Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 25, 23 June 1877 — Page 1
| This text was transcribed by: | Pulama Goodhue |
| This work is dedicated to: | To my Tutu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Buke XVI. Helu 25. Honolulu, Poaono, Iune 23, 1877. Na Helu A Pau 812.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
MAIKAIKA HOI KA PAPA!
------A ME------
Ka Laau o kou Hale!
NO HEA LA!
KA INO HOI NO KAHI O
WAILA MA!
------
Nana aku no hoi ia la,
OHI KA IO o KA LAAU o MAKAWAO
I ke na mea o ka nani o
Na Papa, Na Laau.
------A ME------
Na PONI KUKULU HALE
O NA ANO NO A PAU,
------MA KE KIHI O------
NA ALANUI PAPU a me MOIWAHINE,
……Honolulu……
MALAILA E LOAA AI E LIKE ME KA
makemake no ke
Kumukuai make pono loa
------
PAPA, PAPA, PAPA
Na PAPA huluhulu,
Na PAPA manoanoa,
Na PAPA i kahiia,
Na PAPA kepa,
PAPA hole keokeo,
PAPA hole ulaula
NA LAAU! LAAU!
NA KUA,
NA KAOLA,
AAHO,
MOLINA,
PEAPEA
PINE HULUHULU,
PINE I KAHIIA,
Na Papa a me na Laau Ulaula!
PILI ULAULA
PILI KEOKEO,
PANI PUKA,
PANI PUKA ANIANI
@PUKA ANIANI
OLEPELEPE !
------
PENA O NA ANO A PAU
Hulu Pena mai ka liilii a ke nui
AILA PENA!
AILA HOOMALOO,
WANIKI, PATE
NA LAKO
O kela a me keia ano.
NA AMI-PUKA HALE,
NA AMI-PUKA PA
------
ANIANI!
------
Pepa hale me na lihilihi.
E LOAA NO MALAILA
PAAKAI HELU 1.
O KAKAAKO a me PUULOA
------
No ke Dala koike, e loaa no na mea a pau i haiia ae la no ke kumukuai emi loa.
O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, loaa ka mea ia lakou, e hooko koke @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
No ke Awa ku moku ma o OOKALA, Hilo
Akau, mokupuni o Hawaii.
------
E ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe:----
Ma ka oiaio a me kuu ike maka, he awa ku moku maikai loa o Ookala, e piliki ole ai na moku holo pili aina.
O kona kulana moku, he one wale no, ma ka hikina iki ae o ke kahawai o Kaula, e pale ai o Hilo a me Hamakua. O kona uwapo, he lae pohaku e huli pono ana i ke Komohana Akau, A o kea kea mao kahi e ku ai ka moku a hiki i ka uwapo, he ewalu kaulahao a oi paha ma kea no hoomaopopo aku. O kahi e pili ai ka waapa, he wahi maikai loa i kupono no na ukana makamae ke hoolei ia malaila. O kona kai, he kai aeae loa.
O ke kiekie o ka pali ma ka hoomaopopo ae, he 88 paha anana. O kona alanui alanui pali mai ke kumu ae a hiki iluna i kona welelau, he alanui no ia i eli ia e James kekahi haole. Ua moe aku keia alanui i ke Komohana Hema, a e moe hou aku ana i ka HEma, a mai laila aku hoi, e huli hou ana i ka Akau; a ka palahalaha o na alanui la i eli ia ai, he ewalu kapuai.
i mea hoi e kulike ai me kaʻu i kamailio ai a i mahalo ai hoi maluna a e nei, pela no e kokua mai ai ka oiaio, no ka mea, ma ke ahiahi Poaha, o ka la 7 o Iune nei, ua ku mai ka moku kuna Luka, Kapena Kaeha, ma ke awa o OOkala nei, a hoolei no hoi i kona ukana, 12,000 kapuai papa a laau, a me na ukana e ae he nui wale.
I ka hora 12 o ka Poaono, la 9, na pau loa ka ukana i ka hooleia me ka poino ole o kekahi ukana a me ka polikia ole o k amoku a me kona waapa. O ka nui hoi o na kanaka i hiki mai ma na awa la iloko o ia mau la, aole e emi malalo o ke kanakolu.
malaila o Ashford Spencer, a mamuli o kana alakai, ua eleu na kanaka paahana, e lawe mikioi ana i na ukana, a pau aku la me ka maemae a me ka pilikia ole. Nolaila, he mau hoike oiaio na kanaka a pau i hiki mai ma ua awa la iloko o ia mau la, a na lakou e koku mai i kaʻu mea e kamailio nei; a he mau haole hoi kekahi e hoike mai i ka oiaio o keia, oia no o Ashford Spencer Huhgo, James.
