Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 7, 16 February 1878 — Page 2

Page PDF (1.92 MB)

This text was transcribed by:  Laszlo Boros
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ma ke Kauoha.

Ka Waikona o ke Aupuni Hawaii.

[unreadable text]

Hoohala.

[unreadable text]

Hoolaha.

[unreadable text]

HE HOOLOLI I manaoia no ka Pauku 6 p ke Kumukanawai i huawiia  ma ka la 20 o Augaie. M H 1864, e like me na olelo o ka Pauka 80 p ia Kumukanawi.

E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 61 o ke Kumukanawai, a penei e heluheluia ai ua Pauku la;

Pauku 61. Aole ne e kohoia kekahi i Lunamakaamana i na he popule a he hupo paha, a ke ole ia he kanaka malalo o ka Moi, a ke hiki ole aku @@@@

Apenoia i ka la---o----- M H 1876.

E ku kaawale ia mau mahele okoa; aole hoi e noho kekahi Lunakanawai iloko o ka Hale Ahaolelo.

Aponoia i keia la---o---M H 1876.

He HOOLOLI I manaoia no ka Pauku 20 o ke Kamukanawai i haawaiia ma ka la 20 o Augate, M H 1864, e like ma na olelo o ka Pauku 80 o ia Kumukanawai.

E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 20, ma ke kapae ana i ka huaolelo “Ahakakau” mamua iho o na huaolelo, ialoko o ka Hale Ahaolelo,” a penei e heluhelu ia ai ua Pauku lu:

Pauku 20, E maheleia ka Mana Nui o ke Aupani i ekolu Apana okoa, oia hoi ka Mana Hoolo, ka Mana Kau Kanawai, ka Mana Hookolokolo.

 

Eia malalo iho nei ka papa inoa holookoa o na Lunamakaainana, i loaa ko lakou mau noho maloko o ka Ahaolelo e hiki mai ana a me ka huina o na halota i loaa ia lakou:

 

HONOLULU, OAHU.

David Malo _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  1076

J. Keau_  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _    756

Sam Paniani_  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _    649

J. Moanauli Opio _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _   545

 

EWA A ME WAIANAE.

S. Kaanaana _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _   115

 

WAIALUA.

J. N. Kaiaikawaha _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  118

 

KOOLAULOA.

J. Kupau _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _ 114

 

KOOLAUPOKO.

J. K. Kaanaana _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _ 125

 

KAUAI.

Lihue a me Koloa _  _  _  _  _  _  _  _ J. Kauai_  _  _  _  _ 115

Hanalei a me Anahola_  _  _  _  _  _  G. B. Palohau _  _  _132

Waimea _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _A. Kaukau _  _

 

MOLOKAI

J. Nakaleka _ _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _218

S. Kupihea _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _

 

MAUI

Lahaina _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _L. Aholo __ __ 230

     “       _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  W. M. Gibson_  _  _  205

Kaanapali _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  A. J. Kaukau _  _  _    87

Wailuku _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _ W. O. Smith _  _  _  _ 299

       “      _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _ L. W. P. Kanealii _ _ 238

Makawao _  _  _  _  _  _  _  _  _  _ W. H. Halstead _  _  _ 261

Hana _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _ J. K. Hanuna _  _  _  _246

 

HAWAII

Kohala _ _ _  _  _  _  _  _  _ _  _  _ W. R. Castle_  _  _  _ 274

Hamakua _  _  _  _  _  _  _  _  _  _ R. F. Bickerton _  _  _ 106

Hilo _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _ J. Nawabi _  _  _  _  _  443

  “    _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _ D. B. Mohoe _  _  _  _  224

Puna _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _ M. Kukino _  _  _  _  _  84

Kau _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _ J. N. Kapahu _ _  _  _  _

Kona Akau _  _  _  _  _  _  _  _  _ G. W. Pilipo _  _  _  _  207

Kona Houa _  _  _  _  _  _  _  _  _ K. Kamauoha _  _  _  _ 121

 

HAIPULE:  - Inehinei ua malama maloko o ka luakini Katolika Maliekamalu, he anaina pule meaa no ka make ana o ka Moi Vitoa Emanuela o Italia.

 

EKOLU TAUSANI

MAKANA !!

3000 na Manawalea e haawi ia ana i na poe lawe i ka

NUPEPE KOUKOA,

No ka M. H. 1878!

 

O kela a me keia mea e hookaa e ana i na dala 2.00 no ke KUOKOA o ka M. H. 1878. ma keia keena e haawi ia iaia he buke mele hon. i kapaia o ka “MEA MELE COLONIALA,” i haku ia e Pihillip Phillips, he 315 aoao i hoopiha ia me na mele hou a ku no hoi i ka hanoli. He buke maiaki loa keia i kumu ia a i uhi ia me ka uhi nani, he hapalua kona kumukuai ke kuai aku. E ike no oukou i keia buke ma ka lima o na Luna o ke KUOKOA.

E hoouuamai I ko noku uku pepa piha oia hoi $2.00 i ka Luna Hoopuka, a e loaa no na buke nei me ka kumukuai ole.

O ke ano nui o keia manawalea, oia no keia: O na dala wale no e uku pau ia ana i ka Luna Hoopuka, mamua ae o ka la 31 o Maraki M. H. 1878, o lakon wale no ke haawi ia.

 

KA NUPEPE

Koukoa me ke Au Okoa

I HUIIA.

No ka Makahiki, $2.   Eono Mahona, $1

Dala Kuike ka Rula.

 

FEBERUARI 16, 1878.

