Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 14, 6 April 1878 — Hoike Oiaio, Haina Kupono, Kuhikuhi Pololei. [ARTICLE]

Hoike Oiaio, Haina Kupono, Kuhikuhi Pololei.

E KA NUPEPA KUOKOA. Aloha oe :— Ua ike iho au ma ka nupepa o Ko Hawaii Pae Aina, Buke I, Helu 12 o ka la 23 o Maraki, i na olelo paukiki, lele walawala, hawawa, ike ole a K. U. Aole au i lawe ae i ke "kuamoo alii," a olelo iho no Kekaaniau wale no ; no ka mea ua maopopo ia'u ua komo pu ko kakou Moi aloha kekahi ilaila, a me kona mau kaikuahine ponoi, a me na alii hanau o ka aina e ola nei. Ke i mai nei o K. U. "me he mea la oia wale no kai ike i nei mea he kuauhau alii." Ae, ua akaka no ia'u he nui no na kuauhau e noho nei, aka, aole nae hookahi halau i ao ia ai i nei mea he ike. Kuhi au ua ike oe; eia ka he lawaia oe no kai papau, he hai lima ka loa o kau wahi aho, o ka paoo me ke oluhe ka ia e loaa ai ia oe ma kaheka. Kai no he lawaia oe no kai hohonu, he elima lau ka loa o ke aho, a i ole ia, he mano, ku i ka papaku o ka hohonu o ka moana, alaila la ku kau hoopololei ana mai.— No na olelo i na keiki a Liloa. Aole au i manao nui ia mea. Ua paa ia i ka heluna hoku o ka papa kuhikuhi, o ka mookuauhau a ka poe ike. Pela hoi ia Akahiakameenoa. Ua maopopo ia'u, hookahi kino a ekolu inoa, O Akahiakameenoa, o Akahiakuleana, a o Akahiilikapu. Eia kekahi, ma ka olelo "Kama." Aole ia o ka'u mea e nune loihi ai—Ua pili no kela olelo Kama, Kamaiki, i na keiki a ka makaainana, koe nae ka hooholo loa ana 'ku he "Kama Alii;" pili wale no ia ma o na 'lii la i ike ia, he koko alii, he kulana alii, mai ke Akua mai. Auhea oe e K. U. eia keia hoopololei maanei aku, a me ka hua ninau. Ma ka mookuauhau hea oe i ike ai, i i iho ai oe o Kaloiokalani ka makuahine o Laanui? He kaikuahine anei o Kaohele no Laanui ma kau ike? He kupunawnhine o Kaohele no Kekaaniau; Owai ka makuakane? Hilahila ka la, mania ka mahina, henehene mai na hoku, akaaka mai ka iheihe, ka ia nuku iki o loko o ke kai. Maanei, ua kukue, hapakue ko moolelo e ke hoa. Eia kekahi, ua lawe ae oe ia Nahe, a kapa iho o Naheana. Eia ka pololei, o Nahe (pa pohaku o Kekela i Kawaipapa, Hana, Maui Hikina.) oia kekahi kaikamahine a Kaloiokalani i noho aku ai ia Lonoaea—oia iho la ka, ka makuahine o Kalokuokamaile, aole ka o Kahikikalaokalani. No ka maopopo o Kahikikalaokalani ka makuahine o Kalokuokamaile, oia ke kumu i lilo ai ia

Hanaluukia ka hanai, kaikuahine o Kalahumoku, makuakane ponoi o Kahikikalaokalani. Eia hou kekahi, no Luluhiwalani. O Pualinui ka inoa o ka makuahine, aole o Kelaihilani, e like me kau i hoopuka mai nei. No Akahi. Me neia ka'u ike maopopo, o Hinai kai noho aku ia Kapapaoi wahine, hanau o Nuhi ka mua, a o Kupapaulu k, ka muli. O Nuhi kai noho ia Kaohele hanau o Laanui, o Laanui noho ia Owana, hanau o Kekaaniau. O Kupapaulu noho ia Ahukinialaa hanau o Kaluai w, Kaluai noho ia Pauwelua hanau o Akahi, oia kona pili kokoke loa ma o Kekaaniau la. He haina piha no na kupuna o Lonoika-makahiki-kapuakalani. Me neia ka hoonohonoho ana. O Huanuiikalalai kai noho ia Molehai hanau o Kuhelani, Kuhelani noho ia Lalanileo, hanau o Hakalanileo, Hakalanileo noho ia Hoohoakalani hanau o Kana, Kana noho ia Kapaiakuakalani hanau o Kanapooilo, Kanapooilo noho ia Kaleikapu hanau o Keauia, Keauia noho ia Hoomanaikalani hanau o Kuheimoana, Kuheimoana noho ia Paepae hanau o Kukahauula, Kukahauula noho ia Lilinoe hanau o Loma, Loma noho ia Laakapu hanau o Lulanaalomaakahauula, Lulanaalomaakahauula noho ia Moenole hanau o Paeamoenole, Paeamoenole noho ia Ohikiniho hanau o Haeapae. Haeapae noho ia Hainui hanau o Hoopiliahae, i noho aku ai ia Keawenuiaumi loaa o Lonoikamakahiki, na ke mele i hooholo loa 'ku o Lonoikamakahikikapuakalani. Ua nui no na Lii i komo i nei mookuauhau e noho nei. Ke i ia mai nei e hopu ia kuu kino no ka "laihila," a hoopii ia ma ke kanawai, no kuu lawe wale i ke "kuamoo alii," a hooili aku maluna o Kekaaniauokalani. Aole, ua wehe akea aku au i ka mookuauhau o ka papa kuhikuhi akahi, pili aku i ka Moi a me na 'lii hanau o ka aina e noho nei, koe aku na hoohanohano ana, a me na hoomaikai ana, na ka Moi wale no ia. Ua hoea mai ma ou la, "alii no ka malu kukui" keia. Eia ka'u malaila, ua puka mai no ia noloko o kou manao ino, opu keueue, opu keemoa a piha opala. Eia ka'u ia oe e K. U. E hoi oe a ka wai puolo elemihi, e mihi iho oe i kou ike ole. Heaha la keia au i paukiki mai nei? Alaa ko pahee i Kaliae, hele i Kailipalala, pakika i ka hulaana, pahee i ka ala, ilikia ka opeope e ke kai la lilo, i lilo no he hele hawawa, ua ike mai no ka maka, he nalu e poi aku ana, i hele mai ka hia, lawe ke kai i ka opeope la lilo, a laa ko hoka la. Aole o oe ko'u hoa e ku ai i ke kahua mokomoko o ka ike, he hana na kamalii, he lealea kalakalai, he namunamu ka loaa. Owau, he kupa aloalo ua kea no Hana, he ua kupuni kapa no Lanakila, ka ua onini pua ie o Hana i ka moana, ke haaheo mai la i ka ili o ke kai, no ka makani ahai aloha mai o Kipahulu, mai ka makani huli wai amau o uka, o ka wai nae ke hele i kai; keiki no ka ua pili pa pohaku o Kaupo, he kupa nana wai no Helani hoi, mai ka wai lau poo o Manawainui, e aloha ae ana i kuu aina hanau. Maanei, ke hooki nei au i ko'u pane ana aku ia oe. Ua pau, ua pau olelo me ka luina, Kapena wale no ka hoa olelo. Ke kau nei ka'u makakila iluna, o Welehu ka malama, aohe hana a Kauhikoa, ua kau ka waa i ke aki. Na'u na P. S. PAKELEKULANI. Honolulu, Mar. 30, 1878. -