He awa keia i hoowahawaha e na kanaka a me kekahi poe haole, aka, mamuli nae o ke akamai, ka naauao a me ka noonoo maikai ana o ko Francis Spencer poo, e maiau akahele ana, nolaila, ua haalele oia i ka manao o kela a me keia, a ua hookele ponoi oia maluna o kona ike iho. A mamuli o ka loea maikai ana o kona puuwai ma ke ano he kanaka makua, ua loaa koke ka pomaikai, mamuli o ka hoopaeia ana o ka ukana o ka moku me ka pilikia ole. He hana maikai keia a ka naaua kanaka makua, i hoohana ai maluna o ka ike. A mamuli o keia noonoo ana o @a o Francis Spencer, ua lilo ia i mea hoomanao no na puuwai he lehulehu wale, a e kaena aku ai i ke kanaka naauao makua i nui na la o ka hooulu an ai ka po maikai.
A ma key hope aku, e lilo ana ke awe o Ookala i lua moni a me ke gula, a i kaona, a i pahu waiwai e hooulu ai i ka pomaikai o an aina e pili koke ana ma ka Hikina a me ke Komohana o ke awa o Ookala, i emi ole iho malalo o ke $50,000 ka pomaikai.
"Nu hou," wahi a na kanaka, "ke ku ana o ka moku ma keia wahi, a kokoke e kanaono makahiki mai ka hiki ana mai o Bi@amu ma a hiki i keia wa, aole no i ike ia ke ku ia ana o keia wahi e ka moku, akahi wale ae nei no ia Pakana (Francis Spencer)."
Ua hanaia ke alanui ma ka ike ia ana he awa maikai nolaila, a ua hoomakaukauia ke awa no ka mahiko o ka poe nona na inoa W. L. Green, Francis Spencer, George W. Macfarlane, no lakou ka aina mahiko hou, e waiho ana ma K@ohaoha a hiki i o Ookala, nona ua eka he 1200 a oi, i kupono no ke kanu ko ana.
Maanei no na Komisina i na malama i hala ae nei, kai i nana ai keia awa, aole nae i loheia ko lakou haawi ana i ka mahalo no keia awa, ua kanalua paha lakou.
He mea no keia a ke Aupuni e paulele ai a e kokua nui ai, no ka hoomaemae loa i ke alanui, ke kukulu i na m@uo, no ka mea, ma ka nui o na hana kuloko ka pomaikai nui o ke Aupuni.
O keia mahiko hou e kukulu ia ana ma o Ookala, he lua waiwai no na kanaka e noho kokoke ana ma ia wahi a me na wahi e ae e pili koke ana ilaila, a no ke Aupuni hoi.
O ke kumu waiwai o ke Aupuni i na makahiki 1850 a me 1853, o ka nui o na moku okohala, aka, i keia wa, ma ka nui o na mahiko---o keia ke kumumanao i hoakakaia. O wau no o
J. K. KAUNAMANAO.
Kaohaoha, Hilo Akau, Iune 15, 1877.
----------------
No Hana a me ko laila noho ana.
----
E ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe:----
Ma kuu hoonanea ana iho, a launa pu me ka makani Lauawa o Hana nei i keia mau la, e pono au e hai aku i na hunahuna mea hou o ka aina "ua lani haahaa," i ike mai ai oʻu hoa e noho ana mai Hawaii a Kauai, oia hoi keia:
No Hana.----Eia o Hana nei ma ka hikina o ka mokupuni holookoa o Maui, a oia hoi ka umi o na moku iloko o keia mokupuni. O ka moku keia i makemake nui ia e naʻlii ka wa kahiko, no ka oluolu maikai o ka noho ana a me ka makani mai ka moana mai.
Ko Hana noho ana----He aina maikai a oluolu ko Hana noho ana, aohe wela, aohe no hoi he anuanu e like me ko na wahi e ae o Maui nei; a o ka mea no ia i aloha ai koonei keiki, i ka oluolu pono o kona aina hanau.
Ke ano o ka aina----He ano palahalaha ka waiho ana o ka aia e huli pono aku ana i kahi a ka la e hiki mai ai. Ua uliuli pono kona mau kaiaulu i ka nana aku i na lau laau a me ke ko e ulu ana ma na mahiko o keia wili.