KA HUAKAI A HOKU AO NO

MAIKONISIA.

 

Ma ka la 14 o Iune 1877, i haalele mai ai ko kakou moku Hoku Ao ia Honolulu, no na mokuiaina e ke @@@@ me kana wahine, no Ebona; Mrs. R. N. Logona no Bonabe; Rev. Mr. Kaaia a me kana wahine no Arno; a o S. P. Nawaa a me kana wahine, no Mile.

O Fanning’s Island ka aina mua i ike ia e lakou, mahope o na la holo ehiku. Malaila na hookau ia mai he poe kamaaina no ka pae aina o Gilibati, he iwakalua ko lakou nui, no ka hoihoi ana aku i ko lakou mau home.

I ka la 28 o Iuali, ike ia o Aurari, kekahi o na moku aina o Gilibati, a malaila i hoopae ia ai kekahi mau mea ai no ka misionari Samoa o ia wahi. Ma ka la 4 o Augate, ku aku la ma Taptuea, a i ka la 5 ae hoolei ia na ukana a Nalimu iuka. He maiaki ko Nalimu ola, a ke holo mua nei kana hana. Ia la iho holo hou no Nanouti, a malaila kahi i hoopae ia ai ka hapanui o na kanaka o Gilibati i lawe ia mai Fannings Island aku. Ku aku la i Apemama I ka la 12, a hoolakoia o Mose ko laila kumu me na mea kupono.

Ma ka la 27 o Augate, holo no no Maiana, a ku aku la ilaila i ka la 13 o Sepatemaba. Ko Lono kihapai ia, he maikai no kona ola, a ha holopono loa kana hana; na pau mua nae ko laua mau mea ai he elua mahina mamua iho, a na ai oia a me kona ohana i na mea ai o kamaaina. Ma ka la 15, holo no Apaiana, a hookomo aku la no i ke awa ma ke ahiahi o ia la. Malaila o Leleo me kona ohana. Maikai no ke ola, a na holo no ka hana. Ma ka la 17 hoounaia elua mau waapa i Tarawa, no Haina a me kona ohana; a i ka la 20, pau mai lakou no ka hoi ana mai maluna o ka Hoku Ao. Ma ka la 24 holo no Mariki, a ku aku la no ia ahiahi. Holo hon ma ka la 26, a ku ma Butaritari, i ka la 28. Malaila o Maka a me Kanoa. Maikai ko laua ola me na ohana.

Ma ka la 2 o Okatoba, holo no Ebona, a ku aku la i ka la 16. Ma ia wahi haalele o Kaaia a me Nawaa ia Hoku Ao, no kekahi moku a Capele ma, a malaila e holo ai no ko lana mau mokupuni. Mai laila aku holo no Ualana, a ku aku la i ka la 20 o Novemaba. A i kekahi la ae, holo no Pingalap, a hiki loa aku la i ka pae aina o Mortlooks. He pae aina maikai loa keia, he 4,000 kanaka.

Ma ka la 19 o Dekemaba, pau ka hana ma ia wahi, a huli hoi mai la o Hoku Ao ma kona ala i hele aku ai, a ku ma Honolulu nei i ka la 5 o keia mahina, iloko o na la 235, mai kona haalele ana mai ia kakou.

UA HIKILELE makou me ka hanoli nui, i ka ike ana i na kanawi o kekahi Alii o na aina pouli, oia hoi o Apaiang, ma ka Pae Aina o Gilibati; a mamuli o ke komo ana aku nei o ka La Kristiauo, owehewehe ae la kaiao o na kupee aaki paa a ka pouli, me ke kupuni no i ke kapa haekaeka o ka naaupo; a pela no ka noho ana a hiki i keia wa aku nei, na waiho molaelae ma la na mea a pau e ku ia ai na kapuai o ka noho maluhia ana, oia hoi keia; Ka pepehi kanaka, ka aihue maloko o ka hale, ka aihue mai ko hai aina mai, ka ona, ka lawelawe ana i na mea kaua, ka hoeha a me ka hakaka, ke komohewa iloko o na loko ia a me ka noho mare ola. Nolaila, ua kau ke Alii i mau kanawi no kona Aupuni, malalo o keia mau akeakea ana i ka noho Kristiano ana; oia hoi malalo nei:Ke Kanawai o ke Alii Kaiea o Apaiana, i kau ai a i hoolaha ai:

     I. Ka pepehi kanaka.– O ka mea pepehi i kekahi kanaka a make, he make no kona hoopai.

    II. No ka wahine mea kane.- O ke kanaka kohole wale i ka wahine a kekahi kanaka, he ekolu apana aina , kakou hoopai.

  III. Aihue maloko o ka hale.- O ka mea e aihue i kekahi mea a mau mea paha o loko o ka hale o kekahi kanaka, e hoopaiia oia me ka uku i hookahi aina.

  IV. Aihue mai ko hai aina aku.- O ka mea e aihue i kekahi mea a mau mea paha mai ka aina aku o kekahikanaka, e hoopai ia oia me ka uku i hookaho aina i mahi ole ia.

   V. Ka ona rama.- O ka mea e inu i ka wai niu i hoawaawaia, e hoopaiia oia ma ka lu ana a pau na hua.

  VI. Lawelawe i na mea kaua.- O ka mea e lawelawe ana i na mea kaua, a e liuliu ana no ke kaua, e hoopaiia oia, ma ka lu ana a pau i na hua o luna o hookahi aina ona.

HOEHA A ME KA HAKAKA.

