Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 41, 13 October 1877 — Page 2

Page PDF (1.82 MB)

This text was transcribed by:  Malialani Cabaniss
This work is dedicated to:  Hawaiinuiakea School of Hawaiian Knowledge

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

MA KE KAUOHA.

            HE HOOLOLI i manaoia no ka Pauku 6, o ke Kumukanawai i haawiia ma ka la 20 o Augate, M H 1864, e like me na olelo o ka Pauku 80 o ia Kumukanawai.

            E hoololoia a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 61 o ke Kumukanawai, a penei e heluheluia ai ua Pauku la:

            Pauku 61.  Aole no e kohoia kekahi i Lunamakaainana ina he pupule a he hupo paha, a ke ole ia he kanaka malalo o ka Moi, a ke hiki ole aku oia i na makahiki he iwakaluakumamakahi, a ke ike ole hoi i ka heluhelu a me ke kakaulima, a ke maopopo ole hoi iaia ka helu waiwai, a ke ole hoi oia i noho ma keia Aupuni i ekolu makahiki, mamua iho o kona kohoia ana a ke ole hoi ona waiwai paa, a waiwai lewa paha i maopopo i hihia ole iloko o keia Aupuni e like me elima haneri dala.

            Aponoia i ka la ------o---------M H 1876

            HE HOOLOLI i manaoia no ka Pauku 20 o ke Kumukanawai i haawiia ma ka la 20 o Augate, M H 1864, e like me na olelo o ka Pauku 80 o ia Kumukanawai.

            E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 20, ma ke kapae ana i ka huaolelo "Ahakakau" mamua iho o na huaolelo, "iloko o ka Hale Ahaolelo," a penei e heluhelu ia ai na Pauku la:

            Pauku 20.  E maheleia ka Mana Nui o ke Aupuni i ekolu Apana okoa, oia hoi ka Mana Hooko, ka Mana Kau Kanawai, ka Mana Hookolokolo.

            E ku kaawale ia mau mahele ekolu; aole hoi e noho kekahi Lunakanawai iloko o ka Hale Ahaolelo.

            Aponoia i keia la-------o---------M H 1876

Hoolaha.

            O na Bana Aupuni Hawaii ana na puu dala he $100, $200, $300, $1,000 a me $3,000 e uku aku ke aupuni he 7 kaneta no ka makahiki a e ukuia iloko o aole e emi makilo o umi makahiki e hiki no ke loaa mai ka puu dala e kau palena la ai, a hiki i ka wa e hoike hou ia uku ai, ke @@@ mai i keia Keena.

            JOHN M. KAPENA, Kuleana Waiwai.

            Keena Waiwai, Aug. 27, 1877.           828 tf

Hoolaha.

            O na Kahu Malama Keiki, na Lunahooponopono Waiwai, na Lunahooko Kauoha a Kali a Malama Waiwai e ae paha e makemake ana e hoopukupuku.  ke hoike ia ʻ ku nei ka lohe ia lakou, e hoopukaia no ka Kana Aupuni Hawaii, na puu dala he $100, $200, $300, $1,000 a $3,000 paha, ma ka ukupanee ma ka @ keneta no ka makahiki.  ke noi mai i keia Keena, a e kuu palena ia no nae ka nui o ke dala e hoopuka ai

            JOHN M. KAPENA, Kuhina Waiwai.

            Keena Waiwai, Aug. 27, 1877.           828 tf

            Ua hookohuia o His Ex. W L Moehonua e ka Papa Hooa@@@ i Lunakula no ka Apana o Lahaina, mokupuni o Maui

            W JAS. SMITH, Kakauolelo

            Keena o ka Papa Hoonaauao, Aliiolani Hale, Sepatemaba 27. 1877. 828 2ts

            Ua hoopaneeia ke kuai kudala o ku aina aupuni o Kiolakaa, Kau, Hawaii.  I hoolaha ia aku ai, e kuaiia aku ana i keia la, a hiki i ka Poaono, la 27 o Okatoba, i kahi a me ka hora i hoolaha mua la.

            J. MOTTSMITH, Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Oct 13, 1877.          828 3ts

            NA HIHIA i hoohalahalaia imua e ka Ahakaapuni o ka Mokupuni o Oahu.

            E noho ana kekahi o na Lunakanawai o ka Ahakiekie ma ka Halehookolokolo ma Honolulu e hookolokolo i na hihia i hoohalahalaia mai ka Ahahoomalu mai o Honolulu i ka Ahakaapuni o Oahu ma ka Poaha hope o kela me keia mahina.  E hoolohe mau ia ana na hihia i hoohalahalaia ma ka la hookolokolo mahope koke iho o ka hanaia ana o na mea e pono ai ka hoohalahala ana; a e kahea pakahiia ma hihia e like me na la o ka mahina i hoohalahalaia ai, e hoomaka ana ma ka hora 10 o ke kakahiaka, a e kauohaia no e hoopau waleia ku hoohalahala ana me ka hiki ole mai.  Ma ke kauoha a na Lunakanawai o ka Ahakiekie.

