Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 1, 5 January 1878 — KA NANEA EEHIA O KA HIWAHIWA OPIO ABEONA. KE KEIKI ALII O KO KE AUPUNI TEROGINA, KA MEA I HANAUIA ME KA UMAUMA AHI LAPALAPA O KA WIWO OLE, KA WALI WAIPAHE Nana i kaili ka Puuwai Kupaa o ke KAMA ALIIWAHINE MARIADANE. KA PUU PUNAHELE LUA OLE A KA MOI MINOSA, O KE A PUNI KUPUA O KARETE. [ARTICLE]

KA NANEA EEHIA O KA HIWAHIWA OPIO ABEONA. KE KEIKI ALII O KO KE AUPUNI TEROGINA, KA MEA I HANAUIA ME KA UMAUMA AHI LAPALAPA O KA WIWO OLE, KA WALI WAIPAHE Nana i kaili ka Puuwai Kupaa o ke KAMA ALIIWAHINE MARIADANE. KA PUU PUNAHELE LUA OLE A KA MOI MINOSA, O KE A PUNI KUPUA O KARETE.

r Hape Nuia.—la oukou e na mnkamata o ke " Kilohana Pookela o ka Laliui elawaii " o na makahiki i haia, i keia ma|iowa, a o ko au a hiki mai ; —Aloha nui |iUkou a piu. Mahope iho o ke kaalo nno nku o ke au monawu :nai ka I h'i ■'' - o ka'u makokila i ka wni inika iv K • a oi, ke h'ooa hou aku : .U'H m n;e ku hauoli, no ke kono ia ana hou ia'u ka haawina o ka lilo b;u!ntj haihai olelo no oukou. kn' iiho aku nei au na oukou, ma awk-neenu ana nini l<a olelo Beri-n-i pi-i ia maloko o kn Buke.no'il i•• v:-ia ana "Ka Buke ona Kupni- ! keia "Moolelo houloa;" a *nei ou i ka puana ae, "o ka i * o koiia ni ka makewai, a o ka inai i • : c «a ai ka houpo makoponiuniu, '■j puni nanea." O ka'u puni £ heluhelu, o na ono a pau ma >upepa u nie na buke, a ma na mea a j vi i heluhelu ai, ua hnuoli au ika : " a aku, na kau mai ka pomaikai malu--i'-a'u > ko lona ana o keia buke ia'u, no . » ka o» keia o ka nani n me ka ii| s r»ia ka'u e vvaiho akG nei imua ■ 9 Vns Aou, nie ka haawi aku i ko'u noome ka ikaika a pau, e lilo keia i ■'-- A I-ua oie o lui oi ma kona ano he <(Na- : !iaj Eehs\';, :; ! ,1 ; !I - 1 • oi'.kou niakamaka no i hoomanaKahikina Kelekona. HONOLULU, Jan. 1, 1878. i • 4- — ! ; v< <

v MOKUNA I— Helu 1. 1 A. o keknhi pae kuahi,wt f«u\ k'u-kie o ke aupuni Tevog\i ">v. :> iiiai o kii poai wehe olu o ke t»!u Dan liono, i kn wa iui. > i;is) ie-o, e hanu ana kekahi opuu io. u o Aheonu kona inoa. O ko- ' n?»* i )rfqaUne, oia no ka Mni Pitesu, U'? «\ }iim iiono ia aupuni, a ua kapaia <>ku u kona mau makaainana, he ka- ; i|)ai.{ā i>{hi o lut nanuao, a he aloha oiI a io <mn «ifiH a me ka lahui. Nolaila, Me ? iJiat/j.»opo, o ka ulu ana ee o ko f l lber! kino o kn malu hale o ! k oiiu'«ipunakone alii, aole no puha e n*jels/hiu loan a11;i o kahi naouao inia, ;»or ' iiii ;ui ai.a mai a kona kupuna. r -' k' a:;kima!)ino iiookahi a Pitesu, oia ,« -a nokn u ea nona ka puhaka ■ i s i o Abeona mamua ae o Hi)n\ ana i ke ea o keia noho nna— ; aloha ia. O kona ma- | U'iiiakor>oia no o Agehona, ke ulii Moi o j oina mamno mai Terogina 'ku, ; s«le p|, īke 'ki o Abeona iaio, no ka iī&a, ilaole oia i hnhauio, ua kii ia mai %;froj&\kuukane e noho alii māluna o naka o Ai;fiko, a hele aku la U> m#;«ih° iho i kona wahine malinp o lliūlnma ana a ha Moi Pitesu. j Me|ijaluhia q ine ka maalnhi mai P°^ft me ,ia pilikia i maiama ma'ai||^'a kamaheie e kona makuafoffcje o{Ji| me konct kupunakane aoo ; S**t| l ka maemae o na mea a pau iājjia peln ro kona oi« i kino ai|ae {ie!el!iet(!na i pii malieoe a||ji ltil-li he komo ana aku o kos '*■ i i fiil i» e kapa ia ai he °1 INiIP' 0 ' nae ' mau ' n

