Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 43, 27 October 1877 — Page 1

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Shaun Kamakea-young
This work is dedicated to:  Hawaiʻinuiākea School of Hawaiian Knowlege

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA!

A ME

Ka Laau o kou Hale!

No Hea la?

KA INO HOI O KAHI O

WAILA MA!

 

Nana aku no hoi ia la,

OHI KA IO o KA LAAU o MAKAWAO

i ka ua mea o ka nani o

Na Papa, Na Laau.

A ME

Na PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU,

MA KE KIHI O

Na ALANUI PAPU a me MOIWAHINE,

Honolulu

MALAILA E LOAA AI E LIKE ME KA

makemake no ke

Kumukuai make pono loa

PAPA, PAPA, PAPA

Na PAPA huluhulu,

Na PAPA manoanoa,

Na PAPA i kahiia,

Na PAPA kepa,

PAPA hole keokeo,

PAPA hole ulaula

NA LAAU! LAAU!

NA KUA,

NA KAOLA,

AAHO,

MOLINA,

PEAPEA,

PINE HULUHULU,

PINE I KAHIIA,

Na Papa a me na Laau Ulaula!

PILI ULAULA

PILI KEOKEO,

PANI PUKA,

PANI PUKA ANIANI

IPUKA ANIANI.

OLEPELEPE!

 

PENA O NA ANO A Pau

Hulu Pena mai ka liilii a ke nui

AILA PENA!

AILA HOOMALOO,

WANIKI, PATE

NA LAKO

o kela a me keia ano.

NA AMI-PUKA HALE,

NA AMI-PUKA PA

 

ANIANI!

Pepa hale me na lihilihi.

E LOAA NO MALAILA

Paakai Helu 1

O KAKAAKO a me PUULOA

 

            No ke Dala kuike, e loaa no na mea a pau i haiia ae la no ke kumukuai emi loa.

            O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, loaa'ku ana ia lakou, e hooko koke ae mai ana no ia me ka lawa pono.

E kipa nui ilaila, i ike i ka oiaio

 

Nu Hou o na Aina E.

 

            Ua hoolaha ae ka nupepa "Manawa" o Ladan, ma kahi moakaka o kona mau kolamu, penei:

            "Ke oleloia mai nei, ua haawiia ke kauoha ikaika loa, aole e kipu i kekahi Alihikaua Rukini, o pepehia oia, a i ole o kipaku ia a hoopauia."

            Ua piha a hu n a hale mai o na koa Rukini, mai na koa mai i ku a eha ma Pelevena, a ua nui hoi na poino ma ka halihaliia ana mai o na koa ma ke alanui e hiki mai ai i na hale mai.

            Ke olelo nei ka nupepa Manawa, ua kokoke mai ka manawa e pau ai ke kaua.  E hoao ana na mana nui e nee hoopau i ke kaua ma ke ano kukakuka pili aupuni, aole hoi ma ka hooweliweli me na mea kaua.

            Ke haule makawalu nei ka hau maluna o ke ala mauna o SIpika ma ka Balakana mai ka Poakahi mai, Sepatemaba la 24.  ua hiki aku i ka umi cenetimetera ka hohonu a o ka hau ma ke kumu o ka Balakana.

            Ua noi aku nei na Kuhina Noho o Auseturia a me Geremania ma ke alo alii o ke Suletana, ma ka ino o ke aupuni o Rukini, mamuli o ka mana o ka Ahaelele ma Geneva, e ae e aoloia na lako kukulu hale ma ka muliwai Denube, me ke keakea ole ia, no ke kukulu ana hoi i mau pupupu hale no na Rukini i maewaewa i ke kaua.  Ua hookaulua ke Suletana i ka pane ana mai a hiki i ka wa e  maopopo ai--o na pupupu hale e kukuluia aku ai, no na poe wale no ia i loaa i na palapu a ke kaua.

            Ua hoike akea ae ka nupepa Memorial Diplomatique o Paris e hoouna aku ana ke Suletane o Tureke i ke keiki Alii Hassan i Ladana, iloko o na la hope o ka malama nei o Okatoba, e hoike aku i ke aupuni o Beritania Nui, no kana mau kumu e ae ai e hoopau i ke kaua i ka wa e hiki mai ai ka noonoo ana no ia mea.

            Ua hoounaia mai kekahi lono mai ke ala mauna mai o Sepika, e hoike ana: Ke hoomakaukau nei o Suleimana i kona wahi hoomoana malaila, ma ke kukulu mau papu lepo a me ka eli auwaha ana, me ka manao e noho malaila me kona mau koa, iloko o ka hooilo ae nei.