            JNO E BARNARD, Kakauolelo

Honolulu, Sept 28, 1877         827 3ts 839

NA LUNA OHI AUHAU NO 1877.

UA HOOKOHOIA na kanaka malalo iho i niau Luna Ohi Auianu, malalo o na hooko ana o ka Pauku 300 o ke Kanawai Kivila.

Oahu.

Honolulu......Geo. H. Luce

Ewa and Waianae......Henry A. Kahanu

Waialua......J. Amala

Koolauloa......Paukialani

Koolaupoko......J. U. Kawainui

Hawaii.

Hilo......J.W. Keaomakani

Puna......D. Makuakane

Kau......W.T. Martin

S Kona......H. Mana@e

N Kona......Makainai

S Kohala......J.W. Keohokii

N Kohala......D.F. Sandford

Hamakua......J.W. Mills

Maui.

Lahaina......J.O. Kawehe

Wailuku......L. Abido

Makawao......J.A. Nahaku

Hana......P. Kamai

Molokai and Lanai.......J.A. Kaukau

Kauai.

Hanalei......J. Wana

Anahola.......Kapapalehua

Lihue......P.P. Puhiala

Koloa......J. Kauai

Waimea......P. Palekaluhi

Niihau......A. Kahale

                                    J M KAPENA, Kuhina Waiwai.

Keena Waiwai Sept. 4, 1877.                                                 823

Ka Nupepa Kuokoa

---ME---

Ke Au Okoa

I HUIIA

Published every Saturday, $2 a year

HONOLULU, OKATOBA 13, 1877.

            UA HAALELE iho ka Moa Kiekie ke Kama Aliiwahine Liliuokalani i ke kulanakauhale alii, ma ke ahiahi Poakahi iho nei, a ua holo aku no ka "mokupuni kaili la," maluna o ka moku kona "Mariona."  Ua haawiia na hanohano alii o ka puu o Puowina, i kona wa i holo aku ai; a na ke Aliiwahine a ke Kuhina Waiwai i ukali aku kana huakai.

Ka Hookipa Alii

            Ua oluolu i ke ʻ Lii Ka Moi ka haawi ana i kekahi hookipa alii i ke Komisina a Kanikela hora 12 awakea o ka Poaha iho nei, no ka hoike ana aku i ke Kapena Puech o ka manawa Fareni Limier.  I ka hoikeia ana aku e ke Kuhina o na Aina e no ka manawa i ke Komisina, ua hoopuka aku la oia imua o ka Moi penei:

            E KA MAKUA: I ka hiki ana mai ma keia awa o ka moku kana Farani "The Internet," ua hookaumaha nui ia ko ʻ u manao, oiai, ua hala aku au ma kekahi o Kou mau Mokupuni o ke ʻ Lii.

            Ua hauoli au i keia la a oi ae, ma ko ʻ u hoike ana aku imua Oa i kekahi Lunamoku kaulana, a nana e hoike aku i ka hana maalahi o ka hoike ana aku i na manao aloha a oluolu o ke aupuni o Farani No ʻ u e ke ʻ Lii a me Koo mau makaainana.

            E oluolu Oe e ka Maku, e hoike aku au ia Kapena Puech.

            I ka pau ana o ka ke Komisina, hoopuka aku la ke Kapena Puech, penei

            E KA MAKUA: Ua hauoli au i ke kohoia ana e ka Adimarala o ke Aumoku o Farani ma ka moana Pakipika nei, i ka hoopuka hou ana aku imua Oo e ke Lii Ka Moi, na manao nui ko makou aina, o ke aupuni Hawaii nei kekahi o kona mau makamaka maikai loa.

            E like me ko ʻ u mau mua a me ko ʻ u mau hope mai, ke noi haahaa au nei au, e maliu mai i na hoike ana o ko ʻ u mahalo nui a i ka paulele manaoio o ka oluolu aloha maikai o ke aupuni o Farani; ua hoouna paka ia mai au e ka Adimarala e hoike aku ia Oe no keia mea.

            Pau ka ke Komisina a me ke Kapena, pane mai la ka Moi:

            E KE KAPENA: Ua hooluoluia mai Au, i ka loaa ana ma ou la, mai ka Adimarala mai o ke Aumoku Farani ma ka moana Pakipika, i ka hoike ana mai i ka hoomauia o ka manao oluolu a hoaaloha o Farani no Hawaii nei, a ke nei aku nei ia oe, e hoouna aku oe i ka Adimarala i ko ʻ u apono kiekie no kona manao oluolu au i hoike mai nei.

            Ua hauoli pu hoi Au e ke Kapena i kou hoike ana mai i ka manao mahalo a me ka oluolu hoaaloha o ke Aupuni o Farani, a ke manaolana nei Au, e oluolu pono kou a me ko kou mau aliimoku noho ana maanei.

