 0 mawaena, oia ka hua kilohana nani, ka h*o makeneti nana i knhikuhi i ka iwihilo o kuu makemake, e hapai ana i ke mele inoa o ui Laui la iluoa, penei : 1 "Kawekiu 0 Lunalilo. 2 Kawekiu 0 Lunaliloae. 3 Kawekiu o Luualiioloa" ua iike no 1 kuu makemake, ina he "I" mawaena oua mau inoa la. Ena kini aloha o na moku o KuUni,e nana pu ae oukou i kahi 0 ua inoa elua o ko'lii i manumanu iho la i ka hua "0" poepoe hoole u Wohi." Aole ! Aole e loaakeia 1 ka hokahoka iuu w.ii-kai, "he inao.ia ai, he maona ia ko oukou e ka noa," ua oukou e hooholo ae i ke awakea. Owai ko maua mea i naaupo loa? oka mea i ike ole i ka waiwai o ka hua "0," kapa hewa i ka poepoe he loihi. "I lalau ka malihini i ka uaaupo loa, I ka ninau ole mai-e-Auhea ke aU?" 0 ke kolu —Aole i alii keia kaikamahiue ma kona auo iho, aia iho U ma ka inoa ke kiekie." Pane. —Mainuli o ka hoolaha ana mai nei a ka Ilamuku, e ui aua, e pahaohao aua, "Wohi la ma owai ? Pehea ka pii aua, a meuei ka iho ana," pela kakou e na makaainana i ike pu ae la, ua malftehewa kuu hooikaika ana a pau no ua laiaui pali U ; eia ka mea nui loa la o "hanau a hua, hua, hua," i miuamiua nni, a me he pohaku eUimana U, a poina ae la ka hiapo a Likelike ma laua 0 His Ex. A. S. Cleghorn (Ake) f keia hiapo kiekie ole mai ka puhaka alii mai. "Aloha wale ia opio e hoole ia nei, E o'u paha ka wauke o i Opiopio." "Naupo ika welu haUa mea a niea'ku. "0 ke kino ka i maloeloe/ " " "He oi na ke kanaka nui/' " " "E i ae no e leo ole, ua leo ole iho la," a peU aku.

Pane.—He minamiua nni au i ka naku poeleele oke mele a uallamaku nei, e pule anaana aua ke ano, aka, no kona kia ana aku i ka makani, aUila, e pau aua na iole a me na elelu i ka^x>/ie — make i ka alaala.

I Eia mai ka oiaio—l ka hoopalau ana o na kuikuahiue o ku Moi, i ka laua mau kano, i bea oianei ? e hiamoe ana anei o you ? oka wa pouo ia e niuau ai, ''Wohi anei o His Ex. J. O. Domiuis?" A ae ia mai paha, alaila, apono aku o ia U, alaila, mare keia m iu nlii, ua iike pu ae U na kiekie ; a peU no i ka wa o His Ex. A. S. Cieghorn ma, oiai Uua e kaa* wale aua. Olioli nui kakou ika Ilamukn e ui, e pahaohao ana U mau la, mamna o ko Ukou la mare ia ana. Pehea? Owai o onkou mai Hawaii a Niihau i ike, a i īohe hoi, ua hanaia keia mau ninau mamua o ko lakou la mare āna? Haaau i na Ole 4, eia ka i ka hiapo a Likelike e ku ai ka liki, ka niuau ka hehi oiaio i ka lalani Moi a pau ilalo. Owai ka kakou e hoohiUhila pouo ai ? Kahaha, "0 ka mea eli i ka lua, haule oia ilaila a make." Oiu ka ke kai mimiki o Lahaina nei e hoike mai nei, a ua ke Au e apono. Kokua mai. Miuam ioa ino. 0 kaha.— J 'o ka lawe maoli ana i ke mele o ka Aimoko, oia o Kalakana." E kuu mau tausani Loio, ke ike po iho la kakou i ke kumu hoopii 4, oia ka Uwe maoli «na i ke uiele o ka Aimoko, oia o KaUkaua, a ka Ilamuku maikai i haku poooi ai a paa, "ole wale/' hooiii no ka Aimokn, oia mele kai Uwe maoli ia a lilo no W L Moehonua, ke kanaka 0 Mauhaalelea. Aia imoa o ookou na nnpepa mua elua, oia ni Kumukanawai a oukou e hilinai ai, no ko oukou mao alakai pono ana } uo kuu Uwe mele ole ; a ina peU, ia ia la aku na koina oka Aha, oiakeia, "Hoowahuwahaia," oia na koina.