            Ua hookau aku nei ke Suletana o Tureke, i ka inoa hanohano Gnazid ka Lanakila maluna o na Alihikaua Tureke kaula Osaman, ma Tureke i Europa a me Mukhtar ma Tureke i Asia.

KE KULANA O NA RUKINI

            Aole i pii ae ka pomaikai o ke kulana o na puali koa Rukini, ma ka hema aku o ka muliwai Denube, mamuli o ka loaa hou ana mai o na koa kokua hou mai Sana Peteroboro mai, nona hoi ka huina e hoike mai nei, he 60,000 koa ikaika,  Aole hoi i loaa ia lakou he hookanaaho ana o ka lanakila, ke lele aku lakou maluna o na kulana ikaika o a Tureke, imua o Pelevena, o ka hoi hope wale o, e like me na haawina i loaa ia lakou.  No ka mea, ke hoike mai nei na lono hope, ke emi hope aku la lakou i ka muliwai Denube. Ke kiai nei ka Alihikaua Tureke lanakila imua o Pelevena, me ka makaala loa i kahi a na Rukini e nee ai, me ka hooikaika e oki pu mawaena o ko na Rukini laina e auhee ana, ke ike oia i ka wa kupono ana e hana ai pela.  Aia ke ku nei ka hookanaho ana o ka puali koa Rukni, ma ke ala mauna o Sipika, maluna o ko na puali koa Rukini mahope aku nei.  Ke hooikaika ino loa nei na Tureke, e luku aku me ka ikaika i keia puali koa Rukini e mioi e aku nei imua, a ke kaliia nei ka haule ino ana o ia puali koa Rukini, a o ka hiki paha ia lakou ke kaua aku, e paa ia ala mauna a hiki i ko lakou lanakila ana.  Ua haule mai ka ua maluna o ka Balakana me ka ikaika, a pela no hoi ma Asia, nolaila, ua hookaulua ia na liuliu kaua.  A i ka nana'ku, aole paha e hiki ana i na Tureke, ke hapai i kekahi kaua e kue aku ai i ka enemi nai aupuni, oiai e noho mau ana na paka ua.

            I keia manawa, he wahi nune ko na aliikoa Rukini, i ko lakou mau Alihikaua nui a me ko lakou mau ukali.  Ua umi aku keia nune a hoowahawaha o na aliikoa malalo iho i ke alanui, a ua hiki loa aku i Rusia, a ua pakui aku i ka hauna o ke auhee a me ka make nui, o na puali koa, mahope o na hoao hou ole ana.  Ua nui loa ka hoowahawahaia o na Alihikaua Rukini, a ke hooiliia la ke kumu o ke auhee maluna o ko lakou mau poo.

            E alakoia ana anei o Europa iloko o ke kaua?

            Ma he mea la, e alako ia aku ana o Helene iloko o ke kaua. O ko Serevia ku ana mai e uwao, he ninau wale no ia no ka manawa. O ka pioloke ma Hunegari, me he mea la ua maopopo loa, e hooko io ia kona hopena, a oia paha auanei ka mea nana e kauo aku o Ausatavo-Hunegari me Rusia.  Ke uluku loa nei hoi o Geremania, mamuli o ko na Tureke pepehi hoomainoino wale.  Ke ulu ae nei ka manao paa, ina aole e hiki i na kukakuka hooponoppno aupuni ana ke hoopau i keia kaua, ma ka pau ana o keia hooilo, alaila, he mea maopopo, e alakoia ana o Europa iloko o keia kaua.  Ke ulu pu nei no nae kekahi manao laulaha, aohe mana o na kukakuka aupuni; a o Enelani hoi, ua make kona manao no ke komo pu ana iloko o keia kaua.

            Ke hilinai muku nei noo Serevia.

            Ua hoike oiaio loa ia ae mawaena o na poai pili aupuni, ua hooholo o Serevia no ke kaua.  Aka, ua hilinai loa io ia nae ko Serevia komo io iloko o ke kaua, maluna o ko Rusia Agena i hiki ae nei ma ke alo alii o Serevia.  O keia mau hiohiona a pau e kau mai nei, me he mea la, he ao omamalu io o ke kaua ma Europa.