            E ke Komisina a Kanikela: He mea oluolu Ia ʻ u ka hoopia ana mai ia oe i keia, a i hiki kino ai hoi ia oe ka hoike ana mai i keia "Lunamoku kaulana," i hoounaia mai ai e hoike mai i ka manao aloha o Farani No ʻ u a me na makaainana.

            Ma keia hookipa ana, ua ukaliia ka Moi e na Kahuna, na Lunakanawai Kiekie, Col. W.F. Allen, Hope Kiaaina, na Mea Hanohano A.S. Cleghorn, P. Kanoa, S K Kaai, H.A. Kahanu, G Rhodes,  Moanaui a me na ʻ lii koa ukali o ka Moi.

            UA IKE IHO makou ma na nupepa Kaleponi i kela mahina aku nei i hala, ua hoouna mai ke Kuhina Waiwai Sherman o Amerika Huipuia i kekahi Komisina i Kapalakiko; a i na la hope mai nei o ia mahina, ua hoomaka mai nei ka noho ana o kekahi Papa Komisina ma ke kulanakauhale o Kapalakiko, e imi no ka nui o na heluna waiwai i hoounaia mai Kaleponi mai a i Hawaii nei, a me ka nui hoi o na waiwai i hookomoia aku mai o kakou aku nei a ilaila.  Ma ka nanaina, me he la, ua makemake ke Kuhina Waiwai o ia aupuni, e ike pono, ina ua hoopomaikai ia ia aupuni e na hoohanaia ana o ke Kuikahi Panailike; a malia, ua manao paha ka poe enemi o ke Kuikahi, e hoaiai ae ia mau mea, i mea e ikea lea ia ai ke kaulike ana o na pomaikai i kaanaia mawaena o na aupuni a i elua; a ina, aole i kaulike, heaha la auanei ka lakou mau hana?

            Ua manaoia ke nui loa aku nei ke komo ana o ko kakou mau ko, i kupai ai ka makeke o Kapalakiko no ke komo ana aku o na ko o kahi mau aina okoa.  Ua hoakaka mai kekahi ona o ka Hui Hoomaemae Ko, o ka nui o na paona ko i hookomoia aku ia keia makahiki i ke awa o Kapalakiko, he 24 000.000; a o ka akahi hapakolu ia o na mea e hoolawa aku ai no ia makeke; a he elua hapakolu mai na aina okoa e ae.  Eia nae, aohe he pu, a aole no hoi he emi iho o ke kumukuai.  He hiki nae ke hilinaiia, aia elua a ekolu paha makahiki i koe, alaila paha, hoomaka mai ka nui loa ana o ke komo ana aku o ko kakou mau ko i ka makeke a mau makeke paha o na awa o Amerika Huipuia; no ka mea, o kekahi kumu i nui ai o ka heleawai ana o ko kakou mau ko i Kapalakiko, ua kau nui no maluna o ke hoopaaia ana o ke ko i Honolulu nei no kahi mau malama loihi, e kali ana no ka hooholoia ana o ke Kuikahi; a i ka manawa o ke Kuikahi i hooholoia ai, ua mokuawai ke komo ana aku o ko kakou mau ko; a hoanaanuu aku ai paha keia i ko lakou la mau hoapo.

            Aole he mea kupono keia mokuawai nui ana, oiai, ma ka hoomaka ana o ko kakou mau Kuikahi, a e lilo ia i mea e hoohuinui aku ai i ko lakou mau manawa, no ka mea, aia ma ka hoakaka ana o ke Kuikahi, ua ikea ka mahuahua o na waiwai e hiki ai ke hookomoia mai, me ka hoomahuahua loa ana aku i na pomaikai ma ko lakou aoao.  Ma ka ninaninauia ana o na kalepa koonoonoo o Kapalakiko, ua hoopoka mai o Henry B. Williams i kana hoike penei: "He pomaikai nui ke Kuikahi Panailike i ko kakou oihana kalepa me ka uuku o na lilo, a he pomaikai no hoi i loaa mai i keia kapakai.  Ua hapaiia ka noonoo ana o kekahi Kuikahi Panailike me Ausetaralia, a ina i holopono ia mea, ina la, ua pau loa ke kalepa ana o ka Pae Aina o Hawaii i ka lilo ma ia wahi.  Ua ulu mahuahua mai ka pii ana o na waiwai hoounaia i Hawaii.  He kanalima hapahaneri ka mahuahua o na moku e hoounaia nei ia Paeaina, a i keia manawa ua nui loa na waiwai kalepa i hoounaia ia Aupuni, he pomaikai nui i loaa mai i keia kapakai o Amerika."