Ina e hoeha kekahi kanaka i kekahi; a ina he uuku ka poino, alaila, e hoopaiia ka mea hoeha, i 300 hua niu, aka, ina he nui ka poino, alaila, e lilo hookahi aina o ka meaeoeha i ke Aupuni.

KOMOHEWA MA NA LOKO IA.

            Ina e aihue kekahi i ka ia o loko o ka loko o kekahi kanaka, alaila, e hoopai ia oia he 500 hua niu, a e lilo ia no ke Aupuni.

NO KA MARE.

            Ina na maro ia kekahi kanaka me kekahi wahine e na misionari, aole e hiki iaia ke hookaawale i kana wahine, aia wale no a hookuuia e na misionari a me ke Aupuni.

KE KANAWAI.

HELU 5.

            ONA hoopii poho no ka hoeha, malalo o ka mahele “Trespass” e hoopii ai. Ina i hanaina ka hoeha me ka manao ino, alaia, maopopo loa e loaa ana ka pono. Malalo o ke poho, ua hiki ke noonoo ia na lilo no ka lapaau ana i ka eha, ke poho mamuli o ka hiki ole ke hana i ka hana mau, a o ka eha maoli o ke kino kekahi kumu poho. Pela no, ina ua hanaia ka hoeha ma ke ano hoohilahila, a imua o ka ike ana mai o ka lehulehu, alaila, loaa no ke poho no ka eha o ka naau.

            Ina he hoopii no ke komohewa i ka waiwai e loaa ana no, ina i koi ia, i na pohoia pau e hahi koke ana i ka hana ino ana penei: Ina ua pani pono ole ia kekahi mano, a ua kau ka wai maluna o ka aina o kekahi, loaa no ke poho e like no me ke kumukuai o ka mea kann i make no ia wai, a me ke poho kekahi no ka lilo aua o kahi e noho ai o ke kauaka i wahi kupono ole. Pela no ka Aha Kiekie i hooholo ai ma ka hihia o Bernard & Raymon vs ia Aki (Pake), Okatoba 1877.

            Ina na wawahi kekahi kauaka i kapa holoholona, a puka na holoholona a nalowale, hiki no ke loaa ke kumukuai o na holoholona i lilo, mamuli o ia komohewa. Ina he pinepine loa ke komohewa ana o ke kanaka me ke kuleana ole ma ke kanawai, hiki no ke hele i ka Aha Kiekie ma ke Kaulike, a loaa ka Palapala Papa.

PALE ANA.

            Ina he hoopi komohewa no ka hoeha, hiki ke pale ia me ka hooiaio ana na ka mea hoopii i hoomaka ka hakaka, a ua hana ka mea i hoopiiia i na hana ikaika wale no e pale ai i kona ola. Ina ua hana ka mea i hoopiiia i ka hana ikaika i oi aku ka nui me ka mea i kupono ai no ka pale ana i ka hoeha mua, alaila, e hookuuia oia, penei: Ina e hili o A ia E me ka huipa makalii, a oki aku o E ia A me ke koi lipi nui, a moku kekahi manamana o ke kino – ina i hoopii o A ia E, no ke poho no ia eha, aole e pakele o E, no ka mea, na pale oia i ka mea liilli me ka mea nui launa ole.

            Ina he hoopii komohewa ma ka waiwai, he hui loa no na kumu pale. 1 He hoole maoli no, aole i komohewa. 2 Aole ma ka lima a ma ka malama ana paha o ka waiwai me ka mea hoopii. 3 Ua ae mai ka mea hoopii ia u e komo. 4 He alanui kahiko ma kahi ana i komo ai. 5 Ua kaa ka uku hoolimalima, - ina o ke komohewa ana oia ka hele ana o ka haku hale e ohi i ka waiwai o loko, i mea e hookaa ai ka uku hoolimalima, e like me ka olelo ana o ke Kanawai ma ka aoao 25 o ka M. H. 1864.

            Ma ka Pauku 1125, o ke Kanawai Kivila, ua hoomaopopoia kekahi mau mea e pili ana i keia ano hihia, a pela no ma ka pauku 239 a hiki i ka pauku 245, no ke komohewa aua o na holoho;ona, a ua nui no na kuhihewa o kekahi poe no no keia mau pauku – i hihi ke weheweheia mahope.

TROVER,

             

            Oia hoi ka hoopii no ka hoihoi ana mai o ke kumukuai o kekahi waiwai lewa i hooliloia e ka mea hoopiiia no kona pomaikai, me ke kue i ka pono o ka mea hoopii.

            Ma keia ano hihia, elua mea nui e hooiaio ai. 1 Na ka mea hoopii ka waiwai, a he mana kona e lawelawe i kela waiwai, i ka wa  aka mea i hoopiiia i lawe. 2 O ka hoolilo ana o ka mea i hoopiiia i keia waiwai, no kona pomaikai.                                                 (Aole I pau).

 

Hoohanohanoia. – Ua hookauia aku la e ka Moi ka inoa hoohanohano maluna C. T. Gulick, “He Hoa Naita Hanohano no ka Papa o Kalakaua.

 

OLELO HOOLAHA.

 

AHA KIEKIE o ko Hawaii Paeaina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o Chas. Kanaina i make me ke kauoha ole. He kauoha e hoike ai no ke kumu e pili ana i ke noi a ka Lunahooponopono no ke kuai ana i ka waiwai paa.

     Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a W. C. Parke, ka Lunahooponopono o ka waiwai o Chas. Kanaina i make, e noi ana i mana e hoolilo aku ai i kekahi waiwai paa ma ke kuai, oia hoi ka aina ma Waikahalulu a me kahi noho ma Haimoeipo, he waiwai no ka mea make i hoikeia maluna, me ka waiho pu ana mai hoi i na kumu kupono, no ka hoolilo ana aku i ua mau waiwai nei.