opio wale no, uu lawe mnu nku konu makuahine iaia iloko o ka olulanu, a ma kekalii walii e ku ana kekuin pohaliu nui, noho iho la iauu, a hai'mai la »iia i na mea e pili ana i Koua iiKiUuakaue. Ua lilo ia he nieu mokemake uui nu Abeona, ka iohe una i na mea e pili ana i kona mukuakane. NolaiJa,'i iiekalii Ja a laua i hele ai ma ua pohaku nei e ku nna iloko o ka wao kele, u noho iiio Ja malalo 0 ka maiumiilu o na iuu lauu, aia hoi, ua pane aku la ia i kona mukuahine. "E kuu mnknaiiine nloho, no ke uha la i hele ole mai ai ko'u makuakane e ike ia kakou ?" ' . "A, e kuu makamae, he laliui ka mea malalo o ka malama ana a kela a me keia Moi. Ona makaainana malaio aku ona, ua lilo lakou he muu keiki nana, a he kakaikoiii ioa ka manawa e loaa ai iaia no ka hanlele ana aku ia mau keiki, no ka hele ana aku e ike i kana ponoi. He mea hiki ole i kou makuakane ka haulele ana aku ia lukou, a hele mai ma ke ala loihi e ike i kami keiki." "Aka, e mama aloha, aole anei e hiki ia'u ke hele aku i ke I:uJanakauhale kaulana o Aitika, a hui aku i ka Moi Ageliona owau kana keiki ? " Kulu iho la r\a omakawui ma na papalina o kona makuahine, me kona huna una ae o ike mai kuna keiki, u pane 'ku la. u He hiki no,.e kuu Al>eona aloha, aka, aole nae i hiki mai ia mUnawa. E hoomanawanui oe, a e ike no kaua. Ao* le i lawa pono ka nui o kou kino a me kou ikaika no ka hele ana aku ma ia huakai. " J 'A pehea ka loihi o ka. manawu e kali ai no ka hiki ana mai o ia munawa?" 11 He keiki uuku wale no oe i keia manawa ; aka e hoao oe e hoohuli ae i keia pohuku." Ile poiiaku nui keiu, a nana uku la o Abcona me Le kuhaha. Aka, ua oke nui loa kona munao e ike i kona makua, nolaila, hopu nku la ia me ka hoao ikuika ana, aka, ua pololei kona makua, aole i lawa pono kona ikaika, no ka inea, aole 1 oni iki ae ua pohaku nei. "Ano e kuu keiki, ke ike nei oe, aole i lawa pono kou ikaika no ka hele ana aku ma kau huakai e upu nei, no ka niea, he nui na poino a me na pilikia e kuia mai ana me oe ma ke ala wahi a kona makuahine me ka waimaka haloiloi. "Ke kauinaha nei au no ka hoomaopopo ae, e upu koke ana no ka oe e kuu milimili, kuu hoa pili a hoa hoohala manawa iioi, e hele aku, a haalele mai ia'u, hoopau mai hoi i ko'u kiai makaala ana ia oe me ka niakee nui oini, aole au i luhi a manuka, aka, ua nui pakela ko'u aloha nou. Aka, aole no nue au e huna aku ana ia oe. Ika po muhina konane mamua iho oka hele ana oku o kou makuakane i ka aina niumao i ka munawa hoi ia aole i makana ia mai ko'u mau maka me ka ike ana aku i kou kino nnui, ua ala ae ia ia i ka iiuia o ua po nei, a alakai mai la ia'u a hiki i keia wnhi a kaua e ku nei. O'.e kuu keiki, ke hoihoi ia mui nei nu hoomanao ana e ke'aloiia, a me he ia ke ike aku nei au ano i kona muu hiona, a me he )a i ka po nei 110 ia alakai ana mni ia'u. Ika iiiki ana o mn. ua ia nei, ua pane mai la kela ia'u penei "Ano, uu aneane mai ka manawa a'u e hele aku ai, a kue hoi ko'u mau kapuai wawae i ka makemake o ko'u aloha ; noiaiia, mamua o ko'u hele ana