            O ka poe o Kapalakiko, he poe hoaloha ikaika lakou na ke Kuikahi, a e hoao pauaho ola no lakou i ka hoike ana aku imua o ia Komisina i na pomaikai kaulike a pau e loaa ana i na aupuni a i elua.  Ua alono mai mai makou, ua hoouna aku ke Kanikela Amerika e noho nei he mau ninau i ko kakou Luna Dute Nui, e pili ana no na waiwai komo mai, a me na waiwai i hoopukaia aku; a ua loaa aku iaia na haina no ia mau ninau dute a pau.

Na kanaka koikoi ola loihi.

            I ka make ana o ka Hope Peresidena o ka Repubalike o Farani, iaia i hiki aku ai i ke 80 o na makahiki, ua niu ae ka noonoo o na lahui naauao o ka honua, ua hooponopono a alakai na kanaka kahiko i ka hapanui o ko lakou manawa o ke ola ana ma keia ao.

            Ma ka la 22 nae o Maraki i hala o keia makahiki, o ka piha ana ia o na makahiki he 80 o ka Emepera o Geremania.  O keia kanaka koikoi a mana nui hoi o ke ao nei, ua ike oia i na mea he nui, e like me ka nui o ka hanohano i hookauia aku iaia.  He wahi keiki wale no oia, a nona na makahiki he umi i kona wa i holo ai me kona makuahine, a pakele aku la i na puali kaua lanakila o Napliona ka Nui  He 40 hoi makahiki i ka hope ae nei, ua haalele aku oia ia Berelina, no ka wa elua o kona holo ana, e imi i puuhonua nona ma Ladana, mai ka inaina aku o kona lahuikanaka iaia.

            O Hamuku Makemahone, Duke hoi o Mageneta, a Peresidena hoi o ka Repubalika o Farani i keia wa, ua aneane aku oia e hiki i ke 69 o kona mau makahiki.  Ma kona ola ana, oia kekahi o na koa kupaa neeu oe; aka ke ku nei oia i keia la, no kona wa mua loa, ma ke ala o kona kulana maopopo ole.

            O Alekanedero II, ka Emepera o Rusia i keia wa, aole oia i hiki aku i ka pakolu iwakalua o kona mau makahiki.  Aka, i kona wa e ola nei, he hana ano nui kana i hana ai, a ua paa hoi ia iloko o ka moolelo o ke ao nei, no ka mea, ma ka makahiki 1861 hoomaka oia e hana i kekahi hana nui, oia hoi ka hookuu ana i na kino kanaka he 23,000,000 mai ka auamo ae o ka noho hookauwa kuapaaia ana.

            O Gorethakoff hoi, ke Kuhina nui o Rusia, eia oia i ke 79 o kona mau makahiki.

            O ke Keiki Alii Bisimaka, ka mea hoi i hanauia ma ka la e epa ia ai na mea a pau, oia hoi ka la 1 o Aperila, eia oia i ke 62 o kona mau makahiki.

            O ka Mea Kiekie ka Haku o Beacons filed (Disraeli), ke ou nei oia i ke 72 o kona mau makahiki; a o ke Count hoi o Andrassy, ke kanaka koikoi hoi o Hunegari, a he kuhikuhi puuone hoi no ka lehulehu o Auseturia, aia oia i ke 54 o na makahiki o kona ola ana.

            O Adimerila Conetatine Canaris, he 87 ona mau makahiki, a he Peresidena oia no ka Aha Kuhina o Helene, a ma ona la ka hilinai ana o ka lahui.  He 55 makahiki i hala, haawi ae la oia i ka hoopai weliweli o ka luku maluna o Scio, ma ka hoopaa ana aku i kekahi moku i hoopihaia me na mea make hoop@hu, i ka moku kana Tureke o Scio, a pahu ae la ua moku la, a make iho la he mau haneri kanaka lehulehu wale, oiai lakou e hauoli ana no ko lakou la hookeai imua o Mahomeda.

            O Vitoa Hugo, aia oia mawaena o na makahiki o ka mea haku Halolu, oia hoi, he 75; a o Haku Russell, aia oia i ke 85 makahiki; o M. Grevy, ko Gamebeta Lutanela ukali, he 64 ona mau makahiki; a o ka Haku Stratford de Radcliffe, aole i emi kona mau makahiki malalo o ke 80; o Simona Cameron, ke alakai o ka Ripubalika o Peneselevenia, aia oia i ke 78 makahiki; Caleb Cushing o Makakuseta, aia oia i ke 78 makahiki; Alekanedero H. Stephens, he Lunamakaainana Democarata, no na mokuaina o ka hema, aia oia i ke 65; a o Generala John A. Dix o Kapalakiko, ua hiki aku oia i ke 79; E.B. Washburne o Ilinoe, he 61; Horatio Seymour, he 67; a o Everts ka loio kaulana a Kuhina Nui o Amerika, he 61 ona makahiki.