Na mea ulu.----He ulu pono no hoi na mea a pau ke kanuia ma Hana nei, oia ke kalo, uala, maia, ko paka, awa, a pela aku.
Ko hana mau wahi kaulama.---- O Kauwiki no ka puu kaulana i ka wa kahiko, oia no hoi ka paka@a o naʻlii a me na makaainana e lanakila ai i ka wa kaua. O Kahulili ka piko ponoi o luna o ua puu la, a malaila i ku ai ka hale o Peapea. Ua puni o Kauwiki i na kakai pali ma ka aoao komohana, a o ke alanui ia e pii ai iluna o ua puu la, a malaila i kukuluia ai o Kawalaiki, he kuu laau nui, a o Piimaiwaa ka mea nana i hahau a i hoohina ilalo i ua kii la me ka makau ole; ma ka aoao hema ioho o "Kaihalulu i ke alo o Kauwiki," ma ka aoao hikina ke kumu o Kauwiki e kokoke ana me Mokuhano, a malaila aku no o Mokumana a me na niu pohaku a Kane; a ma ka huli hikina o ua puu la, o Kahalaomapuene a me Hawaiikuauli; a ma ka aoao akau hikina, kahi i hanau ia ia o Kaahumanu. O Nanualele ka lae kaulana o Hana, a mawaena pono ka nalu o Keani@i, a mauka pono mai o Waikoloaikailiili a me Waikaakihi ke awa, a me Punahoa-wai me kona kahiko he manienie; a ma ke alo ponoi iho o Kauwiki ke one o Kap@eokahi, a maluna pono ka heiau o Hon@aula, e nana pono ana ia Kaihuakala, ka puu i paa mau i ka ohu, a malaila hoi e ikeia ai ke hooilona malia o Maui nei.
Na makani----Elua no wahi a ka makani e pa mau ai, ma ka moana mai, a ma ka aina iho. elua inoa o na makani ma ka moana mai, he Koholapehu, oia ka makani ua mai ka moana mai, a o ke Koholalele, he makani lai malie ia mai ka moana mai, aohe na, he makani ia e kahili ana i na ao, a ike pono ia aku na pali hulaana o Hawaii. O ka Lanawa, o ka makani anu ia mauka iho o ka aina, aheahe mai ana maluna pono iho o Kaihuakala, a hui aloha pu me ka nalu o Keani@i; oia no hoi ka makani nana e halihali mai ana ke ala a me ke onaona o ka hala o Kahalaowaka, e hoohui pu aku me ka wai o Punahoa.
No ka ua.----O "ka ua kea" ka ua kaulana o Hana nei. O ka wa a keia ua e haule mai ai, i ke kupono ana ae o ka la i ka hora 9 a me ka 10, o ka wa hoi ia e maloo ai na kehau o ka po, e haule mai no auanei ua wahi ua kupanaha la, a aole no hoi eliuliu, ao ka malie ae la no ia; oia no hoi ka mea i aloha ai o ke keiki o Hana nei i ka ua o kona aina, a pela no hoi ke keiki o ka ua kipuupuu o Waime, me ko Hilo i ka ua Kanilehua, a me ko Makawao no hoi i ka ua Ukiuki, ko Lahaina i ka ua Paupili, a pela aku.
Ka noho ana o kanaka.--He maikai no ka noho ana, he maluhia no hoi; he paapu no na hale e kuku nei, a he kawalawala no ma kauwahi. Ma ke kiko waena o Hana nei malaila no kahi e ku nei o ka hale wiliko o U@@a, a eia no ke hana nei i kana hana o ka nome i ke ko; a ua nui a mahuahua na hale laau o keia pa kumakahiki. O Hana nei no ka apana nui o na kanaka o Maui Hikina nei. He ekolu no mau halekuai lole i keia wa, no Akana, no apa a me Ahuna. he mau halekuai Pake wale no keia. Ke ulu pono mai nei na mea kanu a na kamaaina, a he uliuli maikai i ka nana aku, ke mahi nui nei ke kalo a me ka uwala, a e aneane aku ana paha e hoopau ia na la maka poniuniu a ka pololi, i keia mau mahina a ku no ka mea, ke maumaua mai nei ka haule ana o na paka ua koikoi i keia mau hebedoma.
Oia iho la no na wahi mea hou o ka makani La@awa o Hana nei aʻu i ike iho nei i keia mau la, nolaila, ke hoi nei au i ke kula wela o Mokaenui, ke halii mai la ka ohu iluna o Maunakilika, a ke pa aheahe mai nei ka makani aloha o ka aina he Koholalele.
