Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 48, 1 December 1877 — Page 1

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Mikihala Mahi
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XVI. HELU 48. HONOLULU, POAONO, DEKEMABA 1, 1877. NA HELU A PAU 835

MAIKAI KA HOI KA PAPA!

- A ME-

Ka Laau o kou Hale!

NO HEA LA?

KAI NO HOI NO KAHI O

WAILA MA!

Nana aku no hoi ia la

OHI KA IO o ka LAAU o MAKAWAO

i ka ua mea o ka nani o

Na Papa! na Laau!!

-A ME-

Na PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU,

Ma ke kihi o na

ALANAI PAPU me MOIWAHINE

-Honolulu-

MALAILA E LOAA AI E LIKE ME

KA MAKEMAKE I

no ke

Kumukuai makepono loa

Papa, Papa, Papa,

Na Papa Huluhulu,

Na Papa Manoanoa,

Na Papa i kahiia,

Na Papa Kepa,

Papa Hole Keokeo,

Papa Hole Ulaula.

NA LAAU, LAAU!

Na Kua,

Na Kaola,

Aaho,

Molina,

Peapea,

Pine Huluhulu,

Pine i kahiia,

NA PAPA A ME NA LAAU ULAULA

Pili Ulaula,

Pili Keokeo,

Pani Puka,

Pani Puka Aniani,

Ipuka Aniani,

Puka Olepelepe.

Pena o na ano a pau.

Hulu Pena mai ka liilii a ke nui.

Aila Pena!

Aila Hoomaloo,

Waniti, Pate.

Na Lako o kela a me keia ano.

Na Ami Puka Hale,

Na Ami Puka Pa.

Aniani!

PEPA HALE ME NA LIHILIHI!

E LOAA NO MALAILA

Paakai Helu 4 o Kakaako, a me Puuloa.

          No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i haiia ae la, no ke Kumukuai Emi loa

          O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, e loaa'ku aku ana ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka lawa pono.

E kipa nui Ilaila, i ike i ka oiaio

827 3ms 83y

He leo Aloha hope Loa.

Na Au i hala e aku,

A ME NA HOOMANAO ANA O

Na makahiki he umikumamalua.

KEENA KUOKOA,

Dekemaba 1, 1877.

          I o'u mau kini makamaka, na tausani poe heluhelu o ke "Kuokoa," na poe hooikaika i ka hoolaha ana iaia, a me na hoa luakaha a pau o keia noho paana ana no ka holo mua o ke "Kuokoa" iloko o na makahiki he umikumamalua,

Aloha oukou a pau loa:

          Ua manao au he hana pono na'u ka lawe ae i ka aoao mua o ko kakou Kilohana o keia la, i wahi no'u e pahola aku ai i ko'u aloha hope loa imua o oukou, mamua o ko'u waiho loa ana aku iaia ma ka la e mauliawa hope loa ai keia makahiki 1877; a kaa aku hoi ka hookele ana iloko o na lima o ka poe akahiakahi a lawelawe kino i keia hana nui o ka hoolaha ana i nupepa ma ka olelo Hawaii.

KO'U ONE HANAU AME NA HOOMANAO ANA NO NA MAKUA.

          Ua hanauia au ma Hana i Maui Hikina, kekahi o na apana aina kaulana loa o ka mokupuni o Maui, i ka la 27 o Dekemaba A D 1842, ka eha hoi ia o na keiki mai ka puhaka mai o ko'u makuahine me ko'u makuakane, oia o Iosua Kawainui a me Keawekunane.

          He wahi makuakane kuonoono ko'u ma ka aina oiwi, a he ano holomua oia ma ka naauao ma ka apana kona one hanau.

          Iloko o ka wa i hoohuliia ai keia Pae Aina i ka pono Karistiano, oia kekahi o na huli mua. A no kona aapo i kinohi, oiai, o kona haawina paha ia, ua mau kona ikeia; a i ka wa e hoponoponoia ana na oihana hoomalu o ke aupuni, ua koho ia oia i Lunakanawai no ka apana. Ua mahaloia oia no kona hoopono ma ka hana, a ua kapaia hoi ma kekahi inoa, "he ukihi waha pololei." No kona malama pololei, ua hooili hou ia mai kekahi mau hana a na alii maluna ona, ma ke ano he konohiki.

          Ma keia aina kaulana au i hanaiia ai ahiki i ka umikumamakahi o ko'u mau makahiki. Malaila no hoi au i hookomo mua ia ai e ao i ka ike palapala Hawaii, malalo o na kumukula la D.B. Mahoe, S. Kanakaole a me S. Kamakahiki; eia no lakou a pau ke ola mai nei, a ke ike mai nei paha i ka hana a ka lakou haumana.