            O keia ae la na kanaka koikoi e ola nei, no lakou na heluna makahiki i kanikoo, a ma o lakou la ka paulele ana o kekahi mau mana nui o ke ao nei, he kakaikahi o lakou i make aku, a o ka nui aia no ke ola kaulilu mai la; aka, aole o keia poe wale no na kanaka ola loihi, he nui a lehulehu loa aku no, aia ko lakou mau makahiki mawaena o ke 56 a pii aku iluna, aka, o lakou ae nei ka poe poo noonoo o kela a me keia aupuni; a nolaila hoi i oleloia ai, "Aia ma ka lima o na poohina, ka mana o ka noho maluhia ana, aole ma ka lima o ka poe opio."

E Emepera ana paha.

            I ka la 15 aku nei o Augate i hala, oia ke hiki ana aku o ke Keiki Alii Napoliona, ke keiki hookahi wale iho no a ka Emepera make, i na makahiki o ke kanaka makua.  I ka poni ana o ia manawa, ua malamaia he mau hookahakaha ana o ka poe mahope o na alii Bonepati, ma kahi i ke Keiki Alii e noho nei ma Enelani, a ma Parisa kekahi.  Ua malama maluhia loa ia ka akoakoa ana o ka poe ma Parisa, me ka hoike akea ole ia o kekahi mea e loaa ai ka hune ana o ka poe e noho ana iloko o ke aupuni.  Ma ke inaina hoi imua o ke Keiki Alii ma Enelani, na ekolu paha haneri mau elele o ka aoao Bonepati i hele aku e poai mawaho o ka Emepera wahine a me kana keiki, e pahola aku i na hoomaikai ana.  Ua ao ia oia ma ka ike koa, a ua puka aku oia ma ka helu kokoke loa i ke poo o kona papa kula koa.  He mea oiaio hoi, o kona mau talena, ua oi aku ia mamua o ka mea kupono ke mahalo ia.  Ua hoonaau@oia oia ma ke ano, e alii aku ana oia no Farani  Ma ka Napoliona hooilina, ua hooili iho oia i keia pono ohana no kana keiki, me ka manaolana, oia maoli no kona hope ponoi ma ka noho alii.  Aohe mau hiohiona no kona noho koke ae ma ka noho alii o Farani, no ka mea, e hoaoia ana ke aupuni Ripubalika mamua.  I keia la, he ano Ripubalika ko Farani iloko o elima makahiki i koe e hiki mai ana?  E hoomanaoia, pela no ko Napoliona III, hoomaka ana i kinohi, he ano Democarata, a mahope iho kohoia i ka Ahaolelo.  He Peresidena oia no Farani mamua o kona lilo ana i Emepera, mahope iho, hooiaio loa ia i Emepera, mamuli o ke koho balota ana o na makaainana.  Aka, o keia keiki hou, aole paha e hiki ke kapaia he panih@kahaka kupono no ka makuakane, no ka mea, mamuli o ka makemake lokahi o ka lahui Farani, i noho Emepera ai kona makuakane.  Ma kekahi ano, he panihakanaka kupono io no ke Keiki Alii, aole nae i keia wa, aka, i ka wa paha e kupikpikio ai ka lahui.

Imua a lanakila.

            Eia ko Enelani manao, o ka hoopau i ke kaua ana mawaena o Rusia a me Tureke, e like me ka hikiwawe ana i manao ai e hiki, i mea e hiki ai iaia ke hooholo mua hou i kona mau mea pili kalepa.  Aka, ma kahi hoomoana o na puali kaua Rukini, ua lono ia mai aole loa e hapaiia ka noonoo ana no ka imi i mea e hoopau ai i keia kaua, a loaa ia Rukini kekahi mau kana lanakila nui, oia hoi ka wa a ka Emepera e noonoo ai, malalo o kana mau kumu ponoi e waiho aku ai.  Ua paa ko na Rukini manao, e kaua a hiki i ka palena hope loa; a ua loheia kekahi lono ano nui a ka Emepera i kamailio ai, aole oia e hoi i Rusia a hiki i kona lanakila ana, a i ole a make paha.

Na inoa hoohanohano o ka Emepera o Rusia

            O ke Czar kona inoa ponoi, a ua kau hou ia aku me keia mau inoa hou malalo iho nei:  Alekanedero Elua, Emepera, Autokerate o na Rusia a pau o Moscow, Kiew, Vladimir a me Novogorod; Tsar o Kesana a me Astrakau; Iser o Siberia; Isar o Chetov; Hoku o Pskofi; Keiki Alii o Smob@s@, Lituuenio, Volayaia, Podolia a me Finland; Keiki Alii o Esthonia, Livonia, Cobrland, Byastock, Perm, Viatka, Bulgaria a me kekahi mau mokuaina aku he lehulehu wale; he Haku a he Keiki Alii o N J @ Novogorod, Tchernigoff!  K@azan, Polotsk, Rostow, Jaroslay, Vitepsz; Mea Hoomalu o na aina ma ka akau; Haku o Armenia; Haku o Alaska; Haku a Moi hoi o Tcherkesses o na pae mauna Aliiwahine; Hooilina o ke Aupuni o Norewai; Duke o Slaewigh-Holstein; Duke hoi o Oidenbury.