L K N Paahao.
Mokaenui, Hana, Iune 3, 1877.
------------
He Olelo Kauoha!
----
E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:--
He mau hora uuku wale no koe o keia hapa makahiki, a nalo aku ia, a hoea mai ka hapa hope, nolaila, ke kauohaia aku ne na mea a pau e makemake ana e lawe i ka nupepa no ka hapa hope e hiki mai ana, e eleu mai oukou ma ka haawi mua an i ke dala no ka nupepa i ko oukou mau Luna, a e loaa no auanei ia oukou ka nupepa me ka hikiwawe. A ke hai aku nei no hoi au ia oukou, aole au e haawi ana, a ae aku hoi, e lawe mua kekahi i ka nupepa, me ka haawi mua ole mai i ke dala, e neo ana ia i ka nupepa ole, a neo pu no hoi kona ike ana i na mea o ke kaua a me na nuhou o kela a me keia ano.
Ua aoia mai no hoi e ka poe apiki a kolohe hoi, ka poe malimali olelo no keia hapa makahiki e kokoke nei e pau, i ka olelo ana mai, "Naʻu kahi nupepa, a hala na pule elua hookaa aku au;" a o ka kekahi hoi, "hookahi mahina, hook@a aku au;" eia ka auanei eha mahina, a e pau ana no ka na malama eono o ka hapa mua, aohe no nae he hookaa mai. Nolaila, aole oʻu mahalo, a ae hou e hanaia pela, ua ikeia ka noa, aia i ka puu he epa, e like me kekahi kolohe ino aʻu a ike nei, lawe kela i ka nupepa, aole nae he hookaa mai a hala ka makahiki hookahi me ka hapa, oia hoi o Ka---i, a na ka K. L. A. hana koe iaia.
Aohe nae aʻu olelo ana no na Keonimana mikiala a me na Lede i noho hie iluna, aka, no ka poe i hui pu ia me ke kolohe.
Nolaila, e na keiki lalawai puukani o Koolauloa, nona na loi pihapono i ka raiki, e luhe loʻu ana i ka hua, E ala! E miki!! E @leu mai i ka nupepa, i ike ai oukou i k apii ino o na keneta o ka paona raiki, no ka mea, ua makemake nui ia ka raiki i ai na na koa Tureke a me ko Rusia, nolaila, mai lohi, o lohi auanei i ka ninau i ka hai nupepa, a pa mai ko lae i ka leo a ka mea lawe nupepa, i ka i ana mai, "I hea no oe lawe i nupepa nau e na kanaka, o ka hou no paha ia o koʻu lae i luhi ai." Loaa ia oe ka haawina la he hilahila.
No oukou hoi kahi k@naenae welina ilihia a ke aloha e na keiki hapai la o Kumukahi i Haehae, ko na hono mai hoi a Piilani, ko Molokai a Lanikaula, Lanai a Keahiakawelo, Oahu a Kakuhihewa. Kauai o Mano, a puehu wale aku i na lede ulana moena pawehe o Niihau. E kui lima pu mai kakou no keia hapa makahiki ae, no ka lawe ana i ka nupepa; aole nae no ka poe i kaa pau mai, aka, no ka poe no i hookaa ole mai, a loaa ole ka pepa. Me ke aloha no.
K. H. K. Kuakaha
Laiewai, Iune 4, 1877.
---------------
Manao hai aku.
------
E ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe;----
Iloko o ka makahiki i hala aku a me keia e nee malie nei imua, a ke kani hauoli mai nei na manu liilii o ka nahele, no ka maikai o ka ea o ka aina i keia mau la. Ua ike ia no hoi, ke pau loa nei na kanaka o Hana nei i ka hale i ke kepa kumumakahiki, oia no na kane kino ikaika i ka hana, a he le pu aku no hoi ka lakou mau wahine a me na keiki, aia malaila e noho pu ai.
Aina ma Haiku na kanaka e holomoku nei i ka hana kumumakahiki, no pii ka o ka uku a me ka oluolu o ka hana ana me@@iʻa. O kekahi poe no hoi, ua kapa ia ma Ka@hiko@, Lilikoi, Makawao, K@l@anui, Waaloawai a me P@holei. O ke kumu nui nae o ka hele ana o na kanaka ma keia mau wiliko, no ka pilikia i ka aie i na hale kuai o na Pake. Ia lakou e hana ana a loaa ke dala, hoi hou i hope nei e hookani i na @le. A no ka hele nui o na kanaka ma keia mau wahi, ua mehameha, a ku wale iho no na hale.