            Ua komo aku nei kekahi mahele koa Tureke, iloko o ka aina o Roumania, a kukulu iho la i kulana no lakou ma ia aina, malalo o ka malumalu o ko lakou mau pukuniahi, mai Silistara mai.  Ke makemake nei lakou e oki pu i ke alanui kaa ahi mawaena o Galaza a me Bukaresa.

No Farani.

            Ladana, Sept-26--Ua telegarapa mai kekahi mea kakau nupepa mai Parisa mai penei: O ka wa koho balota Lunamakaainana, no lakou ua halawai makaainana e malamaia aku ana, ua hamama ae nei ka noonoo ana no na la elua, aka, aole nae he wahi hoohoihoi uluku halawai ma Parisa, kahi hoi aohe kupono e hoohalawaiia aku ai, oiai ua akaka e no ka holomua o ka aoao Ripubalika. ma na apana mawaho aku, aohe manao e hiki ke hoohui ae no ka nui o na hoopaapaa o na aoao elua.  Ua like lakou me na lahui kuee elua.  e haliu aku ana haliu mai,  me ka nononoke i ka hakaka.  Aohe eneenemi mamua i ike ia e like me keia ka ulu mahuahua ana, mai ka la 16 mai o Mei i hala.

            Ua hoounaia aku nei ka lono i na makai a pau, e haehae i na palapala hoolaha a pau i paiia ma na paia pa alanui, a i hoolahaia, me he mea la, na Tiera ia manao hoikeike.

            Ua hoopukaia ae e ke aupuni o Tureke, he olelo kuahaua e hookohu ana ia Raouf Paso i Alihikaua nui no na koa Tureke ma na kakai mauna o ka Balakana, a ia Suleimana Paso i Alihikaua no ka Puali Koa Tureke ma kahi kokoke i ke Denube,, ma kahi o Mehemet Ali, i kaheaia e waiho.

            Ua hiki ae o Raouf Paso ma na kakai mauna o ka Balakana, a ua lawe i ka noho ana Alihikaua nui.

            Ua hoike mai kekahi mea kakau nupepa ma Vienna, ua noi aku nei o Rusia ia Roumania, e hoouna hou mai i 40,000 me kona hooia aku e haawi ia Bessarabia, he okana aina Rusia, e haawi aku i uku panai a me kekahi puu dala uku kokua aku mawaho.  E halawai koke ana na Ahaolelo o Roumania e noonoo i keia kumu hana.

Kaua nui ma Asia.

            Karajala, Oct 3--I keia kakahiaka he hoohikilele kaua puni kai lele ia aku maluna o ko ka Alihikaua Tureke Mukhtar mau laina a pau.  O Generala Mehkoff a Alihi kaua e noho poo ana no ia kaua mamuli o na kauoha a ke Duke Nui Mikaela. Ua manawa ole a lilo mai la ke ki o ko ka alihikaua Tureke kulana, i na Rukini, oiai hoi e paaia ana na wahi la e hookahi wale no bataliona koa.  Ua hoao aku na Tureke e hoi hou mai ia kulana, aka ua pau lakou i ke auhee.  Aohe au nee ano nui hou aku o na Rukini, aka aia nae maluna o lakou na manaolana e oki puia ana o waenakonu aku o ko ka Alihikaua Tureke puali koa mai Kars aku.  Ke noke nei na Rukini i ka olioli maluna o na kulana i lilo mai ia lakou.  He mea maopopo e hoomaka hou ana ke kaua i kala apopo.  Ua 1500 paha na Rukini i make a eha. Ua alakai hewaia na Tureke e ko lakou mau kiu iho i hoouna ai, a ua manao wale no lakou ma na welelau wale no la e lele kauaia mai ai. 

Ka na Tureke hoike no ke kaua ma Asia.

            Ladana Oct 16.--Mai ka Mukhtar Paso hoike hope mai nei i ikeia iho ai, me he mea la ua unuhi aku na Rukini i ko lakou mau koa iho mai ka akau a me waenakonu aku o ko na Tureke laina, a ke hoakoakoa nei i ko lakou puali nui ma Aktoehakala, he wahi he 15 mile mai Kars mai, ma ka hikina akau.  Me he mea la o kahi aku i o ke kaua hahana, o ke kaua ma Asia.  O ko na Rukini manao maoli e lele kaua mai ai, o ke oki pu i ko ka Alihikaua Tureke mau koa mai Kars mai a kaawale, a o ka anai aku i ua puali Tureke la a pili pu i na paia pa.  A i na e haule pu ana me ke ko ole alaila, e pau loa ana ke kaua ma ia aoao mai.