Hoa o Kipu Pololei.

            Ma ka la 14 o Sepatemaba i hala, ua malamaia ma Creed noor, Mokupuni Loini, Nu Ioka, he anaina o ka poe akamai i ke kipu pololei, i waeia mai kela a mai keia mokuaina mai o Amerisa Huipoia no ka hooikaika e loaa kekahi makana e haawiia ana i ka mea akamai i ke ki pololei.  He elua mau pahu e hoaoia ai ke akamai i ke kipu, oia he 200 iwilei a he 500 iwilei.  Ma ka pahu mua, o ka poe kipololei i waeia mai Konetikuka mai ka mua, a o ko Kaleponi mai ka lua; a ma ka hookuku ana hoi ma ka pahu alua, oia he 500 iwilei ka mamao e kipu ai, o ko Kaleponi ka helu mua.  O ka nui ae o ka poe i hele mai e hookuku mai na mokuaina e mai, aole lakou i helu ia ma ka helu ekolu, a nolaila, aole wahi mea kamailio ikiia no lakou.  Ke akena nei ka mokuaina komohana loa o ka Uniona, o lakou ka poe akamai loa ma ke ki pololei.  I ka Poaono mai o na hebedoma la i hoaoia ai ke kipu, e haawiia ai na makana e ke kiaaina o Nu Ioka i ka poe nona na helu i hoomaopopoia.

Na eheu kue ia mahu

            I kekahi la o Sepatemaba, ua makemakeia e hoao i ka mama o ka manu ko lawe palapala a me ke kaa ahi holo.  O ua manu ku nei, ua hanaiia a ua mea ma kekahi hale ku ma alanui Pukuniahi, Ladana, ʻ ka ua laweia nae e kona ona ai Dovera, he waiia he kanahiku kumamaono mile mai Ladana aku.  O keia kaa ahi, he kaa ahi lawe lea mama loa mai Dovera aku a i Ladana.  Ua kauohaia ua kaa nei, aole e ku mawaena o keia mau wahi elua, aka e holo loa no.  Nolaila, i ka hoomaka ana o ke kaa e nee aka i mua, ua hookuuia aku ua wahi manu nei me kekahi hoailona maluna ona.  Mahope iho o ka hookuuia ana, ua haule hope ka manu a e pa ana ka makani mamua ponoi mai ona.  Ua kuu pau loa ia ka holo o ke kaa ohime ke kanaono mile i ka hora.  He minute paha mahope iho o ka hookuuia ana aku o ua manu ku la, ua ikeia aku oia e lele poai ana a he hapalua mile poho ke kiekie mai ka honua ae, o kona hoomaka no ia e lele i Ladana.  Ua manao na mea a pau o luna o ke koa uhi e eo ana ua wahi elele nuku nei i ke kaa ahi, no ka mea, ua ikeia aku no ia e apa ana i hope.  Aka i ko ka manu ike ana mahope iho o ke kiekie kupono i loaa iaia, o kona ea kupono ia e lele ai, nolaila, ua hoomaka oia e lele i kona home me ka mama nui, aole me ke ala a ke kaa ahi e holo ai, aka mawaena o ke kahi mau wahi, oia o Maidstone a me S@ttingbourne, oia hoi ma ke ana pololei mai Dovera ahiki i Ladana, he kanahiku paa mile, aka ina ma ke alanui kea ahi, he kanahiku kumamaono mile.  I ka hiki ana aku o ke kaa ahi i Alanui Pokoniahi, Ladana, e kau mai ana ua wahi ku nei i kona hale, ua hiki e aku oia i kauhale he iwakalua minute mamua aku o ko ke koa ahi hiki ana aku,

Ke Kukini mama, he haneri makahiki i hala.

            Ma ka makahiki 1772, pela ka mea i palapalaia, ua holoia hookahi mile e kekahi lio nona ka inoa o Firetail iloko o hookahi minute me 4 sekona.

            O Eclipse a me Flying Cadders, o laua kekahi o na lio holo kaulana o Enelani; ua hanau mai o Eclipse mahope o Flying Cadders, aole oia i lawe ia mai i ke kahua heihei ahiki i ka piha ana o na makahiki elima.  O O ʻ Keylly ka ona nona keia mau lio, a ua hilinai oia maluna o laua no ka holo, aka, maluna o ka liohou kona hopo ole e pilie, oia o Eclipse.  Ua hoohe hei oia i kana heihei mua loa i ka makahiki 1769, ua eo ia ia ka makana mua, a no ka ike ana o O ʻ Kelly, ua holo loa kona lio, nolaila ua a a oia e ae i ka pili he huina nui.  I ka wa i kahea ia ai o na lio ma kahi heihei ua kahea aku la oia, o Eclipse ka mua, a o ka nui lio mahea la.  A pela io no, ua eo aku la e like me ka olelo a O ʻ Kelly, a o ka nui lio, ua haule.