Pakele ke ola--Ma ka la 13 o Mei aku nei, oia ka la Sabati, ua pakele ke ola o na ohua maluna mai o ka moku k@na Paeokahi, o ia malalo pono kau o ka Lae o N@n@@l2l2, ua kuu kuke ia ka waapa iloko o kekahi, mamuli o ka olelo a ke Kapena, me ke kokoke ole aku i ke awa ku moku o Kauwiki, aia no i ka moana lipolipo, o ka hoolele koke ia iho la no ia na ohua he iwakaluakumakahi, a koe iho no ewalu ohua, no ka piha loa o ka waapa a aneane no e poho ia manawa. A anae i ka wa a na sela i hoe ai i ka waapa, ua pakele mai ko lakou mau ole kino mai make, no ke komo a me ke kup@kipiki@ o na ale ma o a maanei.
Waapa kahul--Ma ka Poalua, Mei 29, u aholo aku ka waapa, mai ke awa aku o Kawiki, e kii ana he mau lei pipi laau Koa, i Nuamaloa, Kaup@ mamuli o ka hoouna o ka on a nona ka waapa eia nae he nui ka makani ma ia la, me ka olelo kau o ke Kapena waapa e kakali a malie alaila holo aku.
Ua paakiki loa ka manao o ka haole e holo kuke no, aole uo hoi i kanalua ka manao o ka mea nana ehookele, ua ae aku @o oia, me ka hooko i ka leo kauoha a kona haku, o ka holo mai la no ia o lakou me ka pea, mawaho pono o Ha@eo@, e kokoke mai ana i ka nalu o Puuhele, E loaa mai ana i ka puahiohio, a poi mai la kekahi ale nui, o ke kahuli iho la no ia, au ana lakou nei iloko o ke kai, ua huli ka waha o @a waapa ilalo, ahu wale ke kila iluna, ua kikii ka pi i ke one o Hoohila, kapekelua i na ale o Keahua, pihapono na kuineki, ma kei wahi o lakou i kahuli ai, he moana kai uliuli noia, ua hoau lakou me ka hoomanawanui loa.
A hiki pono aku lakou i ka lulu o Alau, me ka waapa no, ua lilo na pono kino, a me na lako o ka waapa, ua koe mai na wahi kapa i ka ili, o Paoa, ka mea i opihi no ke ano, ua pae no i uka o Lehoula, he awa pae waa ia, no Alemamai, malaila, i kau ai o ka waapa, a hiki i ka wa i malie ai ka makani a mka ino.
Eia ko lakou nui elima, o Kamakea ke Kapena, Kamaka Paoa, Peleula, a me Ma@olelani, oia ka sela hoe waapa, ua mihi lakou i ka pakele i ka make, mai moepuu i i ka opu o ka moana, i na nae i kaawale loa aku mai ka aina aku. He maʻ@ wahi mea hou ia o ka aina Uakea, ua mau mai ao ke puanuanu i ka ua a me ka makani i keia mau la. L.K.N. Paahau.
Mokaenui, Hana, Maui, June 3, 1877
-------------
[KIʻI] E ku mai ana i ka la 28 @@nei o Iune, ka mokuahi "Kulanakauhale o K @@@e" mai Kap@l@kiko mai. E lawe mai ana i na mea hoa ahiki i ka la 20 o Iune.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ahaaina imi loaa ma ke ano hoopunipuni.
------
Ma ka la 8 o keia mahina, ua malamaia kekahi ahaaina, ma Kaelepulu, Kailua. Ua hele mua mai ka mea nana ka ahaaina ma Waialae, a hala loa aku ma Palolo, e ku@ha@a ai i kauhale, peni; "E hele oukou i kuʻu ahaaina waiwai, he nui loa ka puaa, a me ka bipi, ka @a o Kaelepulu, o ka poe makemake ma ke awa o Kaelepulu, a me ka puaa, ua lawa ka makemake ke haawi mua $2.00 a 1.00 hoi me ka waiwai, pane aku au, o ka @a kaʻu me ka uaa; a pela ae no kekahi, a pela aku." Pane mai kekahi, o ka puaa ola ka makou a me ka ia, eia kana pane, "ua lawa ia me."