            Konatinopela, Oct. 7--Eia ka Mukhtar palapala ponoi ma ka waea olelo mai i ka kauia ma ka la 7 o Okatoba penei: "I keia la, ua emi aku ka helua nui o na koa Rukini e ma ke kumu o Karabela, me ka waiho iho i eono wale no bataliona e noho ma na auwaha eli ma Kahoka.  Nolaila la, ua haalele lakou i ko lakou mau kulana e huli mai ana i ko makau.  Aohe meheu o ko ka enemi hiki ae ma Baladiorana, Kezevalna.  O ko ka enemi poino iloko o na la kaua ekolu, he 10,000, i make a eha.  O ko makou, ua kokoke e 2,000. Na ke Duke Nui Michael i alakai ponoi i na koa ma keia kaua ana.

 

No Metusala elua.

 

            Aia ma Amerika Hema, ma ka mokuaina o Kile, kekahi kanaka e ola nei ma ke kulanakauhale o Tulei, nona ka inoa Felix Rojas, a nona hoi ka huina o na makahiki i hiki aku i ka 136.  ua hanauia keia Rojas i ka makahiki 1740.  I kona wa opiopio nae, ua komo oia i ke koa, iloko o kekahi puali kaua nui o ke aupuni o Sepania, a o kona kulana, he Kakiana Meka.  A i ke au hoi o ka wa a Carlos III., i hooauhee ai i ka poe Iesuita, me ka lanakila nui, ua lilo ae la ka hoomaluia ana o kekahi mau mahele koa malalo o keia Rojas, a ua lawe aku ia ia lakou mai Linares aku a hiki Sanatiego.

            Ua noho iho oia he 48 makahiki iloko o ka puali kaua o Kile, me ka hooko pono ana i na kauoha, a ua ike lea oia i na mea a pau o ka moolelo o ko Kile noho ana, no ke keneturia holookoa a me ka hapa i hala.

            Hookahi hoi makahiki i hala aku nei, ua hoike mai la kona kino i ka ikaika maikai, iloko o kekahi makahiki o kona wa kanikoo, no ka mea, he umi makahiki o kona manele ia anamaluna o kekahi noho e kana mau kauwa elua no ka loohia ia ana o kekahi eha iaia, ma kona hina ino ana, a aole loa oia i haalele iki i kona home ia manawa; a ma ka hoike a kona mau kauka lapaau, o kona noho malie kame i hooihiia akuai kona ola ana.

            O ka poe a pau e maalo ae ana ma ke alo o kona hale, ua ike mau aku no lakou iaia ma kona noho, a ua haawi aku lakou iaia i na hoomaikai ana he nui nona.

            He kanaka puhi baka oia, a ua hoomau oia i ke puhi baka ana, no ka haneri me ikawalua makahiki. Ua aneane palupalu mai ka ike o kona mau maka i keia manawa, aka, aole loa oia i hoao i ke kau ana i ka makaaniani, a ua hiki no iaia ke heluhelu i na hua pai moakaka.

            Aole no hoi oia he kanaka kino nui a puipui, aka, he wahi kino paakiki ano a-a; he 5 kapuai me 5 iniha kona kiekie; aole hoi i oi aku mamua o ka 150 paona kona kaumaha, a o kona poo, nui a ka launa ole.

            Ua ola o Rojas a hiki i na makahiki kanikoo loa, iloko o na inea me na pilikia he nui, i manaoia aole e hiki aku ko ke kanaka ola ana ilaila.

            Mai ka 20 makahiki a hiki i ka piha ana o na makahiki he 70 iaia, he kanaka puni inu rama oia; a no kekahi wa loihi o ia mau makahiki, oia kekahi koo ikaika loa o ka aoao inu rama; a o kona ola kino ia wa, aohe ikaika kupono, he ano nawaliwali, a ua manaoia, aole oia e ola loihi ana.

            No ka 66 makahiki ma hope mai nei, aole oia i hoopa iki i kekahi wai ikaika, koe wale ka mea e haawiia aku ana iaia ma ke ano he laau.