0 ke mele i unuhi loea ia, mai ua me- [ le kahiko mai f a hooiiiia aku m*luna o j ka hiapo a ka UUni e ku nei, he mea ia j e lealea ai ua inakua, peU ko inakou ! maa, eia iho nei i ke an o na lUmuko j Makioika, "No, no, no, no," mea | kupanaha o ka moku o na'lii." E kuu mau tansani Lunakanawai, e hooholo i ko oukou iho no keia kumu, i ! moakaka ae ka wai o keia niu. 4i Ho iho i piha ia moku, I hoi aila i Lahaina " Ke mele o ka Aimoku oia 0 KaUkaua. E ui ae kakou imua a i hope, a uiuau, "O ke meie hea o ka Aiinoku a ka liamuku i haku ai, a i unuhi ni paha a hooili no ka Aimoku o keia wa e noho nei ? Ke haha aku noi au, aohe pa aku, ke hakilo aku nei, auhea he kohu. Mai ke au o Kamehameha 1., a papani aku ka puka o koua hale Aupuni ia Kalani Kapuaiwa Kamehameha Y., i hiolani aku U i ka hiumoe kapu o lakon o Niolopua, pau ka ili ana o ke aupuni, ua piliiiino a me na mele iuoa o lakou, ua maopopo 0 Hawaii nei a puui. Ike au o Lunalilo 1., a me ko ka Aimoku o keia wa, he mau Au keia o ka '\Ripubcirita 0 Hilwaii nei. Maanei, e ku ai kakou a niuau, "Ehia mele i lilo ia Lunalilo I? a ehia hoi i ka Aimoku o keia wa ? Mai pololei loa, ina na R. Keelikolani e hoohalahala ua mele 0 lakou la a pau, no ka mea, oia ko Ukou kaulaua aina hope loa ; pela ko'u ike. Na ka poe naauao kiekie e kaana maopopo i keia, ina hooholo hoopiiimeai ole,- alaiU, e waiho inoUeUe auanei o Hawaii nei 0 Hawaii nei a puni, no kuu hoike pono a pololei ioa, na ka Aha Jure o na mele e hoike mai. oua mele hea ka ka liamuku i haku ai a uuuhiia paha, ka i lawe maoliia ae nei, no ka Aimoku, oia o Kalakaua ?". 4< Kohu ole ka moku.ee wale, Ka hoomoku hoomoku wale iho no " Aia ma ke mele i unuhiia, "0 Hanau ka paipai Kalaui/ 7 aia ma ka pauku hope ioa, e pili ana ia Maui, ua hooieia peuei : "Aole paha e pili aku 0 Maui." " Ua hemo kahiii, Ua kaawale kahili, Ua mamao kahili, Ua hihiu kahili,"

He nane huna keia na ka mea uana i unuhi, he mau maka no ko ka Uhulehu e ike ana, oia na kula popolo a lakon nei ; ao na kaona o nu mele, he mea kaulai ole ia i ke akoa, no ka poiu o ke alo alii wale 110. I ka liamuku ae nei hoi o keia mau U, ke ike pu ae nei hoi kakou, "0 heuio kahili kuhao i ka po* hu," ua mele la a ia nei i hooili ai uo ka Aimoku me ke kohu ole, a na ka Aha Kiekie paha a debo!o i hooholoiho nei pela, e oi ka noho, a hooholo iho i ka oukou koho, 0 aa moku kila ole, Ke holo pahua nei," He nui ua mea like i koe, na oukou ia e hooUwa nku. 0 ka lima— u He ano ku i ka hehi i ka Moi e noho nei ma ka noho alii." Owai o Hawaii nei a pau e lealea e pane i keia kumn awahua? Aole o ka aiua nei, a me a'a pu no e kamailio aku la, no ka mea, na hoike mai kana olelo ana, no rogutnU mai keia Ilamaku, aole oia i ike i ka hoomaka ana o keia au powehiwehi ole. w Ua pau ae U no au, Me ia wale aku no ia." 0 ke ono—E hoopau ana au i keia ma ka ninau ana, "Mahea i lilo ai o (W L i M) i kupona no Kaiulani?" | Pane aono—Mai luhi loa kakou i ka I hoike ia Ilamnku, i ko kakoo mookuaa- ! hau kupuna, ina o ia mau ko ke Alii Opio kiekie iloko o ka laina, aka. i kona hookae kiekie ana mai i ke kiekie o ua Lani opio U, (a Ake) alaila. e loaa koke iho auauei maua o ke alii Simona K. Kaai, e nae ana, a mo makou no a pau e nouoho iho la he paapu wale. tt He awaawa Ahuna, Ko'u hoa la." Manae hoakaka imaa o oukou a pau me ka minamina nni, ina oa hanaia keia mawaena o"u a mo ka lUmuka, a like me na aina malamulama a pau o ka bo* nua, ina ma ke kakao leta mai, loaa k*>