A ma ka la ahaaina, hiki aku la makou ma Kaelepulu, nana aku nohoi kaheawai na kanaka, nawai hoi e ole, he mea i kae@@@@, i hana@@@, i ka nui o ka waiwai, a i ke awa o Kaelepulu ka ia kaulana oai loko. I ka hele ana iloko o ka l@@ai, aole i hoomakaukauia ke pakaukau, aole no he moena. I ka nana ana i na mea i kuahaua muai@, aole ia mau mea, he wahi puaa hohono uwaho, ka mea i ai ia, me ka @uku o ka @h@, hoomanawanui no nae no ka pololi, no ka loia@ o ka hele ana aku mai Honolulu aku nei. Aole no i hoomaemae ia kahi e ai ai, he nele loa i ka moena, o ke kiekie keia o ke ino pelapela o kahi e noho ai, a me kahi e ai ai. Eia hoi, o ke awa o Kaelepulu, i kamailio ai ia makou, aole i ike ia imua o ko makou maka, no Halekuu ka ia i ai ia ia, aole no hoi i lawa. Eia ka mea kupanaha, kekahi poe o makou e kahea ana i ka mea nana makou i kii ae e hele mai i ka aha aina, aole pane leo mai, a hoihoi mai, oia no o Ka@ka, wahine a Kailik@kio, a me kekahi wahine iho, kuluu iho ua pou i ka nui o na leo e pane ana, e kahea ana, "homai ka ia, homai ka ia, oia hoi ke awa o Kaelepulu, aole wahi mea a laweia mai, no ka nele loa no, a aole no ka he ia o Kaelepulu, ua maloo ka loko, aole e kala loa, he hoopunipuni wale iho no i ka hele ana i kauhale, e kuahaua ai, i mea e hele nui aku ai na kanaka, a uahoi ka hapa nui o kanaka, a ua hoi nele me ka puaa ple, kupono ole na ke kanaka, he k@ponoia na ka ilio, nolaila, he hoopunipuni nui keia i ku@@@ ke kanakawai. Ua nui ko makou poino a me ke poho o ka hele ana aku o kahi loihi. Nolaila, o ke kiekie ino keia o ka ahaaina imi loaa ma ka hoopunipuni, e hoopiia ma ke kanawai e pono ai.
Eia hoi kekahi, o ka hula Hawaii, ua kapaia he ahaaina hula, i na i lohe mua au i na aole au e hele i keia ahaaina, he hana pegana loa keia, ku i ka hilahila ole, iloko o ke awakea o ka malamaama@ o ka pono e hele nei, a ua mau ke ea o ka aina i ka pono: hilahila ole! hilahila ole!! ka pae nana ka ahaaina, ame ka poe hula, ma ka hoomaopopo aku, i ko lakou mau hiona, he poe maka keleawe lakou a ua lohe mai au he poe malama ole i ke Sabati, he poe puni lealea lakou. Elua wale no mea hoomanao Sabati, o ke kane no o kana wahine, o Kahue ma.
Waikiki-kai. Ioane Kaleikau.
====================
NA ANOAI O KOOLAULOA.-- Ma ka lokomaikai o G. B. H@el@ o Koolauloa Oahu nei, i loaa mai ai ia makou keia mau mea hoa malalo iho:
--Ma ka la 3 o keia malama, na hanauia e Debora Kamai ma Hauula he keiki kupanaha. O kona poo maoli ua like me ka pupuu lima; a maluna aku o ia po, i ula @ i ne poo hou. Ma ia ahiahi no, make iho la ua keiki la. Kupanaha no na hana a ke Akua.
-- He oia mau ka wi ma na Koolau nei, i ahona i ka laulele wale aku no, e aho hoi ia poh@l@ ka la.
-- E weheia ana he hale pepehi pipi ma Kaipapau, a e kuaiia aku no ia pipi ma ka ewalu paona no ka hapaha.
-- O na paipu wai i ha@@@@ e ke aupuni ma na muliwai o Waipuhi a me Kaluaokauwa, Hauula @@ @@@ aku ka wai. He po @o nui ia o ka aupuni.
--Ke iekia kau nei na keiki o Kapano a me Kul@@nui e hio ana ma na la ahaaina a pau. He holo wale na makai i ka poe on a, no ka makau o anaanaia.
--I ka la 4 iho nei, ua nei hou ke akule ma La@, he mau l@@ 3 ka @@@ o ka p@ni ana.
--A he hele ia o ka l@akiai hoole pope o Hauula nei e ka poe haipule. Ua ano popopo ka hele i ka u@e ole a o kana haku a ke @@haha mai nei na puaa aniani.