          Hele no au i ke kula i ka wa pono, a malama pu no i ka pua pipi a ko'u makuakane i ka wa e pau ai ke kula.

NA KUKO O KO'U MAU LA KAMALII.

          O na kuko o ko'u wa kamalii, oia no ka lilo i kupakako, a me he mea la ua hookoio ia no ia kuko i keia manawa. Oiai au e noho ana ma na kula haole. o ka'u hana hooikaika loa no ia. A i kekahi manawa, i ka wa e kakau lima ai na haumana maluna o ke kanana, a lawe aku e hoikeike i ke kumu i ka wa e pau ai, aole e nele ka mahaloia o ka'u no ka maemae. Eia ka i maemae ia wa, a i nui aku ka mea e kakau ai, e like me ke kakau ana e hoopiha i ka nupepa, aohe kali e hoomikioi ai, aia ka puo o ka paa o ka manao e haku a e unuhi ai.

KA MANAO PAA I KE ONE HANAU.

          Aohe au i manao, e haalele ana au i ko'u one hanau, a e hele i ka aina malihini e like me Oahu nei. O ko'u manao ia wa kamalii, ua pipili ke aloha maluna o ka aina kulaiwi. Nana ae, he ai loaa wale; he kahakai i kamaaina; he nui na makamaka; aohe lau komo ole ke lalau ae; he mau kula i kamaaina; he aa i leheleheiia; he mau kawa i lele ia; he mau kuahiwi nele ai ole ke pii aku; he mau hua laau pala kokoke ke kau ae; he manu iiwi polena loaa wale ke kapili kepau ae, he mau lei hala kaulana o Kahalaoaka, ke apo aku a papahi mai me ke kumukuai ole; he iliili i moe wale ia no; he wai i luu poo ia; he nalu i hee ia; a he aina a ka manao kamalii i hoohihi ai, oia iho la no ka nani; he ua Kea e hopohopo ole ai; a o na hoolaau no a pau o ke aloha aina. aia iloko o ka noonoo kamalii. Aka aole pela, "ua hana mai ke Akua i ke kanaka e noho kuokoa a e noho paa ole."

Ke haalele ana ia Hana no Oahu.

          I ka malama o Mei, A.D. 1853, kuai iho la kuu makuakane i ka aina o Kuluwailehua ma Kamoku, Apana o Honolulu nei, no ke tausani dala. A iloko no oia makahiki ka hoomaka no ia o ka nee ana o ka ohana holookoa, oia he elua mau makua, hookahi kupunawahine a me eha mau keiki. Waiho aku la i ka aina hanau a'u i aloha nui ai me kona mau kuonoono.

Hu mai ke aloha i ke one hanau.

          I ke kau ana iluna o ka moku a huli hoi loa mai no Honolulu nei, nana aku la i ka aina hanau a hu mai la ke aloha, na ka waimaka no e hiolo. O ka uliuli mai o na kuahiwi, ka waiho mai o ka aina, ke keokeo mai o ke one o Pueokahi, ka puapuai mai o kahi wai kopipi o Punahoa, ke ku kilakila mai o ka puu o Kauwiki, ka home ae a ka lae o Nanualele, ka uliuli mai o ke one o Waikoloa, ua pakui mai keia mau nanaina i na pauma ana a ke aloha iloko o ka puuwai,

Ka aina malihini a me kona mau hiohiona.

          Hooiho mai la makou i ka nuku o Mamala, aia hoi, pioo ae la na nanaina o kamalii, i ka ike ana mai ia uka nei o ka aina, he mau puu, he kula palahalaha, he kulanakauhale nui a mahuahua me na hale i pili ke ku ana, a he ulumoku okohola nui e ku ana iloko nei o ke awa o Kou. He huikau ana o na kanaka, he mau alanui i hoomaikaiia, he mau hale kuai lole lehulehu, he mau hale kalepa, he hale hoohainu, ki poepoe, a ia mea aku ia mea aku.

          Mawaena o ke awa ku moku o Kou a me ka aina kahi e noho aku ai, he kula palahalaha kuanea, aia a peki wawae ka malihini i ekolu mile a me ka hala, a laila hiki aku ilaila. Aia koke no ma kahi pili loa i ke poo o ka aina, he kahawai nui e hoolawa ana i na aina kalo me ka wai, a puka loa aku la kona holo ana i Waikikikai. He aina loi ia, aole hoi e like me kuu aina hanau he kanu maloo.