            Mahope o ka hala ana o na malama he 17, ua a-a hou oia e heihei ma ka holo ki au a puni ke kahua no ka makana he pa dala, ma ka makahiki 1770, aka, aole he lio i a-a hou mai e heihei me Eclipse; a o ka hope loa ia o kona heihei ana.  Ua oi aku mamua o 25 000 a keia lio i eo ai no kona haku, a ia mau la he heluna nui ia.  He kukini mama keia lio a he makuakane noi pili i lilo mai iaia he 100,000 pakahi, ua like aku ia me 167,000,000

Na Nu Hou Kuloko

            HE AUI MAKA PENI--Pehea oe e pela ai ia "Cow," ma ka olelo Beritania, i hiki aku ai ka huina o na hua Pi-a-pa i ka 13.

           

            Ua manaoi i keia pule ae e ku mai ai ke kialua W. H. Myer mai Kapalakiko mai me na nu hou mai kela honua nui mai.

            Ma ka auina la o ka Poakahi iho nei, i ku mai ai ka moku kaua Farani Limier, iloko o na la holo he 23 mei Esquimalt mai.

            KA MANAWA HOLO MAU.--Ua hoihoiia aenei ka manawa nolo mau o ka mokuahi Likelike a i ka Poalua o na hebedoma a pau ahiki i ka wa e hoololi hou ia aku ai.

            Ke hoea hou mai nei na po mahina o kakou nei, a malia paha o haawi hou ae ke anaina Puhi Ohe, he "po mahiua konane," ma ke Emma Kuea i keia pule aku.

            E nana ae ko makou mau tuasani poe heluhelu i ka hoolaha a J.H. Black, no kahi mokuahi Robbie e holo nei no Puuloa a me Waianae, a e makaukau no oukou iho i ka hoau ana i kona oneki.

            Ma ke ahiahi o ka la 8 iho nei, ua ku mai ma keia awa ka mokuahi Lawe Leta Ausetaralia mai Sikane a me Nu Kilani mai iloko o 12 la a me 23 hora mai  No Kilani mai, a he 17 la a me 6 hora mai Kisane loa mai.

            Na Paidon, ke ahi o Argos i hookahua mua ka waiwai o ke dala, i ka B C 860, oia ka hoomaka ana e kukulu ia ka hale o Carthage, e aneane aku ana he 140 makahiki mahope iho o ke kukuluia ana o ka luakini o Solomona.

            Ma Europa, mai waena ae o 1 538 kanaka, hookahi e loaa he kuli a he leo paa; Ma Irelani, hookahi mai waena e o 1,714; ma Amerika Huipuia, hookahi mai waena ae o 2,500 kanaka, a ma Suizeluaa, he hookahi ka averiga mailoko ae o kela a me keia 503 kanaka, he poe kuli ame na leo paa.

           

            Ma ka holo ana aku a ke kona Mariano i ka auinala Poakahi iho nei no Kauai, i lawe aku ai oia ma kona oneki i kana ukana makamae, ke Hooilina Moi o Hawaii, i pauai ia mai hoi e na leo nakolo o na elemakule pu o ka Batari o Puowaina.

            HOOKAHI PANA ANA.--Ma ke ahiahi Poaha iho nei, ma Leleo, Honolulu nei, ua hoohoiia maloko o ka noho ʻ na ohana, e Samuel Dwight o Molokai, o Miss Julia Kate Dwight, ke kaikamahine hanau kahi a Samuel Dwight a me kana wahine, me Mr. Lovejoy.

            Aole no i pauoho ka makou maka peni i ka noii ana i na mea hou o na aina e, a ua loaa ia kakou ka ho@u mua ana i ka ike ana i na mea hou, aka, mai nauk@ko makou poe heluhelu no ka lohi o ka pepa, oiai e wae pono ana makou i na mea i ku i ko oukou makemake.

           

            MAKAHANALOA A ME PEPEEKEO.--O keia mau aina waiwai nui elua o loko o ka waiwai o ka moi make Lunalilo, e waiho la ma ka aina mahiko o Kapakuea, i hoolahaia iho nei no ke kuai lilo e na kahu malama waiwai o ka moi make, ana lilo aenei ia Afona no ke kumukuai he $11,000.

            KA WAIWAI O C. KANAINA.--Ua lohe mai makou, i ka Poakolu e hiki mai ana, maloko o ka Hale Hookolokolo o Aliiolani Hale, e noho ana ka Lunakanawai Makale e hoolohe na pili o ka poe a pau e ake nei e loaa kekahi hapa, a o ka pau loa paha o ka waiwai o keia makua ʻ lii i make.  Aole e emi malalo o ka ewalu poe e @umeume nei i keia waiwai nui.