ke haawi aku nei au i keia kauoiia ia oe, a e like me ka paa o ke uloha mawaena o kaua, pela oe epaa'i, a mai ae aku i kekahi mana nialalo iho o ka ia e mawehe ia paa, a hiki mai i ka manawa kupono." "Wehe ae la ia i ke kaei momi o kana pahi kaua guln—me ke a'u daimana —e anapuni ana i kona puhaka, a me ka lima hookahi i hoohuli ae ai i keia pohaku ; waiho aku la ia mau waiwai ana i minamina nui ai malalo, a kuu hou iho la i ka pohuku muluna, a pane hou mai la." "Mu keia hope aku, keoluolu i ka lokomnikai o na lani e makana mui iu oe, ma ka hoouna ana mai ma ka lima o na anela i hoa noho nou, a i aloha nau ma ke ano~he opuu keiki kane, e hoomanao ae oe iu'u, e hooinaikai aku i ka Mana Lani, a e kapa ilio i ka inoa o ka malihini, o— Abcona--ku puuwai o ke nhi. E mala-

| ma oe iai» ine ku makee, e like me ko'u iiiakee i ke alohn ihmj, a acle loa oe e ae iuja e hauieiu i kou ;iio a hiki i un lavta H.ea o konii ikaika e hapai ae i kein po--1 Haku u kaei ao. i ke kaei me ka p-.ilūkauu q < ke uliihikaua Ag!tiona kona iiiakuakane, ; olaila, a uluila waie no oe e ae aku ai iuia e heie uliu mui ou uku, a uoie ioa oe e >aua i ka hele muu una o kona muu ka- ! [)uai wawae ma kuhi a kona inakemake je?upu ae ai e iieie. E hoolohe oe i keia a/maipoinu. Aka, ina he kaikumahine ka makuea e oluulu ia nna nau, alaila, ine oe ia, a he lu no muhope lo », e hele ffcai no au e hulawai me oe. a owau no ka mea nana e hapai i ku pohaku." "O keia kana kauohu paa ia'u e kuu keiki, a noluila, e manao iho oe, uia oe a (ioohuli i keia pohaku, u luwe ae i na Svuiwai mulalo, ulailu wale no e hiki ai ia'u ke hookuu u'»u ia oe e iiele." Ma ia hnpe mui, i kela a me keia la, e hele pu aku ui o Abeona me kona makuahine ina kahi o ka pohaku, a e hoao mau anu oia e hapui, ak», aole no nae e hiki. Me ka mulie no konu kino i ulu ae ai, a i ke kanaka opio io ana o kona mau makahiki, ua hiki i kona makuahine ke kaene ae, a he mea hauoii hoi na kona kupunakane pooiiina ke kamaiiio ana nona me ku hooio imua o kona mau kaukauaiii. Hr oiaio no ; ua kupaia oia e na uiukuaimma ka hiwahiua o ko lakou aupuni, u ua hiwahiwa io no. O kona I mau maka' me na onohi panopuno uliuli, [ kona muu paj)alina ula roselani, kona I lnnoho nāiii hauli e kamoe inaikai ana, a jo kona kino oiwi «unloeloe a kukilakilu, kona knla.'ia elii, i hui pu ia me kona leo koa, ua lilo loa in i milimili, aole hoi na kona knpuna u u akua wule iho no, aka, i.u ku lahui iiolookou mai o a o. O kana mau liana imuu o lakou, ua ku wale 110 i ! ke ulohii. Mu na waiii a [>uu ana e hele ei, e pilia liaiamu nku una ka ukali a ua makaainanu muhope ona. Maluna ona i kaukuu ai ke aioha pili paa ona mea a pau o loko o ke uupuni o kona kupunai kane, a ua lilo kona inoa i inomi a i mea l aala mukee na ko lakou puuwai. | 1 keia au o ko Abeona mau la, aia hoi, ua hoike mui la kona mau ami mailuna a lalo i ka ikaika nui, a ua kaena ia oia e na mea a pau, uka, o kona makuahine, ua kaumaha nui oia, u ua hiki ole iaia ke moe i ka po ; no ka mea, ua maopopo iho )a iaia, ua hiki mai ka manowa e haalele mai ai kana mea aloha iaia. E like me ka mea mau, hele aku la laua i