          O ka noho ana o ua aina nei, me ke kuai wale no e loaa mai ai na mea a pau. A ina e nele i kahi ia, me ka makau poepoe e hele ai i Honolulu, alaila loaa kahi i nai o ka ai--Hookamaaina iho la ka noho ana i ua aina nei.

Ke komo mua ana i ke Kula haole.

          I na malama hope o ia makahiki 1853 no, hookomoia iho la au i ke Kula olelo Enelani e malamaia ana e Mr. Joseph Watt ma Kawaiahao. A i ka hiki koke ana mai o ka mai luku "hana e ka pahu" i kekahi makahiki ae. hookiia iho la ko'u hele ana i ke kula. A i ka pau ana o keia mai luku nana i lawe aku he umi tausani o ko kakou mau kanaka ui a me wahine ui, ua hoi hou au i ke kula.

          A i ka makahiki 1857, komo loa au i ke kula alii ma Kahehuna, o Mr. M.B. Beckwith ke kumu luna ia manawa. He elua wale no maua i ka maua papa kula, a owau no paha ko mamua mea oki loa ma na hikimua o ka ike haole.

Ka noho hope kumukula ana.

          Mai ia manawa mai ahiki i ka 1863 paha, hooliloia iho la au a me J.P. Kamai i mau hope kumu. O ko makou poe akamai a holomua, ua pau aku lakou i ka hele i Kapunahou, ua puka kekahi e lawelawe hana, a o kekahi poe, ua waiho mai lakou mamuli o na manao manaka kula. Ua noho maua ma ke ano hope kumu a me ke ano haumana ahiki ika malama o Iune, 1865, mahope o ka pau ana o ka hoike makahiki a me ka waiho ana o ko maua poo i ka oihana kumu luna, ua waiho aku au, a o kuu kokoolua, ua hoomau aku oia no ke kula ana i hookahi paha hapaha me kekahi kumu luna hou, a waiho aku la i ka hana. O ka uku no keia ao ana, he $30. no ka hapaha kula hookahi o kuu kokoolua a he $25. hoi ko'u. O ka hapaha kula ia manawa, he umi wale no hebedoma.

Ka lawelawe mua ana i ke "Kuokoa."

          Noho hana ole iho la au mai ka malama aku o Iulai 1865 ahiki i ka malama o Sepetemaba o ia makahiki no, kiiia ae ana au e noho ma kahi o Iosia Kaaukai i make aku ai, maloko o ke Keena Kuokoa, oiai o Rev. L.H. Kulika ka Luna Hoopuka nui ia manawa.

          He ano hopepe ka hoomaka ana o na hana ia mau la i au wale aku la. Aka me ka hoomanawanui a me ka hooikaika, ua pii mai kahi ike uuku a me ka ikaika pu ma keia hana a hiki wale mai i keia la a'u e uwalo hope aku nei.

          Ia'u i hoolauna mua aku ai ma ke Keena Kuokoa e noho paahana ana o Iosia Kua a me H. Kauaihilo. A mahope o ka noho pu ana me ia mau makamaka ma keia hana no kekahi mau makahiki, ua haalele mai o Kauaihilo i ka makou pili a hele aku la e ao i ka oihana laa.

Ka hoopiiia ana o ka Luna Hoopuka o ke Kuokoa e ka Ahaolelo o 1868.

          Ua noho kokoolua iho maua me Mr. Kua, a i ka 1868, oiai e noho ana ka Ahaolelo Aupuni ia makahiki, a o ko maua poo hoi ma ka oihana, ua kaawale aku i Waialua, ua hoopuka aku maua i kekahi manao e kapa ana i kekahi mau lunamanaainana he hoopilimeaai. Ua hoopukaia he olelo hooholo e ia Hale, e laweia aku ka Luna Hoopuka o ke Kuokoa maloko o ia Hale a e hookolokoloia no ka hoohenehene i kekahi mau hoa o ia Hale.

          I ka wa a ka Hale i hooholo ai na ke Peresidena M. Kekuanaoa e ao mai i ka Luna Hoopuka aole e hana hou pela, me ka ae ole ia o ka Luna Hoopuka e pale nona iho, ua hoao ka Peresidena e hoopau wale i kela hana me ka olelo mai, o Kauikeaouli, ua amuamuia oia e ka haole he nika, aole oia i kaeko, a o oukou ka hoi, he poe lepo, ke keeo nei oukou no ke kapaia he hoopilimeaai. No ka nui hookekenaia e ao wale aku no kana hana, ua hoopuka oia i ka olelo hooholo pokole, e hele oe mai hana hou aku i keia hana.