            I ka makahiki 1780, a i ke 40 hoi ia o kona mau makahiki, hakaka iho la oia me kekahi koa, he hakaka hahana loa.  A hala hoi he 10 makahiki ma ia hope mai, hakaka hou iho la oia me kekahi enemi hou, a loaa iho la na palapu o ka eha he nui ma kona kino, a he elua makahiki o kona waiho ana a loaa mai iaia ka oluolu.  A i kekah manwa mai, loohia iho la oia me kekahi ulia poino, ma ka haki ana o kona wawae akau i elua pauku, me  ka piiia ana e na huila e kekahi kaa lawe ukana, a ua palua hoi kona hoehaia ana iloko o ke kahua kaua; a ua loaa hoi oia i ka mai piva lenalena a me kekahi mau piva e ae e holapu ana i na wahi e ae o Amerika Hema.

            He mea kaheha no ko kakou manao, ka hiki ana aku o kekahi kanaka i keia manawa o ke ola ana, mahope iho o ka halawai ana me na pilikia he nui, a me ke komo ana aku a hala mai ka wa kupono o ko ke kanaka ola ana, mai na hookahe koko ana ma ke kahua kaua ame na inea o keia ola ana.

            O keia Rojas, he keiki oia na kekahi kanaka Sepania koikoi, i haalele i kona aina hanau, a holo aku la a hookupa ia Kile, ma Amerika Hema, no ke karaima ana i hana'i malalo o ka inoa okoa.  He hapa keneturia ka loihi, loaa iho la ia Rojas ka moolelo pololei o kona makuakane; a ma ia loaa ana iaia o ka moolelo o kona makuakane, a holo aku la oia ma kana huakai mua loa no Sepania, no ka hooiaio ana i kona kuleana maluna o na aina waiwai nui e waiho wale ana, mai ke aupuni o Sepania mai.  O keia wale no ka Rojas huakai aukai mua loa, i haalele aku ai i kona on e hanau.

            O keia kanaka kahiko, ua ike oia i na mea he nui o keia ao, a ua hoopuniia oia me na mamo he nui; he mau keiki, moopuna, kuakahi, kualua, kuakolu a pela'ku.  O keia ke kanaka kahiko loa o ke ao nei, a o ka lua hoi na Metusala.

 

He mau Kiaaina hou ma Honuaula nei.

E ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe:--

            E oluolu mai oe e hoo aku i keia ma kahi kaawale o kou kino lahilahi, i ike mai ai ka lehuleh, he Kiaaina e no ko Honuaula nei.

            Eia ma Honuaula nei he elua mau Kiaaina hou, he mana nui hewahewa ko laua i hiki ke hoopau loa a lele na uku lele na makai, luna pa aupuni a pela aku.

            A ua hoopau iho nei no hoi ua mau Kiaaina 'la i na makai o Honuaula nei no ke kalua ole i puaa na ke Kiaaina maoli.

            Hohonu no hoi ka mana o keia mau Kiaaina!

            Ma keia la iho nei hoopii iho la ua mau kiaaina la i ka luna pa aupunio Honuaula nie, ma ke ku ana o kahi o laua e hoike oiaio ole wale; aka nae, puka 'aku la ko laua pa ma o ka lunakanawai ala.--I hooloheia paha i ka laua nei, ina ua pono loa, a lilo iho lahoi ka luna pa ia laua nei no, loaa ne wahi kenikeni, oia ka la makapehu.  He mau kiaaina maikai nae keia, he kalua i ka puaa anana na ke Kiaaina o na Hono a Piilani, kai no hoi i ka hoolohe ole o na wahi makai, a pau aku la i ka hoopauia e ko laua nei mana koikoi he hapaimemene.  Au-hehe! heaha no la hoi ka mea i hoopau ole ia ai o ka luna pa e ko laua mana? He haole hoi paha o Baraunu, aohe lohe mai.--Haina ka puana i loheia. H@li ko-pa! O Kaneholani no he kiaaina lunakahiko O-O Kahanuala kowe, no he kiaaina luna hanai puaa anaana no he inoa.

            Nolaila, i hiki mai oukou e na kiaaina o kahi e ianei, e ninau i kolaua nei mau inoa, a e kaluaia ka puaa anana na oukou.

            Aka nae, hemau kiaaina hoohaahaa no keia, oiaio, ua lohe mai au e kalua ana no i puaa na ka luna auhau, i lilo o laua nei na hope.                  K.KAMALU

Honuaula, Okatoba, la 12, 1877.

 

Na anoai o ka Malu Ulu o Lele.

 

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:--

            Ke kaona o Lahaina.--He oia mau no kona kulana.  Ke pa kolonahe mau nei no ka makani wehe lau Ulu he Ma-aa, ake holokake nei no na kaa o kek eiki Kia Nahaolelua, a ua hiki hou mai nei he elua mau kaa hou, e ole ka lokomaikai oia keiki, holokaa ai ko Lahaina mau opuu Rose.