kekalii la, a hiki i kahi o ua pohaku nei, noho iho la kona mukuahike ilalo, n hookuu mai la i kona mau waima ka e helelei, ine ke kuhohonu o ka io o ke aloha. " E Abeona, kuu keiki makamae, kuu aloha, kuu ipo. O, e kuu puuwai me ka'u no a pou, ano, ua hiki mai ku manawa. Ua iei mokee hookahi au, ua ike hookahi i ka luhi u ua ike hookahi i ka liauoli nou ; un kiai iiookahi au me ka hala ole ia oe, i ke ao a me ka po ; a ua kau aku ko'u manao, e like me ka manao o ko kupunakane i hookaumahaia, o oe la hoi kona hooilinn, a nsu hoi e kanu ko maua mau iwi ; eia ka he hihio inoeuhane wale no ia muu manaolana o maua. O, o ko'u uloha "nou e kuu lei, ua kuni paa loa ia iloko o ko'u puuwui, a e like me ka oili anu mni o ka malamalama o kekukuna la inahope mai o nu puu ma ka hikina, a nalo hou aku ma kela huli o na puu komohana o Terogina nei, pela no e hoea mui ai ko'u mau hoon»a. nno kupouli anu nou i keia a me keia hora o ko'u ola anu, a hiki i ko'u naio ana aku ma kela aoao. Nolaila, ke hele oe, ke noi nei au i ke kiai aloha ana a na Lani maluna ou, a e maalahi mau oe iloko o kou ola ana." Ua kaumaha o Abeona np keia mau huaolelo a konu makuahino, e haloiloi ana kona mau waimaka ; kulou iho la ia | a honi iho la i na papalina puluelo o koI na makua, apo aku la i kona Inna ma ko- | na puhaka, a me na maka uloha me ke kuoo, nana aku la iloko o na onohi o kona makua, a pane aku la. "Pehea ln wau i ae ia 'mni ai e na lani e ola ? A ! heaha lu lioi ka kaua hewa i hana ai, i kau ia mai oi ka inaina o na lani maluna o kaua, a e ike i ke kauiiaha kumakena o keia nno ! E kuu wama ;

eohe puuwai mu ka honua nei nana e nhewa mni ia oe; no ka mea, oke alolia •o ka makua no ke keiki. uu iianuu pu iu mai no ia, u aole loa wai mulalo iho o ka la nana e holoi. E pouli keia la,a e kahulihiu ku ilihonua—e kuu makua—mu | ka'u wuhi e liele ui ina e muu una ke aho ; iloko o keia hale uhune, aole loa iiookai hi imo ana a ko'u mau lihi maku e poina ai kuu keiki nei i ke uloha nou, no kona i inukua. Ua lini nui oe ame ko'u kupuj e alohii nei, e lilo au i liooilinu nona, ae, aole au e hoole, no ka mea, o koIna manaopaa ia, a ke hoole au, o kona I muke una no ia. Aka, mamuli o kanu I mau olelouo ia'u iloko o ko'u mau la opiI pio, ke hoomanuo nei au penei oia i ao | mai ai ia'u i kekahi lu : 4i E kuu moopu- | na, mui lawe i ka hanohano a me ke kiej kie imi mai iu oe, aka, e iawe i ka hano- | hano a me ke kiekie au e imi aku ni." | Nolaila, e ae mai olua ia'u e imi au ia kulana, a ke loaa iu'u, aluila e Imli hoi mui no au a nohoaiii, no ka inea, ua ike ia au ; aka oka lawe ann i keia hanohano me ka hoike mua ole ia'u iho, he mea | kupono ole iu i ko'u manao imua o na I aupuni e ae, a he kne iioi i ka mea iao j ia mai ia'u e kekahi o na Moi oi o ka najauoo, oia ko'u kupunakane. A, ano, ke i hoao hou nei au i ka mea a'u i mukemake nui ai e hooko no na makuhiki loihi, n oiai o ka iwakalua kumamakahi keia o ! ko'u mau makahiki, he inea hilahila iu'u ina e ko ole ana. " Lulau.muila kona iima akau ine ke oolea nui, a i ka ume hookuhi una no nie he kolopa lu, ulua ia mai la ka pohaku, a loaa iho la nu waiwai