     Nolaila ke kanoha ia aku nei na pilikoko a pau o ka mea i make, a me ka poe a pau i kuleana iloko o ka waiwai i oleloia, e hele mai imua o keia Aha i ka Poalima la 8 o Maraki, A. D. 1878, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, ma ke keena Hookolokolo o keia Aha, ma Honolulu, ia manawa a ma ia wahi e hoike mai i ke kumu e ae ole ia ai ka hoolilo ana I ua waiwai la.

     A ua kauoha hou ia hoi, e hoolahaia ke kope o keia olelo @@@@@@@@@ hoolahaia ma Honolulu.

    Kakauia ma Honolulu, ke Hawaii Paeaina, Feb. 14, 1878.

A.FRANCIS JUDD,

                                                                Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

I kea:

          JNO. E. BARNARD, Kakauolelo.                                                    Fe16 3t

 

AHA KIEKE o ko Hawaii Paeaina, Ohau, ss. Kau o Januari, A. D. 1878. Kawainui k, ka mea hoopii oki mare, kue ia Kailipilo w, ka mea i hoopiia. Hoopii oki mare.

     Ma ka palapala hoopii i oleloia maluna no ke oki mare, ano ua kauohaia, o ka olelohooholo e oki ana mai ka berita mare aku, e hookomoia ma ka moolelo o ka Aha, mamuli o ka aoao o Kawainui k, no kae kumu o ka moekolohe, a na ka haalele mau a haalele loa o Kailipilo w, i oleloia, e lilo i mea paa mahope o na malama eono mai ka la i hoopuka ia ai keia olelo hooholo, ke hanaia elike me na olelo maloko nei, ke ole nae i ike ia ke kumu kupono e hoole ai

     A ua kauohaia ke mea hoopii e hoolaha i ke kope i hooiaioia o keia olelo kauoha ma ka Hawaiian Gazette a me ke Kuokoa i kela a me keia o na hebedoma eono; a o ka hoolaha mua ana iloko o ka malama hookahi mai ka la aku i hoopukaia ai keia olelo kauoha; i mea e hiki ai i na mea a pau i pili ke hoike mai iloko o na malama eono, ina he ke mu ko lakou e hooko ole ia ai ia olelo hooholo a lilo i mea paa.

    NA KA AHA:

                        Kakau inoaia                                 JNO. E. BARNARD, Kakauolelo.

    Hanaia I keia ia 7 o January, A. D. 1878,

    Honolulu, Ohau, ss.

    Ke hoike aku nei au me ka oiaio, he kope oiaio keia maluna o ka palapala hoopii oki mare i kakauia ma ke keena oihana o ka Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.

    I hoike ia e ko’u lima i keia la 1 o Feberuari, A. D. 1878.

                                                                              JNO. E. BARNARD,

Fe16 6t*                                                      Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

 

HOOLAHA PA AUPUNI..

 

EIA iloko o ka Pa Aupuni, Koholaloa, Apana o Honolulu, 3 Bipi e kuai kudala ia ana ke hiki aku i ka la 28 o Febeluali, hora 12 awakea o ka Poaha. 1 Bipi k ulauia ua oki poa ia na pepeiao a elua; hema a-I AH, uh hem hapala. 1 Pipi k ohi ulaula, ua oki poa ia na pepeiao elua. 2 Pipi keiki aole hao o ia mau pipi a elua.

A.     A.        B. KAAUKUU, Luna Pa Aupuni.

    Feb. 14, 1878.                                                                                                                    1t*

 

Hoolaha a ka Lunahooponopono Waiwai

 

OIAI ua hookohuia mai ka mea nona ka inoa malalo iho, i Lunahooponopono no ka Waiwai o Aho (Pake) o Hilo, Hawaii, i make, ke kehea aku nei i ka poe a pau ina he mau koina ko lakou i ka waiwai, e hoike koke mai iloko o na malama eono mai keia ia aku, o hoole loa ia; a o ka poe i aie mai ia waiwai e hookaa koke mai.

                                                                                   COUHING, (AHANA.)

Hilo, Feb. 5, 1878                                 (fe16 4t)      Lunahooponopono Waiwai

 

OLELO HOOLAHA AKEA.

 

KE kaheaia aku nei ka poe pilikoko a pau o Kaleimamahu k, i make, e hele mai lakou iuma o na mea nona na inoa malalo nei, e hoike mai i ko lakou kuleana, ina he kuleana io ko lakou maloko o keia pahale o ka mea i make, e eaiho la ma  Kikihale, Honolulu, Oahu, e hooponopono pu me maua, a me me kekahi paha oo mana no ka oiaio o ko lakou kuleana iloko o ka pa hale i oleloia, a e lawe pu mai hoi me ka Palapa Sila o ua aina ia ina, aiai uoa ko lakou lima, a ina aole, e hele mai no e hui kamailio pu.

A.     A.      FRANK COOKE,

                                                                                KAAILAAU.

    Ma ka Halekuai o Kakela me Kuke, ma Alanui Moi.

Honolulu, Feb. 14, 1878.                                                                                         fe16 3t

 

OLELO HOOLAHA.

 

Ma ka waiwwi e Makahuhu w. O na mea a pau he kuleana ko lakou e koi ai i ka waiwai i hoikeia maluna, ke kauoha ia aku nei lakou e waiho mai ia mau mea imua o ka Lunahooponopono Waiwai, no ka hooponopono ana ia mau mea iloko o na mahina eono mai keia la aku, a i ole e nele no lakou; a o ka poe a pau i aie i keia waiwai e hookaa koke mai lakou ia.