            Ka Moi wahine.--Ma ke kakahiaka Sabati, Oct 14 1877, ua ike ia aku la kekahi ka-oo lio nui e holo mai ana ma ka aoao Komhana o ke kulanakauhale, a i ke kokoke ana mai, ike pono ia aku la, o ka huaka a ka Moiwahine, me kona mau Ukali, a me elua mau kanaka e paa ana i kekahi mau mea hinuhinu, o Naipupaka no Honolua, a o Adamu no Kaanapali mai.

            Halawai  ma Wainee.--Ua oluolu i ka Moiwahine ke kipa ana ae e halawai me ka luakini Hoolepope me kona mau makaainana, no kana hana nui e hooluhi ia nei, no na pomaikai o ko laua Lahuikanaka, a ua lulu ia na pohau, he $150.0 dala, a ua koho pu ia no na luna nui oia hana, Mrs. Moehonua, Peresidena, Mrs. Kapiko Walter, Puuku Mrs. W Makalua, Kakau palapala me elima mau Komite hooko.

            Halawai ma ka luakini Katolika, Oct 14, 1877 ahiahi.--Ua oluolu i ka Moiwahine ka naue ana 'ku e halawai me na kahu Akua oia hoomana a e launa pu no hoi me na hoahanau oia ekalesia, aka, aole i ae ia mai ka luakini no kana hana maikai, aka, ua kapae ia ae, a ma ka Halekula, ua hoowahawahaia paha kana mau hana e ko laila mau kahu Akua, heaha la ke kumu?  Aka, ua lulu no i na wahi kauna iliili, he $15.00 dala ka nui, ua koho no i ko lakou mau luna, owai la ka ka inoa?

            Huakai no Olowalu Maui, Oct 15.--Ua oluolu no i ka Moiwahine ka naue ana aku, e hoolauna aku me ko laila mau makaainana, a ua lulu no, aka, aole i mailuilu.

            Huakai no Kaanapali Oct 16.--Ua hauoli piha ka manao o ka Moiwahine, e holei hou ma kua o ka lio no Kaanapali, a i kona hiki ana, a hoomaka kana hana, a ua kilihune mai la na kulu paka ua o ka Rain Nahua, $110.00, a ua hoomanao pu ia he wahi lulu dala e pili ana no ka hoomaemae i ka luakini, ua hiki aku ka nui o na dala i ke 300, a oi aku, ma ia ahiahi no, ua hoi hou mai la no ka malu ulu nei.

            No ka aina o Kaululaau. Oct 17--Ma ke kakahiaka Poaku, ua ike ia aku la na kuahiwi e waiho kahelahela mai ana, ohe kau wahi ao, ua kalae hoi na mauna aohe lele Pueo, i ka la hoi i oili mai ai a pahola ae la i kona malamalama, mamua iho o ka paina kakahiaka, ua ike ia aku la ka huila o kekaa o ka Moiwahine e niniu poahi mai ana, a i ka hiki ana ma ka uapo. ua lulu lima hope oia me na wahi kauna makaainana i akoakoa aku, a ma ka ihu o ka boti ia i lawe aku a maluna o ke Kuna Neti, me ka Hae Kalaunu e pulelo ana ma ke kia hope o ka moku.

            Nolaila, ke puana ae nei ka leo o ka'u pule, e hahai ia kana huakai hele, no na pomaikai o kona Lahui, oia hoi na pomaikai e manaolana ia nei, a o ke Akua pu me oe.                     SAM. KA KA'HUMUA.

Rain Paupili Lahaina Oct 22, 1877.

 

Mikiala hana ma Kapaakea.

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:--

            Ua ike iho makou i ka eleu a me ke komo kino maoli ana o Ani pake, a me kona kaikoeke, D W Kahanauapo, a me ko laua hoolilo maoli ana i ko laua mau dala i mau kokua hana no laua, oia elua pake hana malalo o laua, ua hoomoe ae laua he alanui me ka eli ana i ka papaakeo, mai @ hole noho mai o ko laua makuakane, Mr. Kaaialo ahiki i ke poo o ka pa a Mr. Makale ma ke alanui aupuni a he maalo ko makou i ko laua mikiala hana, a he kumu waiwai ia no laua.  Me ka mahalo i na keiki olele hua kepau.    JOHN KALIMA.