          He makahiki a oi iki paha mahope iho o keia hookolokoloia ana, ua waiho mai o Mr. Kua i ko maua pili kokoolua ana, a hoi aku la ia me kona ohana i ke one hanau o kona hapa maikai. Ua noho hookahi iho la au ma ka noho hookele e lawelawe ana i na hana a pau a na kanaka a elua, me ka hoomanawanui a me ke kaniuhu ole.

          Mai ka elua dala mai a me hapalua o ka hebedoma ahiki i ka umi dala ka uku o ka noho hana ana no keia hana nui, mai ka wa nui ole mai o na hana ahiki i ko'u wa loulou loa, e lawe ana i na hana e lawa ai no na kanaka kaawale ekolu.

Ka hoiho ia ana o ke "Kuokoa" ia H.M. Wini i ka 1870.

          I ka makahiki 1870, i ka wa a na mea a pau e hoomakaukau ana i ka malama o Iune, e hapai ma ke ano kulaia a hoomanao akea i ka puni ana o na makahiki he kanalima o ka noho ana o ka olelo a ke Akua ma keia Pae Aina, ua loaa ia Kauka Kulika ka manao e haalele i keia aina, a e hele ma na aina akea a mahuahua aku o na kihapai hana. Nolaila, ua hoihoi hou i ka nupepa "Kuokoa" ia H.M. Wini, ka mea nana i kukulu a hoolaha aku i ka makahiki 1861.

          I ka wa i lilo hou aku ai ia Wini, ua hoikeike aku o Kulika, owau no ka mea kupono e malama ai i ka nupepa. Ua hilinai o Wini ia hoikeike ana aku a ua waiho mai i na hana a pau ma ko'u lima i oi papakolu ae ka luhi imua o kona wa a pau mamua aku. Ua kia hookahi ia'u ka hoopiha ana ia nupepa, ka pane ana aku i na palapala, ka malama ana i ke dala a ma ka pule ka hoihoi, ka malama buke ana i na helu o kela a me keia Luna Kuokoa, ke kikoo ana i na bila, a o ka hana nui loa paha, oia no ka hiki ole ke hoounaia kekahi nupepa ke ole e hele aku ia malalo o ka ike ana o ko'u mau maka ponoi.

Ku'u hoikaika nui i ke "Kuokoa."

          Aole paha au e hewa ke olelo ae ma keia wahi me ke kali ole a na ha@ e olelo mai, ua hooikaika maoli no au no ka holomua o ke "Kuokoa" ma na mea a pau, oiai e paonioini mai ana ka nupepa aupuni "Ke Au Okoa," a me na nupepa e ae e hoolewa wale ana a me ka haawi wale me ka uku ole i ka hapa nui o kona poe lawe. O kela nupepa "Ke Au Okoa" nona na hiohiona he mau kokua paipai kona mai ke aupuni mai, ua hoopalalehua ka malamaia ana o na hakina loaa, a ua huikau na helu. Aka owau, ua malama au i na wahi hakina loaa a pau o ke Kuokoa i loaa ia'u, no ka makee iaia a me ka manao paa e hookuloihi i kona ola ana.

          Ua puni ia'u keia mau moku o Hawaii nei no ke kaapuni ana e ohi i kona mau dala. Ua holoholo pinepine au maluna o na moku, ua pulu i na ale o ka moana, ua haawi me na makani ikaikai, ua hele hookahi ma ke alanui, ua hele a poeleele malihini ma ke ala loa, ua hou hewa i kahi e kipa aku ai, ua hele a moe iluna o ka noho lio, ua hele mehameha iloko o ka ulu laau, hookahi leo hoolohe o ke kani o na leo o na manu, ua ao i ua kahawai a me na muliwai, ua hele maluna o na aa, ua hoomanawanui i ka pololi ma kani makamaka ole, ua auau i na wailele. ua ike i ua wahi pana o ka aina, ua uwe waimaka i ke kuamuo no ka piula o ka lio, ua poholo pu iloko o ke pohopoho o ke alanui o Aipo, ua hoe ia maluna o ka waa a me ka waapa mai kekahi awa a kekahi. O ke kumu o keia mau huakai a pau i hele ia ai, no ka pomaikai wale no ia o ka nupepa a me kona holomua ana. Aole au i kaawale aku mai ke keena hana aku ke holo i ka ohi dala, i elua hebedoma piha, aole hoi i noho i ka hale no ka mai i hookahi hebedoma. Aole hoi au i hele hoomaha mawaho ae o ua manawa hana iloko o keia mau makahiki he umi a keu.