malalo, oia mau no 0 like la me ka po. i wniho. ia ai malaila. Me ka hauoli oia i pane ae ai: " E ke | Aiii ku Moi Agcliona, ua kuulanu oe no | ke koa mahope o ka oi o keiu puhikuuu ; juu haulehiu na koa ikuika a wiwo ole imuu ou ;uu auhee na puali koa nui ia oe, a ua kulou mai na poo aupuni mulalo o kau pahikaua nei, uka, ano, ke puana mai nei ka moe ia'u nei, a ke ike nei no au i ka walania o he koni a ko'u mau an koko, na ke koa o kau mamo Abeona nei e hoohilahila ia mau mea a pau, no ka meu, me keia pahikaua, e nakulukulu ai ka papahele o ka ilihonua, a e naka ai na kaupoku o ka lewa luao, a e nohoalii i ai hoi au maluna o na lahui a pau ma keia huli o ke ao nei, i iiloai ko'u inakuahine i hoku nani imua o lakou, a o ko'u kupunukane i papale no ka maluhia." Ula mai la kona mau maka, a me he la e pua mai ana ka ulawena o ke &hi ma kona umauma ; a ano makau inai la kona makuahine i kona haliu ana ae iluna me ka naka o kona kino, a me ka halulu nakulu o kona leo i pane ae ai, "E ka onohi kikpwaena o ka La nani lun ole, ke kaei nei au i keia pahikaua, a o oe ka hoike no ka'u mau huaolelo i puana ue ; nei & ke uhe lau makani hoi i lawe aku jla ma na kilii eha oka poepoe hooua | nei. " 1 ka pau'ana o keia mau huaolelo kalokaj lo hoilolialoha a kuoo a Aheona, haule iho | la kona mau kuli \ ka ilihonua, a rne ka helehelena i piha i ke aloha, pane mai la i kona makuahine : •'E kilu mama, ano, ua ko na iini nui a ko'u puuwai i moeuhane ai no na makahiki loihi i hala ae, a ano no hoi, ke ninau 'ku nei au ia pe, e. ae anei oe ia'u e hele aku ? e fte ana ahei 6e ia'tt e haalele iho ia oe niahope nei e like me ka haalele ana a ko'u makuakane ia oe ? E kuu makua, e pane mai, a e paa aku i kou mau waimaka e hanini mai nei me he muiiwai la i hoale ; ia e ke kai nui." la ihanawa, lele mai la kona makuahine a puliki paa aku la i kana keiki ma kona u.-nauma. Apo ae la kona mau lima—i lei inau ai iaia—ma kona puhaka, a ine ka leo j o ka makua aloha i ke keiki, pnne mai la. "Mao ka lokomaikai o ka mana lani, ua loaa oe he makana na'u. Mamuii oke aloha maluhia o ia mana, ua mnalahi oe malaIo o ka'u malama ona a hiki mai i keia ia; a mamuli no hoi o ka makemake o ia mana, [ e hoonele ia ana ka wau me ka'u luhi. E Abeona e ! aohe mana o kou makuahine nei e aua aku ia oe. Aohe ona leo i koe no kou heie ame ka ole. A aohe aumou noi ana mai ia'u no ia mea ; no kn mea, ua i hooko iho nei no oe i ke kauoha paa a ko makaakane, a o ke kaupale ana mai ia i ko'u mana maluna ou. Aohe o'u makemake iki a aole loa no hoi au e ae i kou haalele mai 1 ka pili a kaua; aka, ua hoohiki au e uloha i kou in&kuakane imua o ke ao nei, a noalila, ke kapae nei au i ko'u mau manao e aua ia oe, a e hooko i kona leo kauoha hope loa ia'u. Nolaila e Aheona, i kou haalele ana mai la'u, mai poina iki oe i ka'u mea i uo mau ai ia oe mai kou manawa I akahi a hiki ke kamailio—e hoomanao ike alakai oiaio, a e haawi mau aku i kou mau hoomaikai ana iaia ma kan mau hana a pau a ma kau mau wahi a pau e hele ai." "E mama, o kau mau olelo a pau ua aila I paa ia ma ko'u umauma. 1 keia auma la | no e hele aku ai au." (Aole i pau.) I