A.     B.      KALOA, Lunahooponopono Waiwai.

    Hilo, Feb. 8, 1878.                                                                    (fe16 4t)

 

OLELO HOOLAHA.

 

E ike auanei na mea a pau, kanaka, pake, haole, a me na ano kanaka waiwai a pau maloko o keia aupuni, mai haole mai oukou i kuu wahine mare, ia Mrs. Kamakahi Namaua; no ka mea, ua haaiele mai oia i ka mehana o ko’a poli; a ua lilo aku oia ma Hiku. Ina oukou e hoaia mai iaia, maluna o oukou ia poho. Aole au e hookaa i kekahi aie, ke ole e loaa kekahi pila mai a’u aku.

                                                                                 G. W. NAMAUU.

Kalaoa, Hitr, Hawaii., Feb 4, 1878.                                           1t*

 

AHA KIEKIE o ke HAWAII PAEAINA, Oahu, ss. Ma ke kau o January, A. D. 1878. January 9, 1878,.Apana (k), (Pake), mea hoopii oki mare kue ia Kanakaole, w., ka mea hoopii ia.

    Ma ka hoolohe ana i ka hihia hoopii oki mare maluna, ua kauoha ia e ka Aha o ka olelo hooholo e oki mai ka berita maie aku e hookomoia mauuli o ka aoae o Apana Pake mea hoopii ka pono, no ke kumu he moekalohe o Kanakaole w., iolelaia, a lilo i mea paa mahope e ka hala ana e na malama eono mai ka la aku i hoopuka ia ai keia olelo hooholo, ka hanaia elike me na olelo maloke nei, ke ole rae i ike kumu kupono e hoole ai.

    A ua kumohaia ka mea hoopii e hoolalh i ke kope o keia olelo hoohele i hooiaioia iloko o na nupepa Hawaiian Gazette a me ke Kuojoa no na hehoiina come; e ke hoolaha mea ana iloko o ka malama hookahi mai ka la aku i hoopukaia ai keia kameka, i hiki ai i me mea a paa i pili ke hoike mai iloko o na malama eono, ina ke mau kumu ka lakou ole ia ai ia olelo hoohola a lilo i mea ole.

                                                             Na ka Aha,

                                                                                   JNO. K. BARNARD, Kakau lelo.

    Ke Hawaii Paeaina, Honolulu, Oahu, ss.

    Ke hoike aku nei au me ka oiaio, e na olelo a pau maluna ae, ola me ke kope okaio a polelei o ka olelo hoohele o ka hihia malama ne, a e waiho nei ma ke keoea o ke Kakauolelo o ka Aka Kiekia.

    Hoikeia e ke’u lima a me ke Sila o ka Ahakiekie ma Honolulu i aeia ia 24 o Januari, A. D. 1878

                                                                                    JNO. K. BARNARD.

@@@                                                                           Kakauolelo o ka Ahakiekie.

 

OLELO HOOLAHA

 

AHA KIEKIE O KO HAWAII PAEAINA.

@@@@@@

 

AHA KIEKIE O KO HAWAII PAEAINA.

@@@@@@

 

AHA KIEKIE O KO HAWAII PAEAINA. Ma ka hooponopono waiwai; mokupuni o Ohau, ko Hawaii Paeaina, ss. Ma ka waiwai o Iosepa Kaleo i make. E kanoha ana e koho i ka manawa no ka hooponopono ana i ka Palapala Kauhoa a me ka ka hoolaha ana.

     O ka palapala i kakauia a e hoike ana oia no ke kauoha hope loa a Iosepa Kaleo, i hanaia ma ka ia 25 o Ianuari, A. D. 1816, ua waihoia imua o ka Aha Hooponopono Waiwai i olelo ia maluna, a me ke noi no ka hooiaio ana, a no ka hoopuka ana i na palapala kauoha a pau i pili ia Luika wahine kanemake a ka mea i make i oleioia a i hooaio ia hoi e Luika. Ma keia ke kauoha ia aku nei o ka Poaloa ia 19 o Feberuari, A. D. 1878, ma ka hora 10 o kakahiaka o ia la, ma ke keena hookolokolo o ka Aha i oleloia, ma Aliiolani Hale, ma Honolulu, oia ka ia a me ka manawa i o ka hooiaio ana i ua palapala kauohala, a me ka hoolohe ana i na mea a pau i pili e kue mai ana, ina he mau ku eu oiaio ko lakou, no ke kue i ua palapala kauoha ia.

     A ua kauohaia hoi e hoolahaia kela no na pule ekolu maloko o ka nupepa Kuokoa, he nupepa i paiia a hoopukaia ma Honolulu.

     A ua kauoha hou ia hoi, e hoopukaia na palapaia na palapaia kii i na hoike no ka palapala kauoha i oleloia, a i na hooilina hoi o ka mea i make maloko o keia auponi, e hele mai i ka manawa i oleloia.

     Kakauia ma Honolulu, H. P. A., Ianuari 23, 1878.

                                                                                        A. FRANCIS JUDD,

    Ikea:                                                                      Lunakanawai o kr Aha Kiekie

            JNO. E. BARNARD, Kakauolelo.

 

AHA KIEKIE O KO HA HAWAII PAEAINA. Kau o Ianuari, 1878, Ianuari 9, 1878, Kekane k, ka mea hoopii oki mare kue ia Pau w, ka mea i hoopilia.