          He mea nui na'u ka nupepa ke kaawale aku au ma kahi e, no ka manao no ao'e e hana ko'u mau hope e like me ka'u ike he pono aole hoi e hookipa maikaiia na mea a pau ke kipa mai ma ke Keena Kuokoa.

Ka houpuupuia ana e pepehi i ke Kuokoa.

          I ka makahiki e hoopaapaa nui ia ana ke kanawai o na haku a me na kauwa maloko o na nupepa, ua ulu ae iloko o kekahi poe kuonoono o ka aina nei, ina e hoomauia keia hoonaauao ana pela i na paahana, alaila, e poino ana na mahiko. No laila, ua kukulu ae na haole o Maui i halawai hakihaki kanawai, me ka manao e kinai i ka hoolaha ana aku o ka nupepa "Kuokoa" a me ka nupepa haole o Wini. O keia halawai ohumu i kukuluia e na haole, ua ku maoli no ia i ka haihai kanawai aka, aole i hookoia ka lakou hana. Ua haule pu wale, a ua lanakila mai ke "Kuokoa" ahiki i keia la.

Ko Wini hoohuoi ole i na mea pili dala.

          Mai ka wa mai i hoi hou ai ka nupepa ia Wini i ka 1870 ahiki i keia la a'u e haawi aku nei i ke aloha hope loa, aole au i mahui ua hoohuoi mai oia no na mea pili dala, aka o ka mea i maopopo ia'u ua hilinai piha oia maluna o'u no kona pomaikai ma keia nupepa. A i kumu  e maopopo lea ai o kona hilinai piha, nolaila ke hoike aku nei au, iaia i holo aku ai i Amerika i kekahi makahiki, me ka noho ana a hala he hapalua makahiki, ua noi mai oia a makana mai ia'u ma ka la hape nuia, he kanalima dala maoli. A e pela oia i hana ai i kekahi poe pa hana e aku i noho loihi me ia, a ekahi wale no ia'u.

          Ua nui no hoi ka poe i akiaki aku e hoopau ia'u mai ka noho ana mai ma ke Kuokoa, aka aole i hilinai aku o Wini ia mau opukekeue. Ua hoopaa no ia'u ahiki loa mai i keia la, a nana paha auanei'e pauaho mai, aole na'u.

He hana nui ka haolaha nupepa.

          He hana koihoi keia o ka hoolaha nupepa, a he hana hoi e kaulana ai a e kiekie ai o ke kulana, ke malama pono ia. E like me ke kiekie o ka moi ma kona noho alii, ka alihikaua maluna o kona puali koa nui a me ke kahunapule maluna o kona awa, pela ka Luna Hooponopono nupepa maluna o ka lahui holookoa.

          He hana keia e hoonaauao hou ia mai ai ke kanaka, no ka mea, e heluhelu nui ana oia i na nupepa o na aina e mai i kela a me keia wa. E ike e ana oia i ka noho ana o kela a me keia aupuni nui--o kona pepeiao ke mahui e ana i na mea hou a pau e paa mai ana ma kela a ma keia pea o na aina mamao aku mai ia kakou. Ua lewa ka honua i ke kanaka hookele nupepa, aohe e paiia kona poo ma ia mea.

          Aole pono o keia hana he hoolaha nupepa i ke kanaka hana hikiwawe, pieu, ka lali oluolu ole, makana a me na mea ano like, no ka mea, ina no e maopopo mai a i kanaka ke ano e o ke kanaka ma ia kulana ka hoomaka mai la no ia e peni a hoomaka e; aia wale no ka pono a he a nona ike i na mea a pau, e hea ana i ke kanaka kiekie a me ka haahaa.

          I ko'u lawelawe ana i ke Kuokoa i na makahiki i hala, ua hoopapau loa au i ko'u manawa maluna oia hana. E hoomau ana i ka hookomo i na mea hou o na ano a pau, e wae ana i na manao kupono no ke kaana ana. A i kekahi manawa, i ka wa e kaua ana o Farani a me Perusia, na ala pinepine au i ka po a wehe ka pili o ke ao no ka unuhi ana i na mea hou o ke kaua, e wae a e hookaawale ana i na nuhou o kela a me keia la. A ua hiki no ia'u ke lohe aku i ka olelo a na kanaka. "maikai ke Kuokoa, pau pono na mea hou o ke kaua."