            HEIHEI LIO.--Ua lohe mai makou, ua malamaia he heihei hoopili dala ma Koolauloa i kekahi la o ka hebedoma i hala, aka mahope o ka pau ana oia hana, ua lohe pu ia mai, ua papa na lima malama kanawai o ke aupuni e noho ana ma ia apana aole e hana hou.  A ua pau ua hana la i ka wa i laweia mai ai ko makou lono.

            E noho ana ka Luna Ohi Auhau o Koolaupoko na ka ohi ana i na auhau o ka poe i ku i ka auhau o na apana malalo iho, e like penei: Okatoba 29, ma ka Hale noho o Kane ma Waimanalo; Okatoba 20 ma ka Halekula o Kailua.  E hele ae na poe hookaa auhau e hookaa i na auhau ma na wahi i hoikeia, i maalahi ai lakou a loloiahili ole i ka hele i Kaneohe.

            KA PEPEHI KANAKA MA WAIAHOLE.--Ua huli makou a ua ninau i ka pepehi kanaka ma Waiahole a ko makou hoa paonioni i hoolaha aku ai i mua o kona poe heluhelu i ka hebedoma aku nei i hala, aka eia ka mea haohao, aole ia i loaa, a aole hoi i make pepehi ʻ a kekahi ma Waiahole i ka wa i hoolahaia.  Nowai mai la keia ahai lono palaualelo i hoopuiwa mai ai i ka lehulehu.

            Eia ma ka moana e holo mai ana i Hawaii nei, he hookahi moku ua piha i ka waiwai no keia awa mai Bosetona mai.  Ua haneri kanaka aenei a keu na la o kona au ana mai, a me he mea la, o ke ku mai koe, owai la ka mea e pane mai aohe i pomaikai o Bosetona malalo o ke kuikahi penei ike?  Ke ku mai oia, e kuai kokeia ma keia makeke kona waiwai.

            HOOKAA AUHAU O KOOLAUPOKO.--O ka poe o keia apana maluna ae, e makemake ana e hookaa i ko lakou mau auhau ma Honolulu nei iloko o keia manawa, e loaa no ka Luna Ohi ma ke keena kuokoa, ma na hora hana a pau o ka la, koe na la e iho ai e ohi ma ka apana iho,  Oiai aia ma Honolulu nei ke kula dala o ia apana, he hana maalahi no ka poe ku i ka auhau o ia apana, he hana maalahi no ka poe ku i ka auhau o ia apana ka uku ma Honolulu nei.

            MOKU KUNA HOU--Ua lohe mai makou, ua kapiliia iho nei ma Kapalakiko, he moku kaua hou no ka hoi kapili moku o D. Poka ma o keia kulanakauhale nona paha ke kii i like aku me ko ka Mariona e holoholo nei, a e aneane ana e akahi haneri na tona kona nui  Ua manaoia e haalele ana oia ia Kapalakiko ma ka la 10 iho nei o keia malama.  A i ka wa e hiki mai ai ianei, e hooholoia ana oia no ke awa o Punaluu

           

            Ma ka lono i loaa mai ia makou, e haalele ana o ka moku kaua Beritania H.M.S. Fantome ia Esquimalt no Panama, a malaila ae i Kapalakiko no ka hoi loa ana aku i ka home.

            O ka moku kaua Beritania H.M.S. Albatross, ua ku ae la oia ma ka la 12 o Sept, ma ke awa o Esquimalt mahope iho o kona loohia ana i ka poino ma ka moana ua manuheu kona ihu, a ua nahe hookahi waapa a me na laau loloa ma ka aoao; no ka loohia ana o ka poino ia ia, aole i loaa i ka Adimerala he moku e hoouna mai ai i Hawaii nei.

            HE MOKUAHI NO EWA.--Ma ki olelo hoolaha e puka aku nei i keia la, e ikeia e na mea a pau, ua hooliloia aenei ka waapa mokuahi Robbie i moku holoholo mau ma, waena o Honolulu nei a me Ewa.  Ehaalele ana ia Honolulu i na kakahiaka a pau ma ka hora 9, a e hoi hou mai ana i ke kaona nei i na ahiahi a pau.  Uka ohua he hookahi dala maluna aku nei a pela no malalo mai.  E lawe pu ana no hoi oia i na ukana o na ano a pau mai Honolulu aku nei a mai Ewa mai.

            Ua haiia mai ia makou, aia ma na pala o ka Hale Koa, ke kiai nei na maka hoowalewale o kekahi o na koa i kana mea e ale ai, a ke kahinu nei oia iaia iho me na olelo pahele.  E kela koa, ua haiia mai ia makou kou inoa a me na hoike o kau mau hana lapuwale, aolaila, ke kau leo aku nei makou, U ʻ oki!  mai hana hou! o makauka@koke makou e haawi ia oe imua o ke kanawai, i ukoli no kou mua.  Hilahila makou i ka hana a keia koa, ka mea i oleloia he poe malama maluhia lakou, eia ka he poe hoolaka i ka puana o ka haumia. S@@@