     Ma ka hooiohe ana i ka hihia hoopii oki mare maluna, ua kauohaia e ka Aha o ka olelo hoohoio e oki ana mai ka berita mare aku, e hoolomo ia ma ka moolelo o ka Aha, mamuli o ka aoao o Kekane k, no ke kumu o ka haalele mau a haalele loa a Pau w, i oleloia, no na makahiki ekolu, e lilo i mea pa mahope o na malama eono mai ka la i hoopukaia ai keia olelo hooholo ke hanaia e like me na olelo maloko nei, ke ole nae i i ke ia ke kumu kupono e hoole ai. A ua kauohaia ka mea hoopii e hooiaha i ke kope i hooiaioia o keia olelo kau oha ma ka Hawaiian Gazette a me ke Kuokoa i kela a me keia o na hebedoma eono; o ka hoolaha mua ana iloko o ka malama hookahi mai ka ia aku i hoopukaia ai kea olelo kauoha; i mea e hiki ai i na mea a pau i pili ke hoike mai iloko o na malama eono, ina he kuku ko lakou e hppko ole ia ai ni ia olelo hooholo a lilo i mea paa.

                                              Na ka Aha,

                                                                                       JNO. E. BARNARD, Kukauolelo.

Honolulu, Ohau, ss.

Ke hoike aku nei au me ka oiaio, o na olelo a pau maluna ae, oia no ke  kope oiaio a pololei o ka olelo hooholo maluna, a e waiho nei ma ke keena o ke Kakauolelo o ka Aha Kiekie o ko Hawaii Paeaina.Hoikeia e ko’u lima a me ke Sila o ka Aha Kiekie I keia ia 24 o Ianuari, A. D. 1878.

A.     A.     ROSA,

   S44 6ia                                                                                   Hope Kakauolelo

 

DR. T. P. TISDALE,

@@@@@

 

HALE OIHANA A ME KAHI NOHO AIA ma ke alanui Beritania, mawaena o ka Luakini o Kaukeano a me ka pa hale o Kaleleonaiani.

    Na hora hana, mai ka hora 8 a hiki i ka hora 9 A. M., a ami ka hora 1 a hiki i ka hora 3 P. M., a mai ka hora 6 ½ a hiki hora 8 o ku po.

     He 20 makahiki kona lawelawe ana i na mai o ka Ihu., Puu, Akemama, Maka a me ke Pepeiao. Na mai o ka Puupaa a me ka Opumimi, a me na mai ano Lolo a me ia mea aku. He eleu no hoi ma ka lawelawe ana i na mai o na wahine me na keiki.

     Honolulu, Jan. 31, 1878                                                                     844 if

 

Hoolaha Kuai a ka Lunahooponopono Waiwai.

 

MAMULI o ke kauoha a ka Hon. A. Fornander, Lunakanawai Kaapuni o Maui, e kuai aku no au ma ke kudala akea, i ka mea e koho kiekie mai ana,

Ma ke Kumukuai he $3 no ka Eka!

E hoomaka aku ai, ma ka hale i noho mua ia iho nei e HIKIAU, ma KAUPAKULUA, Hamakua, Maui, he hiki aku i ka

La 28 o Feberuari, 1878, ma ka hora 12 o ke awakea, i kela Apana Aina Waiwai Nui a pau – e waiho la –Ma Hamakualoa, Maui, i kapaia ka inoa o – Kaupakulua

    Nona ka ili he 1036 Eka, a oi aku a emi mai paha. He Palapal Sila a me ka Hoailona Pai Helu 771.

     He aina ululaau kei, kupono i ke kanu ko a me ka hanai holoholona, a he kahawai e kahe mau ana, a malaila hoi i kukuluia’i kekahi hale wili olopapa, no kekahi mau makahiki he umi i hala, me ka huila wai, i kapaia o ka HALE OLO-PAPA O AWALAU!

     Ke pili pu mai la hoi na aina o Ulumalu a me Opana ma ka aoao Hema Hikina o keia aina, a o Haiku ma ka aoao Aku Komohana.   

     E ikeia na mea a pau ma ka wa e kuai ai, no ma mea i koe e ninau ia

                                                                        J. D. Havekost,

                                              Lunahooponopono Waiwai o Hikiau o Hamakualoa mamua i make,

                                                                                                                               845 4t

 

HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO

O KA

MOKUAHI HAWAII

LIKELIKE!

KAPENA,                                 SHEPERD.

                                Poelua Ian 23,  5 p m ………………………Kaapeni la Hawaii

Poelua, Ian 29, 5 p m ……………………………Kaalualu                                 

                               Poelua, Fe. 5,  5 p m ……………………………….Hilo

                               Poelua, Feb 12,  5 p m………………………….Kaalualu

                               Poelua, Feb 19, 5 p m ………………………….Kawaihae

                               Poelima, Feb 22, 5 p m ………………………..Nawiliwili

                               Poelua, Feb 25, 5 p m ………………………….Hilo

                               Poelua, Mar 5, 5 p m …………………………. Kaalualu

                               Poelua, Mar 12 5 p m ………………………….Hilo

                               Poelua, Mar 19, 5 p m …………………………Kaalualu

                               Pealua, Mar 26, 5 p m …………………………Kawaihae

                               Poelima Mar 29 5 p m …………………………Nawiliwili

ALOE AIE NO NA UKU UHUA! Ma ka Hale Oihana e loaa’i na Paiapala, Aole keena e hope elilo, aia waie no a kaa mea mai, ka uku moku. @@@@@

                                                           SAMUEL G, WILDER,

                                                                      (WAILA) Agena.

Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila Ma, kiki o Alauni Papa a me Moiwahine.              @@@

 

OLELO HOOLAHA.

 

OLELO HOOLAHA.

 

MA KA POAHA. OIA KA LA 7 O MARAKI, M. H. 1878., ma ke awakea o ia la e kukala aku ana wau ma ka hale hookolokolo, ma Kohala Akau, Hawaii, i kekahi o ke Ahupuaa o Napapa a me Halawa, e pili ana i ka waiwai o Kealoha i make aku nei; i lawa ai e hookaa i ka aie a pau e pili ana i ua waiwaiia. He mau aina maikai keia e kamu ko ai, a he kokoke i ka wili a ka Hui Wiliko o Kohala a me ka wili ma Halawa.

                                                                                   J. WIGHT,

     Kohala, Feb. 2, 1878.                                      Lunahooponopono.

       845 3t

 

A HA KIEKIE O KO HAWAII PAEAINA,

@@@@@@

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO @@@@@

               @@@@@

 

AHA KIEKIE e ko HAWAII PAEAINA. @@@@@

               @@@@@

 

AHA KIEKIE e ko HAWAII PAEAINA, Ohau ss, i ke Kau e January, M. H. 1878. Kiwaha (k) ka mea hoopii no ke oki mare rue ia Kalaomalio (w) mea hoopiia Ianuari 7 th , M. H. 1878.

    Ma ka hoopii oki maie i oleloia maluna, ua kauohala, o ka olelo hooholo e oki ana mai ka berita mare aku, e hookomoia ma ka moolelo o ka Aha, mamuli o ka aoai o Kiwaha (k) ka mea hoopii ka pono, no ke moekohole a no ka kaalele mau a haalele loa o Kalaomallo (w) i oleioia, e lilo i mea paa mahope o na malama eono mai ka la i hoopuka ua’i keia olelo hooholo ke hanaia e like me na olelo maloko nei, na elenae i ike ia ke kumu kupono e hoole ai.

    A ua kauohaia ka mea hoopii e hoolaha i ke kope i hoiaiola o keia olelo kauoha lioko o na nupepa Hawaiian Gazette a me ke Kuokoa no na hebedoma eono; o ka hoolaha mea ana lioko o ka malama hookahi mai ka la aku i hoopuka ia’i kela olelo kauoha; i mea e hiki ai i na mea a pau i pili ke hoike mai iloko o na malama eono, ina he kumu ko lakou e hooko ole ia’i ia olelo hooholo a lilo i mea ole.

  NA KA AHA:

A.     A.            ROSA, Hope Kakauolelo.

   Ke hoike aku nei au me ka oiaio o na olelo a pau maluna ae, oia no ke kope oiaio, a pololei o ka olelo hooholo o ka hihia maluna ae, a e waiho nei ma ke keena o ke Kakauolelo o ka Ahahookolokolo Kiekie o ko Hawaii Paeaina.

      Hoikeia e ko’u lima I keia la I o Ianuari, M. H. 1878.

A.     A.            ROSA, Hope Kakauolelo.

 

AHA KIEKIEO KO HAWAII PAEAINA, Ohau, ss. Kau o Ianuari, A. D. 1878.

Palekaiahi w, ka mea i hoopii no ke oki mare, kae ia Kalaikini k, ka mea i hoopiia. Hoopii Oki Mare.

     Ma ka palapala hoopii i oleloia maluna no ke oki mare, ano ua kauohaia, o ka olelohooholo e oki ana mai ka berita mare aku, e hookomoia ma ka moolelo o ka Aha, mamuli o ka aoao o Palekahuli w, no ke kumu o ka haalele mau a haalele lea e Kale kini k, i oleiaia, e lilu i mea paa mahope o na malama eono mai ka la i hoopukaia ai keia olelo hooholo ke hanaia e like me na olelo maloko nei, ke ole nae i ike ia ke kumu kupono e hoole ai. A ua kauohaia ka mea hoopii e hoolaha i ke kope i hooiaioia o keia olelo kauoha ma ka Hawaii Gazette a me ke Kuokoa i kea  a me keia o na hebedoma eono; o ka hoolaha mea ana iloko o ka malama hookahi mai ka la aku i hoopukaia ai keia olelo kaueha; i mea e hiki ai i na mea a pau i pili ke hoike mai iloko o na malama eono, ina ke kumu ko lakou e hoe o ole ia ai ia olelo hooholo a lilo i mea paa

                                      Na ka Aha.

                                 JNO. E. BARNARD, Kakauolelo.

Hauaia i keia la 10 o Ianuari, A. D. 1878.

Honolulu, Ohau, ss.

Ke hoike aku nei au me ka oialo, o na olelo a pau maluna ae, oia no ke kope oiaio a pololei o ka olelo hooholo maluna, a e waiho nei ma keena o ka Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Paeaina.

Hoikeia e ko’u lima i keia la 26 o Ianuari, A. D. 1878.

                                         JNO. E. BARNARD,

844 6ta                   Kakauolelo o ka Aha Kiekie. 

 AHA KIEKE O KO HAWAII PAEAINA Oahu, ss. Kau o Iunari, A. D. 1878.

    Kahaleouna k, ka mea hoopii no ke Oki Mare, kue ia Peelue w, ka mea i hooplila. Hoopii Oki Mare.