          O ko'u ake nui i na wa a pau a'u i noho hookele ai, o ka ike like o ke kanaka Hawaii i na mea hou o na aina e, e like me ko ka haole ike ana. A ke kanalua ole nei au i ka hooho ae, ua hooko pono au ia ake nui o'u no ka pomaikai o ke kanaka Hawaii.

          Ke kilokilo mai nei hoi kekahi makamaka haole o'u ina no e kaa aku ka nupepa "Kuokoa" ia hai, e make ana no e like me na nupepa e ae, aka aole au i hoohuliia e ae aku ia kilokilo ke malama pono ia ka hookele ana. No ka hopohopo o kekahi mau mea kiekie loa iloko o ke aupuni o make ka nupepa ke kaa aku i ko hai mau lima, no laila, ua hoopuka mai laua ia'u e lawe au na'u iho, a o laua kekahi e kokua mai. I ke kukakuka ana no ke kuai me ka ona o ka nupepa, ua ae hololea mai i kinohi, a mahope iho, i ke komo ana mai o kekahi mau poe "o ke ano manu hulu hookahi," e koi mai e kuai me lakou, ua hoano e ia mai la na ku@a mua ana, a o ka hopena ko'u hoihoi ana i ka'u kuai i ae mua ia mai ai.

          Hookahi makahiki oi loa o ka heluna o ke "Kuokoa" i hiki i ka eha tausani a keu poe lawe, iloko o na makahiki he umikumamalua a'u i noho ai he kamaaina ma kona mau kuauna, a o ka nui o na makahiki mawaena lakou o ka 2,600 a me 3,000 poe lawe.

Na makana a ke "Kuokoa i kona poe hookaa mua.

          Iloko o na makahiki he umikumamalua a'u i noho keiki kupa pu ai me ia, ua haawi makanaia aku no ka poe hookaa mua i na dala elua no ka uku makahiki o ka pepa, na kii o Kamehameha III, Kamehameha IV, Kamehameha V, Lunalilo I, Ka Moiwahine Emma, Ka Makua Alii M Kekuanaoa, na kii o na Moi ehiku A hookahi o keia mau makana i hana ino loa ia a kuamuamu ino loa ia e ka nupepa "Ka Lahui Hawaii," ke kii o ke Alii o Fiji, oia ke kii o ka Nai Aupuni Kamehameha I, ka mea hoi a ka lahui i aie nui loa ai, a he mea ole ia i ka opu ino.

          Iloko o keia noho loihi ana ma keia oihana a aloha, aole au i manao iki e haalele aku ana au iaia, aka i ke au pokole aku nei o Lunalilo I, ua hoounaia mai kekahi palapala e ake ana e hoohui aku i keia aupuni me Amerika Huipuia. Ua kakauia keia palapala e kekahi alii o ka Ahakukamalu ma ka olelo haole, a hoounaia mai e unuhi a hoopuka, aku ma ke akea. Ku iho la au e noonoo, me ka ninau iho, "Ua oi aku anei ka pono o ka noho ana malalo o ka hale hoopilimeaai mamua ae o ka hale no ka oiwi ponoi iho? "O ka mea i loaa mua i ko'u noonoo, oia keia, ina e hoopaakiki ka Luna Hoopuka e hoolaha no alaila, e waiho au i ka hana. Nolaila i ko'u hele ana e wehewehe aku iaia i ka'u mau mea a pau i noonoo ai no keia palapala hoohui aupuni, ua ae mai kela e hoihoi hou i ka palapala i ka mea nana ia. Aole paha e pono ke kapaia o kahi okupe hookahi ia i loaa ma waena o maua.

Ke nui o na nupepa i make iloko o umikumamalua makahiki.

          Ua noho au iloko o na makahiki loihi o ka noho paaua ana ma keia hana, e ike aku i ka maalo ae a me ka make ana aku o na nupepa lehulehu wale no lakou na inoa malalo iho nei: "Ke Au Okoa," "Ka Manawa," "Ka Nu Hou Hawaii" i hooponoponoia e W.M. Kipikoua; "Ka Hoku Loa," "Ke Alaula," "Ka Lau Oliva" a me "Kawaiahao," he nupepa pili ekalesia. O na nupepa a pau mahope iho o "Ka Nu Hou," ua hooponopono wale ia no lakou e Rev. H.H. Paeka, a ua komo paha e hooponopono hapa.