ke mai U no an e noho aua i ka L*i o ilauol», alaila, uapau maikai mo ke kuhalahala ole, aole nae i manao ka naauao pela, aka, kuu ae nei kela i ke akea, i hoike pau mai ai oia imua o ua lehu- | lehu, i ka piha o kona naauao haakei, a i nuku lauia mai U ia'u. Ama ia haua | ana, ua hoomaknpo mai kona naauao | nui ole wale iaia—aia ma ka hookae kie- j kie ana mai nei i ke keiki hiapo a ka | hanauna Moi e kn nei, oia ka nhi paa- i pu loa ana o kona naauao kiekie, i haa- j kei hele akn la i w naaupo, po iho. po ; loa ;" aole i maopopo mna oia, o keia \ hoohaahaa kiekie ana. Oia ' Kona/' ko | ka Ilamuku hehi "oiaio, iUIo oiaio/' i j ka Mui iluna o ka Noho alii, a hiki i ko lakou muli loa, 4< oiaio kein," "hehi i ka Moi oiaio, hehi ia hanauna oiaio, hehi i; ka hiapo oiaio," a ninau pono iho, M Au« hea ka lUmuku W C P*rke ? e hopu I e hopu koke ia keia kipi \ kipi!! kipi nui maopopo !!! E liana i kan hana, a mai hoohalike ia oe me kela lUmuku eli lua liilii.ma na huina alanui mana o ke kulanakauhale, a huna i kana mau mea ino wale, kue ika Papa Ola. He mau hoike hoopuka ole ia keia. aole hoi e hihi, aia a kaulai ae iwaho, alaila pono. wau." : Pela nnanei e ike pu iho ai, aole ma ka nnuhi ana o ke mele lapuwale, e hehiia ai ka Moi ilalo, aka, īia keia lUmuku o hea mai nei la, i hehi ku iho la ua lalaui alii la ilalo, ilalo iho, ilalo loa, nana e hoohaahaa iUlo imua o ko keia au a pau. E Kalani, eia iho ke kipi o ko inoku U o oa alopeke liilii, na lakou e paopao i ka noho a pukapuka. "0 Lele iho ia la—e Lono." Imua o kuu mau t uisani Loio ame na taiisani Lunakanawai, nana i noonoo pono i keia mau kumu niu Avai ole eono, i hua malili ae la i ka maUma o Kaulua, a hookahi niu wai oloko, "o ku hehi i ka lalaui ulii a pau." Ke haawi aku nei au i kuu mahalo piha i ka lehulehu, e lili pu mai nei i ka hoinoia o ka oukou makamaka i minamina ai, a mea poiua wale ae nei hoi lakou uei. Ke hoike nei, aohe e hoohaahaa hou kuu pulima akau, e kakau no ka nupepa, ina e hoopuka kamalii hou ia mai kuu iuoa e raibila i». Aka, e hookiekie hou ia ua piilima akau la maluna o na kanawai a me ke Kumukanawai. Ke ae maopopo mai nei oukou a pau, aole me a T n ka makemake e hehi ika Ulani aiii a makou ilulo, ua hoike mai na Kea Banohano Ekoiu ma kun umauma a me ka Lei A i, nolaila, "E pau kaolelo me ka luina, (seU) Kapeua manu wa Beritania hoa olelo." Me ka Luna Hoopooopono a mo na keiki hoonoho o ke Kiiokoa kuu walua. WILLIAM LDTEEB MOEHONOA. I na Hono a PiiUoi. Lahaina, Mei 5, 1877.