    Ma ka palapala hoopii i oleloia maluna no ke oki mare, ano ua kauohaia, o ka olelo hooholo e oki ana mai ka berita mare aku, e hookomoia ma ka moolelo o ka Aha, mamuli o ka aoao o Kahalepuna k, no ke kumu o ka kumu o ka haalele mea a haalele laa o Peelue w, i oleloia, e lilo i mea paa mahope o na malama eono mai ka la i hoopukaia ai keia olelo hooholo ke hanaia e like me na olelo maloko nei, ke ole nae i ikeia ke kumu kupono e hoole ai. A ua kauohaia ka mea hoopii e hoolaha i ke kope i hooiaioia o keia olelo kauoha ma ka Hawaiian Gazette a me ke Kuokoa i keia a me keia o pa hebedoma eono; o ka hoolaha mua ana iloko o ka malama hookahi mai ka ia aku i hoopukala ai keia olelo kauoha; i mea e hiki ai i ua mea a paa i pili ke hoike mai iloko o na malama eono, ina he kumu ko lakou e hoolo ole ia ai ia olelo hooholo a lilo i mea paa.

                             Na ka Aha.

                                                   JNO. E. BARNARD, Kakauolelo,

Hanaia i keia la 9 o Ianuari, A. D. 1878.

Honolulu, Oahu, ss.

Ke hoike aku nei ae me ka oiaio, o na olelo a paa maluna ae, oia no ka kope oiaio a pololei o ka olelo jooholo malama, a e waiho nei ma ke kena o ka Aha Hookolokolo Kiekie o ke Hawaii Paeaina.  

   Hoikeia e ko’a lima i keia la 25 o Ianuari, A. D. 1878.

                                                  JNO. E. BARNARD,

   844 6ta                               Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

 

AHA KIEKE O KO HAWAII PAEAINA Oahu, ss. Kau o Iunari, A. D. 1878.

    Paaluhi k, mea hoopi no ke oki mare, kue ia Kamorui w, ka mea i hoopilia. Hoopi oki mare.

    Ma ka palapala hoopii i oleloia maluna no ke oki mare, ano ua kauohaia, o ka olelo hooholo e oki ana mai ka berita mare aku, e hookomoia ma ka moolelo o ka Aha, mamuli o ka aoao o Paaluhi k, no ke kumu o ka haalele mau a haalele loa o Kameeui i mea paa mahope o na malama eono mai ka la i hoopukaia ai keia olelo hooholo ke hanaia e like me na olelo maloko nei, ke ole nae i ikeia ke kumu kupono e hoole ai. A ua kauohaia ka mea hoopii e hoolaha i ke kope i hooiaioia o keia olelo kauoha ma ka Hawaiian Gazette a me ke Kuokoa i keia a me keia o pa hebedoma eono; o ka hoolaha mua ana iloko o ka malama hookahi mai ka ia aku i hoopukala ai keia olelo kauoha; i mea e hiki ai i ua mea a paa i pili ke hoike mai iloko o na malama eono, ina he kumu ko lakou e hoolo ole ia ai ia olelo hooholo a lilo i mea paa.

                             Na ka Aha.

                                                   JNO. E. BARNARD, Kakauolelo,

Hanaia i keia la 8 o Ianuari, A. D. 1878.

Honolulu, Oahu, ss.

Ke hoike aku nei ae me ka oiaio, o na olelo a paa maluna ae, oia no ka kope oiaio a pololei o ka olelo jooholo malama, a e waiho nei ma ke kena o ka Aha Hookolokolo Kiekie o ke Hawaii Paeaina.   

   Hoikeia e ko’a lima i keia la 28 o Ianuari, A. D. 1878.

                                                  JNO. E. BARNARD,

844 6ta                               Kakauololo o ka Aha Kiekie

 

 

 AHA KIEKE O KO HAWAII PAEAINA Oahu, ss. Kau o Iunari, A. D. 1878.

    Meleana (w), ka mea hoopii no ke oki mare, kue ia Kalawa (k), mea i hooplii ia.

    Ma ka palapala hoopii i oleloia maluna no ke oki mare, ano ua kauohaia, o ka olelo hooholo e oki ana mai ka berita mare aku, e hookomoia ma ka moolelo o ka Aha, mamuli o ka aoao o Meleana (w) i oleloia no ke kumu o ka haalele ana o Kalawa (k), i oleloia, e lilo i mea paa mahope o na malama eono mai ka la i hoopukaia ai keia olelo hooholo ke hanaia e like me na olelo maloko nei, ke ole nae i ikeia ke kumu kupono e hoole ai. A ua kauohaia ka mea hoopii e hoolaha i ke kope i hooiaioia o keia olelo kauoha ma ka Hawaiian Gazette a me ke Kuokoa i keia a me keia o pa hebedoma eono; o ka hoolaha mua ana iloko o ka malama hookahi mai ka ia aku i hoopukala ai keia olelo kauoha; i mea e hiki ai i ua mea a paa i pili ke hoike mai iloko o na malama eono, ina he kumu ko lakou e hoolo ole ia ai ia olelo hooholo a lilo i mea paa.

                             Na ka Aha.

                                                   JNO. E. BARNARD, Kakauolelo,

Hanaia i keia la 7 o Ianuari, A. D. 1878.

Honolulu, Oahu, ss.

Ke hoike aku nei ae me ka oiaio, o na olelo a paa maluna ae, oia no ka kope oiaio a pololei o ka olelo jooholo malama, a e waiho nei ma ke kena o ka Aha Hookolokolo Kiekie o ke Hawaii Paeaina.  

   Hoikeia e ko’a lima i keia la 26 o Ianuari, A. D. 1878.

                                                  JNO. E. BARNARD,

                                              Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

 

                                              Kakauolelo o ka Aha Kiekie.